1-2. (a) Nkia diambu ayadi bevanganga kwa nkangu a Yave, kansi adieyi o nkangu uvanganga? (b) Ekuma tufwete kadila ye kiese vava tubangikwanga? (Tala e foto dia fukwa.)

 OMU kolo kiaki, e salu kieto kiasimwa yovo kiakangama mu vioka tezo kia nsi 30 omu nza yawonso. Muna nsi zazi, ayadi besianga mpangi zeto mu pelezo. Nga diambu diambi bavanga? Ve. Kana nkutu vana meso ma Yave, ke bavanga diambu diambi ko, edi kaka bavanga, i tanga yo longoka e Bibila, sila umbangi yo kwenda mu tukutakanu ye mpangi zau. Mpangi zazi, ke bekuyisianga mpe mu mambu ma tuyalu ko. Kana una vo bebangikwanga, bekwamanananga sikila ye kwikizi b muna Yave. Muna mpila yayi besonganga vo ke vena diambu ko dilenda kubakakidila mu sikila ye kwikizi muna Yave. E diadi kiese kiayingi dikubatwasilanga.

² Nanga wamona kala e maka mafoto ma mpangi bezizidilanga lubangamu kuna unkabu wawonso, kansi bena mu kiese. O yau bena ye kiese, kadi bazeye wo vo o Yave oyangalalanga wau besikilanga ye kwikizi muna yandi. (1 Tus. 29:17a) Yesu wavova vo: “Kiese kwa awana bebangikwanga mu kuma kia unsongi . . . Numona kiese yo yangalala, kadi o nsendo eno wanene.”—Mat. 5:10-12.

3. Landila Mavangu 4:19, 20, adieyi ntumwa za Yesu bavanga ekolo babangikwanga? Ekuma bavangila wo?

³ Dina dibwilanga mpangi zeto o unu, diafwanana ye dina diabwila e ntumwa za Yesu muna tandu kiantete ana babangikwa wau basamunanga e nsangu zambote mu kuma kia Yesu. Nkumbu miayingi afundisi Ayuda kuna mbazi a nkanu, babakanikina “vo bayambula vovela e nkumbu a Yesu.” (Mav. 4:18; 5:27, 28, 40) Kansi, adieyi a ntumwa bavanga? (Tanga Mavangu 4:19, 20.) Antumwa bazaya wo vo ndiona osundidi e wisa wabakanikina vo, basamuna kwa wantu yo sia umbangi una ufwene mu kuma kia Kristu. (Mav. 10:42) Muna kuma kiaki, Petelo yo Yoane bavova muna nkumbu a ntumwa zawonso vo, bafwete lemvokela Nzambi ke mu afundisi awaya ko ye ke beyambula samuna e nsangu zambote ko mu kuma kia Yesu. Diakala nze yau bavova kwa afundisi awaya vo: ‘Nga nuzolele vova vo e nkanikinu mieno misundidi emi mia Nzambi?’

4. Landila Mavangu 5:27-29, nkia mbandu antumwa basisa kwa Akristu awonso akieleka? Aweyi tulenda kubatanginina?

⁴ Antumwa mbandu ambote basisa kwa Akristu awonso kimana batanginina, wau bavova vo tufwete “lemvokela Nzambi nze mfumu ke mu wantu ko.” (Tanga Mavangu 5:27-29.) Mu kuma kia kwikizi kiau, antumwa bawandwa. Vava bavaika ‘muna Mbazi a Nkanu, bayangalala wau babadikilwa vo bafwanua vezwa mu kuma kia nkumbu a Yesu’ i bosi, bakwamanana samuna e nsangu zambote.—Mav. 5:40-42.

5. Nkia yuvu ivaninua e mvutu?

⁵ Dina antumwa bavanga, dilenda kutufila mu kukiyuvula yuvu yamfunu: Aweyi antumwa badi lemvokela Nzambi se mfumu au ke mu ayadi ko ye vana vau “basakalela akwa wisa?” (Roma 13:1) Aweyi tulenda “lemvokela ayadi ye akwa wisa” nze una Paulu wa ntumwa kavova yo kwamanana sikila ye kwikizi muna Nzambi wa Mfumu eto?—Tito 3:1.

6. (a) Aki nani i “akwa wisa” beyikwanga muna Roma 13:1? Aweyi tufwete kadilanga yau? (b) Nkia wisa ayadi awonso bena kiau?

⁶ Tanga Roma 13:1. Omu tini kiaki o mvovo “akwa wisa” uyikanga ayadi ana bena yo nkuma wa tumina akaka. Akristu bafwete lemvokela ayadi awaya. Kadi bevavanga siamisa luvuvamu, besikidisanga nsiku, ezak’e ntangwa nkutu betaninanga nkangu a Yave. (Lus. 12:16) Muna kuma kiaki, tukanikinuanga vo twafutanga e mpaku, vaku yo kubazitisa. (Roma 13:7) Kansi, ayadi awaya bena ye wisa kadi Yave wabavana kio. Yesu watoma kiesesa e diambu diadi vava kayuvulwa kwa Pontio Pilato wa nguvulu wa mwisi Roma. Vava Pilato kazayisa Yesu vo wakala ye wisa kia vuluza yovo kumvondesa, Yesu wavova vo: “Kwadi kala nkutu ye wisa omu mono ko, kele vo kwavewa kio ko kuna ntandu.” (Yoa. 19:11) Nze Pilato, e wisa bena kiau ayadi o unu, kina ye tezo.

7. Mu nkia mambu tufwete lemvokelanga ayadi? Adieyi ayadi bafwete sungamenanga?

⁷ Akristu belemvokelanga e nsiku mia ayadi avo ke mibafididi ko muna kulula e nsiku mia Nzambi. Kansi, ke tulemvokelanga wantu ko vava bevavanga vo twakulula e nsilu mia Nzambi yovo vava bekutusimanga twalembi vanga dina Nzambi kazolele. Kasikil’owu, balenda vava vo ampangi bena vo matoko bakota muna salu kia kisoladi. c Yovo balenda sima e Bibila, nkanda mieto, salu kia samuna e nsangu zambote yo tukutakanu tweto. Ayadi ana besadilanga e wisa kiau mu mpila yambi muna bangika Akristu, mbalu beta vana meso ma Nzambi. Kadi Yave omonanga mawonso.—Kim. 5:8.

8. Nkia nswaswani ina vana vena mvovo “wisa” ye “mpungu?” Ediadi ekuma dinina o mfunu?

⁸ O mvovo “wisa,” una ye nsansa vo “usundidi, wanene yovo nkuma.” Kansi ke usongele ko vo, “wete, usundidi o wete yovo usundidi o nkuma.” O mvovo wau, una mpe ye nsasa vo “mpungu.” Kana una vo ayadi beyikilwanga vo akwa wisa, kansi vena yo muntu osundidi e wisa, i sia vo, mpungu. Muna Bibila, Yave wa Nzambi oyikilwanga vo: “Mpungu” mu nkumbu nyá.—Dan. 7:18, 22, 25, 27.

9. Nkia mona-meso o Daniele wa ngunza kamona?

⁹ Daniele wa ngunza wamona mona-meso yayingi ina yasonga vo e wisa kia Yave kisundidi e wisa yawonso. Entete, Daniele wamona bulu yá yampwena ina yasunzulanga tuyalu twangolo kuna nz’a nkulu, i sia vo, Babele, Madai-Parasi, Grécia ye Roma, omu lumbu yeto lusunzulwanga kwa luyalu lwa Anglo-Américana. (Dan. 7:1-3, 17) I bosi, Daniele wamona Yave wa Nzambi wavuanda vana kunda kiandi kuna zulu. (Dan. 7:9, 10) Dina ngunza ndioyo wa kwikizi kamona kuna kwalanda, dina se lulukisu kwa ayadi omu lumbu yeto.

10. Landila e sono kia Daniele 7:13, 14, 27, kwa aki nani o Yave kevananga e wisa kiandi ova ntoto? Ediadi, adieyi disonganga mu kuma kiandi?

¹⁰ Tanga Daniele 7:13, 14, 27. Nzambi okatwidi e wisa kiawonso kwa ayadi yo vana kio kwa awaya basundidi o nkuma. Kwa nani kavene kio? “Kwa muntu mosi nze mwan’a muntu,” i sia vo, Yesu Kristu ye kwa “avauki a mpungu,” i sia vo, 144.000 ana beyala “yamu mvu ya mvu.” (Dan. 7:18) Ediadi disongele  vo Yave i “Mpungu,” yandi kaka una ye wisa kia vanga wo.

11. Nkia diambu diankaka Daniele kasoneka disonganga vo Yave i mpungu omu nza yawonso?

¹¹ Mana Daniele kamona muna mona-meso, ngwizani mena ye mana yandi kibeni kavova. O “Nzambi a zulu” “okululanga atinu yo tundidika atinu.” Wasoneka mpe vo: “O Mpungu-nene i Nyadi muna kintinu kia wantu ovananga kio kwa konso ona kazolele.” (Dan. 2:19-21; 4:17) Nga Yave wakatula kala e wisa kwa ayadi yo vana kio kwa wantu ankaka? Ingeta.

12. Yika e nona yisonganga una Yave kakatulwila wisa kwa atinu kuna nz’ankulu. (Tala e fwaniswa.)

¹² Kuna nz’ankulu, Yave wasonga kala vo yandi i mpungu vana vena “akwa wisa awonso.” Badika nona ya wantu tatu ilende. Faro wabundunanga nkangu a Yave kuna Engipito yo lembi kubayambula vo bavaika kuna Engipito. Kansi, Yave wavuluza o nkangu andi yo fwasa Faro muna Mbu a Mbwaki. (Luv. 14:26-28; Nku. 136:15) Belesasa wa ntinu a Babele, olambisi e lambu, “uyitundidikidi kuna kwa Mfumu a zulu” yo “kembelela nzambi za palata ye za wolo,” vana fulu kia kembelela Yave. (Dan. 5:22, 23) Kansi, Nzambi wakulula o nkwa lulendo ndioyo. “Muna fuku wauna,” Belesasa wavondwa e kintinu kiandi kiavewa kwa Amadai ye Aparasi. (Dan. 5:28, 30, 31) Ntinu Erodi Angeripa wantete, wa mwisi Palestina wavonda Yakobo wa ntumwa yo sia Petelo wa ntumwa muna pelezo ye kani dia kumvonda. Kansi, Yave kayambula ko vo e diadi diavangama. Vana vau “mbasi a Yave unwende” ye ofwidi.—Mav. 12:1-5, 21-23.

13. Yika e nona yisonganga una Yave kafukisila zula yovo buka kia ayadi.

¹³ Yave wasonga kala mpe vo mpungu, kana nkutu kwa zula yovo buka kia ayadi. Yave wasadisa nkangu a Isaele mu vonda atinu 31 ma esi Kenani yo kutumuna ndambu a Nsi a Nsilu. (Yos. 11:4-6, 20; 12:1, 7, 24) Yave wasadisa mpe Aneyisaele mu sunda Benadadi wa ntinu ye 32 ma atinu a Suria ana babanuanisa.—1 Nti. 20:1, 26-29.

14-15. (a) Adieyi Nebukandesa yo Dareyuse wa ntinu bavova mu kuma kia kimfumu kia Yave? (b) Adieyi ntozi a nkunga kavova mu kuma kia Yave yo nkangu andi?

¹⁴ Mu nkumbu miayingi Yave wasonga vo  yandi i Mpungu. Kasikil’owu, vava Nebukandesa wa Ntinu a Babele kalembi songa lulembamu yo ‘kuyitundidika yo kuyimwena vo nkwa ngolo yo nkuma muna nkembo yo zitu wandi,’ vana fulu kia kuyikulula yo vana nkembo kwa Yave, o Nzambi wankitula se lau. Vava Nebukandesa kavutukila o zayi wandi, ‘wakembelela Mpungu-nene’ yo vova vo e ‘kimfumu kia Yave i kimfumu kiakwele mvu.’ Wakudikila vo: “Ke vena muntu ko olenda kunkakidila.” (Dan. 4:30, 33-35) Vava kwikizi kia Daniele kiatontwa, Yave wamvuluza muna wulu dia nkosi. Muna kuma kiaki, Dareyuse wa ntinu wavova vo: “Wantu bazakama ye wonga vana vena Nzambi a Daniele. Kadi yandi i Nzambi amoyo ozinganga yakwele mvu. E kintinu kiandi ke kifwaswa ko, e kimfumu kiandi kiakwele mvu.”—Dan. 6:7-10, 19-22, 26, 27.

¹⁵ Ntozi a nkunga wavova vo: “Yave ofungisi makani ma zula; ovunzanesa makani ma nkangu.” Wakudikila vo: “Kiese kwa zula kina vo Yave i Nzambi andi, o nkangu una kasola se vua diandi.” (Nku. 33:10, 12) Kieleka, e kiaki i kuma kifwete kutufila muna sikila ye kwikizi muna Yave!

16. Nkia ziku tulenda kala kiau muna kolo kia “mpasi zayingi?” Ekuma? (Tala e fwaniswa.)

¹⁶ Tulongokele kala mana Yave kavanga kuna nz’ankulu. Owau nkia mambu kevanga kuna sentu? Tulenda kala ye ziku vo, Yave osinga vuluza e selo yandi yakwikizi muna kolo kia “mpasi zayingi.” (Mat. 24:21; Dan. 12:1) Ovanga wo vava e buka kia zula kiyikilwanga muna Bibila vo Ngonge a Mangonge kinuanisa e selo yakwikizi ya Yave omu nza yawonso. Muna buka kiaki, kana nkutu vo mukudikilu 193 ma wantu bena muna buka kia Nações Unidas ke bevanga diambu ko vana ntadisi a Mpungu nene ye vu kiandi kia  makesa kuna zulu. Yave wasia nsilu vo: “Tundidika kikilu ikuyitundidika, ikuyivaula yo yambula vo yazayakana vana meso ma zula yayingi; oyau bezaya wo vo mono i Yave.”—Yez. 38:14-16, 23; Nku. 46:10.

17. Adieyi dibwila atinu a nza ye awana betatidilanga e kwikizi kiau muna Yave?

¹⁷ E vita ya Ngonge a Mangonge ifokokela muna Armangedo vava Yave kefwasa e “ntinu mia nza yawonso.” (Lus. 16:14, 16; 19:19-21) Muna kuma kiaki, “ansongi kaka bezingila va ntoto, akwa ziku besikila vo.”—Nga. 2:21, mvovo vana yanda.

18. Tuka kolo Akristu akieleka nkia diambu bevanganga? Ekuma? (Daniele 3:28)

¹⁸ Tuka kolo, Akristu akieleka besianga luvevoko lwau mu vonza kadi Yave wa nyadi au bezolanga. Besikilanga ye kwikizi nze una bavanga matoko tatu ma Ayibere ana bavuluzwa muna soka dia tiya wau basikila ye kwikizi muna Yave wa Mpungu.—Tanga Daniele 3:28.

19. Landila Nkunga 7:8, aweyi Yave kefundisila nkangu andi? Adieyi tufwete vanga owau?

¹⁹ Davidi wa ntozi a nkunga, wavovela o mfunu wa sikila ye kwikizi muna Nzambi. Wasoneka vo: “Yave ofundisa minkangu. Umfundisa, e Yave, mun’owu wa unsongi wame, mun’owu wa ziku kiame.” (Nku. 7:8) Davidi wasoneka diaka vo: “E kwikizi ye unsongi, yambula wantanina.” (Nku. 25:21) E mpila yambote tulenda natina e zingu kieto i sikila ye kwikizi muna Yave, kia kala nkia diambu dilenda bwa muna zingu kieto. Avo tuvangidi wo, tumona nze una Davidi kamona vava kasoneka vo: “Akwa kiese awana bena ye kwikizi, ana bekangalelanga muna nsiku a Yave.”—Nku. 119:1, mvovo vana yanda.