1. Aweyi o wantu bebadikilanga e ngangu zina muna Bibila? (Ngana 1:20, 21)

 MUNA nsi zayingi, tumonanga ateleki a Kintinu ana besilanga umbangi muna nzila yovo vana fulu ya ndonga kuna kiese kiawonso. Nga wasila kala umbangi mu mpila yayi? Avo i wau osungamenanga e mvovo mia nkanda a Ngana mivovanga vo e ngangu zikazanga muna nzila kimana o wantu bawá zo. (Tanga Ngana 1:20, 21.) Muna Bibila ye muna nkanda mieto tuwananga mo e “ngangu zakieleka” i sia vo, ngangu za Yave. E ngangu zazi i zau kikilu o wantu bavuidi o mfunu muna vua o moyo a mvu ya mvu. Tuyangalalanga kikilu vava o wantu betambulanga e nkanda mieto. Akaka ke betambulwilanga malongi ma Bibila ko, akaka nkutu bekutusevanga, beyindulanga vo e Bibila kiaviokela e ntangwa. Akaka nkutu bevezanga e malongi ma nkal’ambote ma Bibila yo yindula vo ana belandanga mo akwa ntima mia mbadi yo kuyimwena vo basundidi akaka. Kana una vo i wau, kuna zola kwawonso Yave ovananga e lau kwa wantu awonso kimana bavua e ngangu zandi. Mu nkia mpila kevangilanga wo?

2. O unu akweyi tulenda sololwela e ngangu zakieleka? Adieyi wantu ankaka besolanga?

² Imosi muna mpila ina o Yave kekutuvaninanga e ngangu zandi, i diambu diandi i sia vo, Bibila. Tulenda vova vo wantu ayingi bena ye Bibila, o wau adieyi tuvova mu kuma kia nkanda mieto misasilanga e Bibila? Wau vo Yave osambulanga e salu kieto e nkanda miami mina mu vioka 1.000 dia ndinga.  Awana bewanga, tanga yo sadila mana belongokanga nluta miayingi bevuanga. Kansi wantu ayingi bebembolanga e ngangu zazi, vava bebakanga e nzengo bebundanga e vuvu muna ngangu zau ye za wantu ankaka. Wantu ayingi bekutuvezanga wau vo tulandanga mana masonama muna Bibila. Mu longi diadi tulongoka e kuma o wantu bekutubadikilanga mu mpila yayi. Entete, yambula twabadika una tulenda vuila e ngangu zitukanga kwa Yave.

3. Adieyi divavuanga muna vua e ngangu zakieleka?

³ E ngangu zilenda kutusadisa mu sadila mana tuzeye yo baka e nzengo zambote. Kansi, mayingi mevavuanga muna vua e ngangu. Bibila kivovanga vo: “O vumi wa Yave i lubantiku lwa ngangu, ozaya o Mvauki i umbakuzi.” (Nga. 9:10) Vava tubakanga e nzengo zamfunu, diambote “twavavanga zaya e ngindu za Mvauki, i sia vo, Yave wa Nzambi.” Tulenda wo vanga muna tanganga e Bibila ye nkanda mieto. Muna mpila yayi, tusonga vo tuna ye ngangu zakieleka.—Nga. 2:5-7.

4. Ekuma tulenda vovela vo Yave yandi kaka olenda kutuvana e ngangu zakieleka?

⁴ Yave yandi kaka olenda kutuvana e ngangu zakieleka. (Roma 16:27) Ekuma? Entete, Yave i mvangi, yandi ozeye mawonso mu kuma kia vangwa yandi. (Nku. 104:24) Diazole, mavangu mawonso ma Yave mesonganga e ngangu zandi. (Roma 11:33) Diatatu, e malongi ma Yave nluta kaka metwasanga kwa wana besadilanga mo. (Nga. 2:10-12) Avo tuzolele vua e ngangu zakieleka, tufwete tambulwila o mambu tatu mama yo yambula vo e ngangu zazi zatusadisa mu baka e nzengo zamfunu yo fila e zingu kieto.

5. Nkia diambu divangamanga wau vo o wantu bebembolanga e ngangu za Yave?

⁵ Wantu ayingi tuwanananga yau muna salu kia umbangi besivikanga mu kuma kia lekwa yasemwa, kansi ke bekwikilanga ko vo vena yo mvangi. Kuna kwa yau e lekwa nungunuka yanungunuka. Akaka bevovanga vo bekwikilanga muna Nzambi, kansi bebadikilanga e nkanikinu mia Bibila vo miaviokela e ntangwa. Muna kuma kiaki, bebakanga e nzengo za natina e zingu kiau muna mpila ina bazolele. Adieyi divangamanga? Nga e nza yambote ina, wau vo wantu bebundanga e vuvu muna ngangu zau vana fulu kia mbunda e vuvu muna ngangu za Yave? Nga besololanga e kiese kiakieleka yovo vuvu kiasikila kia kusentu? Mana tumonanga o unu mekutukwikidisanga mu ludi eki: “Ke vena ngangu ko yovo umbakuzi, ngatu luludiku lutelamena Yave.” (Nga. 21:30) Ediadi dikutusadisanga mu kwamanana vava e ngangu zakieleka za Yave. Diankenda vo wantu ayingi bebembolanga e ngangu zazi. Ekuma?

6. Mun’owu wa Ngana 1:22-25, aki nani ke betambanga matu ko muna ngangu zakieleka?

⁶ Wantu ayingi ke betambanga matu ko vava e ngangu zakieleka “zikazanga muna nzila.” Mun’owu wa Bibila, vena ye buka tatu ya wantu bebembolanga e ngangu, i sia vo, ‘akondwa ngangu,’ “avezi” ye “mazowa.” (Tanga Ngana 1:22-25.) Yambula twazaya e kuma ifilanga o wantu mu bembola e ngangu za Nzambi ye dina tulenda vanga muna lembi yima e fu yayi.

7. Ekuma akaka besolelanga kwamanana kadila ‘akondwa ngangu’?

⁷ E buka kiantete i awana ‘akondwa ngangu,’ ana bekwikilanga muna konso diambu  bawidi yo vunua vana vau. (Nga. 14:15) Nkumbu miayingi tuwanananga yo wantu a mpila yayi muna salu kia umbangi. Kasikil’owu, mafunda ye mafunda bevunuanga kwa mfumu za mabundu yovo kwa ayadi. Akaka bekendalalanga vava bebakulanga vo e mfumu za mambundu vuna bekubavunanga. Kansi, awana beyikwanga muna Ngana 1:22, besolanga kwamanana kala akondwa ngangu, kadi beyangalelanga e mpila zingu kiaki. (Yer. 5:31) O wantu awaya beyangalalanga vanga mana bazolele. Vana fulu kia longoka e Bibila yovo sadila mana kivovanga, ayingi bemonanga nze nkento mosi wa munkwikizi wa musi Quebec kuna Canadá, ona wavovesa Mbangi a Yave mosi vo: “Avo mfumu a dibundu vuna katuvunini, yandi i nkwa kuma ke yeto ko.” Ke tuzolele tanginina awana bazolele kwamanana muna kizowa kiau ko.—Nga. 1:32; 27:12.

8. Nki kilenda kutusadisa mu zikuka muna mwanda?

⁸ E Bibila kikutukasakesanga vo, twalembi kala wantu bakondwa ngangu, kansi ‘twazikuka muna umbakuzi weto.’ (1 Kor. 14:20) Tukitukanga Akristu azikuka, vava tusadilanga e nkanikinu mia Bibila muna zingu kieto. Malembe-malembe tulongokanga una osadila e nkanikinu mia Bibila mikutusadisilanga muna venga e vonza yo baka nzengo zambote, ozevo tufwete toma fimpanga e nzengo tubakanga. Avo se kolo tulongokanga e Bibila yo kwenda mu tukutakanu, ezaka e ntangwa, diambote twakiyuvulanga: Ekuma ke twakiyekwele ko yo vubwa yamu wau? Avo twavubwa, nga mu nungunuka twina muna longa yo samuna e nsangu zambote? Nga e nzengo zeto zisonganga vo tusadilanga e nkanikinu mia Bibila? Nga tusonganga e fu ya kikristu muna mpila tukadilanga ye akaka? Avo tumwene vo diambu tufwete singika, tufwete lemvokela o luludiku lwa Yave olu ‘luvananga e ngangu kwa zowa.’—Nku. 19:7.

9. Aweyi “avezi” besongelanga vo bebembolanga e ngangu za Nzambi?

⁹ E buka kiazole i “avezi,” ana bebembolanga e ngangu za Nzambi. Ezak’e ntangwa, tuwanananga yo wantu awaya muna salu kia umbangi. Oyau beyangalalanga veza akaka. (Nku. 123:4) Bibila kivovanga vo omu lumbu ya mbaninu mukala ye akwa luvezo. (2 Pet. 3:3, 4) Nze azitu a Loti wa nkwa kwikizi, wantu ayingi o unu ke besianga sungididi ko muna lulukisu lwa Nzambi. (Tuku 19:14) Ayingi muna yau besevanga ana bezingilanga e ngwizani ye nkanikinu mia Bibila. Avezi awaya befilwanga kwa “zolela yau yambi.” (Yuda 7, 17, 18) Una e Bibila kibadikilanga avezi i una mpe kibadikilanga avengomoki ye awana bebembolanga Yave.

10. Landila Nkunga 1:1, aweyi tulenda vengela e fu kia kala avezi?

¹⁰ Avo ketuyikebele ko oyeto mpe tulenda kituka nze avezi yo yima e fu kia yidima. Ozevo, adieyi tulenda vanga muna lembi bwa muna ntambu wau? Imosi muna mpila ilenda kutusadisa i lembi vanga e kikundi ye awana bena ye fu kia yidima. (Tanga Nkunga 1:1.) Ediadi disongele vo ke tufwete tanganga ko yovo wá malongi ma avengomoki. Avo ke tuyikebele ko tulenda yantika yima e fu kia yidima yo katikisa mu kuma kia una Yave kevangilanga o mambu yo luludiku tutambulanga muna nkubika andi. Muna venga e fu kiaki, tulenda kukiyuvula: ‘Nga fu kia yidima ikalanga kiau vava tutambulanga luludiku lwampa yovo diambu disasilu?’ Nga nkumbu miayingi ivavanga o vilwa muna awana bevitanga o ntu omu nkubik’a Yave? Avo tusingikidi e diambu diadi vana vau, tuyangidika Yave.—Nga. 3:34, 35.

11. Aweyi e “mazowa” bebadikilanga e nsiku mia nkal’ambote mia Yave?

 ¹¹ E buka kia tatu kia ana bebembolanga e ngangu za Nzambi, i “mazowa.” Oyau mazowa, kadi ke bezolanga zingila e ngwizani ko ye nkanikinu mia nkala ambote mia Nzambi. Bevanganga kaka mana bemonanga vo mambote vana meso mau. (Nga. 12:15) O wantu awaya bemenganga Yave una vo i nto a ngangu. (Nku. 53:1) Vava tuwanananga yo wantu awaya muna salu kia umbangi, nkumbu miayingi bekutuvezanga. Kansi o wantu awaya ke balendi kutuvana zingu kiakieleka ko, kadi e Bibila kivovanga vo: “O zowa kalendi vua ngangu zakieleka ko; kena ye diambu diavova ko vana vitu dia mbanza.” (Nga. 24:7) O wantu awaya kebalendi kutuvana ngangu zakieleka ko. I dianu e Bibila kikutuwondelelanga vo: “Vavuka vana vena e zowa dia muntu.”—Nga. 14:7.

12. Nki kilenda kutusadisa muna lembi kala nze mazowa?

¹² Nswaswani ye awana bebembolanga Yave, o yeto tuzolanga Nzambi ye nsiku miandi miawonso. Tukumikanga o zola kwaku vava tumonanga e nswaswani vana vena awana belemvokelanga e malongi ma Yave ye awana ke belemvokelanga mo ko. Sungamena e mfwilu bebakanga ana bebembolanga malongi ma Yave. Owau yindula e nluta obakanga muna lemvokela Yave.—Nku. 32:8, 10.

13. Nga Yave okutukomekenanga vo twalemvokelanga malongi mandi?

¹³ Yave oyambulanga vo wantu awonso bavua e ngangu zandi, kansi ke komekenanga wantu ko muna tambulwila e ngangu zazi. Oyikanga mpe e mfwilu bebaka awana ke betambulwila e ngangu zazi ko. (Nga. 1:29-32) Awana ke bazolele lemvokela Yave ko, “mfwilu bebaka muna mavangu mau.” Kuna kulanda e mpila zingu kiau kikubatwasila ntatu, mpasi yo lufwa. Kuna diaka e sambu, Bibila kisianga o nsilu kwa wana belemvokelanga yo sadila malongi ma Yave vo: “Konso ona okungwila mu luvuvamu kekala yo vuvama, lembi mona wonga wa sumbula.”—Nga. 1:33.

14-15. Adieyi tulongokele muna sono kia Ngana 4:23?

¹⁴ Vava tusadilanga e ngangu za Nzambi, nluta miayingi tuvuanga. Nze una tulongokele, kuna mvevo wawonso Yave oyambulanga vo wantu awonso bavua e ngangu zandi. Kasikil’owu, o nkand’a Ngana una ye malongi mamfunu malenda kutusadisa muna tomesa e zingu kieto avo tusadidi mo. Muna kuma kiaki, yambula twabadika nona 4 ya malongi mama.

¹⁵ Lunga-lunga o ntim’aku. “Vana ntandu a mawonso, toma lunga-lunga o ntim’aku, kadi i nto a moyo.” (Nga. 4:23) Yindula mana mevavuanga muna lunga-lunga nitu eto. Divavanga vo twadianga madia mekututwasila vimpi wambote, nananga e nitu yo venga e fu  ya mbi. Diau dimosi mpe tufwete vanganga muna lunga-lunga kimwanda kieto. Lumbu yawonso tufwete tanganga e Diambu dia Nzambi, kubama muna kwenda muna tukutakanu twa Kikristu yo vana e mvutu. Tufwete mpe kwamanana samuna e nsangu zambote yo venga konso mambu malenda kututwasila e vonza muna ngindu nze nsaka zambi ye yikundi yambi.

16. Aweyi e sono kia Ngana 23:4, 5 kikutusadisilanga?

¹⁶ Yangalelanga ina una yau. E Bibila kikutulukisanga vo: “Kukivani mvimba muna vava mavua ko . . . Avo osidi mo kaka o meso, mavididi, kadi mavua memenanga o mave nze ngo-zulu yo tilumuka kuna zulu.” (Nga. 23:4, 5) O mavua malenda vila vana vau. Kansi, o unu tumonanga vo kiakala asukami ye amvuama befuntukanga muna kala ye mavua mayingi. E ntokani zazi, nkumbu miayingi zikubafilanga muna vanga o mambu malenda fwasa kiwuntu kiau, kikundi kiau ye akaka yo sia nkutu o vimpi wau mu vonza. (Nga. 28:20; 1 Tim. 6:9, 10) Kuna diaka e sambu, e ngangu zikutusadisanga muna kala ye ngindu zasikila mu kuma kia nzimbu. Ediadi dikututaninanga muna lembi yima e fu kia loko, yangalela ina tuna yau yo kala ye kiese.—Kim. 7:12.

17. Aweyi tulenda vuila “lubini lwa nkwa ngangu” luyikwanga muna Ngana 12:18?

¹⁷ Teka yindula vitila wavova. Avo ke tuyikebele ko e mvovo mieto milenda twasa e vonza. Bibila kivovanga vo: “O vova lembi yindula dina nze muntu osukwanga nsosolo, kansi lubini lwa nkwa ngangu wuka luwukanga.” (Nga. 12:18) Tutatidilanga e kikundi kieto ye akaka vava tuvenganga e fu kia kubakumba. (Nga. 20:19) Avo tuzolele vo e mvovo mieto mia kumika akaka, tufwete tanganga e Diambu dia Nzambi yo badika mana tutanganga. (Luka 6:45) Vava tubadikanga muna mana tulongokanga muna Bibila, e mvovo mieto mikalanga nze, “nto a ngangu” eyi isiamisanga akaka.—Nga. 18:4.

18. Aweyi e sono kia Ngana 24:6 kilenda kutusadisila muna salu kia umbangi?

¹⁸ Landanga luludiku lwa nkubik’a Yave. Bibila  kivananga o luludiku olu lwa mfunu: “Muna luludiku lwa ngangu onuanina vita, Muna ulolo wa aludiki i mwina e luvuluzu.” (Nga. 24:6, mvovo vana yanda.) Tala una o nkanikinu wau ulenda kusadisila muna salu kia samuna e nsangu zambote yo longa. Vana fulu kia sadila e ngangu zeto muna salu kia samuna e nsangu zambote, tuvanganga mawonso muna landa o tuludiku tuvewanga. Muna tukutakanu tweto, tuvewanga tuludiku, malongi ye nsunzula zikutusadisanga muna tomesa e mpila eto ya longela. Vana ntandu, e nkubik’a Yave ivayikisanga e salanganu yalongela nze nkanda ye video, zisadisanga o wantu muna toma bakula e Bibila. Nga otoma sadilanga e salanganu yayi?

19. Aweyi omonanga muna ngangu zina o Yave kekutuvananga? (Ngana 3:13-18)

¹⁹ Tanga Ngana 3:13-18. Tuvutulanga matondo mu kuma kia tuludiku tutambulanga muna Diambu dia Nzambi. Aweyi wadi kala e zingu kieto kondwa kwa tuludiku twatu? Omu longi diadi, tufimpulwidi nona ya ngangu yasonama muna nkand’a Ngana. Dia ludi vo, Yave wasonekesa malongi mayingi ma ngangu mena muna Bibila. Tuzolele kwamanana sadila malongi ma ngangu ma Yave. Kana una vo wantu ayingi ke besadilanga mo ko, o yeto tuzeye wo vo, “awana besadila mo beyikilwa vo akwa kiese.”