Kuna nima a mvu wa 1940, mase mame bayantika longoka e Bibila ye Mbangi za Yave. Kuna kwalanda, bayambula longoka, kansi ngudi ame wakwamanana tambula Eyingidilu ye Sikama! Muna mvu wa 1950, twatambula e mboka ya kwenda kuna lukutakanu lwa mvivu lwa nsi zayingi, kuna mbanz’a Nova York.

Ke vavioka kolo ko, mpangi Lawrence Jeffries wayantika kutukingula kuna nzo eto. Wavanganga mawonso kimana omono yalongoka e ludi kia Bibila. Kuna lubantiku kiatonda ngindu zazi ko kadi kiayangalelanga nzengo za Mbangi za Yave ko zalembi kuyisia muna mambu mambumba yovo kota muna salu kia kisoladi. Yavovesa mpangi Jeffries vo avo wantu awonso kwaku América ke bazolele kwenda mu vita ko, e mbeni zilenda kwiza yo kutuvonda yeto awonso. Kansi, mpangi Jeffries kuna luzindalalu lwawonso wamvutula vo: “Yindula vo wantu awonso kwaku América Yave wa Nzambi besadilanga ye mbeni zizidi mu kubavonda. Adieyi Yave kevanga?” E mvutu kampana ye mambu mankaka kampovesanga mansadisa mu bakula vo e ngindu zame ke zakala zambote ko. Muna kuma kiaki, yayantika yangalela e ludi kia Bibila.

Ntangwa yayingi yaviokesanga muna tanga Eyingidilu ye Sikama! zawonso zankulu zina o ngudi ame kalundanga. Kuna kwalanda, yabakula vo ludi kikilu yalongokanga. Muna kuma kiaki, yatambulwila longoka Bibila ye mpangi Jeffries. Yayantika mpe kwenda muna tukutakanu twawonso. E ludi kiasimba kikilu o ntim’ame, muna kuma kiaki, yakituka se nteleki a nsangu zambote. E kani yakala diau muna zingu diasoba vava yabakula vo “e lumbu kianene kia Yave kifinamene.” (Sef. 1:14) Vana fulu kia kwenda tanga sikola zandá, yakala ye tima dia longa o wantu e ludi kina muna Bibila.

 Yafokola tanga sikola kina kia 13 kia Yuni, 1956. I bosi una vavioka lumbu 3, yavubwa muna lukutakanu lwa zunga. Ke vavioka kolo ko, yabakula vo nsambu zayingi itambula wau yayekola zingu kiame kwa Yave yo longoka mu kuma kiandi yo longa mpe akaka.

Una vavioka ngonde sambanu kuna nim’a luvubu lwame, yakituka se mviti a nzila a ngonde ke ngonde. Muna Salu Kieto kia Kintinu kia Desemba, 1956 mu kingelezo, mwakala ye longi dina yo ntu a diambu vo: “Nga Olenda Kwenda Sadila Kuna Kuvuilu Ateleki Ayingi o Mfunu?” Yamona vo ndenda kwenda. Muna kuma kiaki, yazola kwenda sadila kuna ke kwakala ye ateleki ayingi ko a nsangu zambote.—Mat. 24:14.

Yayaluka yo kwenda zingila kuna mbanz’a Edgefield, Carolina do Sul. E nkutakani yayi ateleki yá kaka bakala mo. Ozevo yo mono twakituka se ateleki tanu. Twavangilanga tukutakanu vana seka dia nzo a mpangi mosi. Konso ngonde, yaviokesanga tezo kia ola 100 muna salu kia umbangi. Salu kiayingi kikilu yakala kiau muna mambu matadidi salu kia umbangi yo kubika malongi ma tukutakanu. Wau vo salu kiayingi yakala kiau muna nkutakani, mayingi mpe yalongokanga mu kuma kia Yave.

Yalongokanga e Bibila yo nkento mosi ona wakala mfumu a nzo yatekelwanga e nkela za mafwa kuna mbanz’a Johnston, yakala lukufi ye mbanz’a Edgefield. Kuna zola kwawonso, nkento ndioyo wampana e salu kia ndambu a lumbu kina yavuanga kikilu o mfunu. Watuvana mpe fulu kiakete muna vangila tukutakanu tweto.

Mpangi Jeffries ona walongoka yame e Bibila, wakala ye mwan’andi ayakala oyikilwanga vo Jolly Jeffries. Mwana ndioyo wayaluka yo sisa mbanz’a Brooklyn, kuna Nova York yo kwiza sala yame se mviti a nzila a ngonde ke ngonde. Mpangi mosi watuvana kalu diakete dina twakitula se nzo, i muna twazingilanga.

Kuna mbanz’a Edgefield, asadi nzimbu zakete bafutwanga. Dólares zole kaka yovo tatu batufutanga kuna mfoko a lumbu kia salu. Lumbu kimosi, vava yafokola nzimbu zakete yakala zau muna sumba madia kuna loja, vamoneka muntu mosi ona wangiuvula vo: “Nga salu ozolele? Nzolele kufuta dólar imosi muna ola.” Lumbu tatu yavanga salu kiaki kiavelelesa e fulu kiadi tungilwa e nzo. E salu kiaki i ziku kiasonga vo Yave wansadisanga kimana yakwamanana kuna mbanz’a Edgefield. Kana una vo kiakala ye nzimbu zayingi ko, yalenda kwenda kuna lukutakanu lwa mvivu lwa nsi zayingi lwavangama muna mvu wa 1958, kuna mbanz’a Nova York.

Muna lumbu kiazole kia lukutakanu lwalu, diambu diakiese kikilu diavangama. Yazaya mpangi ankento Ruby Wadlington ona wasalanga se mviti a nzila a ngonde ke ngonde kuna mbanz’a Gallatin, Tennessee. Wau vo yeto awole tima dia sala se misionario twakala diau, twakota muna lukutakanu lwa awana bazolele kota Sikola ya Ngiladi. I bosi, twayantika sonekaziana e nkanda. Kuna kwalanda, bambokela mu kwenda fila e longi dia nkangu kuna nkutakani ya Gallatin. Yasadila e lau diadi muna kunlomba vo twasompana. I bosi, mono yayaluka yo kwenda kuna nkutakani ya mpangi Ruby ye twakazala muna mvu wa 1959.

Vava yakala ye kimbuta kia mvu 23, yatumbikwa se selo kia nkutakani (o unu oyikilwanga vo, mfidi a buka kia akuluntu) kuna nkutakani ya Gallatin. Eyayi i nkutakani antete ina mpangi Charles Thompson kakingula vava katumbikwa se nkengi a zunga. Mpangi ndioyo mambu mayingi kazaya. Kana una vo i wau, wangiuvulanga e mambu mana ampangi banuanga mau ye una akengi a zunga ana bavita basingikilanga e mambu mama. Yalongoka vo vitila ya bak’e nzengo diambote yayuvulanga una mpangi zankaka basingikila kala e diambu diodio.

Muna ngonde a Mayu, 1964, yatambula e mboka mu kwenda kota Sikola ya Salu kia Kintinu mu ngonde mosi kuna mbanz’a South Lansing, Nova York. Alongi ana bafila e sikola yayi, basiamisa e tima diame dia longoka diaka mayingi mu kuma kia Yave yo nungunuka muna mwanda.

Muna ngonde a Yanuali, 1965, mono yo nkaz’ame Ruby twabokeleswa mu kwenda sala se akengi a zunga. E zunga kieto kiampwena kikilu kiakala. Kiayantikilanga kuna mbanz’a Knoxville, mvivu a Tennessee yakuna mbanz’a Richmond, mvivu a Virgínia. Twakingulanga mpe nkutakani zakala kuna mvivu a Carolina do Norte, Kentucky ye Virgínia Ocidental. Yakingulanga kaka e nkutakani zina zakala ye mpangi bena vo ndombe kadi muna kolo kiokio muna zunga yankaka kuna Estados Unidos vakala yo nsiku wavovanga vo ndombe ye mindele ke balendi kutakana vamosi ko. Wau vo muna zunga yayi ampangi asukami kikilu bakala, twakayananga ina twakala yau muna kubasadisa. Lumbu kimosi, mpangi mosi ona wasalanga se mvu miayingi se nkengi a zunga wampana longi diamfunu, oku vo: “Vava okingulanga e nkutakani, songa vo u mpangi akieleka, kansi ke mfumu ko. Kadi avo ozolele sadisa ampangi, ofwete songa kwa yau vo ongeye u mpangi au.”

Ekolo twakingulanga nkutakani mosi yakete, o nkaz’ame Ruby wayantika longoka e Bibila yo nkento mosi wakala yo mwan’andi ankento a mvu mosi. Wau vo ke vakala muntu ko wafwana longoka yandi e Bibila, o nkanz’ame wayantika longoka yandi muna kunsonekenanga e nkanda. Vava twavutuka muna nkingula yanzole, nkento ndioyo wayendanga muna tukutakanu twawonso. I bosi, vava mpangi zole zamakento bakala vo aviti a nzila a espesiale bayenda ko, bakwamanana longoka yandi. Kuna kwalanda, wavubwa. Vioka mvu 30, muna mvu wa 1995, kuna Betele dia Patterson, mpangi mosi ankento wayiza mokena yo Ruby wa nkaz’ame. Mpangi ndioyo i mwana wa nkento ndiona Ruby kalongoka yandi e Bibila. Oyandi yo yakala diandi kalasi kia 100 kia Sikola ya Ngiladi bayenda kota.

E zunga kiazole twakingula, kuna mvivu a Flórida kiakala. Diavava vo twasumba e kalu ye twasumba e kalu mu ntalu ambote. Kansi muna lumingu lwantete, e sengwa kimosi muna kalu kiatoloka. Ke twakala ye nzimbu ko muna vangulula e kalu. Yabokela mpangi mosi muna lomba lusadisu. Mpangi ndioyo wafila mosi muna asadi andi mu kwiza singika e kalu. I bosi, watuvovesa vo: “E kalu dieno disingamene.” Kazola ko vo twafuta e nzimbu. Watukayila nkutu e nzimbu. Ediadi diatusadisa mu zaya e mpil’a sivi ina o Yave kelunga-lungilanga e selo yandi yo tukusungamesa vo tufwete kayilanga akaka.

Ekolo twakingulanga e nkutakani mu nzo za ampangi twalwakilanga. Muna kuma kiaki, twavanga yikundi yayingi yambote. Lumbu kimosi, muna nzo twalwakila, ekolo yasonekanga e relatório mu kuma kia nkutakani mosi, yasisa yo vana masini masonekena. Vava yavutuka muna fuku, yawana o mwan’a mvu tatu wa mpangi watutambula “wansadisa” mu fokola e relatório yayina, i sia vo, wasakanena yo. Dianu vo, konso ntangwa yawanananga ye mpangi ndioyo yansevesanga muna kunsungamesa dina kavanga.

Muna mvu wa 1971, yafilwa mu kwenda sala se nkengi a mvivu kuna mbanz’a Nova York. Ke twavingilanga e lau diadi ko! Vava twayenda ko, omono mvu 34 kaka yakala miau. Omono i mpangi antete una vo ndombe yafilwa ko se nkengi a mvivu. Mpangi zawonso batoma kututambula.

Nze nkengi a mvivu, yayangalelanga longa akaka mu kuma kia Yave konso nsuk’a lumingu muna lukutakanu lwa zunga. Ayingi muna akengi a zunga mambu mayingi bazaya lutila mono. Mosi muna yau, yandi wafila e longi diame dia luvubu. Wankaka i mpangi Theodore Jaracz ona wakituka se mosi muna Selo Yambuta. Vakala mpe ye mpangi zayingi zazikuka  ana basadilanga kuna Betele dia Brooklyn. Itoma vutulanga matondo muna mpila bakadilanga yame akengi a zunga awaya ye mpangi za Betele. Kieleka, bansonga vo oyau avungudi akwa zola ana bebundang’e vuvu muna Diambu dia Nzambi yo yikama e nkubik’andi ye kwikizi kiawonso. O lulembamu lwau lwansadisa muna toma sala e salu kiame kia kinkengi a mvivu.

Muna mvu wa 1974, Selo Yambuta batumbika diaka e buka kiankaka kia akengi a zunga mu sala se akengi a mvivu. Omono yavutuka sala se nkengi a zunga. Muna kolo kiaki, yafilwa diaka kuna mbanz’a Carolina do Sul. Diakiese vo muna kolo kiaki mpe o nsiku a luyalu wakatulwa una wasimanga vo andombe ye mindele ke balendi kala va fulu kimosi ko.

Muna mvu wa 1976, yafilwa kuna mbanz’a Geórgia, yakala vana kati kwa mvivu a Atlanta ye Columbus. Isungamenanga e lumbu yafila e longi dia luziku dia wana tanu ana bafwila mu nzo ina yimpumbulu batula e tiya. O ngudi au wakota mu lupitalu mu kuma kia mputa. Mpangi bakala vo ndombe ye mindele bayendanga kuna lupitalu mu kwenda fiaulwisa mase mama. Yamona kikilu e mpila ampangi basongelanga o zola muna mavangu. Kieleka, o zola kwaku kusadisanga nkangu a Nzambi mu zizidila e mambu mampasi bewanananga mau.

Muna mvu wa 1977, twabokeleswa kuna Betele dia Brooklyn mu kwenda yikama salu kimosi mu ngonde zakete. Vava kiafokoka, mpangi zole za Selo Yambuta batubokela yo kutuyuvula kana vo tuzolele sadila kuna Betele. Twatambulwila e mboka yayi.

Mvu 24 yasadila kuna Departamento ya Salu. Okwakuna, ampangi mambu mayingi mampasi ye mampimpita befimpanga. Una vavioka mvu miayingi, Selo Yambuta bakubika malongi matuka muna nkanikinu mia Bibila muna sadisa mpangi za departamento yayi mu vana e mvutu za yuvu yampimpita. Malongi mama mpe basadilanga mo muna longa akengi a zunga, akuluntu ye aviti a nzila. Masadisa ayingi muna yau mu nungunuka muna mwanda. Kuna diaka e sambu, malongi mama makumika e nkubik’a Yave.

Tuka muna mvu wa 1995 yakuna 2018, yakingulanga mavula mayingi nze Nsunzudi a Vula dia Sina. Yakalanga ye lau dia kutakana ye afidi a mavula, esi Betele ye misionario muna kubakasakesa yo kubasadisa muna konso diambu banuananga diau. Kuna diaka e sambu, ampangi mpe batukasakesanga vava batuzayisanga una bazizidilanga e mpasi banuananga zau. Kasikil’owu, vava twakingula e nsi ya Ruanda muna mvu wa 2000, twakala ye kiese kia wá una ampangi ye esi Betele bazizidila e vita ya makanda yabwa muna mvu wa 1994. Mpangi zayingi bafwilwa e yitu ye akundi au. Kana una vo i wau, mpangi zazi zakwamanana songa e kwikizi, vuvu ye kiese kiau.

Owau se mvu 80 se tuna miau. Mu mvu 20 miviokele isalanga se mosi muna Afidi a Vula dia Estados Unidos. Kiatanga sikola zandá ko, kansi una Yave ye nkubik’andi yandongela isundidi. Ediadi diansadisa muna longa akaka e ludi kia Bibila kina kikubatwasila e nluta miakwele mvu. (2 Kor. 3:5; 2 Tim. 2:2) Imonanga una nsangu za Bibila zisadisilanga o wantu mu soba mpila zingu kiau yo kala ye ngwizani yambote yo Yave wa Mvangi au. (Yak. 4:8) Konso ntangwa tukalanga ye lau, mono yo Ruby wa nkaz’ame tukwamanananga kasakesa ampangi mu yangalelanga e lau bena diau dia longoka oma ma Yave yo longa akaka e ludi kia Bibila. Ediadi i lau diampwena e selo ya Yave balenda yangalela.