1-2. (a) Nkia yuvu tubadika? (b) Nkia ziku kisonganga vo Yave una kikilu ye tima dia kutusadisa?

 YAVE olenda kutusadisa mu zizidila e mpasi za zingu yo kala ye kiese ekolo tukunsadilanga. Aweyi Yave kekutusadisilanga? Aweyi tulenda vuila e nluta muna lusadisu o Yave kekutuvananga? E longi diadi, dikutusadisa muna baka e mvutu za yuvu yayi. Kansi, vitila twabaka e mvutu za yuvu yayi, entete tufimpa e kiuvu eki: Nga Yave una kikilu ye tima dia kutusadisa?

² Muna nkanda kasonekena Ayibere, Paulu wa ntumwa wasadila o mvovo ulenda kutusadisa mu baka e mvutu za kiuvu kiaki. Paulu wasoneka vo: “Yave i nsadisi ame; kimona wonga ko. O muntu adieyi kalenda kumpanga?” (Ayib. 13:6) Akaka muna afimpi a Bibila, bevovanga vo o mvovo “nsadisi” usadilu mu tini kiaki, una ye nsasa vo zaula e ntinu muna kwenda sadisa o muntu una mu mpasi. Owau yindula o Yave o zaulanga muna kwenda vuluza o muntu una mu mpasi! Nanga okwikidi vo o mvovo wau utoma songanga o luzolo yovo e tima kena diau o Yave muna kala nsadisi eto. Vava Yave kekutusadisanga, tuzizidilanga e mpasi zeto kuna kiese kiawonso.

3. Nkia mpila tatu zina o Yave kekutusadisilanga mu zizidila e mpasi zeto kuna kiese?

³ Nkia mpila tatu zina o Yave kekutusadisilanga mu zizidila e mpasi zeto ye kiese? Muna baka e mvutu za kiuvu kiaki, yambula twafimpa maka mambu ma nkand’a Yesaya. Ekuma? Kadi ungunza wayingi una Yesaya kavumunuinua mu soneka utadidi e selo ya Nzambi o unu. Vana ntandu, Yesaya nkumbu miayingi wayikila Yave muna mvovo mina tulenda bakula  vana vau. Yambula twafimpa yaka nona ya kapu kia 30 kia nkand’a Yesaya. Muna kapu kiaki, Yesaya wasadila nona yayingi yamfunu ilenda kutufila mu yindula una Yave kesadisilanga o nkangu andi. Yesaya wasoneka vo Yave okutusadisanga, (1) muna wá ye sungididi kiawonso e sambu yeto yo vanina yo e mvutu, (2) muna kutufila ye (3) muna mpila kekutusambulwilanga o wau ye kuna sentu. Yambula twafimpa e mpila tatu zazi zina o Yave kekutusadisilanga.

4. (a) Aweyi Yave kayikila Ayuda muna lumbu ya Yesaya? Nkia diambu kayambula vo diababwila? (b) Nkia vuvu Yave kavana kwa awana basonga e kwikizi? (Yesaya 30:18, 19)

⁴ Muna mvovo miantete mia kapu kia 30 kia Yesaya, Yave wayikila Ayuda vo “wana bena vo akolami” ana ‘bakudikilanga sumu vana ntandu a sumu.’ Wavova diaka vo: “Oyau nkangu wa akolami, . . . ke bazolele wá nsiku a Yave ko.” (Yes. 30:1, 9) Wau vo o nkangu ke wazola wá ko, Yesaya wasakula vo Yave oyambula vo bamona e mpasi. (Yes. 30:5, 17; Yer. 25:8-11) I diau kikilu diavangama, esi Babele banata nkangu a Isaele kuna Babele se abakami. Kansi, vakala ye Ayuda akaka ana basonga e kwikizi, Yesaya wabazayisa e nsangu zabavana e vuvu. Wabavovesa vo vekala ye lumbu kina o Yave keyambula vo bavutuka muna nzo zau kuna Yerusaleme. (Tanga Yesaya 30:18, 19.) O nsilu wau walungana vava Yave kabakatula muna ubundu kuna Babele. Kansi, mvu miayingi miavioka vitila Yave kabavevola. E mvovo, “Yave ovingilanga ye luzindalalu lwawonso mu kunusonga e dienga,” misonganga vo kolo kiayingi kiadi vioka vitila Yave kavevola akwa kwikizi. Kieleka, Aneyisaele mvu 70 bavanga muna kinkole kuna Babele vitila bavutuka kuna Yerusaleme. (Yes. 10:21; Yer. 29:10) E dilu kina badila vava bakala muna kinkole kuna Babele, owau kiakituka se kiakiese vava bavutuka kuna nsi au.

5. E sono kia Yesaya 30:19, nkia lusikidisu kikutuvananga?

⁵ O unu, tulenda fiaulwiswa muna mvovo emi: “Oyandi okunusonga kikilu e dienga vava nukaza mu lomba lusadisu.” (Yes. 30:19) Yesaya ukutusikidisanga vo o Yave owanga ye sungididi kiawonso vava tukazanga kwayandi muna lomba lusadisu ye ovananga e mvutu za sambu yeto vana vau. Yesaya wakudikila vo: “Okunuvana e mvutu vana vau vava kewá e kazu kieno.” E mvovo miami, mikutusungamesanga vo, Se dieto una ye tima diasadisa awana belombanga lusadisu lwandi. Ediadi dikutusadisanga muna zizidila e mpasi kuna kiese.

6. E mvovo mia Yesaya aweyi misongelanga vo Yave owanga e sambu ya konso selo kiandi?

⁶ E sono kia Yesaya 30:19, nkia lusikidisu lwankaka kikutuvananga mu kuma kia sambu yeto? Yave owanga ye sungididi kiawonso e sambu kia konso muntu mu yeto. Ekuma tuvovele wo? Muna tini yantete ya nkand’a Yesaya kapu kia 30, o mvovo “yeno” wasadilwa muna songa wantu ayingi, kadi Yave wamokena yo nkangu andi wawonso nze buka. Kansi muna tini kia 19, Yave osadilanga o mvovo “ngeye,” kadi ozolele zayisa e nsangu zandi kwa mosi-mosi muna selo yandi. Yesaya wasoneka vo: ‘Ongeye kudila nkutu ko. Oyandi okusonga kikilu e dienga vava okaza mu lomba lusadisu; okuvana e mvutu vana vau vava kewá e kazu kiaku.’ Nze Se dianzodi, Yave ke singa vovesa kwa selo kiandi ko una wakendalala vo “ofwete kala wakumama nze mpangi aku.” Dialudi vo Yave olunga-lunganga konso muntu mu yeto ye osianga mpe e sungididi muna sambu kia konso muntu.—Nku. 116:1; Yes. 57:15.

7. Aweyi Yesaya yo Yesu basongela o mfunu wakwamanana samba?

 ⁷ Vava tufinamanga Nzambi eto muna sambu mu kuma kia diambu dikututokanesanga, Yave olenda kutuvana e mvutu vana vau ezi zilenda kutuvana o nkuma kimana twalenda zizidila e mpasi. Avo e mpasi zeto zikwamanene, nanga divava vo twasamba nkumbu miayingi kwa Yave kimana katuvanga o nkuma muna zo zizidila. I diau kikilu o Yave kazolele vo twavanga. I diau e mvovo mia Yesaya misonganga, oku vo: “Ke nunyambula ko vo [Yave] kavunda.” (Yes. 62:7) E mvovo miami adieyi misongele? Tufwete kwamanananga samba kwa Yave, i sia vo, ke tulendi yambula ko vo kavunda. E mvovo mia Yesaya mikutusungamesanga dina o Yesu kavova mu kuma kia sambu muna Luka 11:8-10, 13. Muna sono kiaki, Yesu okutukasakensanga vo ‘twasiandama’ yo “kwamanana lomba” o mwand’avelela. Yeto mpe tulenda lomba kwa Yave kimana katuvana luludiku tuvuidi o mfunu muna baka nzengo zambote.

8. Kuna nza ankulu, aweyi e mvovo mia Yesaya 30:20, 21 mialunganena?

⁸ Tanga Yesaya 30:20, 21. Vava makesa ma Babele mazunga Yerusaleme mu mvu mosi ye ndambu, e mambu ma mpasi makituka se mambu ma lumbu ke lumbu kwa nkangu yo badikila mo nze mbolo ye maza. Kansi, landila e tini kia 20 ye 21, Yave wasia nsilu kwa Ayuda vo avo bavilukidi o ntima yo soba mavangu mau, okubavuluza. Yesaya wayikila Yave vo ‘Nlongi au Anene’ yo vovesa nkangu vo Yave okubalonga e mpila yambote bafwete kunsambila. E mvovo miami mialungana vava Ayuda bavevolwa muna ubundu. Kieleka, Yave wakala se Nlongi Anene kwa Ayuda. Muna landa luludiku lwandi balenda vutulwisa e nsambil’a velela. Kieleka, nsambu zayingi tuvuanga o unu wau vo Yave i Nlongi eto Anene.

9. O unu, nkia mpila yankaka tutambulwilanga luludiku lwa Yave?

⁹ Muna Yesaya 30:20, 21, Yesaya okutuyikilanga vo alongoki ana belongwanga kwa Yave mu mpila zole. Yesaya oyikanga e mpila yantete: “Oyeno numona Nlongi Anene eno muna meso meno.” E mvovo miami mina nze nlongi una vana ntadisi a alongoki andi. O unu, oyeto tuna ye lau dia longwa kwa Yave. Aweyi kekutulongelanga? Yave ovanganga wo muna sadila e nkubik’andi. Tuvutulanga kikilu matondo mu kuma kia tuludiku twatoma kiá tutambulanga mu nkubik’a Yave. O tuludiku  twawonso tutambula muna tukutakanu twakete ye twampwena, muna nkanda mieto, muna TV ya Mbangi za Yave ye mu mpila zankaka, tukutusadisanga muna zizidila e mpasi kuna kiese.

10. Mu nkia mpila tuwilanga e nding’a Nzambi “oku nima eto”?

¹⁰ Yesaya wayika e mpila yazole ina Yave kekutulongelanga vava kavova vo: ‘O matu meno mewá e ndinga oku nima eno.’ Yesaya wa ngunza wayikila Yave vo Nlongi ona okangalanga kuna nima alongoki andi yo kubasonga e nzila bafwete kwenda. O unu tuwanga e nding’a Nzambi kuna nima eto. Mu nkia mpila? Nzambi wavumumwina e mvovo miandi miasonama muna Bibila tuka kolo. Muna kuma kiaki, vava tutanganga e Bibila, dina nze yeto tuwanga e nding’a Nzambi kuna nima eto.—Yes. 51:4.

11. Muna zizidila e mpasi ye kiese, nkia mambu mole tufwete vanga? Ekuma?

¹¹ Aweyi tulenda vuila e nluta muna tuludiku Yave kekutuvananga muna nzil’a nkubika andi ye Diambu diandi? Tala e mambu mole Yesaya kavova. Diantete, “eyayi i nzila.” Diazole, “nudiatila mo.” (Yes. 30:21) O zaya e “nzila,” ke diau kaka ko divavuanga. Tufwete ‘mo diatila’ mpe. Muna Diambu dia Yave ye malongi mevaikiswanga muna nkubik’andi, tulongokanga mana Yave kazolele vo twavanga. Yave okulongokanga mpe una tulenda sadila mana tulongokanga. Muna zizidila e mpasi ye kiese muna salu kia Yave, tufwete zaya e nzila yo kangalela mo. Avo tulongokele yo sadila mana tulongokanga, tukala ye ziku o Yave okutusambula.

12. Landila Yesaya 30:23-26, aweyi Yave kasambulwila nkangu andi?

¹² Tanga Yesaya 30:23-26. Aweyi o ungunza wau walunganena kwa Ayuda ana bakala mvu miayingi muna ubundu kuna Babele yo vutuka kuna nsi au Isaele? Nsambu zayingi batambula, kiakala muna mwanda ye muna nitu. Muna nsambu za Yave o nkangu wakala yo madia mayingi. Edi diasunda o mfunu, Yave wabavana ulolo wa madia ma mwanda kimana bakala ye ngwizani ambote yo yandi yo vutulwisa malembe-malembe e nsambil’avelela. O nkangu a Nzambi muna kolo kiakina, wasambulwa mu mpila ina ke isidi vangama ko ye batambula lekwa yayingi ina ke basidi kala yau ko. E tini kia 26 kisonganga vo Yave wawokesa o umbakuzi wa mambu ma mwanda yo kubasadisa batoma bakula e Diambu diandi. (Yes. 60:2) E nsambu za Yave zasadisa nkangu andi mu kala ye kani  dia kwamanana kunsadila ye luyangalalu “mu kuma kia kiese kia ntima.”—Yes. 65:14.

13. Aweyi ungunza wavutulwisa e nsambil’a ludi walunganenanga omu lumbu yeto?

¹³ Nga ungunza wavutulwisa e nsambil’a ludi usadilwanga mpe kwa yeto o unu? Ingeta. Mu nkia mpila? Tuka muna mvu wa 1919 wa Tandu Kieto, ulolo wa wantu bavaika muna ubundu wa Babele Anene, i sia vo kintwadi kia nsambila zawonso za luvunu. Banatwa vana fulu kiasunda e Nsi a Nsilu a Isaele ya nkulu. Banatwa muna Paradiso ya kimwanda. (Yes. 51:3; 66:8) Kansi, nki i Paradiso yayi ya kimwanda?

14. Nki i Paradiso ya kimwanda ye aki nani bezingilanga mo o unu? (Tala e mvovo misasilu.)

¹⁴ Tuka muna mvu wa 1919 wa Tandu Kieto, akuswa beyangalelanga zingila mu Paradiso ya kimwanda. b Ekolo e mvu miaviokanga, awana bena ye vuvu kia zingila ova ntoto, i sia vo, “mameme mankaka” bayantika kota mu paradiso ya kimwanda yo tambula nsambu zayingi za Yave.—Yoa. 10:16; Yes. 25:6; 65:13.

15. E paradiso ya kimwanda akweyi ina?

¹⁵ Akweyi tulenda sololwela e paradiso yayi ya kimwanda o unu? Asambidi a Yave balenda wanuka mu nza yawonso. Ozevo, e paradiso ya kimwanda mu nza yawonso ina. Muna kuma kiaki, kiakala nkia fulu tuzingilanga, tulenda kweto kala muna paradiso ya kimwanda, kansi tufwete yikama e nsambil’a ludi.

16. Adieyi tulenda vanga muna kwamanana mona o vienga kwa paradiso ya kimwanda?

¹⁶ Muna kwamanana mu paradiso ya kimwanda tufwete zolanga mpangi zeto zawonso. Awayi tulenda wo vangila? Tulenda wo vanga muna sianga e sungididi muna fu yambote ya awana bezingilanga muna paradiso yayi ke muna usumuki wau ko. (Yoa. 17:20, 21) Ekuma ediadi dinina diamfunu? Yindula e nona eki. Vava tukingulanga mpatu amvuma, tuvingilanga vo twawana mo nti miayingi miambote-mbote. Diau dimosi mpe mu nkutakani zeto o unu, muna ye mpangi zamakala ye zamakento zaswaswana ana tulenda tezanesa ye nti. (Yes. 44:4; 61:3) Kansi, tufwete  sianga e sungididi muna vienga kwa “mpantu a mvuma,” kansi ke mu tekama kwa “nti” ko mina muna mpatu. Ke tufwete yambulanga ko vo, o usumuki weto ye usumuki wa wantu ankaka wakakidila o vienga kwa kintwadi kia nkangu a Nzambi omu nza yawonso.

17. Adieyi konso muntu mu yeto kafwete vanga muna tatidila kintwadi muna nkutakani?

¹⁷ Adieyi konso muntu mu yeto kafwete vanga muna tatidila kintwadi muna nkutakani? Muna kalanga akwa luvuvamu. (Mat. 5:9; Roma 12:18) Konso ntangwa tuvitanga o ntu muna siamisa luvuvamu ye akaka muna nkutakani, tuwokesanga o vienga kwa paradiso ya kimwanda. Tufwete sungamenanga vo Yave watunta konso muntu mu yeto muna paradiso ya kimwanda kimana kansambila mu mpila yavelela. (Yoa. 6:44) Yindula e kiese o Yave kemonanga muna ngolo tuvanganga muna siamisa luvuvamu ye kintwadi vana vena awana bena vo bantalu kwa yandi, i sia vo, selo yandi.—Yes. 26:3; Kan. 2:7.

18. Mu nkia mambu tufwete badikanga? Ekuma?

¹⁸ Yave lekwa yayingi yambote kevananga kwa selo yandi. Aweyi tulenda vuila e nluta muna lekwa yayi? Tulenda wo vanga muna badikanga mana tulongokanga muna Diambu dia Nzambi ye muna nkanda mieto. Ediadi dikutusadisa mu yima e fu ya Kikristu ina ilenda kutusadisa mu songa “nzolani a ungudi” yo ‘songa walakazi kwa muntu yo nkwandi’ muna nkutakani. (Roma 12:10) Vava tubadikanga muna nsambu tutambulanga, tukumikanga e ngwizani eto yo Yave. Vava tuyindulanga mambu mawonso mambote o Yave kevanga kuna ntwala mu kuma kieto, disiamisanga e vuvu kieto kia kunsambila yakwele mvu. Mawonso mama mekutusadisanga mu kala ye kiese vava tusadilanga Yave.

19. (a) Landila Yesaya 30:18, nkia ziku tulenda kala kiau? (b) Nki kikutusadisa mu zindalala ye kiese?

¹⁹ Yave “otelama” muna wete dieto vava kefwasa e nza yayi yambi. (Yes. 30:18) Tuna ye ziku vo Yave i “Nzambi a unsongi” ke yambula ko vo e nza ya Satana yakwamanana diaka kolo kiayingi ke mu ntangwa ina kasikidisa ko. (Yes. 25:9) Tuvingilanga kuna luzindalalu lwawonso e lumbu kina Yave kekutuvevola mu nza yayi yambi. Ekolo tuvingilanga e lumbu kiaki, tuzolele kala ye kani dia kwamanana sadila e lau dia samba, longoka e Diambu dia Nzambi, sadila mana tulongokanga yo badika muna nsambu tutambulanga. Muna kuma kiaki, avo tuvangidi wo, o Yave okutusadisa mu kwamanana zindalala ye kiese ekolo tukunsambilanga.