1. Aweyi wakala e fu yaku vitila wayantika longa e Bibila?

 AWEYI wakala e fu yaku vitila wayantika longa e Bibila ye Mbangi za Yave? Ayingi muna yeto ke tuzolanga sungamena diambu diadi ko. E fu ye kiwuntu kieto kiafilwanga kwa ngindu za nza yayi, i sia vo, una wantu a nza bebadikilanga edi diambote y’edi diambi. ‘Ke twakala ye vuvu ko ye ke twazaya Nzambi ko ova nza.’ (Efe. 2:12) Kansi, vava twayantika longoka e Bibila, e fu ye kiwuntu kieto kiasoba.

2. Adieyi wabakula ekolo walongokanga e Bibila?

² Ekolo walongokanga e Bibila, wabakula vo e Se diaku dia zulu zola ketoma kuzolanga. Wabakula vo avo zolele yangidika Yave yo kala mosi muna nkangu andi, ofwete soba e fu ye kiwuntu kiaku. Walongoka vo e fu ye kiwuntu kieto kifwete kala e ngwizani ye nkanikinu mia Nzambi.—Efe. 5:3-5.

3. Landila e sono kia Kolosai 3:9, 10, adieyi Yave kazolele vo twavanga? Nkia mambu tulongoka mu longi diadi?

³ Wau vo Yave i Mvangi ye Se dieto, yandi ofwete kutuzayisa una ufwete kala e fu ye kiwuntu kieto. Vitila twavubwa, ovavanga vo twakatula e “kiwuntu kiankulu ye mavangu mandi.” * (Tanga Kolosai 3:9, 10.) E longi diadi, disadisa awana bazolele vubwa mu zaya e mvutu za yuvu tatu: (1) Nki i “kiwuntu kiankulu”? (2) Ekuma Yave kazolele vo twakatula e kiwuntu kiankulu? ye (3) Aweyi tulenda wo vangila? Kuna kwa awana bavubwa kala, e longi diadi dikutusadisa mu lembi vutukila e kiwuntu kiankulu.

4. Nkia fu kesonganga o muntu una ye “kiwuntu kiankulu”?

⁴ O muntu una ye kiwuntu kiankulu nkumbu miayingi mu mpila ya kinsuni keyindulwilanga yo vangila e mambu. Nanga nkwa loko kekalanga, ofunganga makasi mu nzaki, ntokozi ye nkwa lulendo. Nanga muntu ndioyo mpe oyangalelanga tala mavangu ma zumba ye mansoki. Dilenda kala vo una ye fu yandi yambote ye okendalalanga mu kuma kia mambu mambi kevovanga yovo vanga. Kansi, kena ye luzolo lwasoba e ngindu ye mavangu mandi ko.—Ngal. 5:19-21; 2 Tim. 3:2-5.

5. Nga tulenda katula emvimba kiwuntu kiankulu? Sasila. (Mavangu 3:19)

⁵ Wau vo tu wantu alembi lunga, ke vena muntu ko olenda katula emvimba e ngindu ye zolela yambi muna ntima. Vekala kaka ye ntangwa tuvanga yovo vova e diambu dina tukuyibanzila. (Yer. 17:9; Yak. 3:2) Kansi, vava tukatulanga kiwuntu kiankulu, ke tufilwanga diaka ko kwa ngindu ye mavangu ma nitu. Tukitukanga se muntu ankaka.—Yes. 55:7; tanga Mavangu 3:19.

6. Ekuma Yave kekutulombelanga vo twakatula ngindu ye mavangu ma kiwuntu kiankulu?

⁶ Yave okutulombanga vo twakatula e ngindu ye mavangu ma kiwuntu kiankulu. Kadi zola kekutuzolanga ye ozolele vo twakala ye kiese muna zingu. (Yes. 48:17, 18) Yave ozeye wo vo avo ke tuvangidi ngolo ko muna katula e zolela yambi, mpasi tumona ye akaka mpe tumwesa e mpasi. Vava ediadi divangamanga, Yave mpe okendalalanga.

7. Landila e sono kia Roma 12:1, 2, nkia nsola tufwete vanga?

⁷ Vava tuyantikanga soba e kiwuntu kieto, nanga akaka muna akundi ye yitu yeto balenda kutuveza. (1 Pet. 4:3, 4) Nanga balenda kutuvovesa vo yeto tuna yo nswa wa vanga konso dina tuzolele ye ke tufwete yambula ko vo akaka batuvovesa dina tufwete vanga. Kansi, obembola e nkanikinu mia Yave, ke divananga kimpwanza kwa muntu ko. Muna vova e ludi, o muntu ndioyo ofilwanga kwa nza yayi ya Satana. (Tanga Roma 12:1, 2.) Muna kuma kiaki, yeto awonso tufwete sola: Kana vo tukwamanana ye kiwuntu kieto kiankulu, eki kifilwanga kwa sumu ye kwa nza ya  Satana yovo tuyambula vo Yave katusoba yo kituka wantu ambote.—Yes. 64:8.

8. Nki kilenda kutusadisa mu soba e ngindu ye mavangu mambi?

⁸ Yave ozeye wo vo ntangwa ye ngolo divavanga muna soba e ngindu ye fu yambi. (Nku. 103:13, 14) Kansi, muna lusadisu lwa Diambu diandi, mwand’andi avelela ye nkubik’andi, Yave okutuvananga nkuma, ngangu ye lusadisu tuvuidi o mfunu muna soba e kiwuntu kieto. Ke lukatikisu ko vo ngeye kibeni wamona kala una Yave kasadisila. Owau, yambula twafimpa mambu malenda kusadisa mu katula e kiwuntu kiankulu yo kuyifwanisa muna vubwa.

9. Aweyi e Diambu dia Nzambi dilenda kusadisila?

⁹ Sadilanga e Bibila muna toma kuyifimpa. E Diambu dia Nzambi dina nze pelo, dilenda kusadisa muna fimpa e ngindu, mvovo ye mavangu maku. (Yak. 1:22-25) O nlongi aku a Bibila ye mpangi zankaka zazikuka balenda mpe kusadisa mu kuyifimpa. Kasikil’owu, balenda sadila e Bibila muna kusadisa kimana wazaya e fu yaku yambote ye fu yaku yambi. Balenda kulonga una olenda sololwela e nkanikinu mia Bibila milenda kusadisa mu soba e fu yambi. Yave mpe wakubama kena muna kusadisa. Yandi i muntu ofwanukini muna kusadisa ye ozeye mana mena muna ntim’aku. (Nga. 14:10; 15:11) Muna kuma kiaki, kalanga ye fu kia sambanga kwa Yave yo longokanga e Diambu diandi lumbu yawonso.

10. Adieyi olongokele muna nona kia mpangi Elie?

¹⁰ Kala ye ziku vo e nkanikinu mia Yave misundidi o wete. Konso diambu Yave kekutulombanga vo twavanga, nluta kaka dikututwasilanga. Awana bezingilanga e ngwizani ye nkanikinu miandi, ngindu zasikila bekalanga zau mu kuma kia yau kibeni, bazeye e nsas’a zingu ye bena ye kiese kiakieleka. (Nku. 19:7-11) Avo i awana bebembolanga e nkanikinu mia Yave, mfwilu bebakanga wau bekuyivananga muna mavangu ma nitu. Tala dina mpangi ayakala una ye nkumbu Elie kavova mu kuma kia bembola e nkanikinu mia Nzambi. Kwa mase ana bezolanga Yave kasanswa. Kansi, vava kakala nleke, mpangi Elie wasola yikundi yambi. Wakivana muna mavangu nze nua fomo zangolo, tá zumba yo yiya. Mpangi Elie wavova vo kuna kwalanda wakituka kwa makasi ye nsoki. Wavova nkutu vo: “Mana yalongoka vo Akristu ke bafwete vanga ko i mau yavanganga.” Kansi, mpangi Elie kavilakana ko mana kalongoka vava kakala nleke. Wavutuka longoka e Bibila. Wavanga mawonso muna yambula e fu yandi yambi yo vubwa muna mvu wa 2000. Ozevo, nkia nluta kavua wau kayantika zingila e ngwizani ye nkanikinu mia Yave? Mpangi Elie wavova vo: “Owau ngina ye luvuvamu lwa ntima ye ntona zavelela.” * E nona kia mpangi Elie kitulongele vo awana bebembolanga e nkanikinu mia Yave, yau kibeni bekuyimwesanga e mpasi. Kansi, Yave ozolele kubasadisa kimana basoba.

11. Nkia mambu Yave kemenganga?

¹¹ Menganga mana Yave kemenganga. (Nku. 97:10) Bibila kikutuvovesanga vo Yave omenganga “meso malulendo, lubini lwa luvunu ye moko mebungulanga menga ma munkondwa-kuma.” (Nga. 6:16, 17) Yave omenganga mpe “akwa nsoki ye akwa luvunu.” (Nku. 5:6) Yave otoma menganga mavangu ye fu yayi, kiaki i kuma kafwasila yimpumbulu yawonso muna lumbu ya Noa kadi  bazadisa o ntoto ye mavangu mansoki. (Tuku 6:13) Badika e nona kiankaka. Muna Malaki wa ngunza, Yave wavova vo omenganga awana bevondanga e longo ye akazi au kondwa kuma. Nzambi ke tondanga nsambil’au ko ye okubafundisa mu kuma kia mavangu mau.—Mal. 2:13-16; Ayib. 13:4.

12. ‘Omwena dina diambi e ngemi’ aweyi disongele?

¹² Yave ozolele vo ‘twamwena dina diambi e ngemi.’ (Roma 12:9) E mvovo “ngemi” usongele vo menga emvimba e lekwa yovo mwena kio kikilu e nkele. Yindula una omona avo bavovese vo wadia madia mawola. Oyindula kwankatu e diambu diadi, dilenda kumwesa nkele. Diau dimosi mpe oyindula kwa nkatu mu vanga dina Yave kemenganga, difwete kutumwesa e nkele.

13. Ekuma tufwete vengelanga e ngindu zambi?

¹³ Venganga e ngindu zambi. Mana tuyindulanga i mau tuvanganga. Ekiaki i kuma Yesu katulongela vo tuvenganga e ngindu zilenda kutufila muna vola sumu diampwena. (Mat. 5:21, 22, 28, 29) Kieleka, tuzolele yangidika Se dieto dia zulu. Muna kuma kiaki, tuzolele katula vana vau konso ngindu zambi zitulwakidi muna ntima.

14. E mvovo mieto adieyi misonganga mu kuma kieto? Nkia yuvu tufwete kukiyuvula?

¹⁴ Kebanga e mvovo miaku. Yesu wavova vo: “Mana mevaikanga muna nua mu ntima metukanga.” (Mat. 15:18) Kieleka, e mvovo mieto misonganga kana nkia mpila muntu twina. Muna kuma kiaki, ukiyuvula: ‘Nga ivenganga vova luvunu, kana nkutu vo ovova e ludi mfwilu dikuntwasila? Avo yasompa, nga ivenganga sikamesa e nzola kwa ndiona una vo ke nkaz’ame ko? Nga ivanganga mawonso muna venga emvimba e mvovo miansoni? Nga ivutulwilanga kuna malembe kana nkutu vava muntu kekumfungisanga makasi?’ Diambote kikilu watoma fimpa e yuvu yayi. E mvovo mieto milenda tezaneswa ye botão za kinkutu. Avo oziwidi e botão, diasazu dikala muna katula e kinkutu ovuete. Diau dimosi mpe, avo ovangidi mawonso mu yambula sadila e mvovo miamalevo, miansoni ye mialuvunu, diasazu mpe dikala mu katula e kiwuntu kiankulu.

15. Okoma e kiwuntu kieto kiankulu “vana nti” aweyi disongele?

¹⁵ Vanga mawonso muna soba e kiwuntu kiaku. Paulu wa ntumwa nona kiankuma kasadila  muna kutusonga vo diamfunu kikilu mu sia e ngolo muna soba kiwuntu kieto. Wasoneka vo tufwete koma e kiwuntu kieto kiankulu “vana nti.” (Roma 6:6) Muna mvovo miankaka, tuzolele tanginina mbandu a Kristu. Yesu watambulwila komwa vana nti muna yangidika Yave. Diau dimosi mpe, avo tuzolele yangidika Yave, tufwete katula e fu ye mavangu mana Yave kemenganga. Muna vanga kaka mambu mama, i tukadila ye ntona zavelela ye vuvu kia zinga yakwele mvu. (Yoa. 17:3; 1 Pet. 3:21) Sungamena vo Yave kesinga soba e nkanikinu miandi ko muna kutuyangidika. Kansi, oyeto tufwete soba e kiwuntu kieto yo zingila e ngwizani ye nkanikinu miandi.—Yes. 1:16-18; 55:9.

16. Ekuma tufwete kadila ye kani dia kwamanana katula e zolela yambi?

¹⁶ Kwamanana katula e zolela yambi. Kana nkutu vo wavubwa kala, ofwete kwamanana katula e zolela yambi. Tala dina diabwila mpangi Maurício. Vava kakala nleke, wayivananga muna vangu dia yakala olekanga yo nkwandi yakala. Kuna kwalanda, wazaya Mbangi za Yave yo yantika longoka e Bibila. I bosi, wavanga e nsobani muna zingu kiandi yo vubwa muna mvu wa 2002. Kana una vo owau osadilanga Yave se mvu miayingi, mpangi Maurício wavova vo: “Muna vova e ludi, yamu wau yakinu nuana muna katula e zolela yayi yambi.” Kansi, ediadi ke dikunyoyesanga ko. Wavova diaka vo: “Dialufiaulwisu mu zaya vo vava isianga e ngolo mu lembi bwa muna zolela yayi, Yave iyangidikanga.” *

17. Nkia diambu dikasakese muna nona kia mpangi Nabiha?

¹⁷ Lombanga lusadisu lwa Yave muna sambu yo bunda e vuvu muna mwand’andi avelela, ke mu ngolo za ngeye kibeni ko. (Ngal. 5:22; Fili. 4:6) Ngolo divavanga muna katula e kiwuntu kiankulu yo lembi kio vutukila diaka. Badika dina diabwila mpangi ankento una ye nkumbu Nabiha. O se diandi wambembola vava kala ye kimbuta kia mvu sambanu. Mpangi Nabiha wavova vo: “Ediadi diankendeleka kikilu.” Ekolo kakulanga, mpangi Nabiha wakituka nkwa makasi ye nkwa nsoki. Wayantika sumba yo teka e fomo zangolo, i bosi wakangwa yo siwa muna pelezo mu mvu miayingi. Mbangi za Yave ana bakingula e pelezo bayantika  longoka yandi e Bibila. Mpangi Nabiha wayantika vanga nsobani zampwena muna zingu. Wavova vo: “Diasazu diakala mu soba e fu yame yankaka. Kansi, oyambula nua fomo ke diakala diasazu ko.” Mpangi Nabiha, wanuana ye diambu diadi mu vioka mvu mosi, i bosi walenda. Nki kiansadisa? Wavova vo: “E diambu diansadisa mu yambula nua e fomo, i kwamanana samba kwa Yave. Ngina ye ziku vo, avo mono yalenda soba kiwuntu kiame muna yangidika Yave, konso muntu mpe olenda kwandi soba.” *

18. Landila e sono kia 1 Korinto 6:9-11, adieyi e selo yayingi ya Nzambi belendanga ovanga?

¹⁸ Muna tandu kiantete, akaka muna awana Yave kasola mu kwenda yala kumosi yo Mwan’andi Yesu Kristu kuna zulu, fu yambi bakala yau vitila bazaya e ludi. Kasikil’owu, bayivananga muna mavangu ma zumba, akala belekananga ye akwau akala ye mivi. Kansi, muna lusadisu lwa mwand’avelel’a Nzambi, basoba e kiwuntu kiau. (Tanga 1 Korinto 6:9-11.) Diau dimosi mpe o unu, Bibila kisadisanga mafunda ye mafunda ma wantu mu soba kiwuntu kiau. * Balenda soba e fu ina yakala vo yampasi kikilu kwa yau mu soba. E mbandu au ilenda kusadisa mu soba e kiwuntu kiaku yo yambula e fu yambi kimana wayifwanisa muna vubwa.

19. Nkia mambu tulongoka muna longi dilanda?

¹⁹ Vana ntandu a katula e kiwuntu kiankulu, awana bazolele vubwa bafwete mpe sia e ngolo za vuata e kiwuntu kiampa. Muna kuma kiaki, muna longi dilanda tuzaya una tulenda wo vangila ye una akaka balenda kutusadisila.