1-2. Nkia nzakama Kangai wa ngunza kasakula mu kuma kia lumbu yeto?

“MUNA miniti miakete kaka, maloja mampwena-mpwena ye nzo zandá zankulu ziyantikidi kosomoka vana ntoto.” “Wantu awonso babakamene ye zaka-zaka . . . Wantu ayingi bavova vo e nzakam’a ntoto miniti miole kaka yavanga. Kansi, kuna kwa mono diamoneka se kolo kiandá.” Emiami i mvovo mia wantu ana bavuluka muna nzakam’a ntoto yavangama kuna Nepal muna mvu wa 2015. Kele vo wakala vana fulu kiavangamena e nzakama yayi ya ntoto, kwadi vilakana diambu diadi ko.

² Kansi muna vova e ludi, mu kolo kia nzakama ya mpil’akaka tuzingilanga. Ke nzakama ya nsi mosi kaka ko ngatu mbanza, kansi nzakama ya nza yawonso. Yave ozakamesanga e zula yawonso ya nza ye ovanganga wo se mu mvu miayingi. E nzakama yayi i yau kasakula Kangai wa ngunza. Wasoneka vo: “I wau wuwu kavovele o Yave a vu: ‘Nkumbu mosi diaka—fikolo kaka fisidi—izakamesa e zulu ye nza yo kalunga yo ntoto ayuma.’”—Kan. 2:6.

3. Aweyi e nzakama ina Kangai kasakula iswaswanene ye nzakam’a ntoto?

³ E nzakama ina Kangai kasakula yaswaswana ye nzakama za ntoto zivangamanga mu nsi zayingi, ezi zina vo mfwilu kaka zitwasanga. Kansi e nzakama Kangai kayika, mambu mambote itwasanga. Yave okutuvovesanga vo: “Izakamesa nkangu miawonso, e lekwa yantalu ya zula yawonso ikota mu nzo yayi, izadisa e nzo yayi yo nkembo.” (Kan. 2:7) O ungunza wau, nkia nsasa wakala kw’awana bazingilanga muna lumbu ya Kangai? Nkia nsasa wina kwa yeto o unu? Tubaka e mvutu za  yuvu yayi mu longi diadi. Tulongoka mpe una tulenda yikamena e salu kia samuna e nsangu zizakamesanga e zula yawonso o unu.

4. Ekuma Yave kafidila Kangai wa ngunza kwa nkangu andi?

⁴ Yave wavana Kangai wa ngunza salu kiamfunu mu sala. Yindula dina diavangama vitila kavewa e salu kiaki. Muna mvu wa 537 V.T.K., Kangai wakala muna buka kia awana batuka muna kinkole kuna Babele yo vutuka kuna Yerusaleme. Ke vavioka kolo ko, vava balwaka kuna Yerusaleme, e selo yayi yakwikizi bayantika tunga e nzo a Yave, i sia vo, tempelo. (Eze. 3:8, 10) Kansi, vabwa diambu diabayoyesa. Bayambula tunga e tempelo, kadi e mfinangani zau bayantika kubasia kitantu. (Eze. 4:4; Kan. 1:1, 2) Muna kuma kiaki, muna mvu wa 520 V.T.K., Yave wavovesa Kangai kasadisa o nkangu bavutukila o vema kwau yo fokola tunga e tempelo. *—Eze. 6:14, 15.

5. Ekuma e nsangu za Kangai zakasakesela Ayuda?

⁵ E kani dia nsangu za Kangai i kumika lukwikilu lwa Ayuda muna Yave. Kangai wa ngunza, kuna unkabu wawonso wavovesa Ayuda ana bayoya vo: “‘Nukumama, yeno awonso e nkangu a nsi,’ u kavovele o Yave, ‘nusia moko muna salu. Kadi, omono ngina yeno,’ u kavovele o Yave a vu.” (Kan. 2:4) E mvovo “Yave a vu” miabakasakesa kikilu. Yave una ye wisa muna vu kiawonso kia ambasi, muna kuma kiaki, diavavanga vo Ayuda bambunda e vuvu muna fokola e salu kiau.

6. Nkia nluta zatwasa e nsangu za nzakama Kangai kasakula?

⁶ Yave wavumunuina Kangai mu zayisa Ayuda vo ozakamesa e zula yawonso. E nsangu zazi, zakasakesa Ayuda ana bayoya yo yambula tunga e tempelo, kadi zasonga vo Yave ozakamesa luyalu lwa Parasa, luna lwasunda e ngolo mu nza yawonso muna lumbu yayina. Nkia nluta yatwasa e nzakama yayi? Entete, nkangu a Nzambi wafokola tunga e tempelo. I bosi, kana nkutu awana ke bakala Ayuda ko babayikama muna sambila Yave muna tempelo ina yatungululwa. Kieleka, e nsangu zazi za Kangai zakasakesa kikilu o nkangu a Nzambi!—Zak. 8:9.

7. Nkia salu kizakamesanga e nza tusalanga o unu? Sasila.

⁷ O ungunza wa Kangai nkia nsasa wina kwa yeto o unu? Omu lumbu yeto mpe Yave ozakamesanga e zula yawonso. Oyeto mpe tuyikamanga e salu kiaki. Yindula diambu edi: Muna mvu wa 1914, Yave watumbika Yesu Kristu se Ntinu a Kintinu kiandi kia zulu. (Nku. 2:6) Vava Kintinu kiaki kiayantika yala, ayadi a nza ke bayangalela nsangu zazi ko. Ediadi diasonga vo e “ntangwa ya zula” yafokoka, i sia vo, tuka muna ntangwa yayina Yave kadi sadila diaka ayadi a wantu ko muna kunsunzula. (Luka 21:24) Wau babakula e diambu diadi, tuka muna mvu wa 1919, o nkangu a Yave wayantika samuna kwa wantu vo e Kintinu kia Nzambi i kiau kaka kifokola e mpasi za wantu. E salu kiaki kia samuna e ‘nsangu zambote za Kintinu,’ kizakamesanga e nza yawonso.—Mat. 24:14.

8. Landila e sono kia Nkunga 2:1-3, aweyi zula yayingi bebadikilanga e nsangu za Kintinu?

⁸ Aweyi o wantu bebadikilanga e nsangu zazi? Ayingi muna yau ke beyangalelanga nsangu zazi ko. (Tanga Nkunga 2:1-3.) E zula mu nkinda-nkinda ina. Bebembolanga o Ntinu ona Yave kasola. E nsangu za  Kintinu tusamunanga ke bebadikilanga zo ko vo “nsangu zambote.” Ayadi akaka besimanga nkutu e salu kieto kia samuna e nsangu zambote. Kana una vo ayingi muna ayadi a zula yayi bevovanga vo Nzambi besadilanga, ke bazolele yambula wisa kiau ko. Nze ayadi muna lumbu ya Yesu, o unu mpe ayadi betelamenanga Kuswa kia Yave wau bebangikanga alandi andi akwikizi.—Mav. 4:25-28.

9. Wau vo e zula ke betondanga nsangu za Kintinu ko, aweyi Yave kekubasadisilanga?

⁹ Wau vo e zula ke betondanga nsangu za Kintinu ko, aweyi Yave kekubasadisilanga? E sono kia Nkunga 2:10-12, kivanang’e mvutu vo: “Owau, yeno atinu nukala ye ngangu; yeno afundisi a nza nutambulwila e longi. Nusadila Yave kuna vumi, numona kiese yo zakama. Nuzitisa mwana, kimana Nzambi kalembi funga makasi, oyeno nualembi fwila muna nzila, kadi makasi mandi nzaki mefusukanga. Akwa kiese awonso betininanga kwa Yandi.” E sono kiaki kisonganga vo Yave nkwa zola, okubavanang’e ntangwa kimana babak’e nzengo za soba e ngindu zau yo tambulwila e Kintinu kia Nzambi. Kansi, e ntangwa yayi se ifokoka. Kadi mu “lumbu yambaninu” ya tandu kiaki tuzingilanga. (2 Tim. 3:1; Yes. 61:2) Ediadi i lau diansuka bena diau o wantu muna zaya e ludi yo sola sadila Yave.

10. E nzakama iyikwanga muna Kangai 2:7-9, nkia nluta itwasanga?

¹⁰ Wantu ankaka bevuanga e nluta muna nzakama ina Kangai kasakula. Mu kuma kia nzakama yayi, “e lekwa yantalu [i sia vo, wantu a ntima miansongi] ya zula yawonso ikota” muna nkubik’a Yave. * (Tanga Kangai 2:7-9.) Yesaya yo Mika wa ngunza basakula mpe vo e diambu diadi divangama “muna lumbu yambaninu.”—Yes. 2:2-4; Mika 4:1, 2.

11. Adieyi mpangi mosi kavanga vava kawá e nsangu za Kintinu mu nkumbu antete?

¹¹ Badika dina kavanga mpangi Ken, ona osadilanga kuna Vula dia Sina vava kawá  e nsangu zazi zizakamesanga. Se vioka 40 ma mvu, otoma sungamenanga dina kavanga vava kawá e nsangu za Kintinu mu nkumbu antete. Mpangi Ken wavova vo: “E nkumbu antete yawá e ludi kia Diambu dia Nzambi, yayangalala kikilu mu zaya vo mu lumbu yambaninu ya tandu kiaki tuzingilanga. Yabakula vo muna tondakana kwa Nzambi yo vua moyo a mvu ya mvu, mfwete kala ye ziku vo kiyikamanga nza yayi ko yo kwamanana kala kuna sambu dia Yave. Vana vau, yabak’e nzengo za vanga mambu mama yo samba kwa Yave. Yayambula yikama e nza yayi yo tambulwila filwa kwa Kintinu kia Nzambi eki kekifwaswa ko.”

12. Aweyi tempelo ya kimwanda izadilanga yo nkembo a Yave omu lumbu yayi yambaninu?

¹² Ke tuna ye lukatikisu ko vo, Yave osambulanga nkangu andi. Omu lumbu yayi yambaninu, tumonanga una lutangu lw’awana besambilanga Yave luwokelelanga. Muna mvu wa 1914, akete kaka twakala. Owau, vena ye vioka milhões 8 ma wantu besambilanga Nzambi yo vema kwawonso ye mafunda ye mafunda ma wantu belungananga yeto muna Luyindulu lwa lufwa lwa Yesu konso mvu. Muna mpila yayi, e yanzala kia tempelo ya kimwanda, i sia vo, e nkubika ina Yave kesadilanga kimana o wantu bansambila mu mpila yavelela, izalanga ye “lekwa yantalu ya zula yawonso.” E nkumbu a Yave mpe ikembelelwanga vava wantu awaya bevanganga e nsobani muna zingu kiau yo vuata kiwuntu kiampa.—Efe. 4:22-24.

13. O wokela kwa nkangu a Yave, nkia ungunza wankaka ulunganesanga o unu? (Tala e foto dia fukwa.)

¹³ O wokela kwa nkangu a Yave ungunza wankaka ulunganesanga, nze una uyikwanga muna Yesaya kapu kia 60. Muna tini kia 22, tutanganga vo: “Ona wandwelo okituka se funda, ona wakete se zula kiangolo. Mono kibeni Yave izabula dio muna ntangwa andi.” Wau vo wantu ayingi bekotanga muna nkubik’a Yave, diambu diasivi divangamanga. E ‘lekwa yayi yantalu’ yovo wantu, bekwizanga ye umbangu wa mpila mu mpila. Bekalanga mpe ye tima dia yikama e salu kia samuna e “nsangu zambote za Kintinu.” Nkangu a Yave usadilanga umbangu wau una Yesaya kayikila vo  “kimvumina kia zula.” (Yes. 60:5, 16) Muna lusadisu lwa wantu awaya bazala ye umbangu, e salu kia samuna e nsangu zambote kisalwanga mu nsi 240 yo vaikisa e nkanda mu vioka 1.000 dia ndinga.

14. Nkia nzengo wantu bafwete baka owau?

¹⁴ Omu lumbu yayi yambaninu, e salu kia samuna e nsangu zizakamesanga e zula zifilanga o wantu mu bak’e nzengo, bazola yovo lembi wo zola. Bafwete songa kana vo Kintinu kia Nzambi beyikamanga yovo kwa ayadi a nza yayi bebundanga e vuvu. E zazi i nzengo zina konso muntu kafwete baka owau. Kana una vo nkangu a Yave ulemvokelanga e nsiku mia ayadi muna nsi bezingilanga, ke bekuyisianga muna mambu mambumba ko. (Roma 13:1-7) Bazeye wo vo Kintinu kia Nzambi kaka kifokola e mpasi za wantu. E Kintinu kiaki ke kia nza yayi ko.—Yoa. 18:36, 37.

15. Aweyi o nkand’a Lusengomono usongelanga vo e kwikizi kia nkangu a Yave tontwa kitontwa?

¹⁵ O nkand’a Lusengomono uyikanga una e kwikizi kia nkangu a Yave kitontelwanga omu lumbu yambaninu. O lutonto lwalu lukwamanana kututwasila lubangamu. Ayadi a nza yayi bekutukomekena vo twabasambila yo kubayikama ye bebangika awana ke bezola kubayikama ko. (Lus. 13:12, 15) Befila “wantu awonso—andwelo ye anene, mvuama ye asukami, avevoki ye abundu—kimana basiwa e dimbu muna koko kwalunene yovo vana mbunzu.” (Lus. 13:16) Kuna nz’ankulu, konso mbundu wasiwanga e dimbu muna songa kana nani i mfumu andi. Diau dimosi mpe omu lumbu yeto, ayadi bevava vo konso muntu kakala ye dimbu yovo kasonga kana nani keyikamanga. Ozevo, e mvovo ye mavangu ma wantu mesonga vo ayadi a nza yayi beyikamanga.

16. Ekuma tufwete kadila ye ziku vo e kwikizi kieto muna Yave kiakumama kina owau?

¹⁶ Adieyi tuvova mu kuma kieto? Nga tutambulwila siwa e dimbu kiaki yo yikama ayadi a nza? Awana ke betambulwila e dimbu ko mu mpasi ye vonza bekala. O nkand’a Lusengomono usasilanga vo: “Ke vena ona olenda sumba ko yovo teka nanga ndiona kaka una ye dimbu.” (Lus. 13:17) Kansi, o nkangu a Nzambi uzeye dina Nzambi kevanga kwa awana bekala ye dimbu kiyikwanga muna Lusengomono 14:9, 10. Muna kuma kiaki, vana fulu kiatambulwila siwa e dimbu kiaki, o nkangu a Nzambi besoneka vana koko kwau vo: “Kwa Yave mvuilu.” (Yes. 44:5) Muna kuma kiaki, eyayi i ntangwa tufwete kala ye ziku vo e kwikizi kieto muna Yave kiakumama kina. Muna mpila yayi, Yave okala ye kiese kiavova vo kwa yandi tuvuilu.

17. Nkia diambu tufwete sungamenanga mu kuma kia luzindalalu lwa Yave?

¹⁷ Yave osonganga kikilu luzindalalu omu lumbu yayi yambaninu. Kazolele ko vo vafwa kana nkutu muntu mosi. (2 Pet. 3:9) Ovananga e lau kwa wantu awonso kimana baviluka o ntima yo baka e nzengo za kunsadila. Kansi, o luzindalalu lwa Yave suka lusuka. Awana bebembolanga e lau dina Yave kekubavananga, bebwilwa e diambu nze dina diabwila Faro muna lumbu ya Mose. Yave wavovesa Faro vo: “Omono nga yalambwidi kala koko kwame yatumba kumosi yo nkangu aku mu vuku kiampondi, wavempolwa ova nza. Kiaki i kuma iyambulwidi wakala o moyo: muna kusonga o nkum’ame, e nkumbu ame yasamunua mu nza yawonso.” (Luv. 9:15, 16) E zula yawonso bezaya wo vo Yave i Nzambi mosi kaka aludi. (Yez. 38:23) Aweyi e diambu diadi divangamena?

18. (a) Nkia mpila yankaka ya nzakama iyikwanga muna sono kia Kangai 2:6, 20-22? (b) Aweyi tuzayidi wo vo e mvovo mia Kangai kuna sentu milunganena?

 ¹⁸ Vioka mvu miayingi vava Kangai kafwa, Paulu wa ntumwa wasonekena Akristu kuna Ayibere vo, e mvovo miasonama muna Kangai 2:6, 20-22, kuna sentu milunganena. (Tanga.) Paulu wasoneka vo: “Owau osidi nsilu vo: ‘Nkumbu mosi diaka izakamesa, ke ntoto kaka ko, kansi ye zulu mpe.’ O mvovo ‘nkumbu mosi diaka,’ usonganga e nkatul’a lekwa ina yanikunua [yovo yazakameswa], lekwa ina yavangwa, kimana e lekwa ina yalembi nikunua [yovo zakameswa] yakala kaka.” (Ayib. 12:26, 27) Nswaswani ye nzakama iyikwanga muna Kangai 2:7, e nzakama yayi i lufwasu lwakwele mvu kwa awana bena nze Faro, ke betambulwilanga ko vo Yave kaka una yo nswa wayala.

19. Nki ke kizakameswa ko? Aweyi tuzayidi wo?

¹⁹ Nki ke kizakameswa ko ngatu fwaswa? Paulu wasasila vo: “Wau tutambula e Kintinu kina ke kinikunua ko [yovo zakameswa], yambula twakwamanana tambula e nsambu, zina tulenda sadila e salu kiavauka kitondakana kwa Nzambi kuna vumi yo zakama.” (Ayib. 12:28) Kieleka, vava e nzakama yayi yansuka ifokoka, Kintinu kia Nzambi kaka ke kizakameswa ko. Kiau kaka kiyala yakwele mvu.—Nku. 110:5, 6; Dan. 2:44.

20. Nkia nzengo wantu bafwete baka? Aweyi tulenda kubasadisila?

²⁰ O wantu kolo kiakete kaka basidi kiau. Bafwete bak’e nzengo: Kana vo bekwamanana yikama e nza yayi, ikwendanga ku lufwasu. Yovo besadila Yave yo vanga e nsobani muna zingu yo zinga yakwele mvu. (Ayib. 12:25) Muna samunanga e nsangu zambote, tulenda sadisa wantu awaya kimana babaka e nzengo zazi zamfunu. Ekolo tusadisanga wantu ayingi kimana bayikama e Kintinu kia Nzambi, yambula twasungamenanga e mvovo mia Mfumu eto Yesu vo: “E nsangu zazi zambote za Kintinu zisamunua mu nza yawonso muna umbangi kwa zula yawonso, i bosi e mbaninu ikwiza.”—Mat. 24:14.