1-2. (a) Akweyi Paulu kakala vava kasoneka nkanda Efeso? (b) Nkia yuvu tubakila e mvutu mu longi diadi?

 VAVA kakala muna pelezo muna nzo andi kuna Roma, Paulu wa ntumwa wazola kasakesa mpangi zandi. Wau vo kalendanga kubakingula ko, wabasonekena e nkanda. Umosi muna nkanda miami, i nkanda Efeso una kasoneka muna mvu wa 60 yovo 61 wa tandu kieto.—Efe. 1:1; 4:1.

² Vioka mvu kumi, Paulu wateka kala mu fikolo kuna Efeso muna samuna e nsangu zambote yo longa. (Mav. 19:1, 8-10; 20:20, 21) Watoma zolanga mpangi zandi ye wazola kubasadisa kimana basikila ye kwikizi muna Yave. Kansi, ekuma kasonekena e diambu dia tombe yo ntemo kwa Akristu akuswa? Nkia mambu Akristu awonso balenda longoka mu longi diadi? Yambula twabadika e mvutu za yuvu yayi.

BAKATUKA MU TUMBE, BAYIZA MU NTEMO

3. Ekuma Paulu kasadila o mvovo tombe yo ntemo muna nkand’andi kwa esi Efeso?

³ Paulu wasonekena Akristu kuna Efeso vo: “Nuakala nze tombe, kansi owau nuina nze ntemo.” (Efe. 5:8) Ovava, Paulu wasadila tombe yo ntemo muna songa e nsobani zina bavanga esi Efeso. Owau, yambula twabadika e kuma Paulu kavovela vo bakala “nze tombe.”

4. Mu nkia mpila esi Efeso bakadila mu tombe mu kuma kia nsambil’a luvunu?

⁴ Mu tombe bakala mu kuma kia nsambil’a luvunu. Vitila balongoka  e ludi yo kituka se Akristu, esi Efeso ana Paulu kasonekena nkanda, abundu a mpandu ye malongi ma nsambil’a luvunu bakala. Muna mbanz’a Efeso i muna mwakala e tempelo ya Atemi yatoma zayakana. Muna kolo kiakina, e tempelo yoyo yabadikilwanga vo i vula dia nsambwadi diasunda o nkembo mu nza yawonso. O nkangu wasambilanga muna tempelo yayina, nzambi za teke basambilanga. Ovanga yo teka tempelo zakete za palata za Atemi, nluta miayingi diatwasanga. (Mav. 19:23-27) Vana ntandu, e mbanza yayi yatoma zayakana mu kuma kia mavangu mandi ma mpandu.—Mav. 19:19.

5. Mu nkia mpila esi Efeso bakadila muna tombe mu diambu ditadidi fu ya nkal’ambote?

⁵ Mu tombe bakala mu kuma kia yiva kwa fu ya nkal’ambote. Esi Efeso bakivananga emvimba muna mavangu ma zumba yo usafu. E mambu mansoni matoma mokenenuanga muna yanzala ya nsaka ye muna nkinzi mia nsambila. (Efe. 5:3) Ayingi muna nkangu, bakivananga muna “mambu mawonso ma usafu.” Ediadi disongele vo ke bamonanga diaka nsoni ko. (Efe. 4:17-19) Vitila balongoka e nkanikinu mia Yave mu kuma kia edi diambote y’edi diambi, e ntona zau ke zabatumbanga diaka ko ngatu yindula vo Nzambi osinga kubafundisa mu kuma kia mavangu mau. Kiaki i kuma Paulu kavovela vo “e nyindu miau mina muna tombe yo vambana muna moyo watuka kwa Nzambi.”

6. Ekuma Paulu kavovela vo esi Efeso bakituka “nze ntemo”?

⁶ Kana una vo i wau, akaka muna esi Efeso ke bakwamanana mu tombe ko. Paulu wavova vo “nuakala nze tombe, kansi owau nuina nze ntemo muna Mfumu.” (Efe. 5:8) Esi Efeso bayantika zingila e ngwizani ye diambu dia Nzambi diakala nze ntemo wabafilanga. (Nku. 119:105) Bayambula fu yau yambi ye malongi ma nsambil’a luvunu. Bakituka se “atanginini a Nzambi.” Bavanganga e ngolo muna sambila Yave yo kunyangidika.—Efe. 5:1.

7. E zingu kieto aweyi kiafwananena ye zingu kia Akristu ayingi a Efeso?

⁷ Diau dimosi mpe yo yeto, vitila twazaya e  ludi, mu tombe kia nsambila ye kia fu yambi twakala. Akaka muna yeto, twakembelelanga nkinzi mia nsambila za luvunu ye akaka bakivananga muna mavangu ma zumba. Kansi, vava twalongoka e nkanikinu mia Yave mu kuma kia edi diambote ye edi diambi, twasoba e mpila zingu kieto. Twayantika zingila e ngwizani ye nkanikinu mia Nzambi mu kuma kia fu ya nkal’ambote. Ediadi nluta miayingi dikututwasilanga. (Yes. 48:17) Kana una vo i wau, twakinu nuana ye ntonta. Divavanga vo twalembi vutuka muna tombe kina twakala yo ‘kangalela nze wan’a ntemo.’ Aweyi tulenda wo vangila?

VENGA TOMBE

8. Nze una tutangidi muna Efeso 5:3-5, nkia mambu mavavuanga vo esi Efeso bavenga?

⁸ Tanga Efeso 5:3-5. Muna lembi vutuka muna tombe kia fu yambi, diavavanga vo Akristu a esi Efeso bakwamanana venga fu ikendelekanga Yave. Ediadi disongele vo ke venga kaka mavangu mazumba ko, kansi ye mvovo miansoni. Paulu wasungamesa esi Efeso vo bavenga mambu mama kele vo bazolele kala ye ‘vua muna Kintinu kia Kristu ye kia Nzambi.’

9. Ekuma tufwete kuyikebelanga muna mambu malenda kutufila mu tá zumba?

⁹ O yeto mpe tufwete kwamanana vanga ngolo muna lembi kuyisia muna “mavangu ma tombe makondwa o mfunu.” (Efe. 5:11) Dialudi vo, vava muntu ketalanga, winikina yovo mokenena mambu ma usafu, diasazu dikalanga kwa yandi mu vanga mambu mambi. (Tuku 3:6; Yak. 1:14, 15) Muna nsi mosi, mpangi zayingi bayantika vangila “yikundi” muna internete. Ayingi muna yau, bayantika mokenena mambu ma mwanda. Kansi kuna kwalanda, malembe-malembe bayantika mokenena mambu ke meyangidikanga Yave ko. Bayantika vovela mavangu ma zumba. Ayingi muna yau bavova vo e moko yoyo yabafila mu tá zumba.

10. Aweyi Satana kevavilanga kutuvunina? (Efeso 5:6)

¹⁰ E nza ya Satana ivavanga kutuvukumuna yo kutufila mu kwikila vo mana Yave kebadikilanga vo mavangu ma zumba ye ma usafu, ke mambi kwandi ko. (2 Pet. 2:19) Ediadi ke dikutusivikisanga ko. Nkadi ampemba ntangwa zawonso ovavanga filakesa wantu kimana balembi zaya swaswanesa edi diambote ye edi diambi. (Yes. 5:20; 2 Kor. 4:4) Muna kuma kiaki, filmes zayingi, programa za televizau ye nzila za internete, zisayanesanga mambu ke mena ngwizani ko ye nkanikinu mia nsongi mia Yave. Satana ovavanga kutuvuna mu yindula vo mavangu ye zingu kia usafu, kiambote kwandi ye kiese kitwasanga ye ke kitwasanga mfwilu ko.—Tanga Efeso 5:6.

11. E nona kia mpangi Angela aweyi kitomene songela o mfunu wa lemvokela e longi dia Efeso 5:7? (Tala mpe e foto.)

¹¹ Satana ozolele vo twavanga e kikundi yo wantu ana balenda kutufila mu yambula lemvokela nkanikinu mia Yave. I kuma Paulu kalukisila esi Efeso vo: “Ke nukadi yau ntwadi ko,” i sia vo, awana bevanganga mambu mambi vana meso ma Yave. (Efe. 5:7) Diambote twatoma kuyikebanga, kadi e ntonta tuwanananga zau, esi Efeso ke bawanana zau ko. O unu, akundi eto ke awana kaka ko tuviokesanga yau e ntangwa va fulu kimosi. Kansi, kumosi mpe ye awana tumokenanga yau muna internete yovo muna telefone. Mpangi Angela a ona ozingilanga kuna Asia, wamona una e nzila za Internete zilenda kitukila se vonza kiampwena. Wavova vo: “E nzila za internete zilenda kala se ntambu yo soba e ngindu zaku malembe-malembe. Vana vau okala  ye ‘akundi’ ana ke belemvokelanga nkanikinu mia Bibila ko, ke diantokanesanga diaka ko. Kuna kwalanda, yayantika yangalela e mpila zingu kikendelekanga Yave.” Diamatondo vo akuluntu kuna zola kwawonso basadisa mpangi Angela mu vanga e nsobani kavuanga o mfunu. Wavova vo: “Owau iluta sianga e sungididi muna mambu ma Yave ke mu mambu ma Internete ko.”

12. Adieyi dikutusadisa mu tatidila nkanikinu mia Yave mu kuma kia edi diambote y’edi diambi?

¹² Tufwete tina emvimba e ngindu za nza za sia vo, e mavangu mansoni mambote kwandi. Oyeto tuzeye wo vo ediadi ke dia ludi ko. (Efe. 4:19, 20) Kana una vo i wau, diambote twakiyuvulanga: ‘Nga itoma kuyikebanga kimana yalembi kalanga entwadi ye akwame a salu, akwame a sikola yovo wantu ankaka ana ke belemvokelanga nkanikinu miansongi mia Yave ko? Nga iyikamanga nkanikinu mia Yave kuna unkabu kana nkutu vo akaka ke beyangalelanga dio ko?’ Nze una usonganga 2 Timoteo 2:20-22, tufwete toma kebanga mpe vava tusolanga akundi mu nkutakani. Tuzeye wo vo akaka ke balendi kutusadisa ko mu sikila ye kwikizi muna salu kia Yave.

NUKANGALELANGA “NZE WAN’A NTEMO”

13. ‘Okangala nze wan’a ntemo,’ aweyi disongele? (Efeso 5:7-9)

¹³ Vana ntandu a kasakesa esi Efeso bakwamanana tina e tombe, Paulu wabavovesa mpe vo ‘bakangalelanga nze wan’a ntemo.” (Tanga Efeso 5:7-9.) Ediadi aweyi disongele? Disongele vo muna fu yeto tufwete songanga vo tu Akristu ntangwa zawonso. Muna lenda lungisa e kani diadi, tufwete kala ye fululu kia tanganga yo longoka Bibila kumosi ye nkanda mieto. Diambote twasianga e sungididi kia landa mbandu ye malongi ma Yesu Kristu, kadi yandi i “ntemo a nza.”—Yoa. 8:12; Nga. 6:23.

14. O mwand’avelela aweyi ulenda kutusadisila?

¹⁴ Muna kwamanana kangala “nze wan’a ntemo,” lusadisu lwa mwand’avelel’a Nzambi mpe tuvuidi o mfunu. Ekuma? Ekuma kadi diampasi kikilu mu kwamanana kala wavelela mu nza yayi yambi. (1 Tes. 4:3-5, 7, 8) Mwand’avelela ulenda kutusadisa mu venga  ngindu za nza, ndongota ye ngindu za wantu ana ke bezitisanga nkanikinu mia Nzambi ko. O mwand’avelela ulenda kutusadisa mpe mu yima ‘mbongo a ntemo ye unsongi.’—Efe. 5:9.

15. Mu nkia mpila tulenda tambulwila mwand’avelela? (Efeso 5:19, 20)

¹⁵ E mpila tulenda tambulwila mwand’avelela i lombanga wo muna sambu. Yesu wavova vo Yave ‘ovana mwand’avelela kw’awana bekunlombanga wo.’ (Luka 11:13) Tulenda tambula mpe mwand’avelela vava tukalanga muna tukutakanu twa Kikristu mu kembelela Yave. (Tanga Efeso 5:19, 20.) Okala yo nkum’a mwand’avelel’a Nzambi, dikutusadisa mu zingila mu mpila iyangidikanga Nzambi.

16. Adieyi dikutusadisa mu bakanga e nzengo zambote? (Efeso 5:10, 17)

¹⁶ Vava divavanga vo twabaka nzengo muna mambu mamfunu, diambote twavavanga zaya “owu wina luzolo lwa Yave.” (Tanga Efeso 5:10, 17.) Avo tusolwele nkanikinu a Bibila tulenda sadila muna diambu ditubwididi, disongele vo tuvavidi zaya e ngindu za Nzambi muna diambu diodio. Osadila e nkanikinu miandi, dikutusadisa mu baka e nzengo zambote.

17. Ameyi mevavuanga muna toma sadila e ntangwa eto? (Efeso 5:15, 16) (Tala mpe fwaniswa.)

¹⁷ Paulu wavana mpe longi kwa Akristu a Efeso vo batoma sadilanga e ntangwa. (Tanga Efeso 5:15, 16.) “Ndiona wambi,” i sia vo, Satana wa mbeni eto, ozolele vo twakivana emvimba muna salu ya nza kinumana twalembi kala ye ntangwa ya sadila Nzambi eto. (1 Yoa. 5:19) Vana fulu kia vava e lau diawokesa e salu kia Yave, o Nkristu olenda yantika sia sungididi muna nzimbu, tanga sikola ye salu kia kinsuni. Avo ovangidi ediadi, disongele vo Nkristu ndioyu oyantikidi tanginina ngindu za wantu a nza ana ke besadilanga Yave ko. Dialudi vo, e mambu mama ke mambi kwandi ko, kansi ke mafwete kalanga va fulu kiantete ko muna zingu kieto. Muna  kangalela “nze wan’a ntemo,” tufwete ‘toma sadilanga e ntangwa eto,’ i sia vo, tufwete sianga e sungididi muna mambu masundidi o mfunu.

18. Adieyi mpangi Donald kavanga muna toma sadila e ntangw’andi?

¹⁸ Vavanga malau malenda kusadisa mu sadila Yave una ufwene. O mpangi Donald ozingilanga kuna África do Sul i diau kavanga. Wavova vo: “Yatoma fimpa e zingu kiame, yadodokela Yave kansadisa kimana yasalanga ye fululu muna salu kia umbangi. Yasamba kimana yasolola e salu kiadi kumpana e ntangwa yafwana mpasi vo yakivananga emvimba muna salu kia umbangi. Muna lusadisu lwa Yave, yasolola e salu kiambote. I bosi, mono yo nkaz’ame twayantika sala e salu kia ntangwa ke ntangwa entwadi.”

19. Aweyi tulenda kwamanana kangalela “nze wan’a ntemo”?

¹⁹ Nanga o nkand’a Paulu kuna kwa esi Efeso, watoma sadisa Akristu mu sikila ye kwikizi muna salu kia Yave. E malongi mama ma Yave malenda kutusadisa mpe. Nze una tulongokele, malenda kutusadisa mu toma sola akundi eto. Malenda kutukasakesa mpe mu kalanga ye programa yambote ya tanganga e Bibila kimana ntemo a ludi wakwamanana kutufila. E longi diadi disongele mpe o mfunu wakalanga yo mwand’avelela, owu ulenda kutusadisa mu yima fu yambote. Osadila mana Paulu kasoneka dilenda kutusadisa mu baka e nzengo zambote, zina ngwizani ye ngindu za Yave. Avo tusadidi mawonso mama, dikutusadisa mu venga tombe kia nza yayi yo kwamanana muna ntemo.