1. Ekuma yeto awonso tuvuididi e ngangu za Nzambi o mfunu? (Ngana 4:7)

 AVO wabaka kala nzengo zamfunu muna zingu, kalukatikisu ko vo wasamba kwa Yave mu lomba e ngangu, kadi i zau wavuanga o mfunu. (Yak. 1:5) Solomo wa Ntinu wasoneka vo: “E ngangu i diambu disundidi o mfunu.” (Tanga Ngana 4:7.) Muna mvovo miami, Solomo ngangu za mpila ankaka kayika. Ngangu zitukanga kwa Yave wa Nzambi kayika. (Nga. 2:6) Nga e ngangu zitukanga kwa Yave zilenda kwandi kutusadisa vava tunuananga ye mpasi muna zingu? Ingeta. I diau tulongoka mu longi diadi.

2. Aweyi tulenda vuila e ngangu?

² Tulenda vua e ngangu muna longokanga yo sadila malongi ma wantu wole bakala vo akwa ngangu kikilu. Entete, tufimpa malongi ma Solomo. Bibila kivovanga vo “Nzambi ovene Solomo ngangu ye umbakuzi wayingi.” (1 Nti. 4:29) I bosi, tufimpa malongi ma Yesu, una vo i muntu osundidi e ngangu wazinga kala ova ntoto. (Mat. 12:42) Ungunza umosi wa Yesaya wavova mu kuma kia Yesu vo: “O mwand’a Yave ukunyitalela, o mwand’a ngangu ye wa umbakuzi.”—Yes. 11:2.

3. Nkia mambu tulongoka mu longi diadi?

³ Solomo yo Yesu batoma sadila e ngangu bavewa kwa Nzambi muna vana malongi mayingi mamfunu kwa yeto awonso. Mu longi diadi, malongi tatu tufimpa: Una tulenda kadila ye tezo muna mpila tubadikilanga e nzimbu, salu yo yeto kibeni.

4. Aweyi e zingu kia Solomo kiaswaswanena ye zingu kia Yesu?

⁴ Solomo mavua mayingi kakala mau yo zingila mu nzo yambote-mbote yatoma viengeswa. (1 Nti. 10:7, 14, 15) Yesu kakala ye mavua ko ngatu nzo ya yandi kibeni. (Mat. 8:20) Kansi, yau awole bakalanga ye tezo muna mpila babadikilanga mavua kadi e ngangu zau kwa Yave wa Nzambi zatuka.

5. Aweyi Solomo kakadila ye tezo muna mpila kabadikilanga e nzimbu?

⁵ Solomo wabakula vo e nzimbu “tanina zitaninanga.” (Kim. 7:12) Avo tuna ye nzimbu tulenda sumba e lekwa ina tuvuidi o mfunu muna zingu ye lekwa yankaka ina tuzolele. Kansi, kana una vo mavua mayingi kakala mau, Solomo muna zingu kiandi wabakula vo e nzimbu ke zau ko zisundidi o mfunu. Kasikil’owu, wasoneka vo: “Osola nkumbu ambote disundidi ulolo wa kimvuama.” (Nga. 22:1) Solomo wabakula mpe vo awana betoma zolanga e nzimbu ke bekalanga kikilu ye kiese ko muna lekwa bena yau. (Kim. 5:10, 12) Watulukisa mpe vo ke tufwete yindulanga ko vo e nzimbu i lekwa kisundidi o mfunu kadi zilenda vila vana vau.—Nga. 23:4, 5.

6. Aweyi Yesu kakadila ye tezo muna mpila kabadikilanga mavua? (Matai 6:31-33)

⁶ Yesu mpe wakalanga ye tezo muna mpila kabadikilanga mavua. Wazolanga madia mambote yo nua vinyo ezak’e ntangwa. (Luka 19:2, 6, 7) Muna sivi diantete kavanga, Yesu wakitula maza se vinyo yambote-mbote. (Yoa. 2:10, 11) Muna lumbu kia lufwa lwandi, mvuatu wantalu kikilu kakala wau. (Yoa. 19:23, 24) Kansi, Yesu kayambula ko vo mavua makala se lekwa kisundidi o mfunu muna zingu kiandi. Wavovesa alandi andi vo: “Ke vena ntaudi ko olenda sadila mfumu zole . . . Ke nulendi kala ntaudi za Nzambi ye Kimvuama ko.” (Mat. 6:24) Yesu walonga vo avo tusidi e Kintinu va fulu kiantete muna zingu kieto, Yave okutuvana lekwa yawonso tuvuidi o mfunu.—Tanga Matai 6:31-33.

7. Nkia nluta mpangi Daniel katambula wau kavevola e zingu kiandi?

 ⁷ Mpangi zayingi bevuanga nluta muna lemvokela malongi ma Nzambi mu kuma kia nzimbu. Badika e nona kia mpangi Daniel una vo mpumpa. Wavova vo: “Vava yakala nleke, yabaka nzengo vo osadila Yave i diambu disunda o mfunu muna zingu kiame.” Wau kavevola e zingu kiandi, mpangi Daniel osadilanga ntangwa ye ngangu zandi muna sadisa awana bebwilanga e sumbula yo sadila mpe kuna Betele. Mpangi Daniel wavova diaka vo: “Muna vova e ludi, kikuyibanzanga ko muna nzengo yabaka. Kieleka, nzimbu zayingi yadi kala zau kele vo yasia mavua va fulu kiantete muna zingu kiame. Kansi, kiadi kala ye lau ko diazaya akundi ayingi ambote-mbote ngina yau o unu. Kele vo yasia e nzimbu va fulu kiantete, kiadi kala ye kiese ko ngina kiau o unu wau isianga e salu kia Yave va fulu kiantete. Ke vena nzimbu ko ova nza zilenda tezaneswa ye nsambu itambulanga kwa Yave.” Kieleka, avo tusidi salu kia Yave va fulu kiantete, ke mu nzimbu ko, nluta miayingi tuvua.

8. Aweyi tuzayidi wo vo Solomo wakalanga ye tezo muna mpila kabadikilanga e salu? (Kimpovi 5:18, 19)

⁸ Solomo wavova vo e salu kilenda kututwasila kiese kiayingi kadi i “lukau lwa Nzambi.” (Tanga Kimpovi 5:18, 19.) Wasoneka vo: “Muna mfuntu wawonso muna ye nluta.” (Nga. 14:23) Solomo wazaya wo vo e mvovo miami mialudi kikilu. Kadi yandi kibeni, wasalanga kwayingi. Watunga zinzo, wakuna mpatu za vinyo, wavanga ntonga yo tima zinga ya maza. Watunga mpe mbanza zayingi. (1 Nti. 9:19; Kim. 2:4-6) E salu yayi yawonso, kiese yantwasila. Kansi, Solomo wazaya wo vo muna kala ye kiese kiakieleka diambu diankaka kafwana vanga, i sia vo, kuyivana emvimba muna salu kia Yave. Kasikil’owu, wavita o ntu muna salu kia tunga e tempelo yambote-mbote mu kuma kia nsambil’a Yave. E salu kiaki mvu nsambwadi kiavanga. (1 Nti. 6:38; 9:1) Vava Solomo kasala salu yayingi yaswaswana, wabakula vo e diambu disundidi o mfunu muna zingu kia muntu, i sadila Yave. Wasoneka vo: “E mfoko a diambu i yayi: Vumina Nzambi aludi yo lunda e nkanikinu miandi.”—Kim. 12:13.

9. Aweyi tuzayidi wo vo Yesu wakalanga ye tezo muna mpila kabadikilanga e salu?

⁹ Yesu nsadi avema kakala. Vava kakala nleke, salu kia mvadi a nti kasalanga. (Maku 6:3) Kalukatikisu ko vo wasadisanga mase mandi muna lunga-lunga esi nzo au bakala vo ayingi. Wau vo Yesu muntu alunga kakala, salu kialunga mpe kasalanga. Muna kuma kiaki, wantu ayingi batoma yangalelanga e salu kiandi. Yesu watoma zolanga e salu kiandi. Kana una vo i wau, wavaulanga e ntangwa muna kuyivana muna mambu ma Nzambi. (Yoa. 7:15) I bosi, vava kayantika e salu kiandi kia umbangi, wavovesa awana kalonganga vo: “Nusala, ke mu kuma kia madia mekuyifwila ko, kansi mu kuma kia madia mezingila yamuna moyo a mvu ya mvu.” (Yoa. 6:27) Muna Longi diandi vana Mongo, Yesu wavova vo: “Nulundila lusalu lweno kuna zulu.”—Mat. 6:20.

10. Avo ke tuyikebele ko, mu nkia vonza tulenda kuyisia mu kuma kia salu kieto?

¹⁰ E ngangu zitukanga kwa Nzambi zikutusadisanga mu kala ye tezo muna mpila tubadikilanga e salu. Wau vo tu Akristu, tuzeye wo vo tufwete ‘salanga ye fululu kiawonso . . . , yo sala e salu kiambote.’ (Efe. 4:28) Nkumbu miayingi, e mfumu za salu bebakulanga vo tu akwa ziku ye asadi ambote yo kutuvovesa vo betoma yangalelanga e salu kieto. Ediadi dilenda kutufila mu yantika sala mu ola zayingi kimana o mfumu eto a salu kabadikila e Mbangi  za Yave mu mpila yambote. Kansi avo tuvangidi wo, kuna kulanda ke tukala diaka ye ntangwa ko mu kuma kia esi nzo eto ye mambu ma Nzambi. Muna kuma kiaki, diamfunu kikilu twakalanga ye tezo, i sia vo, sia mambu masundidi o mfunu va fulu kiantete.

11. Adieyi mpangi William kalongoka mu kuma kia kala ye tezo muna salu?

¹¹ Mpangi William una vo nleke, walongoka o mfunu wakala ye tezo muna salu wau katalanga e mbandu a mpangi mosi wakala vo mfumu andi a salu. Mpangi William wavova vo: “[Mpangi ndioyo] i mbandu ambote ya muntu osonganga e tezo muna salu kiandi. Osalanga ye fululu kiawonso. Wau vo salu kiambote kesalanga, ngwizani yambote kena yau ye asumbi. Kansi, kuna nsuk’a lumbu oyambulanga e salu kiandi yo sia e sungididi kwa esi nzo andi ye muna mambu ma Nzambi. Ndenda vova vo, yandi i muntu osundidi e kiese ona nzeye kala muna zingu kiame.” *

12. Aweyi Solomo kasongela vo wakalanga ye tezo muna mpila kayibadikilanga? Kansi kuna kwalanda, adieyi diambwila?

¹² Vava kasambilanga Yave ye kwikizi kiawonso, Solomo wakalanga ye tezo muna mpila kayibadikilanga. Kasikil’owu, vava kakala nleke, wazayanga e tezo kiandi yo lomba luludiku kwa Yave. (1 Nti. 3:7-9) Vava kayantika oyala, Solomo wazaya e vonza kia kituka nkwa lulendo. Wasoneka vo: “Vitila muntu kabwa, lulendo luvitanga, o mwand’a umvuania uvitanga e sakuba.” (Nga. 16:18) Kansi, diankenda vo kuna kwalanda, Solomo wabembola e longi dina yandi kibeni kavana. Wayantika kituka nkwa lulendo yo bembola e nkanikinu mia Nzambi. Kasikil’owu, o nsiku wavovanga vo ntinu a Nyibere kafwete “kuyibongela mpe akento ayingi ko, o ntim’andi walembi vengomoka.” (Nsi. 17:17) Solomo wakolamena nsiku wau yo sompa 700 za akento ye 300 ma makangu, ayingi muna yau ke basambilanga Yave ko. (1 Nti. 11:1-3)  Nanga Solomo wayindula vo e vangu diadi ke dikuntwasila vonza ko. Kansi, kuna kwalanda Solomo wamona e mfwilu mia kolamena e nkanikinu mia Yave.—1 Nti. 11:9-13.

13. Adieyi tulenda longoka muna mpila Yesu kasongelanga lulembamu?

¹³ Yesu nlembami kakala yo kala ye tezo muna mpila kayibadikilanga. Vitila keza ova ntoto, Yesu mambu mayingi kavanga muna salu kia Yave. Bibila kivovanga vo “muna yandi i mwasemenua lekwa yawonso kuna zulu ye va ntoto.” (Kol. 1:16) Vava kavubwa, nanga Yesu wasungamena mambu mawonso kavanga vava kakala kuna zulu yo Se diandi. (Mat. 3:16; Yoa. 17:5) Kansi, Yesu kakituka nkwa lulendo ko vava kasungamena mambu mama mawonso kavanga. Kasidi dio yindula nkutu ko vo yandi osundidi wantu awonso o mfunu. Wavovesa alongoki andi vo, kayiza ko ova ntoto mu ‘sadilwa, kansi wayiza muna sadila akaka yo vana moyo andi se lukûlu lwa wantu ayingi.’ (Mat. 20:28) Wasonga mpe lulembamu muna lembi vanga konso diambu muna lutumu lwa yandi kibeni. (Yoa. 5:19) Ekwe lulembamu Yesu kasonga! Kieleka, Yesu mbandu ambote kikilu katusisila ina tufwete tanginina.

14. Adieyi Yesu kavova dilenda kutusadisa mu kala ye zeto muna mpila tukuyibadikilanga?

¹⁴ Yesu walonga alongoki andi vo bafwete kalanga ye tezo muna mpila bekuyibadikilanga. Lumbu kimosi, wabavovesa vo: “Kana nkutu i nsuki zawonso za ntu mieno zamana ntangwa.” (Mat. 10:30) E mvovo miami mikutufiaulwisanga kikilu musungula avo ngindu zambi tukalanga zau mu kuma kia yeto kibeni. E mvovo miami mpe misonganga vo o Se dieto dia zulu mfunu kikilu kekutuvuanga ye osianga sungididi kwa konso muntu muna yeto. Wau vo Yave yandi kibeni wayambula vo twansambila yo mona vo twafwana mu zinga yakwele mvu muna nz’ampa, ke tufwete katikisa diambu diadi ko.

15. (a) Nkia diambu Eyingidilu dimosi diatukasakesa mu vanga? (b) Nze una tumwene muna mafoto muna lukaya lwa 24, nkia mfwilu tubaka avo tuviokese e tezo muna mpila tukuyibadikilanga?

¹⁵ Se vioka 15 dia mvu, tala dina Eyingidilu  dimosi diavova mu kuma kia kala ye tezo muna mpila tukuyibadikilanga: ‘Dialudi vo ke tuzolele viokesa tezo ko muna mpila tukuyibadikilanga yamu tezo kia kituka akwa lulendo, ngatu kuyisakidika kwayingi yamu tezo kia yindula vo ke tuna mfunu ko. Kansi, tufwete kalanga ye tezo muna mpila tukuyibadikilanga yo zaya vo tuvuidi fu yambote ye fu yambi. Mpangi mosi ankento wavova vo: “Omono ki muntu ambi ko ngatu muntu ambote. Ngina ye fu yambi, ngina mpe ye fu yame yambote, i wau dina kwa wantu awonso.”’ * Nga obakwidi ekuma dinina o mfunu mu kalanga ye tezo muna mpila tukuyibadikilanga?

16. Ekuma Yave kekutuvaninanga malongi?

¹⁶ Yave osadilanga e Bibila muna kutuvana malongi mamfunu. Ovanganga wo kadi zola kekutuzolanga ye ozolele vo twakala ye kiese. (Yes. 48:17, 18) E nzengo zisundidi o mfunu tulenda baka ye zikututwasila kiese kiayingi, i sia e salu kia Yave va fulu kiantete muna zingu kieto. O vanga wo, dikutusadisa mu kala ye tezo muna mpila tubadikilanga nzimbu, salu kieto yo yeto kibeni. Muna kuma kiaki, yambula konso muntu mu yeto kakala ye ngangu yo yangidika ntim’a Yave.—Nga. 23:15.