MU MVU miavioka, mpangi zayingi bayaluka muna nsi zau za kingutukila yo kwenda ku nsi zankaka mu vava e salu kilenda kubavana e nzimbu zayingi. Owau, babakidi e nzengo za vutuka muna nsi zau za kingutukila. Ekuma? Kadi o zola kwau muna Yave ye muna wantu, kwabafila mu baka e nzengo za kwenda sadila muna zunga ivuidi ateleki ayingi a Kintinu o mfunu. (Mat. 22:37-39) Nkia mambu babembola muna bak’e nzengo zazi? Aweyi Yave kekubasambulwilanga? Muna zaya e mvutu, yambula twavovela ampangi kuna nsi a Camarões, kwaku África.

Muna mvu wa 1998, mpangi Onésime wasisa e nsi andi ya kingutukila, i sia vo, Camarões yo kwenda zingila ku nsi yankaka. Mu mvu 14 kazingila mu nsi yayina. Lumbu kimosi, muna lukutakanu, wawá e nona kimosi mu kuma kia salu kia umbangi. O mpovi wavova vo: “Yindula vo akundi wole belowanga e mbizi za maza mu fulu yaswaswana. Omosi olowele ulolo wa mbizi lutila nkwandi. Nga ke diangangu ko kwa ndiona olowele mbizi zakete mu kwenda kuna fulu kina nkundi andi kelowelanga ulolo wa mbizi?”

E nona kiaki kiafila mpangi Onésime mu kala ye ngindu za vutuka kuna Camarões yo yikama ateleki a nsi yayi kadi wantu ayingi besonganga luzolo lwa longoka e Bibila. Kansi, lukatikisu kakala lwau. Wau vo mvu miayingi kazingila kuna nsi yankaka, wakiyuvulanga kana vo olenda kulukila e zingu kuna nsi andi ya kingutukila. Muna zaya kana vo lenda kelenda, mpangi Onésime wakingula e nsi ya Camarões mu ngonde sambanu. I bosi, muna mvu wa 2012, wayenda zingila emvimba kuna Camarões.

Mpangi Onésime wavova vo: “Diavavanga vo yakulukilwa e mini miangolo ye zingu kiampasi. Kuna Seka dia Kintinu, yavutukila vuanda vana kunda ya mabaya yimwesanga nitu e mpasi.” Wavova kuna kinsevelela vo: “Kansi, ekolo yasianga e sungididi muna lukutakanu, yavilakananga vo va kunda ya mabaya mvuende.”

Muna mvu wa 2013, mpangi Onésime wasompana ye mpangi Géraldine, ona wazingila kuna França mu mvu vua yo vutuka mpe kuna Camarões. Aweyi Yave kabasambulwila wau basia luzolo lwandi va fulu kiantete muna zingu kiau? Mpangi Onésime wavova vo: “Twabokeleswa mu kota Sikola ya Ateleki a Kintinu, i bosi twafilwa kuna Betele. Muna mvu mosi, 20 m’alongoki a Bibila bavubwa muna nkutakani eto. Owau, yabakula vo va fulu kiambote kia ‘lowela’ ngina.” (Maku 1:17, 18) Mpangi Géraldine wakudikila vo: “Nsambu zayingi kikilu ntambwidi, lutila nkutu zina yayindulanga.”

Mpangi Judith wayaluka yo kwenda zingila kuna Estados Unidos, kansi kani dia wokesa e salu kiandi kia umbangi kakala diau. Wavova vo: “Konso ntangwa yayendanga kingula e yitu yame kuna Camarões, yadilanga muna lumbu kia vutuka, kadi diampasi diakalanga kwa mono mu sisa ulolo wa wantu ana bayantika longoka yame e Bibila.” Kana una vo i wau, mpangi Judith lukatikisu kakala lwau mu vutuka zingila kuna Camarões. Salu kiambote kakala kiau kina kiansadisanga mu vua e nzimbu za mawuku ma se diandi kuna Camarões. Kansi wau  kabunda Yave e vuvu, mpangi Judith wavutuka zingila kuna Camarões. Watambulwila vo wayindulanga mambu mambote kayangalelanga kuna Estados Unidos. Muna kuma kiaki, wasamba kwa Yave kimana kansadisa mu kulukilwa. I bosi, wakasakeswa kwa nkengi a zunga yo nkaz’andi.

Vava mpangi Judith keyindulanga e mpila o mambu mavangamena vava kavutuka kuna Camarões, wavova vo: “Mu mvu tatu, yakala ye kiese kia sadisa wantu yá bakituka se alandi a Kristu.” I bosi, vava kakazala mpangi Judith wayantika sala se mviti a nzil’a espesiale. O unu, osalanga kumosi yo Sam-Castel wa nkaz’andi una vo nkengi a zunga. Kansi, adieyi diabwila o se dia mpangi Judith? O mpangi eto kumosi ye yitu yandi basolola lupitalu kuna nsi yankaka luna lwatonda futa e nzimbu yo vanga lupasu lwa se diandi. Diakiese mu zaya wo vo lupasu lwatoma vioka.

Mpangi Victor wayaluka yo kwenda zingila kuna Canadá. Vava katanga longi dimosi muna Eyingidilu dina diavovelanga e sikola zandá, wayantika yindula mu kuma kia sikola zandá katanganga. Muna kuma kiaki, wayambula tanga e sikola zandá yo longoka e salu ya moko. Wavova vo: “O vanga wo diansadisa mu solola e salu vana vau yo lungisa e kani diame dia sala se mviti a nzila.” I bosi, mpangi Victor wasompana yo mpangi Caroline. Kuna kwalanda, yau awole bayenda kingula e nsi ya Camarões. Ekolo bakingula e Betele dia nsi yayi, mpangi zankaka babakasakesa mu yindula kana vo balenda kwiza sadila oku Camarões. Mpangi Victor wavova vo: “Ke twasolola diambu ko dilenda kutukakidila mu vanga wo. Wau vo zingu kiavevoka twakala kiau, diasazu diakala mu tambulwila e mboka yayi.” Kana una vo mpangi Caroline kena ye vimpi wambote ko, babaka e nzengo za yaluka.

Mpangi Victor yo Caroline wa nkaz’andi bayantika sala kumosi se aviti a nzila a ngonde ke ngonde muna sadisa wantu ana basonganga luzolo lwa longoka e Bibila. Wau vo nzimbu zayingi balunda, kuna lubantiku ke diakala mfunu ko mu vava e salu. Kansi kuna kwalanda, bavutuka kuna Canadá yo sala mu ngonde zakete, ediadi diabasadisa mu vutuka diaka kuna Camarões yo kwamanana muna salu kia kimviti a nzila. Nkia nsambu batambula? Babokeleswa mu kota e Sikola ya Ateleki a Kintinu yo filwa se aviti a nzila espesiale. Owau, mu salu kia tunga Maseka ma Kintinu bena. Mpangi Victor wavova vo: “O yambula e zingu kiambote twakala kiau dikutusadisanga mu tambula lusadisu lwa Yave.”

Muna mvu wa 2002, mpangi Alain sikola zandá katanganga kuna Alemanha. I bosi, watanga e finkanda fina yo ntu a diambu vo: Jovens, Como Usarão Sua Vida? Mana katanga mamfila muna kuyisila makani ma mwanda. Muna kuma kiaki, muna mvu wa 2006, wabokeleswa mu kota Sikola ya Nkubama ya Uselo. I bosi, wafilwa kuna Camarões ina vo i nsi andi ya kingutukila.

Kuna Camarões, mpangi Alain wasolola e salu kia ndambu a lumbu. Kuna kwalanda, wasolola e salu kiambote kiafutanga e nzimbu zayingi, kansi watokananga kana vo e salu kiaki kilenda kulula o vema kwandi muna salu kia umbangi. Muna kuma kiaki, vava kabokeleswa mu sala se mviti a nzila a espesiale, watambulwila vana vau. O mfumu andi a salu wazola kudikila e nzimbu kamfutanga, kansi mpangi Alain katonda ko. I bosi, mpangi Alain wasompana yo mpangi Stéphanie ona wazingila kuna França mu mvu miayingi. Nkia mambu mampasi mpangi Stéphanie kawanana mau vava kayenda zingila kuna Camarões?

Mpangi Stéphanie wavova vo: “O vimpi wame ke ukalanga diaka wambote ko, ikalanga mpe ye alergia. Kansi, ntangwa ke ntangwa ivavanga mawuku yo yeloka fioti.” Akazi awaya basambulwa kwa Yave mu kuma kia luzindalalu lwau. Mpangi Alain wavova vo: “Vava twayendanga sila umbangi kuna vata  dimosi dina kwandá diyikilwanga vo Katé, twasolola ko ulolo wa wantu bazola longoka e Bibila. Kuna kwalanda, twayantika longoka yau muna telefone. Wole muna wantu awaya balwaka muna luvubu yo sikidisa e buka kia ateleki kuna vata diadina.” Mpangi Stéphanie wakudikila vo: “Ke vena ye kiese ko kisundidi e kiese kia sadisa wantu mu yekola e zingu kiau kwa Yave yo vubwa. O sadila okwaku dikutusadisanga mu mona e kiese kiaki mu nkumbu miayingi.” Owau, mpangi Alain osalanga se nkengi a zunga kumosi yo Stéphanie wa nkaz’andi.

Mpangi Gisèle wavubwa ekolo katanganga e sikola zandá kuna Itália mu kituka se dotolo. Akazi ana balongokanga yandi e Bibila aviti a nzila bakala, zingu kiavevoka mpe bakala kiau. Ediadi diansivikisa kikilu yo kumfila mu vanga mayingi muna salu kia samuna e nsangu zambote. Muna kuma kiaki, ekolo kafokolanga e sikola, mpangi Gisèle wayantika sala se mviti a nzila a ngonde ke ngonde.

Mpangi Gisèle wazola vutuka kuna Camarões kimana kayivana emvimba muna salu kia Yave. Kansi, lukatikisu kakala lwau. Wavova vo: “Yadi vidisa o nsw’ame wa zingila kuna Itália yo sisa akundi ye yitu yame.” Kana una vo i wau, muna ngonde a Mayu ya mvu wa 2016, mpangi Gisèle wavutuka kuna Camarões. Kuna kwalanda, wakazala ye mpangi Léonce. Ampangi kuna vula dia Camarões babafila mu kwenda sadila kuna mbanz’a Ayos, kuna kwavuanga ateleki ayingi a Kintinu o mfunu.

Aweyi kiakala e zingu kuna mbanz’a Ayos? Mpangi Gisèle wavova vo: “Mu tumingu twayingi, ke twakalanga ye kura ko kimana twasadila e telefone zeto. Muna kuma kiaki, kolo kiayingi twaviokesanga lembi sadila telefone. Yayantika lambila madia muna nkuni. Twasadilanga kalu dia moko ye lanterna zeto mu kwenda teka o maza mu fuku, kadi mu ola yayi ke kwakalanga diaka wantu ko kuna maza.” Nki kiasadisa mpangi Gisèle yo nkaz’andi mu zizidila mpasi zazi? Mpangi Gisèle wavova vo: “O mwand’a Yave ukutusadisanga mu zizidila. Oyeto awole mpe tusalaziananga. E yitu ye akundi eto bekutukasakesanga. Ezak’e ntangwa, muna kutusadisa bekutukayilanga finzimbu.”

Nga mpangi Gisèle kiese kena kiau wau kavutuka kuna nsi andi ya kingutukila? Wavova kondwa kwa lukatikisu vo: “Ingeta! Kiese kiayingi ngina kiau. Kuna lubantiku, mambu mampasi twawanananga mau. Muna kuma kiaki, twakendalalanga. Kansi, vava twasunda e mpasi zazi, mono yo nkaz’ame twabakula vo twavanga kikilu dina twafwana o vanga. Ediadi disiamisanga e vuvu kieto muna Yave yo kumika e kikundi kieto yo yandi.” O mpangi Léonce yo Gisèle wa nkaz’andi babokeleswa mu kota Sikola ya Ateleki a Kintinu. Owau, besalanga se aviti a nzila a espesiale mu fikolo.

Abaki a mbizi za maza unkabu besonganga muna baka ulolo wa mbizi kana una vo bewanananga ye mambu mampasi. Diau dimosi mpe, awana bevutukanga muna nsi zau za kingutukila, kuna mvevo wawonso bebembolanga mambu mankaka kimana basadisa akwa ntima miansongi ana betambulwilanga e nsangu za Kintinu. Kieleka, Yave kesinga vilakana ko o zola besonganga ampangi awaya akwa vema mu kuma kia nkumbu andi. (Nek. 5:19; Ayib. 6:10) Avo wayaluka yo kwenda zingila mu nsi a kinzenza yo zaya vo kuna nsi aku a kingutukila ateleki a Kintinu bavuilu o mfunu, nga olenda vutuka muna kubasadisa? Avo ovangidi wo, zaya dio vo Yave otoma kusambula.—Nga. 10:22.