1-2. Adieyi kavova nsoneki mosi? Nkia mambu tulongoka mu longi diadi?

O UNU mafunda ye mafunda ma wantu bevovanga vo bekwikilanga muna Yesu, kansi ke belandanga ko mana kalonga. (2 Tim. 4:3, 4) Nsoneki mosi wavova vo: “Avo vezidi ‘Yesu’ wankaka o unu kalonga e mambu mana Yesu kalonga . . . , oyeto mpe bembola twadi kumbembola nze una wantu ayingi bambembolwela muna tandu kiantete.”

² Wantu ayingi muna tandu kiantete bawá malongi ma Yesu yo mona masivi mandi, kansi ke bakwikila muna yandi ko. Ekuma? Muna longi diaviokele, twafimpidi kuma yá yafila o wantu mu tá e sakuba mu kuma kia mana Yesu kavova yo vanga. Mu longi diadi, mambu yá diaka tufimpa. Tufimpa mpe e kuma o wantu o unu bebembolwelanga alandi a Yesu ye dina dilenda kutusadisa mu lembi tá sakuba.

3. Adieyi Yesu kavanga diafila wantu akaka mu tá sakuba?

³ Vava kakala ova ntoto, Yesu waviokesanga e ntangwa yo wantu a mpila zawonso. Wadianga vamosi ye amvuama ye akwa wisa, kansi wavaulanga mpe ntangwa mu kala vamosi ye asukami ye awana bakondwa nsadisi. Vana ntandu, wafwilanga e nkenda awana babadikilwanga vo “asumuki.” Akaka muna awana bayindulanga vo basundidi o unsongi, ke batambulwila Yesu ko mu kuma kia mana kavanganga. Bayuvula alongoki a Yesu vo: “Ekuma nudilanga yo nua kumosi ye avakulwisi a mpaku ye asumuki?” Muna kuma kiaki, Yesu wabavutula vo: “Awana bena yo vimpi ke bevuanga ngang’a mawuku mfunu  ko, kansi ambevo kaka bekumvuanga o mfunu. Kizidi bokela ansongi ko, kansi asumuki, kimana baviluka o ntima.”—Luka 5:29-32.

4. Landila Yesaya wa ngunza, nkia diambu Ayuda badi vingila vo diavangama mu kuma kia Masia?

⁴ Adieyi e Sono ivovanga? Mvu miayingi vitila Masia keza, Yesaya wa ngunza wasakula vo bembolwa kebembolwa kwa wantu a nza. Yesaya wavova vo: “Oyandi wavezwa yo bembolwa kwa wantu . . . Wakala nze ndiona o wantu ke bazola tala ndose andi ko. Wavezwa, twamwena vo wakondwa o mfunu.” (Yes. 53:3) Wau vo ungunza uvovanga vo Masia obembolwa “kwa wantu,” Ayuda muna lumbu ya Yesu badi vingila vo Yesu kabembolwa.

5. Aweyi wantu ayingi o unu bebadikilanga alandi a Yesu?

⁵ Nga i diau mpe divangamanga o unu? Ingeta. Mfumu zayingi za mabundu bevananga yiyekwa kwa awana bena vo akwa tunda, mvuama ye awana bebadikilwanga kwa wantu a nza vo akwa ngangu. Bekubavananga yiyekwa kana nkutu vava wantu awaya bevanganga mambu ke mena ngwizani ko ye nkanikinu mia Nzambi. E mfumu zazi za mabundu bevezanga e Mbangi za Yave. Kana una vo akwa vema ye belemvokelanga e nkanikinu mia Nzambi, bebadikilwanga kwa wantu a nza vo ke bena mfunu ko. Nze una Paulu kavova, Nzambi wasola o wantu ana bebadikilwanga vo ‘bavezwa.’ (1 Kor. 1:26-29) Kansi, kuna kwa Yave e selo yandi yawonso yakwikizi, mfunu bena.

6. Adieyi Yesu kavova muna Matai 11:25, 26? Aweyi tulenda kuntanginina?

⁶ Nki kilenda kutusadisa mu lembi tá sakuba? (Tanga Matai 11:25, 26.) Kulandi ngindu za wantu a nza ko muna mpila ina bebadikilanga o nkangu a Nzambi. Zaya wo vo Yave alembami kaka kesadilanga muna vanga luzolo lwandi. (Nku. 138:6) Yindula ulolo wa mambu mambote kevanganga Nzambi muna sadila awana bebadikilwanga kwa wantu a nza vo mazowa kwau.

7. Ekuma Yesu kayikila Afarisi vo akwa disu ku nsi a lukaya? Adieyi bavanga?

⁷ Kuna unkabu wawonso, Yesu watumba e mfumu za mabundu a lumbu yandi kadi ke balonganga nkangu ko mu sambila Yave mu mpila yambote. Kasikil’owu, wasonga vo Afarisi akwa disu ku nsi a lukaya, kadi batokanenanga e diambu ditadidi sukula moko ke mu diambu dia lunga-lunga mase mau ko. (Mat. 15:1-11) E mvovo miami mia Yesu, miasivikisa alongoki andi. Muna kuma kiaki, bayuvula Yesu vo: “Nga ozeye wo vo Afarisi batele sakuba wau bawidi dina ovovele?” Kansi, Yesu wabavutula vo: “Konso nkuna ilembi kunua kwa Se diame una kuna zulu, vuzwa ivuzwa. Nubayambula. Afidi ampofo kwau. Avo mpofo ofididi nkwandi mpofo, yau awole muna wulu bebwa.” (Mat. 15:12-14) Kana una vo e mfumu za mabundu bafunga makasi mu kuma kia mana kavova, o Yesu kayambula samuna e ludi ko.

8. Aweyi Yesu kasongela vo Nzambi ke tondanga nsambila zawonso ko?

⁸ Yesu wasenzeka mpe malongi maluvunu ma mabundu. Kasidi yikama ko e ngindu za sia vo Nzambi otondanga e nsambila zawonso. Kansi, wavova vo ayingi bekangalela muna nzila asanzuka eyi ifilanga kuna lufwasu ye akete kaka bekangalela muna nzila ambatakani eyi ifilanga ku moyo. (Mat. 7:13, 14) Watoma kiesesa vo akaka beyindula vo Nzambi besadilanga, kansi muna vova e ludi ke bekusadilanga ko. Walukisa vo: “Nukeba mu kuma kia ngunza zaluvunu zina zikwiza kwa yeno ye mvuatu mia mameme, kansi muna kati mevua mansita. Muna mbongo au i nukubazayila.”—Mat. 7:15-20.

9. Nkia maka malongi maluvunu Yesu kasenzeka?

 ⁹ Adieyi e Sono ivovanga? Ungunza wa Bibila wasakula vo Masia osonga o vema mu kuma kia nzo a Yave. (Nku. 69:9; Yoa. 2:14-17) O vema kwaku kwafila Yesu mu senzeka malongi ma nsambil’a luvunu ye mavangu mau. Kasikil’owu, Afarisi bakwikilanga vo o moyo ke ufwanga ko, kansi Yesu walonga vo o muntu ofwidi, una nze yandi olele tulu. (Yoa. 11:11) Asaduki ke bakwikilanga muna lufuluku ko, kansi Yesu wafula Lazaro wa nkundi andi. (Yoa. 11:43, 44; Mav. 23:8) Afarisi balonganga vo mawonso mekutubwilanga muna zingu mateka kanua kala kwa Nzambi, kansi Yesu walonga vo o muntu una yo nswa wa sola sadila Nzambi yovo ve.—Mat. 11:28.

10. Ekuma wantu ayingi o unu bekutubembolwelanga?

¹⁰ Nga i diau mpe divangamanga o unu? Ingeta. Wantu ayingi bekutubembolanga vava tusadilanga e Bibila muna kubasonga vo malongi mayingi melongwanga muna mabundu, maluvunu. Kasikil’owu, e mfumu za mabundu belonganga kwa mikwikizi miau vo Nzambi wantu ketumbanga kuna bilungi. Besadilanga e longi diadi dialuvunu muna mwesa nkangu wonga kimana babalemvokelanga. Wau vo tu selo ya Yave wa Nzambi a zola, tusadisanga o wantu mu bakula vo e longi diadi, dialuvunu. E mfumu za mabundu belonganga mpe vo o moyo ke ufwanga ko. Kansi, oyeto tusonganga vo e longi diadi ke dina ngwizani ko ye Bibila. Kadi avo e longi diadi dialudi, ozevo o lufuluku ke lwadi kala mfunu ko. Ekolo mabundu mayingi melonganga vo mawonso mekutubwilanga muna zingu mateka kanua kala kwa Nzambi, oyeto tulonganga vo Nzambi wavana o nswa kwa wantu mu sola kana vo bekunsadila yovo ve. Aweyi bemonanga e mfumu za mabundu vava tusenzekanga malongi mau maluvunu? Nkumbu miayingi befunganga kikilu makasi.

11. Landila e mvovo mia Yesu muna Yoane 8:45-47, adieyi Nzambi kevavanga kwa nkangu andi?

¹¹ Nki kilenda kutusadisa mu lembi tá sakuba? Avo ludi kikilu tuzolanga, tulemvokela mana Nzambi kevovanga. (Tanga Yoane 8:45-47.) Nswaswani yo Satana wa Nkadi ampempa  ona wabembola e ludi, oyeto ke tuzolele bembola ludi ko. Ke tuzolele vanga diambu ko ke dina ngwizani ko ye mana tukwikilanga. (Yoa. 8:44) Nzambi ovavanga vo o nkangu andi bamwena “dina diambi e ngemi” yo ‘tatidila dina diambote.’—Roma 12:9; Ayib. 1:9.

12. Ekuma Ayuda ayingi batela e sakuba mu kuma kia mpila ina Yesu kafwila?

¹² Nkia diambu diankaka diafila Ayuda mu tá sakuba mu kuma kia Yesu? Paulu wavova vo: “Kristu ona wavondelwa vana nti tusamunanga, kuna kwa Ayuda kuma kia tela sakuba.” (1 Kor. 1:23) Ekuma Ayuda ayingi batela e sakuba mu kuma kia mpila ina Yesu kafwila? Kuna kwa yau, o lufwa lwa Yesu vana nti ampasi lwasonga vo kimpumbulu ye nsumuki kakala, kansi ke Masia ko.—Nsi. 21:22, 23.

13. Awana babembola Yesu, nkia diambu ke bazola zaya ko?

¹³ Ayuda ana babembola Yesu, ke bazola zaya ziku kia mambu ko. Kasikil’owu, Yesu kavanga kwandi diambu diambi ko, mambu kavuninua ye kafundisilwa mu mpila ya unsongi ko. Awana bafundisa Yesu ke batokanenanga vangila mambu mu mpila ya unsongi ko. Afundisi balungana mu nzaki zawonso muna fundisa Yesu ye ke balemvokela e nsiku ko mina miasadilwanga muna fundisa o muntu. (Luka 22:54; Yoa. 18:24) Kele vo afundisi awaya bakala ye fu kia lembi sia mpambula, badi teka fimpa e mfundu mialuvunu mu kuma kia Yesu yo zaya e ziku kia diambu. Kansi, yau kibeni mpe bavava “kimbangi kialuvunu mu kuma kia Yesu kimana bamvonda.” Wau vo e kimbangi kiau ke kiayenda betela ko, o ngang’ambuta wavova e diambu muna fila Yesu kabwa muna nkanu. Dina bavanga ke diakala ngwizani ko ye nsiku una wasadilwanga muna fundisa o wantu. (Mat. 26:59; Maku 14:55-64) Kana nkutu vava Yesu kafulwa, afundisi awaya bakwamanana vangila mambu kondwa unsongi. Bavana “sekele zayingi za palata” kwa makesa ma Roma kimana bamwanga e nsangu zaluvunu mu sasila e kuma bawanina e ziami kiankatu.—Mat. 28:11-15.

14. Adieyi Bibila kiateka sakula mu kuma kia lufwa lwa Masia?

 ¹⁴ Adieyi e Sono ivovanga? Kana una vo Ayuda ayingi muna lumbu ya Yesu ke bavingilanga ko vo Masia kafwa, tala dina Bibila kiateka sakula: “Otambikidi moyo andi yamuna lufwa otangilu kumosi ye akuludi a nsiku; onete masumu ma wantu ayingi, yo dodokela mu kuma kia akuludi a nsiku.” (Yes. 53:12) Muna kuma kiaki, e mpila ina Yesu kafwila ke yakala kuma ko kwa Ayuda muna kumbembola.

15. Nkia mfundu mialuvunu mu kuma kia Mbangi za Yave mifilanga akaka mu kubamenga?

¹⁵ Nga i diau mpe divangamanga o unu? Ingeta. Yesu wavuninua mambu yo badikilwa vo nkwa kuma, o unu Mbangi za Yave mpe mpila yayi bebadikilwanga. Tala e yaka nona. Kuna Estados Unidos, tuka muna mvu wa 1930 yamuna mvu wa 1950, mfundu miayingi twakala miau kuna mbazi a nkanu muna tanina o luvevoko lweto lwa nsambila. Akaka muna afundisi, nsoki kikilu batukotanga. Kuna mbanz’a Quebec, kuna Canadá, e Mabundu ye Luyalu basala kumosi ye kani dia fokola e salu kieto. Ateleki ayingi basiwa mu pelezo mu kuma kia samuna e nsangu za Kintinu kia Nzambi kwa mfinangani zau. Kuna Alemanha, aleke eto ayingi bavondwa muna luyalu lwa Nazi. Mu lumbu yayi, mpangi zeto kuna Rússia betumbwanga yo siwa muna pelezo kadi Bibila belonganga kwa wantu, e salu kiaki kibadikilwanga vo ayadi kitelamenanga. Kana nkutu e Nsekola ya Nz’ampa muna nding’a Rússia, yasimwa yo badikilwa vo nkanda utelamenanga ayadi kadi nkumbu a Yave usadilanga.

16. Landila e sono kia 1 Yoane 4:1, ekuma ke tufwete tambilanga matu ko muna luvunu lusayaneswanga mu kuma kia Mbangi za Yave?

¹⁶ Nki kilenda kutusadisa mu lembi tá sakuba? I zaya e ziku kia mambu. Muna Longi diandi vana Mongo, Yesu walukisa awana kalonganga vo akaka ‘bekubayikila e mbi yawonso kuna luvunu mu kuma kiandi.’ (Mat. 5:11) Satana yandi osokanga e mambu mama maluvunu. Osadilanga atantu muna sayanesa luvunu mu kuma kia awana bezolanga e ludi. (Lus. 12:9, 10) Ke tufwete tambanga matu ko muna luvunu besayanesanga atantu eto. Ke tufwete mpe yambula ko vo mambu mama maluvunu matufila mu yambula sadila Nzambi yovo yoyesa lukwikilu lweto.—Tanga 1 Yoane 4:1.

17. E mambu mavangama vitila lufwa lwa Yesu, aweyi mafidila akaka mu tá e sakuba?

¹⁷ Vitila lufwa lwandi, Yesu wayekolwa kwa mosi muna ntumwa zandi 12. Wankaka muna yau wamvakulwila o nkalu nkumbu tatu, i bosi ntumwa zawonso zambembola muna fuku wauna. (Mat. 26:14-16, 47, 56, 75) E diambu diadi ke diasivikisa Yesu ko. Kadi yandi kibeni Yesu wateka dio sakula vo vangama divangama. (Yoa. 6:64; 13:21, 26, 38; 16:32) Vava e mambu mama mavangama, akaka nanga batá e sakuba yo yindula vo: ‘Avo ekiaki ikadilu kia ntumwa za Yesu, kizolele kala mu buka kiaki ko.’

18. Nkia ungunza walungana vitila lufwa lwa Yesu?

¹⁸ Adieyi e Sono ivovanga? Mvu miayingi vitila Yesu keza ova ntoto, Yave wasengomona muna Diambu diandi vo Masia oyekolwa muna 30 ma sekele za palata. (Zak. 11:12, 13) O nyekodi okala mosi muna akundi a Yesu. (Nku. 41:9) Zakariya wa ngunza wasoneka vo: “Wanda mvungudi, e kambi diamwangana.” (Zak. 13:7) Akwa ntima miansongi ke badi tá sakuba ko mu kuma kia mambu mama. Kansi, omona e mpila ungunza wau walunganena muna Yesu wadi toma kumika o lukwikilu lwau.

19. Akwa ntima miansongi nkia diambu bazeye?

 ¹⁹ Nga i diau mpe divangamanga o unu? Ingeta. Omu lumbu yeto, akete muna Mbangi za Yave bayambula e ludi yo kituka avengomoki yo vava vukumuna akaka. Besayanesanga e nsangu za luvunu mu kuma kia Mbangi za Yave muna zulunalu, radio, televizau ye muna internete. Kansi, akwa ntima miansongi ke bevukumunuanga ko muna nsangu zazi zaluvunu. Kadi bazeye wo vo e Bibila kiasakula kala vo e mambu mama vangama mevangama.—Mat. 24:24; 2 Pet. 2:18-22.

20. Aweyi tulenda vengela vukumunua kwa awana babembola e ludi? (2 Timoteo 4:4, 5)

²⁰ Nki kilenda kutusadisa mu lembi tá sakuba? Tufwete kumikanga lukwikilu lweto muna longokanga e Bibila, sambanga yo kuyivana muna salu kia samuna e nsangu zambote kina Yave katuvana. (Tanga 2 Timoteo 4:4, 5.) Avo tuna ye lukwikilu, ke tumona wonga ko avo tuwidi e nsangu zambi mu kuma kia Mbangi za Yave. (Yes. 28:16) O zola kweto muna Yave, muna Diambu diandi ye muna mpangi zeto kukutusadisa mu lembi vukumunua kwa awana babembola e ludi.

21. Kana una vo wantu ayingi o unu bebembolanga e nsangu zeto, nkia ziku tulenda kala kiau?

²¹ Muna tandu kiantete, ndonga batá e sakuba yo bembola Yesu. Kansi, ayingi mpe balanda Yesu. Akaka muna wantu awaya i awana basadilanga kuna Mbazi a Nkanu ya Ayuda kumosi mpe ye “nganga zayingi.” (Mav. 6:7; Mat. 27:57-60; Maku 15:43) Diau dimosi mpe o unu, mafunda ye mafunda ma wantu ke betanga sakuba ko yovo bembola Yesu. Ekuma? Kadi bazeye yo zola e ludi kina muna Bibila. Muna kuma kiaki, e Diambu dia Nzambi divovanga vo: “Awana bezolanga nsiku aku, mu luvuvamu mvimba bena; ke vena diambu ko dilenda kubatesesa sakuba.”—Nku. 119:165.