1. Nkia nkakalakani mpangi zayingi bewanananga zau?

 NGA wasikidisa kala e kani dia mwanda yo mona vo diampasi kikilu mu lungisa dio? b Avo i wau, kuna ngeye mosi ko. Kasikil’owu, mpangi Philip wavavanga wokesa e nkumbu kasambanga yo tomesa e sambu yandi, kansi diampasi diakalanga kwa yandi mu solola e ntangwa mu samba. Mpangi Erika, wasikidisa e kani dia lwakanga mu ola yambote muna lukutakanu lwa salu kia umbangi, kansi wakwamanananga sukinina. Mpangi Tomáš, nkumbu miayingi kateza tanga e Bibila kiawonso. Wavova vo: “Kiayangalelanga tanga Bibila ko. Nkumbu tatu yateza kala, kansi konso nkumbu yayantikanga tanga, mu nkand’a Levitiku kaka yasukilanga.”

2. Ekuma ke tufwete kendalela ko avo ke twalungisi ntete e kani ko dina twasikidisa?

² Avo kani wayisila dina kwalendele lungisa ntete ko, kukendalala ko. Kadi, kana nkutu vo e kani diakete, nkumbu miayingi, ntangwa ye ngolo divavanga muna dio lungisa. Kansi, edi ofwete sungamenanga, wau vo wakinu vanga e ngolo za lungisa e kani diaku, osonganga vo ozitisanga e ngwizani aku yo Yave ye ozolele kumvana eki kisundidi o wete. Yave mpe otoma yangalelanga e ngolo zaku. Kansi, ke vingilanga ko vo wavanga mayingi lutila mana olenda vanga. (Nku. 103:14; Mika 6:8) Muna kuma kiaki, vava osikidisanga e kani, sikidisa dina ozeye vo olenda dio lungisa. Wau avo osikidisi e kani, adieyi olenda vanga muna dio lungisa?  Yambula twavovela maka mambu malenda kusadisa.

3. Okala ye tima, e kuma dinina o mfunu?

³ Okala ye tima, mfunu kikilu dina muna lungisa makani ma mwanda. Vava muntu kekalanga ye tima, osianga e ngolo yo vanga mawonso kalenda muna lungisa e kani diandi. E kani dilenda tezaneswa yo mupepe usadisanga muna nunguna e nlele mia nzaza yo lwakisa yo kuna ikanini. Avo mupepe ukwamanene e nzaza ilwaka kuna ikanini. Avo o mupepe ngolo wina, o nati a nzaza olenda lwaka mu sazu. Diau dimosi mpe, avo tuna ye tima, diasazu dikala mu lungisa makani meto. Mpangi David ona ozingilanga kuna El Salvador wavova vo: “Vava muntu kekalanga ye tima, ngolo zayingi kesianga, ke yambulanga ko vo konso diambu diankakidila muna lungisa e kani diandi.” Kansi, adieyi olenda vanga muna wokesa e tima diaku?

4. Nkia mambu tulenda lomba muna sambu? (Filipi 2:13) (Tala mpe e fwaniswa.)

⁴ Sambanga kwa Yave kimana wawokesa e tima diaku. Yave olenda sadila mwand’andi avelele muna kuvana e tima dia lungisa e kani diaku. (Tanga Filipi 2:13.) Ezak’e ntangwa, tulenda sikidisa e kani kadi tuzeye wo vo i diambu tufwete vanga ye ke diambi kwandi ko mu yindula e mpila yayi. Kansi dilenda kala vo, ke tuna ye tima ko ngatu luzolo lwa lungisa e kani diadi. E diadi i diau mpe diavangama kwa mpangi Norina ona ozingilanga kuna Uganda. Kana una vo wasikidisa e kani dia lenda kana nlongoki mosi kaka a Bibila, kakalanga ye tima ko kadi wayibadikilanga vo ke nlongi ambote ko. Adieyi kavanga? Wavova vo: “Yayantika samba kwa Yave lumbu yawonso kimana yawokesa e tima diame diakala yo nlongoki mosi a Bibila. Yayatika mpe sia e ngolo muna tomesa e ndekwa zame za longela. Kuna kwalanda, yabakula vo e tima diame diawokela, kadi muna mvu wauna yalenda alongoki wole a Bibila.”

5. Muna wokesa e tima dieto, nkia mambu tufwete badikanga?

⁵ Badikanga mana Yave kevanganga mu kuma kiaku. (Nku. 143:5) Paulu wa ntumwa wabadikanga una Yave kansongela e nkenda zina kafwanukina ko, ediadi diankasakesanga mu vanga mawonso kalenda muna salu kia Yave. (1 Kor. 15:9, 10; 1 Tim. 1:12-14) Diau dimosi mpe, konso ntangwa obadikanga muna mana Yave kevanganga kwa ngeye, owokesanga e tima diaku dialungisa e kani diaku. (Nku. 116:12) Badika dina diasadisa mpangi ankento mosi kuna Honduras mu lungisa e kani diandi dia sala se mviti a nzila a ngonde ke ngonde. Wavova vo: “Yabadikanga una Yave ketoma kunzolelanga. Wansadisa mu solola o nkangu andi. Okundunga-ndunganga yo kuntanina. Obadika e mambu mama dikumikanga o zola kwame muna yandi yo wokesa e tima diame dia kunsadila.”

6. Nkia mambu mankaka malenda kutusadisa mu wokesa e tima dieto?

⁶ Sia e sungididi muna nsambu ovua avo olungisi e kani diaku. Badika dina diasadisa mpangi Erika ona tuyikidi kala, wakala ye kani dialwakanga mu ola yambote. Wavova vo: “Yabakula vo vava yasukininanga olwaka muna lukutakanu  lwa salu kia umbangi, mambu mayingi yavidisanga. Kansi, vava yalwakanga vitila lukutakanu lwayantika, yakalanga ye lau dia kayisa ampangi yo mokena yau. Yawanga mpe tuludiku twavewanga otu twansadisanga mu kala ye kiese yo tomesa e salu kiame kia umbangi.” Wau vo mpangi Erika wasianga e sungididi muna nluta mia lwaka mu ola, ediadi diansadisa mu lungisa e kani diandi. Nkia nluta ozolele sila e sungididi? Kasikil’owu, avo e kani diaku i tanga e Bibila lumbu yawonso yo tomesa e sambu yaku, yindulanga una ediadi dikumikina e ngwizani aku yo Yave. (Nku. 145:18, 19) Avo e kani diaku i yima fu kimosi kia Kikristu, yindula una diwokesela e ngwizani aku ye akaka. (Kol. 3:14) Nga olenda vanga e lista ya kuma ilenda kufila mu lungisa e kani diaku? Ntangwa ke ntangwa, fimpululanga e mambu mama. Mpangi Tomáš ona tuyikidi kala, wavova vo: “Vava iyindulanga muna kuma ngina yau ya lungisa e kani diame, dikunsadisanga mu sia e ngolo za lungisa dio.”

7. Nki kiasadisa mpangi Julio yo nkaz’andi mu lungisa e kani diau?

⁷ Viokesanga e ntangwa ye awana bekukasakesa. (Nga. 13:20) Tala dina diasadisa mpangi Julio yo nkaz’andi mu lungisa e kani dia wokesa e salu kiau kia umbangi. Mpangi Julio wavova vo: “Twavanga kikundi ye awana batukasakesanga ye twamokenanga yau mu kuma kia kani dieto. Ayingi muna yau mpe balungisa kala e kani nze dieto. Muna kuma kiaki, batuzayisanga mana twafwana vanga muna lungisa dio. Akundi eto bazolanga mpe zaya una wakala e nkubika zeto ye batuvananga lukasakeso twavuanga o mfunu.”

8. Adieyi dilenda vangama avo tuvingidi kaka yavana tukala ye tima diayingi muna lungisa e kani dieto? (Tala mpe e fwaniswa.)

⁸ Muna vova e ludi, vekalanga ye ntangwa ina yeto awonso ke tukalanga ye tima ko dia vanga diambu. Kansi, nga ediadi disongele vo ke tulendi sia ngolo ko muna lungisa e kani dieto? Ve. Yindula diaka e nona kia nlele a nzaza. O mupepe, i wau utoma sadisanga e nzaza muna lwaka kuna ikanini. Kansi o nkum’a mupepe ulenda soba, e yaka lumbu ulenda kala wangolo yovo wakuluka, e yaka lumbu nkutu o mupepe nkatu. Kansi, nga ediadi disongele vo o nati a nzaza kafwete vingila yavana mupepe ukwiza diaka e ngolo? Ve kikilu. Kasikil’owu, e nzaza zankaka zivuidi motor yovo nkafi eyi ilenda sadilwa muna nata e nzaza kuna o muntu kakanini. Diau dimosi mpe, e tima dieto dilenda tezaneswa yo mupepe, e lumbu yankaka e tima dieto dilenda wokela, kuluka yovo nkutu fokoka. Kansi avo tuvingidi kaka yavana tukala ye tima diayingi muna vanga e diambu, nanga ke tulenda lungisa e kani dieto ko. Ozevo, wauna o nati a nzaza kelendelanga nata e nzaza kuna kakanini kana nkutu vo ke kuna mupepe wangolo ko, yeto mpe tulenda sia e ngolo muna lungisa e kani dieto kana nkutu vo ke tuna ye tima ko. Dialudi vo e diadi ke diambu diakete ko, kansi avo tuvangidi mawonso muna lungisa e kani dieto, nluta miayingi tuvua. Muna kuma kiaki, yambula twafimpa  e yuvu ina wantu ayingi bevanganga ye tuludiku tulenda sadila.

9. Nga diambi mu kwamanana sia e ngolo za lungisa e kani dieto kana nkutu vo ke tuna ye tima ko? Sasila.

⁹ Yave ovingilanga vo twansadila kuna kiese ye tima diawonso. (Nku. 100:2; 2 Kor. 9:7) Kansi, adieyi tuvanga avo ke tuna ye tima ko dia lungisa makani meto, nga tufwete kwamanana kaka sia e ngolo? Tala e nona kia Paulu wa ntumwa. Wavova vo: “Iwandanga e nitu ame yo bunduna yo.” (1 Kor. 9:25-27) Paulu wasianga e ngolo za lungisa makani mandi ma mwanda kana nkutu vava kakalanga ye tima ko diavanga wo. Nga Yave wayangalelanga e salu kia Paulu? Ingeta. Yave wasambula kikilu e ngolo za Paulu.—2 Tim. 4:7, 8.

10. Nkia nsambu tuvua avo tusidi e ngolo za lungisa e kani dieto kana nkutu vava ke tukalanga ye tima ko?

¹⁰ Diau dimosi mpe, Yave otoma yangalalanga vava kemonanga e ngolo tusianga za lungisa e kani dieto kana nkutu vava ke tukalanga ye tima ko diavanga wo. Oyangalalanga kikilu kadi, ezak’e ntangwa tusalanga e salu kina ke tuzolanga ko, kansi tusalanga kio mu kuma kia zola kweto muna yandi. Nze una Yave kasambulwila Paulu, okutusambula mpe muna ngolo tuvanganga. (Nku. 126:5) Ekolo tumonanga e nsambu za Yave, dikutusadisanga mu kala ye tima dia vanga mayingi. Mpangi ankento Lucyna ozingilanga kuna Polônia wavova vo: “Ezak’e ntangwa, kikalanga ye tima dia kwenda mu salu kia umbangi ko, musungula vava ikalanga yayoya. Kansi, e kiese imonanga kuna mfoko kina se lukau.” Ozevo, yambula twafimpa dina tulenda vanga vava ke tukalanga ye tima ko.

11. Aweyi o Yave kalenda kutusadisila mu kala ye volo?

¹¹ Sambanga muna kala ye volo. Okala ye volo, i kala ye tezo muna ngindu ye mavangu meto. O mvovo volo, nkumbu miayingi usadilwanga muna kuyikenga twalembi vanga edi diambi. Kansi, o mvovo wau ulenda mpe sadilwa muna kutufila mu vanga edi diambote musungula vava tuvanganga e diambu dina vo diampasi yovo ke tuna ye tima ko diavanga dio. Sungamena mpe vo e volo i kimosi muna fu kia mbongo a mwanda. Ozevo, sambanga kwa Yave muna lomba o mwand’andi avelela kimana wasadisa muna wokesa e fu kiaki kina vo kiamfunu kikilu. (Luka 11:13; Ngal. 5:22, 23) Mpangi Davidi ona tuyikidi kala wayika una e sambu kiansadisila. Wazolanga kala ye longi dia yandi kibeni konso lumingu. Wavova vo: “Yasamba kwa Yave kimana kansadisa mu kala ye volo. Muna lusadisu lwandi yalenda sikidisa e nkubika yambote ya longokela yo tatidila yo.”

12. Aweyi e sono kia Kimpovi 11:4, kilenda kutusadisila muna lungisa makani meto?

¹² Kuvingila ko yavana osolola ntangwa yambote muna vanga e diambu. O mu nza yayi ke muna ye ntangwa yambote ko. Avo tuvingidi yavana tukala ye ntangwa yambote, nanga ke tulenda lungisa makani meto ko. (Tanga Kimpovi 11:4.) Mpangi Dayniel wavova vo: “Ke vena muntu ko una ye ntagwa yambote mu vanga e mambu, yeto tufwete kitula e ntangwa se yambote muna yantika vanga e diambu tuzolele.” Mpangi Paul ona tuyikidi kala ozingilanga kuna Uganda wayika mpe ekuma ke tufwete kadilanga ye fu kia kimbazi-kimbazi ko. Wavova vo: “Vava tuyantikanga vanga e diambu kana nkutu vo ke mu kolo kiambote ko, tuvananga e lau kwa Yave muna kutusambula.”—Mal. 3:10.

13. Ekuma dinina diambote mu yantikila muna lungisa makani makete?

¹³ Yantikila muna lungisa makani makete. Ezak’e ntagwa tulenda vidisa e tima dieto kadi e kani tusikidisi diampasi kwa yeto muna dio lungisa. Avo i diau divangamanga kwa ngeye, ekuma olembi kayanesena e kani diaku yo yantika dio lungisa malembe-malembe? Kasikil’owu, avo kani dia yima fu kimosi kia mwanda una diau, ekuma olembi yantikila muna vanga mambu makete? Avo e kani diaku i tanga e Bibila lumbu yawonso, ekuma olembi yantikila  muna tanganga kaka mu miniti miakete? Mpangi Tomáš ona tuyikidi kala kuna lubantiku, kalendanga lungisa e kani diandi ko dia tanga e Bibila mu mvu umosi. Wavova vo: “Kapu yayingi yatanganga mu nkumbu mosi. Muna kuma kiaki, yavanga programa yankaka, kansi o nkumbu wau yayantika tanga tini yakete lumbu yawonso yo badika muna mana yatanganga. Kuna kwalanda, yayantika yangalela e ntangilu ame ya Bibila.” Wau vo mpangi Tomáš’ wawokesa e tima diandi, ediadi diansadisa mu kwamanana tanga e Bibila mu kolo kiandá. Kuna kwalanda walenda tanga e Bibila kiawonso. c

14. Nkia mambu malenda kutukakidila mu lembi lungisa makani meto?

¹⁴ Diankenda vo, kana nkutu vava tukalanga ye tima diayingi yo landa e nkubika ina twasikidisa, dilenda kala diampasi mu lungisa e kani dieto. Kasikil’owu, mambu makinsalukisa malenda kutudia e ntangwa twadi sadila muna lungisa e kani dieto. (Kim. 9:11) Tulenda wanana mpe ye mambu mampasi malenda kutukendeleka yo kulula o nkum’eto. (Nga. 24:10) Mu kuma kia usumuki, tulenda vanga vilwa ulenda kutufila mu lembi lungisa e kani dieto. (Roma 7:23) Dilenda kala mpe vo twayoya twina. (Mat. 26:43) Nki kilenda kutusadisa muna sunda e nkakalakani zazi yovo lumbu yambi?

15. Ekuma e mambu mambi ke mafwete kutukakidila ko muna lungisa e makani meto? Sasila. (Nkunga 145:14)

¹⁵ Sungamena vo e mambu mampasi ke mafwete kala nkaku ko muna lungisa e kani diaku. E Bibila kivovanga vo e mambu mampasi malenda kutubwila kuna kinsalukisa. Kansi kivovanga mpe vo tulenda kweto sunda muna lusadisu lwa Yave. (Tanga Nkunga 145:14.) Mpangi Philip ona tuyikidi kala wavova vo: “E diambu isilanga e sungididi ke nkumbu ibwanga ko, kansi i ngolo ivanganga muna telama yo lungisa e kani diame.” Mpangi David mpe ona tuyikidi kala wavova vo: “Kibadikilanga mambu mampasi  ko ye lumbu yambi nze nkaku, kansi nze lau muna songa kwa Yave vo itoma kunzolanga.” Kieleka, vava tulungisanga e makani meto kana una vo tuwanananga ye nkakalakani, tusonganga kwa Yave vo tuzolele kunyangidika. Yave mpe otoma yangalalanga vava ovanganga e ngolo muna lungisa e kani diaku.

16. Adieyi tulenda longoka muna nkakalakani zilenda kutulwakila?

¹⁶ Longoka diambu avo nkakalakani zilwakidi. Fimpa e kuma e diambu diadi vivangamene. Ukiyuvula: Nga vena ye diambu ndenda soba kimana e nkakalakani zazi zalembi kundwakila diaka? (Nga. 27:12) Ezak’e ntangwa, e nkakalakani zikutukakidilanga mu lembi lungisa e kani dieto, zilenda songa vo e kani tusikidisi ke dia tezo kieto ko. Avo nkakalakani zilwakidi teza fimpulula e kani diaku yo sikidisa dina olenda lungisa. d Yave ke kubadikila ko vo untovoki avo kulendele lungisa ko e kani dina wasikidisa.—2 Kor. 8:12.

17. Ekuma ofwete sungamenanga makani mana walungisa kala?

¹⁷ Yindulanga makani mana walungisa kala. E Bibila kivovanga vo “Nzambi kakondelo unsongi ko kavilakana e salu kieno.” (Ayib. 6:10) Ngeye mpe vanga diau adimosi. Sungamenanga mana walungisa kala nze, ngwizani aku yambote yo Yave, osamunanga oma ma Yave kwa akaka yo luvubu lwaku. Wauna walendela nungunukina muna mwanda yo lungisa makani mama, kala ye ziku vo olenda mpe lungisa makani mana osikidisi.—Fili. 3:16.

18. Nkia diambu tufwete sungamenanga ekolo tusianga e ngolo muna lungisa makani meto? (Tala mpe e fwaniswa.)

¹⁸ Muna lusadisu lwa Yave ngeye mpe olenda lungisa makani maku nze una o nati a nzaza kekadilanga ye kiese muna lwaka kuna kakanini. Kansi sungamena vo, anati anzaza ayingi beyangalelanga o nkagalu au. Diau dimosi mpe, vavanga bakula una Yave kekusadisilanga, muna mpila yayi okala ye kiese ekolo ovanganga e ngolo muna lungisa makani maku. (2 Kor. 4:7) Muna kuma kiaki avo kuyoyele ko, nsambu zayingi ovua.—Ngal. 6:9.