1. Aweyi e Bibila kiyikilanga o zola?

 E BIBILA kiyikilanga o zola mu mvovo miambote. Kivovanga vo: “E nlaku mia zola mina nga tiya twambomoni, o nlaku a YA, o maza menikukanga mu ngolo ke malendi zima nzola ko.” b (Nks. 8:6, 7) Kieleka, e mvovo miami mikasakesanga akazi: Oyeno mpe nulenda songa o zola kwa kieleka kwa muntu yo nkwandi.

2. Adieyi akazi bafwete vanga kimana o longo lwau lwalembi vola?

² Ngolo divavanga kwa akazi kimana bakwamanana songa o zola kwa muntu yo nkwandi ekolo bezinganga kumosi. Muna yika e nona, o tiya muna kwamanana lema, divavanga vo twakudikilwanga e nkuni. Avo ke tuvangidi wo ko e tiya twatu tuzima. Diau dimosi mpe, o zola vana vena yakala yo nkento kulenda kwamanana yo zinga yakwele mvu. Kansi, o zola kwaku kulenda vola yovo zima musungula vava akazi benuananga ye mambu nze kondwa kwa nzimbu, mayela ye diambu dia sansa o wana. Muna kuma kiaki, avo wasompa, adieyi olenda vanga kimana o “nlaku a YA” wakwamanana lema muna longo lwaku? Mu longi diadi, tuvovela mpila tatu ilenda sadisa akazi mu kwamanana kumika o longo lwau yo kala ye kiese. c

3. Aweyi e ngwizani ambote yo Yave isadisilanga akazi mu kwamanana wokesa o zola kwau? (Kimpovi 4:12) (Tala mpe e foto.)

³ O “nlaku a YA” muna kwamanana, o yakala yo nkento bafwete  vanga e ngolo muna kumikanga e ngwizani au yo Yave. Aweyi ediadi dilenda kumikina o longo lwau? Vava akazi bekumikanga e ngwizani au yo Se diau dia zulu, dikubasadisanga mu sadila o luludiku lwandi muna venga e mambu malenda kubafila mu kulula o zola kwa muntu yo nkwandi. (Tanga Kimpovi 4:12.) O muntu una ye ngwizani ambote yo Yave, otangininanga e fu ya Yave yo songa e fu yayi nze ngemba, luzindalalu yo loloka. (Efe. 4:32–5:1) Diasazu dikalanga kwa akazi ana besonganga e fu yayi mu wokesa o zola kwau. Mpangi una ye nkumbu Lena ona wakazala se vioka mvu 25, wavova vo: “Diasazu dikalanga mu zola yo zitisa o muntu una ye kimwanda kiambote.”

4. Ekuma o Yave kasolela Yosefe yo Maria bakala mase ma Masia?

⁴ Badika e nona kimosi kia Bibila. Vava Yave kasola awana bakala se mase ma Masia, wasola Yosefe yo Maria ana bakala muna luvila lwa Davidi. Ekuma? Kadi yau awole ngwizani ambote bakala yau yo Yave, o Yave mpe wazaya wo vo yau awole besia e ngwizani au yo yandi vana fulu kiantete muna longo lwau. Akazi, adieyi nulenda longoka muna nona kia Yosefe yo Maria?

5. Adieyi akazi balenda longoka muna nona kia Yosefe?

⁵ Yosefe walemvokelanga luludiku lwa Yave vana vau, ediadi diankitulanga se yakala diambote. Kasikil’owu, Yosefe nkumbu tatu katambula luludiku lwa Nzambi mu kuma kia esi nzo andi. Konso ntangwa katambulanga luludiku, walemvokelanga lo vana vau kana nkutu diavavanga vo kavanga nsobani zampwena. (Mat. 1:20, 24; 2:13-15, 19-21) Wau vo walandanga luludiku lwa Nzambi, Yosefe watanina Maria, wansadisa yo kunlunga-lunga. Yindula una e fu kiaki kiasadisila Maria mu wokesa o zola yo luzitu lwandi muna Yosefe. Akazi, o yeno mpe nulenda ntanginina e mbandu a Yosefe muna vavanga yo lemvokela luludiku lwa Bibila muna diambu ditadidi esi nzo eno. d Kana nkutu divava vo nuavanga nsobani zampwena, vava nulandanga luludiku lwa Bibila, nusonganga vo nuzolanga akento eno ye nukumika mpe o longo lweno. Mpangi ankento ozingilanga kuna Vanuatu ona wakazala se vioka mvu 20, wavova vo: “Vava o nkaz’ame kevavanga sadila luludiku lwa Yave, ediadi dikumfilanga mu toma kunzitisa. Ikuyimwenanga vo mu lutaninu ngina ibundanga e vuvu muna nzengo kebakanga.”

6. Adieyi akento balenda longoka muna nona kia Maria?

⁶ Maria ngwizani ambote kakala yau yo Yave, kadi yandi kibeni wakumikanga lukwikilu lwandi. Watoma zayanga e sono. Maria mpe wavaulanga e ntangwa muna badika. (Luka 2:19, 51) e Kalukatikisu ko vo, o lukwikilu lwa Maria lwansadisa muna kituka se  nkento ambote. O unu, ankento ayingi bevanganga nze una Maria kavanga. Muna bonga e nona, mpangi ankento una ye nkumbu Emiko wavova vo: “Vava yakala mpumpa, yalunga-lunganga e kimwanda kiame. Kansi vava yasompa, oyakala diame yandi wavitanga o ntu muna samba, yo vanga e Nsambila ya esi nzo, yabakula vo yandi wakituka se ntaudi alukwikilu lwame. Yamona vo diambote yalunga-lunganga kimwanda kiame mono kibeni muna diambu ditadidi ngwizani ame yo Yave. Owau, ivaulanga e ntangwa yakala mono mosi muna samba kwa Yave, tanga e Bibila yo badika mana itanganga.” (Ngal. 6:5) Akento, ekolo nukwamanananga kumika e ngwizani eno yo Yave, akazi eno bekala ye kuma kia kunuzitisa yo kunuzola.—Nga. 31:30.

7. Adieyi akazi balenda longoka muna mbandu a Yosefe yo Maria mu diambu ditadidi sambila Yave kumosi?

⁷ Yosefe yo Maria mpe basalanga kumosi muna kwamanana kumika e ngwizani au yo Yave. Babakulanga o mfunu wasambila Yave kumosi nze esi nzo. (Luka 2:22-24, 41; 4:16) Nanga diampasi kikilu diakalanga kwa yau, musungula vava esi nzo au yawokelanga, kansi kebayoyanga ko. E mbandu au, yambote kikilu kwa akazi o unu. Ongeye mpe avo wana una yau, nze una diavangamena kwa Yosefe yo Maria, dilenda kala diampasi mu kwendanga muna tukutakanu yo kalanga ye Nsambila ya esi nzo konso lumingu. Dilenda mpe kala diampasi muna kubikanga yo vaulanga e ntangwa muna samba kumosi nze akazi. Kansi sungamena vo vava nusambilanga Yave kumosi, nutoma kumfinamanga yo finama muntu yo nkwandi. Muna kuma kiaki, nusianga e nsambil’a Yave vana fulu kiantete.

8. Aweyi akazi ana bena ye mambu muna longo balenda vuila e nluta muna vanganga e Nsambila ya esi nzo?

⁸ Adieyi tuvova avo mambu mampasi nunuananga mau? Nanga ke nukalanga diaka ye luzolo ko lwavanga e Nsambila ya esi nzo kumosi. Avo ediadi divangamene, nulenda longoka yovo fimpa mambu makete mana nuyangalelanga yeno awole. Ediadi dilenda kumika e ngwizani eno yo kala ye luzolo lwakwamanana vanga e mambu ma mwanda kumosi.

9. Ekuma nkento yo yakala bafwete vaulwilanga e ntangwa muna kala kumosi?

⁹ Akazi, nulenda kumika o zola muna longo lweno muna vaulanga e ntangwa ya kala kumosi. Vava nuvanganga wo ediadi dikunusadisa mu zaya e ngindu ye mambu metokanesanga muntu yo nkwandi. (Tuku 2:24) Tala dina mpangi Lilia yo yakala diandi Ruslan babakula vioka mvu 15 mia lukazalu lwau. Mpangi Lilia wavova vo: “Ke twakalanga ye ntangwa yayingi ko ya kala kumosi nze una twayindulanga. Twaviokesanga e ntangwa muna salu yeto, salu ya nzo ye kuna kwalanda muna wana. Muna diadi twabakula vo, avo ke tuvangidi diambu ko muna vaulanga e ntangwa muna kalanga kumosi nze akazi, kuna kulanda tuvavuka muntu yo nkwandi.”

10. Aweyi akazi balenda sadila o nkanikinu una muna Efeso 5:15, 16?

¹⁰ Adieyi akazi balenda vanga muna vaulanga e ntangwa muna kala kumosi? Nulenda vanga e programa muna vaulanga e ntangwa muna Kalanga kumosi. (Tanga Efeso 5:15, 16.) Mpangi mosi kuna Nigeria una ye nkumbu Uzondu wavova vo: “Vava isonekanga e programa ya mambu ma salu yame isonekanga mpe e ola mfwete kala yo nkaz’ame, ivanganga mawonso muna sadila e programa yayi.” (Fili. 1:10) Mpangi Anastasia una vo nkento a nkengi a zunga otoma sadilanga e ntangwa andi. Wavova vo: “Ivanganga e mambu mame vava o yakala diame kekalanga muna kiyekwa kiandi, muna mpila yayi ilendanga  vaula e ntangwa muna kala yandi kumosi.” Adieyi tuvova avo diampasi dikalanga muna vaula e ntangwa muna kala kumosi?

11. Nkia salu Akila yo Peresekila bavanganga kumosi?

¹¹ Akazi balenda longoka muna mbandu a Akila yo Peresekila ana batoma yangalelwanga muna tandu kiantete. (Roma 16:3, 4) Dialudi vo, e Bibila ke kivovanga mayingi ko ma longo lwau. Kansi e sono isonganga vo o yau basalanga kumosi, basilanga umbangi yo sadisa akaka. (Mav. 18:2, 3, 24-26) Kieleka, konso ntangwa e Bibila kivovelanga Akila yo Peresekila, nkumbu miayingi kikubayikanga kumosi.

12. Adieyi yakala yo nkento balenda vanga muna vaulanga e ntagwa ya kala kumosi? (Tala mpe e foto.)

¹² Aweyi akazi balenda tanginina e mbandu ya Akila yo Peresekila? Yindula e mambu mayingi o ngeye yo nkaz’aku nulenda vanga kumosi. Nga nulenda vanganga e salu kumosi nze akazi, vana fulu kia konso muntu kavanga e salu yandi? Kasikil’owu, Akila yo Peresekila basilanga umbangi kumosi. Nga oyeno mpe nulenda vanga e nkubika mu vanganga diau adimosi? Akila yo Peresekila ntwadi basalanga. Dilenda kala vo ngeye yo nkaz’aku ke nusalanga salu kimosi ko. Kansi, nga nulenda salanga kumosi e salu ya nzo? (Kim. 4:9) Vava nusalanga kumosi e salu ya nzo nufwete salanga nze buka, ediadi dikunuvana e lau dia mokena. Mpangi Robert yo nkaz’andi Linda ana bakazala vioka mvu 50. Wavova vo: “Muna vova e ludi yeto awole, ke twakalanga ye ntangwa yayingi ko muna kala kumosi, kansi vava mono isukulanga e malonga, o nkento ame okusunanga mo yovo vava mono isingikanga e mvuma za lupangu lweto yandi mpe okwiza kunsadisanga, ediadi kiese kiayingi dikumpananga. Vava tuvanganga mambu kumosi ediadi dikutuyikakesanga, o zola kweto mpe kuwokelanga.”

13. Adieyi yakala yo nkento bafwete vanga muna kala bayikakiana?

¹³ Kansi, sungamena vo okala kumosi ke disongele ko vo nketo yo yakala bayikakiana bena. Nkento mosi kuna Brasil wavova vo: “O unu vena ye mambu mayingi malenda vambula nkento yo yakala. Yamona vo diasazu mu bwa muna ntambu wayindula vo twayikakiana twina muna ngindu wau vo mu nzo imosi tuzingilanga. Kansi, mayingi diaka mevavuanga ke kala kaka kumosi ko. Muna kuma kiaki vava ikalanga kumosi yo yakala diame, ivanganga mawonso muna kunsia e sungididi.” Mpangi Bruno mpe yo nkaz’andi Tays bevanganga mawonso muna sia e sungididi kwa muntu yo nkwandi. Mpangi Bruno wavova vo: “Vava tuvaulanga e ntangwa muna kala kumosi, ke tusadilanga telefone ko, kimana twasia e sungididi kwa muntu yo nkwandi.”

14. Adieyi akazi balenda vanga avo ke bezolanga vaula ntangwa ko ya kala kumosi?

¹⁴ Kansi, adieyi tuvova avo ngeye yo nkaz’aku ke nuzolanga vaula ntangwa ko muna kalanga  kumosi? Nanga yeno awole ke nuyangalelanga vanga mambu mau mamosi ko yovo mu sazu nufungaziananga makasi. Avo iwau, adieyi ofwete vanga? Badika diaka e nona kia tiya tuyikidi kala. O tiya malembe-malembe tuyantikanga lema, kansi divavanga vo twakudikilanga e nkuni ntangwa zawonso. Diau dimosi mpe, nulenda yantikila muna vaulanga ola zakete muna kala kumosi e lumbu yawonso. Diambote nuavanganga mambu mana yeno awole nuyangalelanga yo venga mana malenda kunufungisa makasi. (Yak. 3:18) Vava nuyantika vaula e ntangwa yakete, dikunusadisa muna yantika kadila muntu yo nkwandi kuna ngemba yo zola.

15. Ekuma o luzitu lwinina o mfunu kimana akazi bakwamanana songaziana o zola?

¹⁵ O luzitu mfunu kikilu lwina muna longo. Luna nze mupepe usadisanga o tiya muna lema. Kondwa kwa mupepe o tiya tulenda zima mu sazu. Diau dimosi mpe, kondwa kwa luzitu muna longo, o zola kulenda kuluka. Kuna diak’e sambu vava yakala yo nkento besongaziananga luzitu, ediadi dikubasadisanga muna wokesa o zola kwau. Kansi edi disundidi o mfunu, ke zaya ko kana vo ngeye ozitisanga o nkaz’aku, kansi i zaya kana vo o nkaz’aku omonanga vo ozitiswanga. Mpangi Aret yo Penny wa nkento andi bakazala vioka mvu 25. Mpangi Penny wavova vo: “O luzitu tusonganga kwa muntu yo nkwandi luwokesanga o zola kweto muna longo. Ke tumonanga wonga ko wa yika e ngindu zeto kadi tuzeye wo vo mfunu zina kwa yeto awole.” Ozevo, adieyi olenda vanga muna sadisa o nkaz’aku mu mona vo otoma zitiswanga? Badika e nona kia Abarayama yo Sara.

16. Adieyi akala balenda longoka muna mbandu a Abarayama? (1 Petelo 3:7) (Tala mpe e foto.)

¹⁶ Abarayama watoma zitisanga Sara. Wavavanga zaya e ngindu zandi yo zitisa zo. Lumbu kimosi, Sara wakendalalala kakala, wasonga e ngindu zandi kwa Abarayama yo kuntumba nkutu. Kansi nga Abarayama wamfungila makasi? Ve. Kadi wazaya wo vo Sara nkwa lusakalalu kakala ye wanyikamanga. Abarayama wanwinikina ye sungididi kiawonso yo singika nkutu e diambu. (Tuku 16:5, 6) Adieyi tulongokele muna nona kiaki? Akala, dialudi vo yeno luna ye wisa kia baka e nzengo mu kuma kia esi nzo zeno. (1 Kor. 11:3) Kansi, diambote nuateka zayanga ntete e ngindu z’akazi eno vitila nuabaka e nzengo, mu sungula avo e nzengo zazi diambu mpe zivanga kwa yau. (1 Kor. 13:4, 5) Ezak’e ntangwa, o nkento aku olenda nkendalala yo vava nkutu songa e ngindu zandi. Nga ozitisa e ngindu zandi muna nkunwa ye sungindidi kiawonso? (Tanga 1 Petelo 3:7.) Mpangi Dmitry yo nkanz’andi Angela bakazala se vioka mvu 30. Mpangi Angela wavova vo: “O yakala diame otoma kunzitisanga, okalanga wakubama muna kungwa  vava ikalanga yakendalala ye vava ikalanga yo luzolo lwa mokena. Okunsonganga luzindalalu kana nkutu vava insonganga e ngindu zame kuna makasi.”

17. Adieyi akento balenda longoka muna mbandu a Sara? (1 Petelo 3: 5, 6)

¹⁷ Sara watoma zitisanga Abarayama yo zitisa e ngindu zandi. (Tuku 12:5) Lumbu kimosi, Abarayama wabaka e nzengo za tambula e nzenza zanlwakila vana vau. Wavovesa Sara kayambula vanga mana kavanganga kimana kavanga e mbolo zayingi. (Tuku 18:6) Sara vana vau wayikama e nzengo za Abarayama. Akento, yeno mpe nulenda tanginina e mbandu a Sara muna yikamanga e nzengo za akazi eno. Vava nuvanganga wo nukumikanga o longo lweno. (Tanga 1 Petelo 3:5, 6.) Mpangi Dimitry ona tuyikidi kala muna tini kiviokele wayika una kemonanga vava o nkaz’andi kekunzitisanga. Wavova vo: “Itoma yangalelanga e ngolo o nkaz’ame Angela kevanganga muna yikama e nzengo zame kana nkutu vava tukalanga ye ngindu zaswaswana muna diambu dimosi. Kana nkutu vo e nzengo zame ke zitwese nluta miambote ko, ke kuntumbanga ko.” Diasazu kikilu mu zola o muntu ona okuzitisanga.

18. Nkia nluta akazi balenda vua vava besalanga kumosi muna kumika o zola kwa muntu yo nkwandi?

¹⁸ O unu Satana ovanganga mawonso muna fokola o zola kwa akazi ana bena vo Akristu. Kadi ozeye wo vo avo akazi bayambwidi zola muntu yo nkwandi, dilenda kubafila mpe mu yambula zola Yave. Kansi o zola kwakieleka ke kufokokanga ko. Muna kuma kiaki, yambula o zola muna longo lwaku kwakala nze zola kuyikwanga muna nkanda a Nkunga a Solomo. Kala ye kani dia siamisa o zola kwaku kimana nuakumika e ngwizani eno yo Yave. Vaulanga e ntangwa ya kala kumosi yo nkaz’aku. Nuzitisanga yo tokanena e ngindu za muntu yo nkwandi. Ekolo nuvanga wo o longo lweno lutwasa o nkembo kwa Yave una vo i Tuku dia zola kwakieleka. Wauna o tiya tukwamanenanga lema, o zola kweno mpe muna longo kukwamanana yakwele mvu.