1-2. Aki nani balenda kutuvanga e mbi kondwa kuma? Sasila.

 YESU wata kingana kia nkento mosi wafwilwa yakala ona wakwamanana lomba kwa mfundisi mpasi vo kamvana e ndungidi kuna mbazi a nkanu. Dialudi vo alongoki a Yesu batoma bakula una kamona nkento ndiona, kadi batoma monanga wantu bamweswanga e mpasi kondwa kuma. (Luka 18:1-5) E kingana kiaki mfunu kina mpe kwa yeto o unu, kadi ntangwa ke ntangwa tumonanga wantu bemweswanga e mpasi kondwa kuma.

² Wantu ayingi omu nza o unu, bena ye fu kia fundisa akaka, akwa loko ye akwa ntima miambi. Muna kuma kiaki, tuna ye ziku vo konso ntangwa vekala yo muntu okutuvanga diambu diambi kondwa kuma. (Kim. 5:8) Nanga e diambu ke tuvingilanga ko, i dia sia vo, mpangi eto katuvanga e mbi kondwa kuma; kansi e diadi dilenda vangama. Kana una vo i wau, e mpangi zeto ke besianga ludi kitantu ko. Wantu alembi lunga kaka. Tulenda longoka mayingi muna mpila ina o Yesu kazizidila mambu mambi kavangwa kwa atantu. Avo tusongele luzindalalu kwa atantu ana bekutuvanganga e mbi kondwa kuma, kalukatikisu ko vo tuluta songa luzindalalu kwa akweto minkwikizi. Aweyi Yave kemonanga vava akaka bekutuvanganga e mbi kondwa kuma, kiakala mpangi zeto mu nkutakani yovo wantu ankaka kuna mbazi? Nga Yave meso kezimanga mu mpila ina akaka bekadilanga yeto?

3. Nga Yave meso kezimanga vava tumweswanga e mpasi kondwa kuma? Ekuma?

³ Yave ozolele vo akaka bakadilanga yeto mu mpila yambote ye ke zimanga meso ko vava akaka bekutuvanganga e mbi kondwa kuma. “Kadi Yave ozolanga unsongi.” (Nku. 37:28) Yesu wasia nsilu vo vava ntangwa ifwana, Yave ‘oyambula vo unsongi  wavangama mu nzaki.’ (Luka 18:7, 8) Ke kolo ko Yave osukisa emvimba e mpasi zawonso tumonanga ye ke yambula diaka ko vo twamweswa e mpasi kondwa kuma.—Nku. 72:1, 2.

4. Nkia lusadisu Yave kekutuvananga o unu?

⁴ Ekolo tuvingilanga e ntangwa ina unsongi usikila, Yave okutusadisanga mu zizidila e mpasi tumweswanga kondwa kuma. (2 Pet. 3:13) Kasikil’owu, muna lembi sakisa e mpasi, Yave okutulonganga dina tulenda vanga vava akaka bekutuvanganga e mbi kondwa kuma. Imosi muna mpila Yave kekutusadisilanga i kutusonga muna Bibila una Mwan’andi kakadilanga ye awana bamwesa e mpasi kondwa kuma. Yave okutuvananga mpe malongi muna Bibila mana tulenda sadila vava wantu akaka bekutuvanganga e mbi kondwa kuma.

KEBA MU DINA OVANGA AVO MUNTU UVANGIDI E MBI KONDWA KUMA

5. Ekuma tufwete kebela mu dina tuvanga avo muntu utuvangidi diambu diambi kondwa kuma?

⁵ Avo muntu utuvangidi e mbi kondwa kuma, dilenda kutulweka o ntima ye kutukendeleka. (Kim. 7:7) Selo ya Yave yakwikizi, nze Yobi, Kabakuke, i una mpe bamona. (Yobi 6:2, 3; Kab. 1:1-3) Kana una vo ke diambi kwandi ko mu mona mpila yayi, tufwete keba mu dina tuvanga kimana twalembi vanga diambu dia kizowa.

6. Adieyi tulongokele muna nona kia Abesalome? (Tala mpe fwaniswa.)

⁶ Avo muntu utuvangidi e mbi kondwa kuma yovo ovangidi yo kwa muntu ona tuzolanga, tulenda bwa mu ntonta za kunlanda e kunda. Ozevo, olanda e kunda, mpasi kaka disakisanga. Badika nona kia Abesalome wa mwan’a Davidi wa Ntinu. Wafunga kikilu makasi vava Amenone wa mpangi andi kuna kise kaleka Tama wa nsang’andi mu kingolo. Landila Nsiku a Mose, Amenone vondwa kafwana vondwa mu dina kavanga. (Lev. 20:17) Kana una vo Abesalome ndungidi kakala yau mu funga makasi, kavewa nswa ko mu singika diambu diadi.—2 Sam. 13:20-23, 28, 29.

7. O ntozi a nkunga aweyi kamona mu fikolo mu kuma kia vilwa una kamonanga?

⁷ Avo wantu ana batuvangidi e mbi kondwa kuma ke batumbilu ko, tulenda yindula vo ke dina kwandi mfunu ko mu vanga edi diansongi. O ntozi a nkunga wamona yimpumbulu babangikanga ansongi, kansi wamona mpe vo yimpumbulu yayina yau bakala ye zingu kiambote. Wavova vo: “Awaya i yimpumbulu, ke betokananga ko.” (Nku. 73:12) Vava kakendalala mu kuma kia vilwa una kamona,  wayantika yindula kana vo mfunu kikilu diakala mu kwamanana sadila Yave. Wavova vo: “Ekolo yavava dio bakula, diantokanesa kikilu.” (Nku. 73:14, 16) I bosi, vava katoma bakula, wavova vo: “Vo i mono, fioti fiasidi, malu mame nga mavengomokene; e tambi yame yadi sielomoka.” (Nku. 73:2) E diambu diadi diabwilwa mpe mpangi mosi ona tuyikila mu nkumbu Alberto.

8. Adieyi diabwila mpangi mosi mu kuma kia mbi ina kavangwa kondwa kuma?

⁸ Kondwa kwa ziku, mpangi Alberto wafundwa vo nzimbu za nkutakani kayiya. Muna kuma kiaki, wakatulwa kiyekwa kakala kiau ye mpangi zayingi muna nkutakani ke banzitisanga diaka ko. Mpangi Alberto wavova vo: “Yatoma kendalala yo funga makasi, kiazaya ko dina yafwana vanga.” Ediadi diamfila mu yoya muna kimwanda ye kuna kwalanda wayambula sala e salu ya kimwanda mu mvu tanu. E nona kiaki kisonganga dina dilenda bwa avo tubakamene lukendalalu lwasaka mu kuma kia mbi yina tuvangilu kondwa kuma.

TANGININA YESU MU MPILA INA KAZIZIDILA O VILWA

9. Nkia vilwa kazizidila Yesu? (Tala mpe fwaniswa.)

⁹ Yesu wasisa mbandu mu mpila ina tulenda zizidila o vilwa. Yindula o vilwa kavangwa tuka kwa yitu yandi ye wantu a kumbazi. E yitu yandi  bavova vo wazengomoka. E mfumu za mabundu bavova vo mu wisa kia nkuya kavangila masivi. O makesa ma Roma bawanda, bamveza ye kuna kwalanda bamvonda nkutu. (Maku 3:21, 22; 14:55; 15:16-20, 35-37) Kana una vo i wau, Yesu wazizidila o vilwa wau ye kalanda muntu e kunda ko. Nkia mambu tulenda longoka muna mbandu andi?

10. Aweyi Yesu kazizidila o vilwa? (1 Petelo 2:21-23)

¹⁰ Tanga 1 Petelo 2:21-23. a Yesu mbandu alunga katusisila muna diambu dia zizidila o vilwa. Wazaya e ntangwa ya vova ye ntangwa ya butama. (Mat. 26:62-64) Vava kavuninuanga mambu, ezak’e ntangwa kavutulanga diambu ko. (Mat. 11:19) Vava kamonanga vo kafwete vova, katiangunanga wantu ko ana bambangikanga. Yesu wakalanga yo luzindalalu, kadi “wabunda e vuvu kiandi kwa Ndiona ofundisilanga muna unsongi.” Yesu wazaya wo vo e diambu disundidi o mfunu i mpila ina Yave kebadikilanga mambu. Wazaya wo vo muna ntangw’andi, Yave osukisa emvimba o vilwa.

11. Mu nkia mpila tulenda kebela mvovo mieto? (Tala mpe mafoto.)

¹¹ Avo muntu utuvangidi e diambu diambi kondwa kuma, tulenda tanginina Yesu muna toma keba mu mana tuvova. Avo diambu dina tuvangilu diakete, tulenda dio viokesa kwandi. Yovo muna lembi sakisa o mambu, tulenda butama kweto. (Kim. 3:7; Yak. 1:19, 20) Ezak’e ntangwa, tufwete vova muna tanina muntu ona ovangilu e mbi yovo muna tanina e ludi. (Mav. 6:1, 2) Avo tumwene vo tufwete vova, tufwete vanga e ngolo kimana twavovela kuna malembe yo luzitu.—1 Pet. 3:15. b

12. Aweyi tulenda bundila e vuvu “kwa Ndiona ofundisilanga muna unsongi”?

 ¹² Tulenda tanginina mpe Yesu muna bundanga e vuvu “kwa Ndiona ofundisilanga muna unsongi.” Vava akaka bekutuvuninanga mambu yovo kutuvanga e mbi kondwa kuma, tulenda kala ye vuvu vo Yave ozeye e ludi kia diambu. Okala ye vuvu kiaki, dilenda kutusadisa mu zizidila avo muntu utuvangidi e mbi kondwa kuma, kadi tuzeye wo vo Yave muna ntangw’andi osingika e diambu diodio. Avo tuyambwidi mambu vana moko ma Yave yo vingila vo kasingika mo, ke tufungila akaka makasi ko ngatu kubamenga. Ofungila akaka makasi, dilenda kutufila mu vanga diambu diambi, vidisa e kiese kieto yo fwasa e ngwizani eto yo Yave.—Nku. 37:8.

13. Nki kilenda kutusadisa mu zizidila mambu makondwa unsongi?

¹³ Dialudi vo ke tulendi landa mbandu a Yesu ko mu mpila yalunga. Ezak’e ntangwa, tulenda vanga diambu yovo vova diambu tukuyibanzila. (Yak. 3:2) Kuna diaka sambu, akaka balenda kutuvanga diambu diambi dikututwasila mpasi ye ntantu zilenda zingila mu zingu kieto kiawonso. Avo diadi dibwididi, kala ye ziku vo Yave ozeye e mpasi zawonso onuananga zau. Yesu olenda zaya una omonanga, kadi yandi mpe wamweswa e mpasi kondwa kuma. (Ayib. 4:15, 16) Vana ntandu a kutuvana Yesu se mbandu alunga, Yave okutuvananga mpe malongi malenda kutusadisa mu zizidila mambu makondwa unsongi. Yambula twafimpa sono yole ya nkand’a Roma ilenda kutusadisa.

“NUSISILA KAKA O MAKASI E NZILA”

14. ‘Osisila makasi e nzila’ aweyi disongele? (Roma 12:19)

¹⁴ Tanga Roma 12:19. Vava Paulu wa ntumwa kakasakesa Akristu ‘basisila makasi e nzila,’ makasi ma nani kayika? Avo tutangidi e sono yankaka mu kapu kiaki, tumona vo makasi ma Yave kavovela. Tusisilanga makasi ma Yave e nzila vava tuyambulanga vo Yave kasingika e diambu muna ntangw’andi ye mpil’andi. Vava mpangi John kavangwa o vilwa, wavova vo: “Kana una vo diampasi kikilu diakala, diavavanga vo yalembeka makasi muna lembi vanga diambu diambi. E sono kia Roma 12:19, kiansadisa mu kala yo luzindalalu yo bunda e vuvu kwa Yave.”

15. Ekuma disundidi o mfunu vo twavingilanga kwa Yave mu singika mambu mekututokanesanga?

¹⁵ Nluta miayingi tutambulanga vava tuyambulanga vo Yave kasingika o mambu. Avo tuvangidi ediadi, tulenda venga ntokani yo lukendalalu lulenda kutulwakila kele vo tuvavidi singika mambu muna mpil’eto. Yave wakubama kekalanga muna kutusadisa. Dina nze yandi ovovanga vo: ‘Nuyambula mawonso ova moko mame, mono isingika mo muna unsongi.’ Avo tukwikilanga muna nsilu a Yave, wa sia vo, ‘yandi olanda e kunda’ kwa awana bekutuvanganga e mbi, ke dikala mfunu ko mu kwamanana funga makasi. Kadi tuzeye wo vo mu unsongi kevangila wo. Ediadi i diau diasadisa mpangi John ona tuyikidi kala. Wavova vo: “Avo mvingidi kwa Yave kasingika konso diambu dikuntokanesanga, osingika dio mu mpila isundidi o wete, ke mu mpila ina mono kibeni yadi dio singila ko.”

“SUNDA KAKA O BI MUNA VANGANGA O WETE”

16-17. Aweyi e sambu kilenda kutusadisila muna “sunda kaka o bi muna vanganga o wete”? (Roma 12:21)

¹⁶ Tanga Roma 12:21. Paulu wakasakesa mpe Akristu ‘basunda kaka o bi muna vanganga o wete.’ Muna longi diandi vana mongo, Yesu wavova vo: “Nukwamanana zola e mbeni zeno yo samba mu kuma kia awana bekunubangikanga.” (Mat. 5:44) Ediadi i diau kikilu kavanga. Nanga tuyindwidi e mpasi zina o Yesu  kazizidila vava kakomwa vana nti a mpasi kwa makesa ma Roma. Yesu wabangikwa mu mpila isundidi ye wazizidila e mpasi zisundidi e tezo. Ke tulendi bakula ko e mpasi zina kamona Yesu.

¹⁷ Kana una vo wamweswa mpasi zisundidi e tezo, Yesu wakwamanana songa o zola muna Yave ye wasikila ye kwikizi muna yandi. Vana fulu kia lomba vo makesa mama matumbwa, Yesu wasamba vo: “E Tata, ubaloloka, kadi dina bevanganga ke bazeye dio ko.” (Luka 23:34) Vava tusambanga kwa Yave kimana kasadisa awana bekutumwesanga e mpasi kondwa kuma, dikutusadisanga mu vuvika e ngindu yo lembeka makasi. Dilenda kutusadisa mpe mu soba e mpila tubadikilanga wantu awaya.

18. Aweyi e sambu kiasadisila mpangi Alberto yo John mu zizidila o vilwa una bavangwa?

¹⁸ E sambu kiasadisa mpangi zole za makala ana bayikilu kuna lubantiku lwa longi diadi mu zizidila o vilwa una bavangwa. Mpangi Alberto wavova vo: “Yasamba mu kuma kia ampangi ana bampanga o vilwa. Nkumbu miayingi yalombanga kwa Yave kimana kansadisa mu vilakana o bi una bampanga.” Diakiese kikilu vo mpangi Alberto wavutuka sadila Yave ye kwikizi kiawonso. Mpangi John wavova vo: “Nkumbu miayingi yasambanga kwa Yave kimana kansadisa mu loloka mpangi ona wankendeleka. O Yave wansadisa mu yambula mwena mpangi ndioyo makasi, ngatu kumfundisa. E sambu yoyo yampana luvuvamu lwa ntima.”

19. Nkia mambu tufwete vanganga yakuna mbaninu a nza yayi? (1 Petelo 3:8, 9)

¹⁹ Vitila kialwaka e mbaninu a nza yayi yambi, valenda kala ye ntangwa ina tumweswa e mpasi kondwa kuma. Kansi kiakala nkia mambu mana mekutubwila, ke tuyambula lomba lusadisu lwa Yave ko muna sambu. Tufwete kwamanana mpe tanginina e mpila ina Yesu kakadilanga ye awana bambangikanga yo kwamanana sadila malongi ma Bibila. Avo tuvangidi mawonso mama, tukala ye ziku vo tutambula e nsambu za Yave.—Tanga 1 Petelo 3:8, 9.