1. Nkia diambu diakendeleka vava wazayisa e nsangu za Bibila kwa wantu mu nkumbu antete?

NGA osungamene e lumbu kiantete wabakula vo osolwele e ludi kina muna Bibila? Diasazu diakala mu bakula mawonso walongokanga muna Bibila lembi katikisa. Nanga edi wayindula vo wantu awonso beyangalela mana walongokanga. Wakala ye ziku vo e nsangu za Bibila zikubavana zingu kiakiese owau ye vuvu kiasikila mu kuma kia kusentu. (Nku. 119:105) Muna kuma kiaki, ye kiese kiawonso wavovesanga akundi aku ye yitu yaku mawonso walongokanga muna Bibila. Kansi, adieyi diavangama? Diankenda vo ayingi muna yau ke batambulwila ko mana wabavovesanga.

2-3. Muna lumbu ya Yesu, aweyi wantu ayingi bambadikilanga?

² Ke tufwete kendalalanga ko vava akaka ke betambulwilanga ko e nsangu tusamunanga. Muna lumbu ya Yesu, wantu ayingi bambembola kana una vo wavanganga masivi masonganga vo dienga dia Nzambi kakala diau. Kasikil’owu, Yesu wafutumuna Lazaro, e mbeni zandi ke bakala ye una bakatikisila e sivi diadi ko. Kana una vo i wau, afidi a nsambila ya esi Yuda ke batambulwila ko vo Yesu i Masia. Bavava nkutu vonda Yesu kumosi yo Lazaro.—Yoa. 11:47, 48, 53; 12:9-11.

³ Yesu wazaya wo vo wantu ayingi ke bekwikila ko vo yandi i Masia. (Yoa. 5:39-44) Wavovesa kwa alongoki a Yoane wa Mvubi vo: “Kiese kwa ndiona olembi tá sakuba mu kuma kiame.” (Mat. 11:2, 3, 6) Ekuma wantu ayingi babembolwela Yesu yovo tá sakuba mu kuma kiandi?

4. Nkia mambu tulongoka mu longi diadi?

⁴ Mu longi diadi ye dina dilanda, tufimpa e kuma yayingi yafila wantu muna tandu kiantete mu bembola Yesu. Tufimpa  mpe e kuma o wantu ayingi o unu betelanga sakuba, i sia vo, bebembolanga e nsangu zeto. Edi disundidi o mfunu, tulongoka e kuma tufwete kadila ye lukwikilu lwasikila muna Yesu kimana twalembi tá sakuba mu kuma kiandi.

5. Ekuma akaka bayindulwila vo Yesu ke yandi ko i Masia ona wasakulwa?

⁵ Ndonga batá sakuba mu kuma kia lusansu lwa Yesu, i sia vo, kuna kasansukila. Bazaya wo vo Yesu nlongi ambote kakala ye masivi mpe kavanganga. Kansi, kuna kwa yau, edi bayindulanga vo o Yesu i mpasi mwan’a mvadi a nti kwandi. Musi Nazarete kakala, e mbanza ina yabadikilwanga vo yakondwa o mfunu. Kana nkutu Natanaele ona wakituka nlongoki a Yesu, entete wavova vo: “Nga muna Nazarete mulenda tuka má kiambote e?” (Yoa. 1:46) Dilenda kala vo, Natanaele kayangalelanga ko e mbanza ina Yesu kazingilanga. Yovo wasungamena o ungunza una wasonama muna Mika 5:2, wasakula mu kuma kia Masia vo owutukila kuna Beteleme, kansi ke ku Nazarete ko.

6. Nki kiadi sadisa o wantu muna lumbu ya Yesu mu bakula vo yandi i Masia?

⁶ Adieyi e Sono ivovanga? Yesaya wa ngunza wasakula vo e mbeni za Yesu ke besia sungididi ko muna “mambu ma mbandu” a Masia yovo lusansu lwandi. (Yes. 53:8) Mayingi muna mambu mama, mateka sakulwa. Kele vo o wantu awaya bavaula e ntangwa mu fimpa mambu mama mawonso yo tezanesa mo ye ungunza mu kuma kia Masia, badi zaya vo o Yesu kuna Beteleme kawutukila ye mbongo a Davidi wa Ntinu kakala. (Luka 2:4-7) E mbanza ina Yesu kawutukila yasakulwa muna Mika 5:2. Ozevo, ekuma babembolwela Yesu? E kuma kadi, o wantu bazola baka nzengo mu nzaki lembi teka zaya e ziku kia diambu. Oyau mpe ke bavava zaya ziku kia mambu mawonso ko. Dianu batela sakuba mu kuma kia Yesu.

7. Ekuma wantu ayingi o unu bebembolwelanga Mbangi za Yave?

⁷ Nga i diau mpe divangamanga o unu? Ingeta. Wau vo ayingi muna nkangu a Yave asukami kwau, dianu bebadikilwanga vo “wantu balembi longwa ye mpasi wantu kwau.” (Mav. 4:13) Wantu ankaka beyindulanga vo Mbangi za Yave ke bafwana longa Bibila ko kadi ke bakota sikola zitomene zayakana ko zina zilonganga mambu ma Nzambi. Akaka bevovanga vo e Mbangi za Yave “dibundu dia esi América,” kansi e ziku kia diambu i kiaki, vana vena Mbangi za Yave nsambwadi, mosi kaka muna yau ozingilanga kuna Estados Unidos. Vo i akaka bawá vo, Mbangi za Yave ke bekwikilanga muna Yesu ko. Tuka mvu miayingi nkangu a Yave uyikilwanga vo “akwa nsoki,” “dibundu dia mindele” ye “makanda bevambulanga.” Muna kuma kiaki, awana betambanga o matu muna mambu mama ye ke bazeye ludi ko mu kuma kia Mbangi za Yave, betanga sakuba yo bembola Mbangi za Yave.

8. Landila e sono kia Mavangu 17:11, adieyi o wantu bafwete vanga muna zaya aki nani i nkangu a Nzambi o unu?

⁸ Nki kilenda sadisa o muntu mu lembi tá sakuba? O wantu bafwete fimpanga yo vava zaya e ziku kia mambu. O Luka wa nsoneki a Bibila, i diau mpe kavanga. Wasia e ngolo mu fimpa e ziku kia mambu “mawonso tuka kuna lubantiku.” Luka wazola vo atangi andi ‘batoma zaya e ziku kia mambu’ mana bawá mu kuma kia Yesu. (Luka 1:1-4) Ayuda kuna Beroya yankulu, batanginina mpe Luka. E nkumbu antete bawá e nsangu zambote mu kuma kia Yesu, bafimpa e Sono ya Kiyibere mu zaya e ziku vo mana bawá ma ludi. (Tanga Mavangu 17:11.) Diau dimosi mpe o unu, o wantu bafwete vavanga zaya e ziku kia  mambu. Bafwete tezanesanga mana nkangu a Nzambi belonganga ye mana mena muna Bibila. Bafwete longokanga mpe o lusansu lwa nkangu a Yave omu lumbu yeto. Avo batomene “fimpa lusansu lwa nkangu a Nzambi,” ke bevunua ko muna mana wantu bevovanga mu kuma kiau ngatu kubamenga.

9. Nkia diambu diavangama vava Yesu kazola vanga sinsu ko kituka kuna zulu?

⁹ Kana una vo malongi ma Yesu masivikisanga o wantu, akaka muna lumbu yandi, ke diau kaka ko bavingilanga. Mayingi bavingilanga. Banlomba kavanga e “sinsu kituka kuna zulu” muna songa vo yandi i Masia. (Mat. 16:1) Nanga balomba e diambu diadi kadi ke babakulanga ko e sono kia Daniele 7:13, 14. Kansi, eyayi ke yakala ntangwa yasikidiswa ko kwa Yave muna lungisa o ungunza wau. Mana Yesu kalonganga mafwana muna kubakwikidisa vo yandi i Masia. Kansi, wau vo Yesu kazola kubasonga sinsu ko kina balomba, oyau batá sakuba yovo bambembola.—Mat. 16:4.

10. Aweyi Yesu kalungisila mana Yesaya kasoneka mu kuma kia Masia?

¹⁰ Adieyi e Sono ivovanga? Yesaya wa ngunza wasoneka mu kuma kia Masia vo: “Ke kaza ko ngatu zangula e nding’andi, ke yambula ko vo e nding’andi yawakana muna nzila.” (Yes. 42:1, 2) Yesu wasala e salu kiandi kia umbangi, lembi tunta e sungididi kia wantu muna yandi kibeni. Katunga tempelo ko, kavuatanga mpe mvuatu mia afidi a mabundu ko ngatu yikilwa mu nkumbu yatunda. Kana nkutu vava zingu kiandi kiakala mu vonza, Yesu kayangidika Erodi wa Ntinu ko muna vanga e sinsu. (Luka 23:8-11) Dialudi vo Yesu wavanganga masivi, kansi e salu kia samuna e nsangu zambote i kiau kiasunda o mfunu kwa yandi. Wavovesa alongoki andi vo: “Ekiaki i kuma yayizila.”—Maku 1:38.

11. Nkia ngindu zabendomoka o wantu akaka bekalanga zau o unu?

¹¹ Nga i diau mpe divangamanga o unu? Ingeta. O unu, afidi ayingi a mabundu besivikisanga  o wantu muna tunga tempelo zampwena-mpwena, zatoma viengeswa. Beyikilwanga muna nkumbu zatunda yo vangisa e nkinzi miampwena-mpwena, mina wantu ayingi bavilakana e tuku dia nkinzi miami. Awana bekwendanga muna tempelo zazi, ke belongokanga mayingi ko mu kuma kia Nzambi ye makani mandi. Nswaswani ye wantu awaya, awana bekwizanga mu tukutakanu tweto belongokanga mana Yave kazolele vo twavanga. Maseka meto ma Kintinu, mavelela ye fulu yambote, kansi ke mampwena-mpwena ko. Awana bevitanga o ntu, ke bevuatanga mvuatu ko mikubaswaswanesanga ye wantu ankaka ngatu yikilwa e nkumbu zatunda. Mana tulonganga yo kwikila, muna Bibila metukanga. Kana una vo i wau, wantu ayingi o unu ke betambulwilanga nsangu zeto ko kadi e mpil’a nsambila eto ke ikubasivikisanga ko. Vana ntandu, mana tulonganga, ke mau ko bazolele wá.

12. Nze una wasonama muna Ayibere 11:1, 6, nki kilenda kumika lukwikilu lweto?

¹² Nki kilenda kutusadisa mu lembi tá sakuba? Paulu wa ntumwa wavovesa Akristu kuna Roma vo: “O lukwikilu lutukanga muna diambu kawidi o muntu. Dina kewanga o muntu ditukanga muna mvovo mu kuma kia Kristu.” (Roma 10:17) E diambu dikumikanga lukwikilu lweto i longoka e Bibila, kansi ke kwenda mu nkinzi mia mabundu ko, mina ke mina ngwizani ko ye Bibila, kana nkutu vo e nkinzi miami wantu miyangidikanga. Muna kuma kiaki, tufwete kumika lukwikilu lweto muna zayi wakieleka kadi “kondwa kwa lukwikilu ke dilendakana ko mu toma yangidika Nzambi.” (Tanga Ayibere 11:1, 6.) Ozevo, ke tuvavanga sinsu ko kituka kuna zulu muna kutukwikidisa vo tusolwele e ludi. O longoka e Bibila una ufwene, diafwana muna kumika lukwikilu lweto yo katula konso lukatikisu tulenda kala lwau.

13. Nki kiafila wantu ayingi mu bembola Yesu?

¹³ Muna lumbu ya Yesu, alongoki a Yoane wa Mvubi basivika wau vo alongoki a Yesu ke bakala ye fu kia fionkonona ko yovo mina nsoki. Yesu wabasasila vo ke bakala ye kuma kia  fionkonona ko ekolo oyandi kakala o moyo. (Mat. 9:14-17) Kana una vo i wau, Afarisi ye awana basianga Yesu kitantu, bantumba kadi kalandanga fu ya kinsi nsi ko yovo kinkulu kiau. Bafunga makasi vava Yesu kawuka wantu muna Lumbu kia Vundu. (Maku 3:1-6; Yoa. 9:16) Bayisananga vo Lumbu kia Vundu bazitisanga, kansi kuna diaka e sambu, o vanga e kinkita muna tempelo muna Lumbu kia Vundu, ke diabatokanesanga ko. Bafunga kikilu makasi vava Yesu kabatumba mu kuma kia diambu diadi. (Mat. 21:12, 13, 15) Awana Yesu kalonganga muna sambilu kuna Nazarete, bafunga kikilu makasi vava Yesu kasadila e nona kia lusansu lwa Isaele muna songa e fu kiau kia loko yo kondwa kwau kwa lukwikilu. (Luka 4:16, 25-30) Wantu ayingi babembola Yesu wau kazola vanga ko mana yau bazola vo kavanga.—Mat. 11:16-19.

14. Ekuma Yesu katumbila e kinkulu ke kiakala ngwizani ko ye nkanikinu mia Bibila?

¹⁴ Adieyi e Sono ivovanga? Muna Yesaya wa ngunza, Yave wavova vo: “O nkangu wau mu nua kaka bekumfinamenanga ye mu befo kaka bekunzitisilanga, kansi e ntima miau miavavuka yo mono; o vumi bekunsonganga mu nkanikinu mia wantu utukanga, mina balongwa.” (Yes. 29:13) Yesu ndungidi kakala yau vava katumba e kinkulu kina wantu balandanga ke kiakala ngwizani ko ye nkanikinu mia Bibila. Muna vova e ludi, awana babadikilanga e nkanikinu mia wantu ye kinkulu vo kisundidi o mfunu ke mu Bibila ko, Yave babembola yo Masia ona katuma.

15. Ekuma wantu ayingi o unu ke bezolelanga Mbangi za Yave ko?

¹⁵ Nga i diau mpe divangamanga o unu? Ingeta. Ndonga befunganga kikilu makasi wau vo e Mbangi za Yave ke bekalanga yau vamosi ko mu kembelela e nkinzi ke mina ngwizani ko ye Bibila, nze kembelela e lumbu kia luwutuku ye Natale yovo Noele. Akaka befunganga mpe makasi vava Mbangi za Yave ke bekalanga yau vamosi ko muna nkinzi mia nsi ngatu landa kinkulu mu kuma kia luziku, eki ke kina ngwizani ko ye Diambu dia Nzambi. Awana betanga e sakuba wau vo e Mbangi za Yave ke bekuyisianga mu mambu mama ko, bekwikila kikilu vo Nzambi otondanga nsambil’au. Kansi, awana bezolanga landa kinkulu kia nza yayi ke mu malongi matoma kiá ko ma Bibila, ke balendi yangidika Nzambi ko.—Maku 7:7-9.

16. Landila e sono kia Nkunga 119:97, 113, 163-165, nkia diambu tufwete vanga ye nkia diambu tufwete venga?

¹⁶ Nki kilenda kutusadisa mu lembi tá sakuba? Tufwete wokesa o zola kweto muna nsiku ye nkanikinu mia Yave. (Tanga Nkunga 119:97, 113, 163-165.) Avo Yave tuzolanga, tubembola konso fu kia kisi nsi yovo kinkulu ke kina ngwizani ko ye nkanikinu miandi. Ke tuyambula mpe ko vo konso diambu diakulula o zola kweto muna Yave.

17. Wantu ayingi muna lumbu ya Yesu, nkia diambu bavingilanga vo Masia kavanga?

¹⁷ Wantu ayingi muna lumbu ya Yesu bazola vo e mambu ma luyalu masoba vana vau. Edi bayindulanga vo Masia okubavevola muna lubangamu lwa luyalu lwa Roma. Kansi, vava bazola kitula Yesu se ntinu au, katonda ko. (Yoa. 6:14, 15) Vo i akaka kumosi ye anganga batambula fiwisa kwa esi Roma. Muna kuma kiaki, bakala ye wonga yo yindula vo Yesu luyalu lwankaka kesikidisa. Wau vo mambu ma luyalu batokanenanga, Ayuda ayingi babembola Yesu.

18. Nkia ungunza wa Bibila mu kuma kia Yesu wantu ayingi babembola?

¹⁸ Adieyi e Sono ivovanga? Kana una vo ungunza wayingi wasakula vo Masia okala se Ntinu ona osunda, ungunza wankaka wasonga  vo entete kafwete fwa mu kuma kia masumu meto. (Yes. 53:9, 12) Ozevo, ekuma Ayuda bakadila ye ngindu zabendomoka mu kuma kia Masia? Kadi wantu ayingi muna lumbu ya Yesu bavingilanga vo e mpasi zau zafokola vana vau. Dianu babembolwelanga konso ungunza ke wasianga nsilu wau ko.—Yoa. 6:26, 27.

19. Nkia ngindu zabendomoka zifilanga wantu ayingi o unu mu lembi tambulwila e nsangu zeto?

¹⁹ Nga i diau mpe divangamanga o unu? Ingeta. O unu, wantu ayingi ke betambulwilanga nsangu zeto ko kadi ke tukuyisianga mu mambu mambumba ma nza yayi ko. Edi bezolanga vo oyeto mpe tufwete sola e mfumu za tuyalu. Kansi, avo tusolele o muntu katuyala disongele vo Yave tubembwele. (1 Sam. 8:4-7) Wantu ankaka mpe beyindulanga vo tufwete tunga sikola, tupitalu yo sala e salu yankaka muna sadisa o nkangu. Ke betambulwilanga e nsangu zeto ko wau tukuyivananga muna salu kia samuna e nsangu zambote vana fulu kiavava singika e mambu ma nza yayi.

20. Landila e mvovo mia Yesu miasonama muna Matai 7:21-23, nkia diambu disundidi o mfunu kwa yeto?

²⁰ Nki kilenda kutusadisa mu lembi tá sakuba? (Tanga Matai 7:21-23.) E diambu disundidi o mfunu kwa yeto i kuyivana emvimba muna salu kina Yesu katukanikina vo twasala. (Mat. 28:19, 20) Ke tufwete fwasa ntangwa eto ko muna vava singika e mambu ma tuyalu ye ma nza yayi. Dialudi vo tuzolanga o wantu yo tokanena e mpasi zau. Kansi, tuzeye wo vo e mpila yambote tulenda kubasadisila i kubalonga oma ma Kintinu kia Nzambi yo kubasadisa bakituka akundi a Yave.

21. Nkia kani tufwete kala diau?

²¹ Mu longi diadi, tulongokele mambu yá mafila wantu ayingi muna tandu kiantete mu tá sakuba yovo bembola Yesu ye mefilanga wantu ankaka o unu mu bembola alandi a Yesu. Kansi, nga mambu mama kaka tufwete venga? Ve. Muna longi dilanda, tulongoka diaka mambu yá mefilanga o wantu mu tá e sakuba. Muna kuma kiaki, yambula twakala ye kani dia lembi bembola Yesu yo kwamanana kumika o lukwikilu lweto.