1. Nkia mambu tulenda longoka kwa mpangi zanunu?

 YETO awonso lusadisu tuvuanga o mfunu muna baka e nzengo zambote muna mambu mamfunu ma zingu. Tulenda tambula lusadisu lwalu kuna kwa akuluntu ye kwa mpangi zankaka za zikuka. Avo mpangi zazi anunu, kufwete yindula ko vo malongi mau maviokela e ntangwa. Yave ozolele vo twalongokanga mambu kuna kwa anunu. Wau vo yau mvu miayingi bazingidi kala ke mu yeto ko, mambu mayingi bazeye, bavuidi umbakuzi ye ngangu.—Yobi 12:12.

2. Nkia mambu tulongoka mu longi diadi?

² Kuna nz’ankulu, Yave wasadila anunu ana bakala vo akwa kwikizi muna kasakesa yo fila nkangu andi. Kasikil’owu, badika e nona kia Mose, Davidi yo Yoane wa ntumwa. Mu tandu yaswaswana bazingila ye mpila zingu kiau mpe kiaswaswana kiakala. Vava lufwa lwau lwafinamanga, bavana malongi mambote kwa aleke. Konso muntu muna selo yayi yakwikizi, watoma songa kwa aleke o mfunu walemvokela Nzambi. Yave walunda malongi mau ma ngangu mu kuma kieto o unu. Kiakala vo tu aleke yovo tu ambuta, tulenda baka nluta muna fimpulula malongi mau. (Roma 15:4; 2 Tim. 3:16) Mu longi diadi, tubadika malongi ma nsuka ma anunu awaya yau tatu ye mana tulenda longoka muna mana bavova.

‘OZINGA KOLO KIAYINGI’

3. Mu nkia mpila Mose kasadila Yave ye nkangu a Isaele?

³ Mose wasadila Yave muna zingu kiandi kiawonso. Wasala se ngunza, mfundisi, mfidi ye nsoneki. Mose walongoka mambu mayingi muna zingu kiandi kiawonso. Yandi wakala se mfidi vava Yave kavaikisa Aneyisaele muna ubundu kuna Engipito ye wamona masivi mayingi mana Yave kavanga. Yave wansadila  muna soneka nkanda tanu miantete mia Bibila, Nkunga wa 90, nanga ye Nkunga wa 91. Nanga yandi mpe wasoneka nkand’a Yobi.

4. Aki nani Mose kakasakesa? Ekuma?

⁴ Vava kamona vo se kefwa, ekolo kakala ye mvu 120, Mose wakutakesa Aneyisaele awonso muna kubasungamesa mambu mana bamona ye mana Yave kavanga muna wete diau. Muna kileke kiau, akaka muna awana bawanga Mose bakala se mbangi muna sinsu ye masivi mayingi kavanga Yave, kumosi ye mpila kafwasila esi Engipito. (Luv. 7:3, 4) Bakangalela vana ntoto ayuma vava kavambula Mbu Ambwaki ye bamona lufwasu lwa Faro ye makesa mandi. (Luv. 14:29-31) Vava bakala muna makanga, bamona una Yave kabalunga-lungilanga yo kubatanina. (Nsi. 8:3, 4) Owau, ke kolo ko Aneyisaele bekota muna Nsi a Nsilu, Mose osadidi e lau diadi muna kasakesa nkangu. a

5. E malongi ma Mose ma nsuka masonama muna Nsiku 30:19, 20, nkia lusikidisu mavana kwa Aneyisaele?

⁵ Nkia mambu Mose kavova? (Tanga Nsiku 30:19, 20.) Wasungamesa Aneyisaele vo mambu mayingi mambote mabavingilanga kuna ntwala. Muna nsambu za Yave, Aneyisaele badi zinga kolo kianda muna nsi ina kabasila o nsilu. Nsi ambote kikilu yakala ye yayimanga mbongo ayingi. Mu kuma kia nsi yayina, Mose wabasasila vo: “E mbanza zanene ye zambote zina kwatunga ko, nzo zazala ye lekwa yambote ya mpila zawonso ina kwasala ko, mawulu ma maza mana kwatima ko, mpatu za vinyu ye nti mia olive mina kwakuna ko.”—Nsi. 6:10, 11.

6. Ekuma Nzambi kayambulwila vo e zula yankaka yasunda Aneyisaele?

⁶ Mose wavana mpe lulukisu kwa Aneyisaele. Wabavovesa vo muna kwamanana zingila muna nsi yayina yambote, diavavanga vo balemvokela nkanikinu mia Yave. Mose wabakasakesa ‘basola moyo’ muna winikinanga Yave yo “kuntatidila.” Kansi, Aneyisaele babembola Yave. Muna diadi, kuna kwalanda Nzambi wayambula vo Asuri ye esi Babele babasunda yo kubanata muna kinkole.—2 Nti. 17:6-8, 13, 14; 2 Tus. 36:15-17, 20.

7. Adieyi tulenda longoka muna mvovo mia Mose? (Tala mpe mafoto.)

⁷ Adieyi tulongokele? Avo tulemvokele Yave, tuzinga yakwele mvu. Nze Aneyisaele ana bakala vana mwingilu a Nsi a Nsilu, yeto mpe tuna vana mwingilu a nz’ampa ina Nzambi kasia e nsilu. Ke kolo ko e nza yawonso ikituka se paradiso. (Yes. 35:1; Luka 23:43) Nkadi ampemba ye nkuya miandi befwaswa. (Lus. 20:2, 3) Mabundu maluvunu melonganga luvunu mu kuma kia Yave, mefwaswa. (Lus. 17:16) Tuyalu twa wantu tubangikanga nkangu, tufwaswa. (Lus. 19:19, 20) Muna paradiso, akolami ke bekala ye fulu ko. (Nku. 37:10, 11) Wantu muna fulu yawonso belemvokela e nsiku miansongi mia Yave. Muna diadi, o wantu awonso mu ungudi ye luvuvamu bekala. Bezolana yo zitisa muntu yo nkwandi. (Yes. 11:9) Ekwe zingu kiambote tuvingilanga kuna ntwala! Edi disundidi o mfunu, avo tulemvokele Yave, tukwamanana zinga muna paradiso ova ntoto ke mu mafunda ye mafunda ma mvu kaka ko, kansi yakwele mvu.—Nku. 37:29; Yoa. 3:16.

8. O nsilu a moyo a mvu ya mvu, aweyi wasadisila mpangi mosi ayakala wasalanga se misionario mu mvu miayingi? (Yuda 20, 21)

⁸ Avo tukwamanene bunda e vuvu muna nsilu a moyo a mvu ya mvu una katusila o Nzambi, dikutusadisa muna kunlemvokela,  kiakala nkia mambu mampasi mekutubwila. (Tanga Yuda 20, 21.) O nsilu wau ulenda kutusadisa mpe mu nuana yo lutovoko lweto. Mpangi mosi ayakala wasala se misionario mu mvu miayingi kuna África ye wanuananga ye ntonta za vanga diambu dikendelekanga Yave, wavova vo: “Vava yabakula vo oyambula lemvokela emvimba Yave, diadi kunkakidila mu vua moyo a mvu ya mvu muna paradiso, yabaka e nzengo za kwamanana nuana ye ntonta zozo. Yayantika samba kwayingi kwa Yave yo kundodokela. Muna lusadisu lwandi, yalenda sunda e ntonta zozo.”

‘SIKILA OSIKILA’

9. Nkia mambu mampasi kawanana mau Davidi muna zingu kiandi?

⁹ Davidi ntinu a nkangu a Yave kakala ye wasikila ye kwikizi muna Nzambi. Wakala mpe ye yiyekwa yankaka, nze nyimbidi, nsoneki a yingana, bamb’a ngolo ye ngunza. Mambu mayingi mampasi kawanana mau. Vakala ye ntangwa kazinganga se muntayila, watinanga Saulu wa Ntinu ona wazola kumvonda mu kuma kia kimpala. Vava kakala se ntinu watina mpe muna vuluza moyo andi, kadi Abesalome wa mwan’andi wazola kutumuna kunda kiandi kia kintinu. Kana una vo wamona mpasi ye ntantu zayingi, Davidi wasikila ye kwikizi muna Yave yakuna mfoko a zingu kiandi. Yave wanyikila vo ‘wayangidika [ntim’andi].’ Muna diadi, diamfunu mu lemvokela malongi mambote ma Davidi.—Mav. 13:22; 1 Nti. 15:5.

10. Ekuma Davidi kavanina malongi kwa mwan’andi Solomo ona wavinga vana kunda kiandi kia kintinu?

¹⁰ Muna bonga e nona, badika malongi mana Davidi kavana kwa mwan’andi Solomo ona wavinga vana kunda kiandi kia kintinu. Yave wasola e toko diadi kimana kakwamanana nungununa e nsambil’avelela yo tunga e tempelo kimana o nkangu basambidilanga Nzambi. (1 Tus. 22:5) Solomo salu kiayingi kakala kiau ye wawanana ye mambu mayingi mampasi. Muna diadi, lusadisu lwa Yave kavuanga o mfunu. Nkia mambu Davidi kamvovesa? Yambula twafimpa mo.

11. Landila 1 Ntinu 2:2, 3, nkia lulukisu Davidi kavana kwa Solomo? Adieyi diavangama vava Solomo kalemvokela lulukisu lwa Davidi? (Tala mpe fwaniswa ye foto.)

¹¹ Nkia mambu Davidi kavova? (Tanga 1 Ntinu 2:2, 3.) Davidi wavovesa mwan’andi vo osambulwa avo olemvokele Yave. Muna mvu miayingi, Yave wavana lekwa yayingi kwa Solomo ye wansadisa mu mpila zayingi. (1 Tus. 29:23-25) Solomo watunga e tempelo, wasoneka miaka nkanda mia Bibila ye malongi mandi mankaka mena muna nkanda miankaka mia Bibila. Watoma zayakana mu kuma kia ngangu ye mavua mandi. (1 Nti. 4:34) Kansi, nze una Davidi kavova, Solomo wadi sambulwa kaka avo olemvokele Yave. Diankenda vo, kuna kwalanda, Solomo wayantika sambila Nzambi  zankaka. Yave kayangalala ko. Muna kuma kiaki, wayambula vana Solomo e ngangu za yadila o nkangu mu mpila yambote ye kuna unsongi.—1 Nti. 11:9, 10; 12:4.

12. Adieyi tulenda longoka muna mvovo mia Davidi?

¹² Adieyi tulongokele? Avo tulemvokele Yave, okutusambula yo kutusadisa. (Nku. 1:1-3) Dialudi vo Yave kesianga nsilu ko vo okutuvana mavua ye nkembo nze una kavana kwa Solomo. Kansi, avo tulemvokele Nzambi eto, okutuvana ngangu zina zikutusadisa mu baka nzengo zambote. (Nga. 2:6, 7; Yak. 1:5) E nkanikinu mia Yave milenda kutusadisa vava tubakanga e nzengo mu kuma kia salu, sikola, nsaka ye nzimbu. Avo tulende luludiku lwandi, tutanina kikundi kieto yo yandi ye tuvua moyo a mvu ya mvu. (Nga. 2:10, 11) Tukala ye akundi ambote ye zingu kia esi nzo a kiese.

13. Nki kiasadisa mpangi Carmen mu baka nzengo zambote?

¹³ Mpangi ankento Carmen, ona ozingilanga kuna Moçambique wayindulanga vo muna kala ye zingu kiambote kafwete tanga sikola zandá. Muna kuma kiaki, wayantika longoka arquitetura kuna universidade. Wavova vo: “Yayangalelanga mana yalongokanga. Kansi, ediadi diangioyesanga ye ntangw’ayingi dia dianga. Yakotanga muna sikola mu ola 7 ye miniti 30 mu mene yo vaika muna ola 18 muna nkokela. Diampasi kikilu diakalanga mu kwenda muna tukutakanu ye kikundi kiame yo Yave kia yoya. Yabakula vo yayantika sadila mfumu zole.” (Mat. 6:24) Mpangi Carmen wasamba mu kuma kia diambu diadi yo vavulula muna nkanda mieto. Wavova diaka vo: “Vava yatambula malongi mambote kwa mpangi za zikuka ye kwa ngudi ame, yabaka e nzengo za yambula universidade kimana yasadila Yave una ufwene. Imonanga vo nzengo zambote yabaka ye ngina ye kiese muna nzengo yabaka.”

14. Nkia lulukisu Mose yo Davidi bavana?

¹⁴ Mose yo Davidi bazolanga Yave ye bazaya wo vo diamfunu kikilu diakala mu kunlemvokela. Muna diadi, bakasakesa akaka muna tanginina mbandu au yo sikila ye kwikizi kwa Yave. Yau awole balukisa mpe vo, awana bebembola Yave, bevidisa e dienga diandi kumosi ye nsambu zina kasia o nsilu. Malongi mau mfunu mpe mena kwa yeto o unu. Muna tandu  yalanda, vakala ye selo kiankaka kia Yave ona wasonga o mfunu wa sikila ye kwikizi kwa Nzambi.

“KINA YE KIESE KISUNDIDI KIAKI KO”

15. Nkia mambu Yoane wa ntumwa kamona muna zingu kiandi?

¹⁵ Yoane i ntumwa watoma zolakana kwa Yesu Kristu. (Mat. 10:2; Yoa. 19:26) Yoane ntangwa yayingi kaviokesa yo Yesu muna salu kia samuna e nsangu zambote, wamona masivi kavanga ye wasikila ye kwikizi muna Yesu muna ntangwa mpasi. Wamona Yesu vava kakomwa muna nti a mpasi ye vava kafuluka. Yoane wamona mpe vava e nkutakani ya Kikristu ya nungunuka ye vava e nsangu zambote “zasamunua muna nsema wawonso kuna nsi a zulu.”—Kol. 1:23.

16. Aki nani bevuanga nluta muna nkanda mina kasoneka Yoane?

¹⁶ Vava kakala se nunu, Yoane wakala ye lau diasoneka nkanda Lusengomono. (Lus. 1:1) Yoane wasoneka nkanda wa Nsangu Zambote uyikilwanga muna nkumbu andi. Wasoneka mpe nkanda tatu miyikilwanga vo wantete, wazole ye wantatu wa Yoane. O nkanda wantatu wa Yoane kwa Kayu wa Nkristu a kwikizi kasonekena wo ona Yoane katoma zolanga nze mwan’andi. (3 Yoa. 1) Muna kolo kiakina, nanga vakala ye wantu ayingi ana Yoane kabadikilanga se wan’andi muna kimwanda. Mana nkwa kwikizi ndioyo wanunu kasoneka, makasakesa alandi awonso a Yesu ye mekutukasakesanga mpe o unu.

17. Landila 3 Yoane 4, nki kitwasanga kiese kiakieleka?

¹⁷ Adieyi Yoane kasoneka? (Tanga 3 Yoane 4.) Muna nkand’andi wantatu, Yoane wavova vo kiese kiayingi kakalanga kiau vava kamonanga mpangi zandi balemvokelanga Nzambi. Muna kolo kina Yoane kasoneka nkanda wau, wantu ankaka bamwanganesanga malongi ma luvunu yo twasa mpambani muna nkutakani. Kansi, akaka bakwamanana ‘kangalela muna ludi.’ Balemvokelanga Yave yo ‘kangalela mun’owu wa nkanikinu miandi.’ (2 Yoa. 4, 6) Akristu awaya akwa kwikizi ke bayangidikanga kaka Yoane ko kansi yo Yave mpe.—Nga. 27:11.

18. Adieyi tulenda longoka muna mana Yoane kasoneka?

¹⁸ Adieyi tulongokele? Avo tusikidi ye kwikizi kwa Yave, tukala ye kiese ye tumwesa mpe akaka e kiese. (1 Yoa. 5:3) Kasikil’owu, tutoma yangalalanga mu zaya vo tumwesanga ntim’a Yave e kiese. Yave otoma yangalalanga vava tuvenganga vanga mambu mambi yo lemvokela nkanikinu miandi. (Nga. 23:15) Ambasi mpe kuna zulu betoma yangalalanga. (Luka 15:10)  Yeto mpe tumonanga kiese vava mpangi zeto besikilanga ye kwikizi musungula vava bebangikwanga yo tontwa. (2 Tes. 1:4) Vava e nza ya Satana ifwaswa, tutoma yangalala wau twasikila ye kwikizi kwa Yave.

19. Adieyi Mpangi Rachel kavova mu kuma kia longa e ludi kwa akaka? (Tala mpe mafoto.)

¹⁹ Tutoma yangalalanga vava tusamunanga e nsangu zambote kwa akaka. Mpangi Rachel ona ozingilanga kuna República Dominicana, omonanga vo olonga e ludi kwa akaka mu kuma kia Nzambi ona tusambilanga i lau diampwena. Mu kuma kia wantu ayingi kasadisa mu zaya Yave, Mpangi Rachel wavova vo: “Diampasi mu toma sasila e kiese imonanga mu kuma kia alongoki ame bewokesanga o zola kwau muna Yave, kumbunda e vuvu yo soba e mpila zingu kiau muna kunyangidika. E kiese kiaki kisundidi e ngolo ivanganga ye mambu ibembolanga muna kubalonga.”

NLUTA MIA LONGOKA MALONGI MA NSUKA MA AKULU AKWA KWIKIZI

20. Mu nkia mambu twafwananena yo Mose, Davidi yo Yoane?

²⁰ E tandu kina bazingila Mose, Davidi yo Yoane ye mambu mana mavangamanga, maswaswana ye mambu mevangamanga mu tandu kieto. Kansi, e zingu kiau kiafwanana ye zingu kieto muna mambu mayingi. Nze yau, yeto mpe Nzambi aludi tusambilanga, tusambanga kwa Yave, tukumbundanga e vuvu yo vava luludiku lwandi. Nze yau, tukwikilanga vo Yave osambulanga awana bekunlemvokelanga.

21. Nkia nsambu bevua awana belemvokelanga malongi ma akulu akwa kwikizi nze Mose, Davidi yo Yoane?

²¹ Tuvanganga e ngolo muna landa lulukisu lwa akulu awaya a nz’ankulu yo lemvokela nsiku mia Yave. Muna diadi, tusikila muna mawonso tuvanga. Tuvua moyo yo ‘zinga kolo kiayingi,’ i sia vo, tuzinga yakwele mvu. (Nsi. 30:20) Tukala ye kiese mu zaya vo tuyangidikanga Se dieto dia zulu ona okutusenda mu mpila ina ke tulendi yindula ko.—Efe. 3:20.