1. Nkia mbandu ambote Yesu kasisila alandi andi? Adieyi bavanga? (Tala e fwaniswa kia fukwa.)

VAVA Yesu kakala ova ntoto, ngindu zasikila kakala zau mu kuma kia salu kiandi kia umbangi ye wazola mpe vo alandi andi bakala ye ngindu zau zimosi mu kuma kia salu kiaki. (Yoa. 4:35, 36) Vava alongoki bakala kumosi yo Yesu basilanga umbangi kuna vema kwawonso. (Luka 10:1, 5-11, 17) Kansi, vava Yesu kakangwa yo vondwa, alongoki bavidisa o vema kwau muna salu kia umbangi mu fikolo. (Yoa. 16:32) Vava Yesu kafulwa wabakasakesa bayivana muna salu kia samuna e nsangu zambote. Muna kuma kiaki, vava Yesu kavutuka kuna zulu, alongoki andi bayivana yo vema kwawonso muna salu kia samuna e nsangu zambote. E mbeni zau bavova nkutu vo: “Nutala, nuzadisi Yerusaleme ye malongi meno.”—Mav. 5:28.

2. Aweyi Yave kasambulwila e salu kia samuna e nsangu zambote?

² Muna tandu kiantete, Yesu wafila e salu kia samuna e nsangu zambote kina Akristu basala, o Yave wabasambula. Muna kuma kiaki, wantu ayingi batambulwila e nsangu zau. Kasikil’owu, muna lumbu kia Pentikosti wa mvu wa 33 wa T.K., tezo kia wantu 3.000 bavubwa. (Mav. 2:41) O lutangu lwa alongoki lwakwamanana wokela mu mpil’a sivi. (Mav. 6:7) Kansi, Yesu wasakula vo muna lumbu yambaninu, wantu ayingi diaka betambulwila e nsangu zambote.—Yoa. 14:12; Mav. 1:8.

3-4. Ekuma dikadilanga diampasi kwa ateleki akaka mu samuna e nsangu zambote? Nkia mambu tuvovela mu longi diadi?

³ Yeto awonso tuzolele kala ye ngindu zasikila mu kuma kia salu kieto kia umbangi. Muna nsi zankaka, ke diampasi ko mu sala e salu kiaki. Ekuma? E kuma kadi wantu ayingi besonganga o luzolo lwa longoka e Bibila ye akaka muna yau bevingilanga yavana nteleki kekala ye ntangwa. Kansi, muna nsi zankaka diampasi  dikalanga kwa ateleki mu samuna e nsangu zambote kadi o wantu ke bewanukanga ko muna zinzo zau. Vo i awana bewanukanga muna zinzo ke bezolanga longoka Bibila ko.

⁴ Avo muna zunga ozingilanga diampasi dikalanga muna samuna e nsangu zambote, e ndekwa tulongoka mu longi diadi zilenda kusadisa. Tuvovela dina ateleki akaka bevanganga muna sila umbangi kwa wantu ayingi. I bosi, tuzaya e kuma tulenda kadila ye ngindu zasikila kana nkutu vo wantu betambulwila e nsangu zeto yovo ve.

5. Nkia mambu mampasi bewanananga mau ateleki ayingi?

⁵ Kuna kwa ateleki ayingi, diampasi kikilu dikalanga mu wana o wantu muna zinzo zau. Ateleki akaka bezingilanga muna zunga ina vo e nzo za wantu, yingilwa zitoma yingilwanga. Mu nzo zazi mukalanga ye ayingidi ana ke beyambulanga ko vo muntu kakota lembi vewa o nswa kwa mfumu a nzo. Muna zunga yankaka, ateleki balenda sila umbangi muna nzo ye nzo. Kansi, wantu akete kaka bewanukanga mo. Ateleki akaka mpe besilanga umbangi muna zunga yovo mavata mena vo wantu akete kaka bezingilanga mo. Muna fulu yayi, ateleki bekangalanga ola zayingi muna kwenda sila umbangi kwa muntu mosi kaka. Nkumbu miayingi, o muntu ndioyo mpe kena kwandi ku nzo ko. Avo mambu mama owanananga mau, kuyoyi ko. Ozevo, adieyi olenda vanga muna sunda e nkakalakani zazi yo sila umbangi kwa wantu ayingi?

6. Mu nkia mpila ateleki benena nze abaki a mbizi za maza?

⁶ Yesu watezanesa e salu kia samuna e nsangu zambote ye salu kia abaki a mbizi za maza. (Maku 1:17) Abaki akaka a mbizi za maza balenda sala mu lumbu yayingi lembi baka kana nkutu mbizi mosi. Kansi, ke beyoyanga ko, besobanga nkutu e ndekwa besadilanga. Besobanga e ntangwa, fulu yovo mpila za bakila e mbizi. Oyeto mpe tulenda vanga diau dimosi muna salu kieto kia umbangi. Owau, yambula twafimpa e zaka ndekwa tulenda sadila.

7. Nkia nluta tubaka avo tusididi umbangi mu ola zaswaswana?

⁷ Tezanga soba e ntangwa ya sila umbangi. Avo tusididi umbangi kwa wantu muna ola bena muna zinzo zau, tumokena ye wantu ayingi. Kadi, o wantu kana nkutu bele kuna bazolele, vekalanga kaka ye ola bevutukanga muna zinzo zau. Muna kuma kiaki, mpangi zayingi bemonanga vo diambote mu sila umbangi muna nkokela yovo muna fuku. Vana ntandu, muna ola zazi nanga o wantu bavuvama bekalanga ye diasazu muna mokena yau. Yovo, olenda sadila mpe e ndekwa zina nkuluntu mosi una ye nkumbu David kesadilanga. Wasasila vo vava befokolanga sila umbangi muna zunga kiawonso, oyandi yo mpangi ona kavaikidi yandi bevutukanga kingula e nzo zina ke bawene muntu ko. Mpangi David wavova vo: “Diasivi kikilu mu mona ulolo wa wantu bewanukanga muna zinzo zau vava tuvutukanga kingula e nzo zazi.” *

8. Aweyi tulenda sadila e sono kia Kimpovi 11:6 muna salu kieto kia umbangi?

⁸ Ke tufwete yoya ko. E sono kibongelo o ntu a diambu a longi diadi i diau kikutukasakesanga mu vanga. (Tanga Kimpovi 11:6.) O mpangi David ona tuyikidi kala, kayoya ko. Vava kakingula nzo mosi mu nkumbu miayingi, kuna kwalanda, wawana ko muntu. O muntu ndioyo watoma yangalela e moko kia Bibila bakala kiau yo vova vo: “Se mvu nana izingilanga kwaku, kansi kiasidi mona ko Mbangi a Yave kadodela e kielo kiame.” Mpangi David wavova vo: “Edi  mbakwidi vo vava tusianga e ngolo za wana o wantu muna zinzo zau, nkumbu miayingi bakubama bekalanga muna wá e nsangu zeto.”

9. Adieyi ateleki akaka bevanganga muna mokena yo wantu ana ke bewanukanga ko muna zinzo zau?

⁹ Tezanga soba e fulu ya sila umbangi. Muna mokena yo wantu ana ke bewanukanga ko muna zinzo zau, ateleki ayingi besobanga e fulu kia sila umbangi. Kasikil’owu, o sila umbangi muna mabala-bala yo sadila e tandabala kia sila umbangi, zina se ndekwa zambote zisadisanga Mbangi za Yave mu mokena yo wantu ana bezingilanga muna zinzo zitoma yingilwanga zina ke twadi sila umbangi ko muna nzo ye nzo. Ateleki ayingi mpe babakula vo wantu betoma yangalelanga o wá e nsangu zeto yovo tambula e nkanda mieto vava bekalanga muna fulu yaviokesela e ntangwa, muna mazandu ye muna nzo za tekela e lekwa. Mpangi Floiran una vo nkengi a zunga kuna Bolívia, wavova vo: “Tukwendanga sila umbangi muna mazandu ye muna nzo za tekela e lekwa muna ola ya 13 yovo 15 vava ateki ke bekalanga ye asumbi ayingi ko. Nkumbu miayingi, moko yambote tukalanga yau yo yantika nkutu longoka e Bibila yo wantu.”

10. Nkia ndekwa olenda sadila muna sila umbangi kwa wantu?

¹⁰ Tezanga soba e mpila ya sila umbangi. Yindula vo nkumbu miayingi okwenda silanga umbangi muna nzo mosi kansi kuwananga mo muntu ko. Osobele nkutu e ola yakwenda kunkingula kansi kunkuwananga ko. Ozevo, adieyi olenda vanga muna mokena yo muntu ndioyo? Mpangi Katarína wavova vo: “Isonekanga o nkanda kwa awana ke bewanukanga ko muna zinzo zau yo kubasonekena mambu mana yadi kubavovesa kele vo yabawana.” Adieyi tulongokele muna mvovo miami? Tulongokele  vo tufwete sadilanga mpila zaswaswana kimana twamokenanga yo wantu awonso muna zunga kieto.

11. Ekuma wantu ankaka ke beyangalelanga nsangu zeto ko?

¹¹ Wantu ankaka ke beyangalelanga nsangu zeto ko. Edi beyindulanga vo ke bavuidi Nzambi mfunu ko ngatu Bibila. E mpasi tunuananga zau omu nza yayi zikubafilanga mu lembi kwikila muna Nzambi. Ke bevuanga Bibila mfunu ko kadi bemonanga vo e mfumu za mabundu ana bevovanga vo Bibila bezolanga, mambu mayingi mambi bevanganga. Vo i wantu ankaka betokananga kwayingi mu kuma kia salu yau, esi nzo zau ye mambu ma zingu. Ke bebakulanga ko una e Bibila kilenda kubasadisila. Aweyi tulenda kwamanana kadila ye kiese kana nkutu vo awana tusilanga umbangi ke bebakulanga mfunu wa nsangu zeto ko?

12. Aweyi e mvovo mia Filipi 2:4, milenda kutusadisila muna salu kia umbangi?

¹² Songa vo wete dia akaka otokanenanga. Ayingi muna awana ke batambulwila e nsangu zambote ko mu nkumbu antete, kuna kwalanda batambulwila zo vava bamona vo ateleki wete diau batokanenanga. (Tanga Filipi 2:4.) Kasikil’owu, mpangi David ona tuyikidi kala, wavova vo: “Avo muntu utuvovese vo kazolele wá nsangu zeto ko, tusianga e Bibila ye nkanda mieto muna nkutu yo kunyuvula kuna ngemba zawonso vo: ‘Dodokolo, nga tulenda zaya ekuma kuzolele wila nsangu zeto ko?’” Kieleka, o wantu bebakulanga vava tutokanenanga e wete diau. Nanga balenda vilakana mana twabavovese, kansi bekwamanana sungamena e mpila twamokenene yau. Kana nkutu vo muntu kazolele mokena yeto ko, tulenda songa muna kadilu ye mpwa eto vo wete diandi tutokanenanga.

13. Aweyi tulenda sobela e nsangu zeto mun’owu wa nsatu za muntu?

¹³ Tusonganga vo tutokanenanga e wete dia akaka vava tusobanga e nsangu zeto mun’owu wa nsatu za muntu tumokenanga yandi. Kasikil’owu, nga lekwa omwene muna nzo a muntu isonganga vo wana kena yau? Nanga se yovo ngudi olenda yangalela luludiku lwa Bibila mu kuma kia sansa o wana yovo una kalenda kadila ye zingu kia nzo kiakiese. Nga makumba mayingi yovo mbindikilu mina vana mwelo a nzo a muntu? Ozevo, olenda mokena yandi mu kuma kia umpumbulu ye nsoki una ufilanga wantu ayingi mu kala yo wonga. O muntu ndioyo olenda yangalala mu zaya vo vekala ye lumbu kina mambu mama mawonso mefokoka. Konso ntangwa osolwele muntu osongele luzolo lwa kuwá, unsadisa kabakula una malongi ma Bibila malenda kunsadisila. Mpangi Katarína ona  tuyikidi kala, wavova vo: “Mono kibeni isungamenanga una e ludi kia Bibila kiasobela e zingu kiame.” Muna mpila yayi, mpangi Katarína ovovanga ye ziku kiawonso, o wantu mpe bebakulanga e diambu diadi.

14. Landila e sono kia Ngana 27:17, aweyi ateleki balenda sadisila muntu yo nkwandi?

¹⁴ Salanga kumosi ye ateleki akaka. Muna tandu kiantete, Paulu wavovesa Timoteo e ndekwa kasadilanga muna samuna nsangu zambote yo longa. Wakasakesa mpe Timoteo kasadila e ndekwa zazi muna sadisa mpangi zankaka. (1 Kor. 4:17) Nze Timoteo, oyeto mpe tulenda longoka mayingi kwa ateleki azikuka muna nkutakani eto. (Tanga Ngana 27:17.) Tala e nona kia mpangi Shawn. Mu fikolo, wasala se mviti a nzila muna zunga kina vo wantu ayingi zola kwayingi bena kwau muna mabundu mau. Ozevo, nki kiansadisa muna kwamanana kala ye kiese muna salu kiandi? Wavova vo: “Konso ntangwa yasalanga kumosi ye nteleki ankaka, ekolo twakangalanga twamokenanga una tulenda sadisila muntu yo nkwandi muna tomesa e ndekwa zeto za sila umbangi. Kasikil’owu, twafimpanga e moko tukedi kiau yo muntu tusididi umbangi. Ediadi diatusadisanga mu tomesa e ndekwa za sila umbangi vava tumokena yo muntu ankaka.”

15. Ekuma e sambu kinina o mfunu muna salu kieto kia umbangi?

¹⁵ Lombanga lusadisu lwa Yave muna sambu. Konso ntangwa okalanga muna salu kia umbangi, lombanga lusadisu lwa Yave. Kondwa kwa lusadisu lwandi, i sia vo, mwand’avelela, ke mosi ko muna yeto wadi lungisa e salu kiaki. (Nku. 127:1; Luka 11:13) Muna kuma kiaki, vava olombanga lusadisu lwa Yave muna sambu, lombanga mambu masikididi. Kasikil’owu, lomba kwa Yave kafila kwa muntu una yo luzolo lwa wá yo longoka mambu mandi. I bosi, sia e ngolo za zingila e ngwizani ye sambu kiaku muna sila umbangi kwa konso muntu owanana yandi.

16. O kala ye longi dia ngeye kibeni aweyi dilenda kusadisila muna salu kia umbangi?

¹⁶ Vaulanga e ntangwa ya kala ye longi dia ngeye kibeni. Diambu dia Nzambi divovanga vo Akristu bafwete ‘zayanga owu wina luzolo lwa Nzambi, lwambote, lwatondakana ye lwalunga.’ (Roma 12:2) Vava tulongokanga e Bibila, tutoma zayanga Nzambi. Ozevo, vava tusila umbangi kwa wantu ankaka, tuvova mpe ye ziku kiawonso. Mpangi Katarína ona tuyikidi kala, wavova vo: “Mu mvu miaviokele, yabakwidi vo mfwete kumika lukwikilu lwame mu kuma kia malongi mankaka ma Bibila. Muna kuma kiaki, yalongokele ye sungididi kiawonso e ziku isonganga vo Nzambi i Nsemi, e Bibila i Diambu diandi ye Nzambi una ye nkubika kesadilanga omu lumbu yeto.” Mpangi Katarína wakudikila vo e longi dia yandi kibeni diansadisa mu kumika lukwikilu lwandi yo wokesa e kiese kiandi muna salu kia umbangi.

17. Ekuma Yesu kakadila ye ngindu zasikila mu kuma kia salu kiandi kia umbangi?

¹⁷ Yesu wakwamanana kala ye ngindu zasikila muna salu kia umbangi kana nkutu vava wantu ke bazolanga wá nsangu zandi ko. Ekuma? Kadi wazaya wo vo o wantu ludi kikilu bavuanga o mfunu ye wazola kubavana e lau dia tambulwila e nsangu za Kintinu. Wazaya wo mpe vo awana ke betambulwila ludi ko muna nkumbu antete, kuna kulanda balenda kio tambulwila. Tala dina diavangama kwa yitu yandi. Muna mvu tatu ye ndambu o Yesu kasala e salu kiandi kia umbangi, ke mosi ko muna abunzi andi wakituka se nlongoki andi. (Yoa. 7:5) Kansi, kuna nim’a lufuluku lwandi, bakituka se Akristu.—Mav. 1:14.

18. Ekuma tukwamanenanga samuna e nsangu zambote?

¹⁸ Ke tuzeye ko kana nani kikilu otambulwila  e ludi kia Bibila tulonganga yo kituka selo kia Yave. Wantu ankaka ntangwa yayingi bevavanga muna tambulwila e ludi. Kana nkutu awana ke bezolanga wá nsangu zeto ko, vava bemonanga mavangu meto mambote ye mpila yambote tubadikilanga e mambu, nanga balenda yantika ‘kembelela Nzambi.’—1 Pet. 2:12.

19. Landila e sono kia 1 Korinto 3:6, 7, nkia diambu tufwete sungamenanga?

¹⁹ Kana una vo yeto tukunanga yo yitila o maza, tufwete sungamenanga vo Nzambi osambulanga e salu kieto. (Tanga 1 Korinto 3:6, 7.) Mpangi Getahun ona osadilanga kuna Etiópia wavova vo: “Mu vioka mvu 20, mono kaka i Mbangi a Yave yakala mu zunga kina ke kiatoma silwanga umbangi ko. Kansi owau, ateleki 14 se twina. Muna ateleki kumi ye tatu ana bavubwa, vena yo nkaz’ame yo wan’ame tatu. Tezo kia wantu 32 bekwizanga muna tukutakanu tweto.” Mpangi Getahun okalanga ye kiese wau kesonganga luzindalalu ekolo Yave ketuntanga wantu a ntima miansongi muna nkubik’andi.—Yoa. 6:44.

20. Mu nkia mpila tulenda tezanesenua ye awana bevuluzanga wantu babatakene mu nzo ibwidi?

²⁰ Kuna kwa Yave wantu awonso mfunu bena. Watuvana e lau diasala kumosi yo Mwan’andi muna kutakesa o wantu a zula yawonso vitila e mbaninu a nza yayi. (Kan. 2:7) E salu kieto kia samuna e nsangu zambote kilenda tezaneswa ye salu kia wantu bevananga o moko mu vuluza wantu babatakene mu nzo ibwidi. Kana una vo ke awonso ko balenda wanuka o moyo, e salu kisalwa kwa wantu awonso kiamfunu kikilu. Diau dimosi divangamanga muna salu kieto kia umbangi. Ke tuzeye ko wantu kwa tuvuluza mu nza yayi ya Satana. Kansi, Yave olenda sadila konso muntu mu yeto muna kubasadisa. Mpangi Andreas ozingilanga kuna Bolívia, wavova vo: “Nzeye wo vo vava muntu kelongokanga e ludi yo vubwa, i salu kia ateleki awonso.” Muna kuma kiaki, yambula yeto awonso twakala ye ngindu zasikila mu kuma kia salu kieto kia umbangi. Avo tuvangidi wo, Yave okutusambula, e salu kieto mpe kia umbangi kiese kiayingi kikututwasila.