1-2. (a) Landila e sono kia Ngana 16:31, aweyi tufwete badikilanga anunu? (b) Nkia yuvu ivaninua e mvutu mu longi diadi?

KUNA mbanz’a Arkansas, Estados Unidos, kuna ye mpatu mosi ikingulwanga kwa nzenza. Muna mpatu yayi, diasazu dikalanga mu solola diamante vana ntoto. Kansi, wau vo diamante yayi yamvindu kikilu ikalanga, wantu ayingi bediatakesanga matadi mama mantalu lembi wo zaya.

² Diau dimosi mpe, e mpangi zeto za anunu balenda tezaneswa ye diamante yayi kadi bantalu kikilu kwa yeto. E Diambu dia Nzambi ditezanesanga e nsuki zau zampembe ye kolowa. (Tanga Ngana 16:31; 20:29) Kansi, lembi wo zaya, tulenda diatakesa tusalu twatu twantalu, i sia vo, anunu. Aleke ana bebakulanga vo anunu mfunu bena, nluta miayingi bevuanga lutila nkutu mavua. Mu longi diadi, tubaka e mvutu za yuvu tatu: Ekuma Yave kebadikilanga anunu vo lusalu lwantalu? Ekuma anunu benena o mfunu mu nkubik’a Yave? Aweyi tulenda longokela mambu mayingi muna mbandu au?

3. Landila e sono kia Nkunga 92:12-15, ekuma Yave kebadikilanga anunu vo bantalu?

³ Anunu bena vo akwa kwikizi, bantalu kikilu vana meso ma Yave wa Nzambi. Omonanga mana mena muna ntima miau. Ozeye ye oyangalelanga e fu yau yambote. Yave otoma yangalalanga vava anunu belonganga aleke e ngangu zina bavua muna mvu miawonso basadidi kala Yave. (Yobi 12:12; Nga. 1:1-4) Yave mpe oyangalelanga luzindalalu lwau. (Mal. 3:16) Kana una vo mambu mayingi mampasi bawanana mau muna zingu, yamu wau bakinu ye lukwikilu lwasikila muna Yave. Owau,  e vuvu kiau kia kusentu kiatoma kumama ke mu kolo balongoka e ludi ko. Yave otoma kubazolanga kadi “kana nkutu muna kinunu” bekwamanananga vovela e nkumbu andi.—Tanga Nkunga 92:12-15.

4. Nkia diambu dilenda fiaulwisa mpangi za anunu?

⁴ Avo mu nuna se wina, kala ye ziku vo Yave osungamenanga mawonso ovangidi kala muna salu kiandi. (Ayib. 6:10) Kuna vema kwawonso, oyikamanga e salu kia samuna e nsangu zambote, ediadi ditoma yangidikanga Se dieto dia zulu. Mambu mayingi mampasi ozizididi kala muna zingu, i sia vo, walemvokela yo tanina e nkanikinu miansongi mia Bibila, ye kwikizi kiawonso walunga-lunga yiyekwa yamfunu mu nkubik’a Yave yo longa mpangi zankaka. Ovanganga mawonso muna lemvokela e nsobani zivangamanga mu nkubik’a Yave. Wayikama kala yo sadisa awana bena muna salu kia ntangwa ke ntangwa. E kwikizi kiaku kifilanga Yave mu toma kuzola. Osianga nsilu vo: “Ke yambula minkwikizi miandi ko.” (Nku. 37:28) Osianga mpe nsilu kwa anunu vo: “Yavana nuvaikwa e nsuki zampembe, ikwamanana kununata.” (Yes. 46:4) Muna kuma kiaki, kuyindula ko vo wau vo se u nunu kuna diaka mfunu ko mu nkubik’a Yave. Kieleka, mfunu kikilu wina!

5. Nkia diambu mpangi za anunu bafwete sungamenanga?

⁵ Mpangi za anunu balenda sadilwa mu mpila zayingi mu nkubik’a Yave. Dialudi vo ke bena diaka yo nkuma wayingi ko, kansi mayingi bazeye muna zingu kiau. Balenda kwamanana sadilwa mu mpila zayingi kwa Yave nze una usonganga e nona ya nz’ankulu ye ya lumbu yeto.

6-7. Nkia nona iyikwanga muna Bibila ya anunu basambulwa mu kuma kia kwikizi kiau muna salu kia Yave?

⁶ Muna Bibila tulenda mo solola nona ya selo yakwikizi ya Yave ana bakwamanana kukivana muna salu kiandi yamuna kinunu kiau. Kasikil’owu, Mose 80 lwa mvu kakala miau vava kasolwa kwa Yave mu sala se ngunza ye mfidi a zula kia Isaele. Nanga vava Daniele kalungisa 90 lwa mvu, Yave wakwamanana kunsadila se ngunz’andi. Yoane wa ntumwa mpe nanga 90 lwa mvu kakala miau vava Yave kamvumunuina mu soneka o nkand’a Lusengomono.

⁷ Selo yayingi yakwikizi ya nz’ankulu ke  bakala ye tunda ko ngatu toma zayakana kwa nkangu. Kansi, Yave wabasianga e sungididi yo kubasambula mu kuma kia kwikizi kiau. Kasikil’owu, Bibila ke kiyikanga mayingi ko mu kuma kia muntu mosi una ye nkumbu Simeone, “muntu ansongi kakala, wakivana emvimba kwa Nzambi.” Kansi, Yave watoma kunzaya yo kumvana e lau dia mona Yesu vava kakala nsedia yo yika nkutu ungunza mu kuma kiandi yo ngudi andi. (Luka 2:22, 25-35) Yindula mpe nona kia Ana wa ngunz’ankento ona wakala vo nunu. Kana una vo 84 lwa mvu kakala miau, “kakondwanga muna tukutakanu ko.” Bibila kivovanga vo, Ana “kakondwanga muna tempelo ko,” kiaki i kuma Yave kansambulwila muna kumvana mpe e lau dia mona Yesu vava kakala nsedia. Kieleka, Simeone yo Ana mfunu kikilu bakala kwa Yave.—Luka 2:36-38.

8-9. Yika nona kisonganga vo mpangi zamakento bena vo anunu mfunu bena mu nkubik’a Yave.

⁸ Omu lumbu yeto mpe, mpangi zayingi bena vo anunu mbandu ambote besonganga kwa aleke. Tala lusansu lwa mpangi ankento Lois Didur. Wayantika sala se mviti a nzil’a espesiale kuna Canadá vava kakala ye kimbuta kia 21 ma mvu. Kuna kwalanda, yandi yo John wa nkaz’andi, basala se akengi a zunga mu mvu miayingi. Kuna kwalanda, basadila kuna Betele dia Canadá, vioka 20 ma mvu. Vava mpangi Lois kakala ye 58 ma mvu, oyandi yo John wa nkaz’andi, bafilwa kuna Betele dia Ucrânia. Aweyi babadikila e kiyekwa kiaki? Nga edi bayindula vo: ‘Se tu anunu kweto, ekuma batufididi kuna nsi yankaka?’ Ve. Batambulwila e kiyekwa kiaki. Muna kuma kiaki, mpangi John, watumbikwa se mosi muna Afidi a Vula dia Ucrânia. Mvu nsambwadi kaka miavioka, mpangi John wafwa. Kansi mpangi Lois wakwanana sadila kuna Ucrânia. Owau, 81 lwa mvu kena miau, kansi wakinu sadila Yave ye kwikizi kiawonso kuna Betele dia Ucrânia ye otoma zolwanga kwa mpangi zawonso.

⁹ Nze mpangi Lois, dilenda kala vo mpangi zayingi zamakento ana bafwilwa akala, ke betoma zayakananga diaka ko nze vava akazi au bakala o moyo. Kana una vo i wau, bakinu o mfunu vana meso ma Yave. E mpangi zazi zamakento bayikama akazi au mu mvu miayingi muna yiyekwa bakala yau, yamu wau bakinu sadila Yave ye kwikizi kiawonso. (1 Tim. 5:3) Vana ntandu, bena se nto ya lukasakeso kwa aleke.

10. Nkia mbandu ambote mpangi Tony kekutusonganga?

¹⁰ Mpangi zayingi bena vo anunu bezingilanga muna nzo zilunga-lunganga anunu, mfunu kikilu mpe bena kwa yeto. Muna bonga e nona, mpangi Tony mu nzo nze zazi kezingilanga. Wavubwa muna ngonde ya Agositu a mvu wa 1942 vava kakala ye 20 ma mvu, kuna Pensilvânia, Estados Unidos. Ke vavioka kolo ko, wakomekenua vo kakota muna salu kia kisoladi. Wau vo katonda ko, wasiwa mu pelezo mu mvu miole ye ndambu. Oyandi yo nkaz’andi  Hilda, wana wole bawuta yo kubasansila muna ludi. Muna mvu miami miawonso, mpangi Tony mu nkutakani tatu kasadila se nkengi a mfidi a nkutakani (o unu oyikilwanga vo mfidi a buka kia akuluntu) yo sala mpe se mfidi a lukutakanu lwa zunga. Wakingulanga mpe pelezo imosi, vanga lukutakanu yo longoka e Bibila ye wantu ayingi. O unu, mpangi Tony 98 lwa mvu kena miau, kansi e kani diandi i kwamanana sadila Yave. Okwamanananga vanga mawonso kalenda muna salu kia Yave yo sala entwadi ye mpangi za nkutakani andi.

11. Aweyi tulenda songela vo tuzitisanga mpangi za anunu?

¹¹ Aweyi tulenda songela vo tuzitisanga mpangi za anunu ana bezinganga yau mosi kaka yovo ana bezinganga ye yitu bena vo ke Mbangi za Yave ko? Avo dilendakana, akuluntu balenda kubasia muna nkubika za nkutakani nze, wá malongi muna telefone yovo kwenda mu tukutakanu ye salu kia umbangi. Tulenda songa vo zola tukubazolanga muna kubakingulanga yovo kubabokela muna vídeochamada. Avo tuzeye mpangi una vo nunu ozingilanga kwandá ye Seka dia Kintinu, oyeto tufwete toma kunlunga-lunga. Kadi, avo ke tukebele ko, tulenda vilakana mpangi zazi zanunu. Dilenda kala diampasi kwa mpangi zankaka za anunu mu mokenena oma ma zingu kiau. Kansi, balenda kutukasakesa avo tuvaudi e ntangwa muna kubayuvula e yuvu yo toma winikina ekolo bekutuvovesanga e nsambu batambula muna salu kia Yave.

12. Nkia mpil’ampangi tulenda solola muna nkutakani eto?

¹² Muna nkutakani eto tulenda mo solola mpangi za anunu bena se mbandu ambote kwa yeto. Mpangi mosi wankento una ye nkumbu Harriette wasadila Yave ye kwikizi kiawonso mu mvu miayingi muna nkutakani andi kuna Nova Jersey, Estados Unidos. Kansi, wasisa e nkutakani andi yo kwenda zinga kumosi yo mwan’andi ankento. Ampangi muna nkutakani yampa kayenda, bavaula e ntangwa muna toma kunzaya yo bakula vo, mpangi Harriette mfunu kikilu kakala kwa yau. Wakasakesanga ampangi muna kubazingulwila tusansu mu kuma kia una basamunuinanga e nsangu zambote muna kolo kazaya e ludi, muna mvu wa 1925. Muna kolo kiakina, konso ntangwa kayendanga muna salu kia umbangi, wanatanga escova de dente, kadi avo bankangidi kanata yo muna pelezo. Muna mvu wa 1933, nkumbu miole kasiwa muna pelezo yo vanga mo tumingu tole. Muna nkumbu miole miami, o yakala diandi ona kakala Mbangi a Yave ko, wanyikamanga muna lunga-lunga wan’au tatu akete. Kieleka, tufwete toma zitisanga mpangi za anunu nze mpangi Harriette.

13. Adieyi tulenda longoka muna mpila ina e nkubik’a Yave ivuilanga anunu o mfunu?

¹³ Mpangi zeto za anunu mfunu kikilu bena mu nkubik’a Yave. Yau kibeni, bamona mu mpila zayingi una Yave kesambulwilanga e nkubik’andi ye una kekubasambulwilanga mpe. Balongoka mpe mambu mamfunu muna vilwa wa yau kibeni. Muna kuma kiaki, badikilanga e mpangi zazi se “nto a ngangu” yo longoka mayingi muna mawonso bazeye muna zingu kiau. (Nga. 18:4) Avo ovaudi e ntangwa muna toma kubazaya, o lukwikilu lwaku lukumama ye okwamanana longoka mambu ma mfunu kwa yau.

14. E sono kia Nsiku 32:7, nkia lukasakeso kikutuvananga?

¹⁴ Vitanga o ntu muna mokena ye mpangi za anunu. (Tanga Nsiku 32:7.) Dilenda kala vo ke betoma monanga diaka ko, kala yo nkuma wavova yovo kangala, kansi bakinu  aleke muna ntima ye “nkumbu ambote” bavanga vana meso ma Yave. (Kim. 7:1) Ntangwa zawonso, sungamenanga e kuma Yave kebadikilanga anunu vo bantalu. Kwamanana zitisa e mpangi zazi zazolwa. Vanga nze una Elesa kavanga. Wasiandama kala yo Eliya muna lumbu kiansuka bakala kumosi. Mu nkumbu tatu Elesa wavovesa Eliya vo: “Kikuyambula ko.”—2 Nti. 2:2, 4, 6.

15. Nkia yuvu tulenda yuvulanga kwa mpangi za anunu?

¹⁵ Songa vo ozolanga mpangi za anunu muna kubayuvulanga e yuvu kuna ngemba zawonso. (Nga. 1:5; 20:5; 1 Tim. 5:1, 2) Olenda kubayuvula yuvu nze yayi: “Vava wakala nleke, nki kiakwikidisa vo wasolola e ludi?” “E mambu mampasi mabwila muna zingu, aweyi makumikina e ngwizani aku yo Yave?” “Nki kiasadisa mu kwamanana sadila Yave ye kiese?” (1 Tim. 6:6-8) I bosi, toma tamba o matu yo sia e sungididi ekolo kezingulanga lusansu lwandi.

16. Nkia nluta ampangi za anunu ye aleke balenda vua muna mokenanga?

¹⁶ Vava ampangi za anunu ye aleke bevaulanga e ntangwa muna mokena, yau awonso bekasakeswanga. (Roma 1:12) Yeno aleke lukumika diaka lukwikilu muna mpila ina Yave kelunga-lungilanga e selo yandi yakwikizi. Mpangi za anunu bemona vo zolwa betoma zolwanga. Mpangi zeto za anunu beyangalala muna kuzayisa una Yave kabasambulwila muna zingu kiau.

17. Ekuma tulenda vovela vo ovienga kwa mpangi zeto za anunu kuwokelanga ekolo mvu miviokanga?

¹⁷ Dialudi vo ekolo e ntela iviokanga, o vienga kwa muntu kukulukanga, kansi awana besadilanga Yave ye kwikizi kiawonso, o vienga kwau wokela kaka kuwokelanga vana meso mandi. (1 Tes. 1:2, 3) Ekuma? E kuma kadi muna zingu kiau kiawonso, beyambulanga vo o mwand’a Nzambi wabalonga yo kubasadisa mu yima e fu yambote. Vava tutoma zayanga e mpangi zeto za anunu, mayingi mpe tulongokanga kwa yau yo bakula vo lusalu lwantalu kikilu bena kwa yeto.

18. Nkia mambu tulongoka muna longi dilanda?

¹⁸ E nkutakani itoma kumamanga vava aleke bezitisanga ampangi za anunu ye vava anunu mpe bezitisanga aleke. Muna longi dilanda, tulongoka una ampangi za anunu balenda songela vo aleke mfunu kikilu bena muna nkutakani.