1. Nkia diambu diampasi bawanana diau Yoase, Uziya yo Yosiya?

 YINDULA vo okitukidi se ntinu a nkangu a Nzambi ekolo wakinu nleke yovo kindende. Aweyi wadi sadila nkuma ye wisa kiaku? Muna Bibila tutanganga tusansu twa wantu ayingi ana bakituka se atinu a Yuda vava bakala wan’akete. Kasikil’owu, Yoase mvu 7 kakala miau vava kakituka ntinu, Uziya mvu 16, vo i Yosiya mvu 8. Ediadi diampasi kikilu diakala kwa yau. Kanele vo i wau, Yave ye wantu ankaka babasadisa mu vanga mambu mayingi mambote.

2. Ekuma dinina diambote mu longoka e mbandu ya Yoase, Uziya yo Yosiya?

² Kana una vo ke tu atinu ko ngatu atinu akento, tulenda longoka mayingi muna zingu kia Yoase, Uziya yo Yosiya. Yau atatu babaka nzengo zambote, kansi babaka mpe nzengo zambi. Muna mbandu au, tumona o mfunu wasola akundi ambote, kwamanana kala alembami yo toma finama Yave.

3. Aweyi Yoyada wa Ngang’ambuta kasadisila Yoase mu baka nzengo zambote?

³ Tanginina nzengo zambote za Yoase. Vava Yoase kakala nleke, se diandi wafwa. Yoyada wa Ngang’ambuta wansasa yo kunlonga mambu ma Yave. Yoase nkwa ngangu kakala kadi walemvokelanga malongi ma Yoyada. Muna kuma kiaki, Yoase wabaka nzengo za sadila Yave yo sadisa nkangu bavanga diau  dimosi. Wavanga nkutu nkubika kimana tempelo a Yave yavangululwa.—2 Tus. 24:1, 2, 4, 13, 14.

4. Nkia nluta tubakanga vava tuzolanga yo lemvokela nkanikinu mia Yave? (Ngana 2:1, 10-12)

⁴ Avo walongwa kimana wazolanga Yave ye nkanikinu miandi, lukau lwantalu watambula. (Tanga Ngana 2:1, 10-12.) Mase maku balenda kulonga mu mpila zayingi. Tala una se dia mpangi Katya kansadisila mu baka nzengo zambote. Konso lumbu vava se diandi kayendanga kumbaka kuna sikola, wantangilanga e sono kia lumbu ke lumbu. Mpangi Katya wavova vo: “E sono yayi yansadisanga mu vanga mambu mambote muna konso diambu diambwilanga muna lumbu kiakina.” Adieyi tuvova kele vo e nsiku mina mase maku besikidisanga mun’owu wa Bibila, obadikilanga mio vo luvevoko lwaku mikakidilanga? Adieyi dilenda kusadisa mu lemvokela malongi mau? Mpangi Anastasia, osungamenanga vo mase mandi bavaula e ntangwa muna kunsasila e kuma basikidisila e miaka nsiku. Mpangi Anastasia wavova vo: “Ediadi diansadisa mu bakula vo ke basikidisa nsiku miami ko muna kakidila luvevoko lwame kansi muna kuntanina, kadi zola bekunzolanga.”

5. Adieyi mavangu maku malenda vanga kwa mase maku yo Yave? (Ngana 22:6; 23:15, 24, 25)

⁵ Avo olemvokele malongi ma Bibila olongwanga, omwesa mase maku kiese. Vana ntandu, omwesa Nzambi kiese yo kala se nkundi andi yakwele mvu. (Tanga Ngana 22:6; 23:15, 24, 25.) Ozaya diambu diadi, dilenda kusadisa mu tanginina mbandu a Yoase vava kakala nleke.

6. Malongi ma nani Yoase kayantika lemvokela vava Yoyada kafwa? Nkia mfwilu kabaka? (2 Tusansu 24:17, 18)

⁶ Longoka e diambu muna nzengo zambi za Yoase. Vava Yoyada kafwa, Yoase wavanga kikundi ye wantu ambi. (Tanga 2 Tusansu 24:17, 18.) Wabaka nzengo za wá malongi ma akuluntu a Yuda ana ke bazolanga Yave ko. Nanga okwikidi wo vo Yoase wadi vengomoka wantu awaya kadi mambu mambi bavanganga. (Nga. 1:10) Kansi, dia uzowa kavanga vava kalemvokela malongi mau mambi. Muna sakisa mambu, wavonda Zakariya wa mwan’a Yoyada ona wavava kunsingika. (2 Tus. 24:20, 21; Mat. 23:35) Zowa ye muntu ambi kikilu kakala! Kuna lubantiku Yoase muntu ambote kakala, kansi kuna kwalanda wakituka se mbendomoki ye mvondi. I bosi, ntaudi zanda bamvonda. (2 Tus. 24:22-25) E zingu kiandi kiambote  kiadi kakala kele vo kakwamanana wila Yave ye awana bazolanga Nzambi. Nkia diambu olenda longoka muna mbandu a Yoase?

7. Aki nani ofwete sola bakala se akundi aku? (Tala mpe e foto.)

⁷ E nzengo zambi za Yoase zitulongele vo tufwete solanga akundi ana bezolanga Yave ye balenda kutusadisa mu vanga mambu mambote. Tulenda vanga kikundi ye mpangi zawonso, tuka ambuta ye aleke. Sungamena vo Yoase nleke kibeni kakala kuna kwa nkundi andi Yoyada. Mu kuma kia akundi osolanga, ukiyuvula: ‘Nga bekunsadisanga mu siamisa lukwikilu lwame muna Yave? Nga bekunkasakesanga mu lemvokela nsiku mia Nzambi? Nga bemokenenanga mambu ma Yave ye ludi kiandi? Nga bezitisanga nkanikinu mia Nzambi? Nga bekumpananga e longi avo mfunu mvuidi dio?’ (Nga. 27:5, 6, 17) Kieleka, avo akundi aku ke bezolanga Yave ko, ubayambula. Kansi, avo Yave bezolanga ubatatidila, kadi ntangwa zawonso bekusadisa.—Nga. 13:20.

8. Avo internete tusadilanga nkia mambu tufwete venga?

⁸ O unu, vena ye mpila zayingi tulenda mokenena ye akundi ye yitu yeto muna internete. Kansi, wantu ayingi besadilanga internete muna sivikisa akaka, besonganga mafoto mau ye video za lekwa ina basumbidi yovo mambu mana bavangidi. Avo internete osadilanga, ukiyuvula: ‘Nga kani diame i sivikisa akaka? Nga e kani diame i kumika akaka yovo kuyisana? Nga iyambulanga vo wantu ankaka ana besadilanga internete babendomona ngindu zame, mvovo miame ye mavangu mame?’ Mpangi Nathan Knorr ona wakala se mosi muna buka kia Selo Yambuta, wavana longi edi: “Kuvavi yangidika wantu ko. Avo ovangidi wo, kulenda yangidika kana mosi ko. Yangidika Yave, ozevo oyangidika awonso ana bezolanga Yave.”

9. Nkia mambu Uziya kavanga muna lusadisu lwa Yave?

⁹ Tanginina nzengo zambote za Uziya. Vava kakala nleke, Uziya wa Ntinu nlembami kakala. Walongoka ‘vumina Nzambi aludi.’ Uziya wafwa ye kimbuta kia mvu 68. Yave wansambula mu mvu miayingi. (Tanga 2 Tusansu 26:1-5.) Uziya wafwasa zula yayingi ya mbeni yo vanga mawonso muna tanina mbanz’a Yerusaleme. (2 Tus. 26:6-15) Kieleka, Uziya kiese kiayingi kamona muna mawonso kavanga muna lusadisu lwa Nzambi.—Kim. 3:12, 13.

10. Nkia mambu mabwila Uziya?

¹⁰ Longoka e diambu muna nzengo zambi za Uziya. Uziya wa Ntinu wakala ye fu kia tumina akaka. Nga fu kiaki kiamfila mu yindula vo kalenda vanga konso diambu kazolele? Lumbu kimosi, Uziya wakota muna tempelo a Yave, kuna lulendo lwawonso wavava yoka ndumbu vana ziku, kanele vo atinu ke bakala yo nswa ko wavanga diambu diadi. (2 Tus. 26:16-18) Azareya wa Ngang’ambuta wavava kunsingika, kansi Uziya wafunga kikilu makasi. Diankenda kikilu vo, Uziya kasikila ye kwikizi ko, o Yave wantumba yo bakama kwa wazi. (2 Tus. 26:19-21) E zingu kiandi kiambote kiadi kala kele vo kakwamanana songa lulembamu.

11. Adieyi dilenda kutusadisa mu kwamanana songa lulembamu? (Tala mpe e mafoto.)

¹¹ Vava Uziya kakumama, wavilakana vo Yave i tuku dia nkum’andi ye kimvuama kiandi. Adieyi tulenda longoka? Diambote twasungamenanga vo Yave i tuku dia nsambu ye malau tutambulanga muna salu kiandi. Vana fulu kia kuyisana mu kuma kia mana tuvanganga,  tufwete vananga nkembo kwa Yave. b (1 Kor. 4:7) Tufwete sungamenanga vo tu wantu alembi lunga, muna kuma kiaki, longi tuvuidi o mfunu. Mpangi mosi una ye tezo kia mvu 60 wavova vo: “Yalongoka vo kifwete funganga makasi ko ngatu kendalala avo wantu ankaka babakwidi vilwa wame. Ezak’e ntangwa, ivanganga vilwa wa kizowa ye ankaka bekumpananga e longi. Kana una vo i wau, ivanganga ngolo muna singika vilwa wame yo kwamanana sadila Yave.” Vava tulemvokelanga Yave yo kwamanana songa lulembamu, tukalanga ye kiese kiakieleka muna zingu.—Nga. 22:4.

12. Aweyi Yosiya kavavila Yave vava kakala nleke? (2 Tusansu 34:1-3)

¹² Tanginina nzengo zambote za Yosiya. Vava kakala ye mvu 16, Yosiya wayantika vava Yave. Wazola longoka mambu ma Yave yo vanga luzolo lwandi. Kansi, e zingu kiandi kiampasi kiakala muna kileke. Muna kolo kiakina, ayingi muna nkangu, nzambi zaluvunu basambilanga. Ozevo, diavavanga vo Yosiya kakala yo unkabu muna tanina nsambil’aludi. I diau mpe kavanga. Vitila kalungisa mvu 20, Yosiya wayantika katula nsambil’a luvunu muna nsi.—Tanga 2 Tusansu 34:1-3.

13. Okukiyekola kwa Yave aweyi disobela e zingu kiaku?

¹³ Kana nkutu vo u nleke, olenda tanginina Yosiya muna vava Yave yo yangalela fu yandi. Avo vangidi wo, okala ye luzolo lwa kukiyekola kwa yandi. Ediadi aweyi disobela e zingu kiaku kia lumbu ke lumbu? Luke ona wavubwa muna kimbuta kia mvu 14 wavova vo: “Tuka owau, isia salu kia Yave vana fulu kiantete muna zingu kiame yo vanga ngolo muna yangidika ntim’andi.” (Maku 12:30) Avo ovangidi diau dimosi, kala ye ziku vo ngeye mpe osambulwa.

14. Yika e nona ya aleke ana betangininanga Ntinu Yosiya.

¹⁴ Aleke ana bena vo selo ya Yave, nkia mambu mampasi benuananga mau? Johan ona wavubwa muna kimbuta kia mvu 12, wavova vo akwandi a sikola bankomekenanga kimana kayantika nua fomo. Muna  zizidila ntonta zazi, Johan wasungamena vo onua fomo dilenda fwasa mavimpi mandi ye kikundi kiandi yo Yave. Rachel ona wavubwa muna kimbuta kia mvu 14, wasasila dina diansadisa mu zizidila lubangamu kuna sikola. Wavova vo: “Ivanganga ngolo mu tezanesa mana imonanga ye tusansu twa Bibila. Muna bonga e nona, e longi dia Tusansu, dilenda kunsungamesa lusansu lumosi lwa Bibila yovo ungunza. Ezak’e ntangwa, vava imokenanga yo muntu kuna sikola, isungamenanga sono kimosi kia Bibila yo kunsonga kio.” E mpasi onuananga zau zilenda kala zaswaswana ye mpasi zina Yosiya wa Ntinu kanuana zau, kansi ngeye mpe olenda kala ye ngangu yo sikila ye kwikizi nze yandi. Ozizidila e mpasi muna kileke, dikusadisa mu zizidila e mpasi zilenda kubwila kuna ntwala.

15. Adieyi diasadisa Yosiya mu sadila Yave ye kwikizi? (2 Tusansu 34:14, 18-21)

¹⁵ Vava kakituka se mbuta, Yosiya wa Ntinu wayantika vangulula tempelo. Muna kolo kiakina, “nkand’a Nsiku a Yave una kavana kwa Mose” wasoloka. Vava nkanda wau watangwa, o Ntinu wabaka e nzengo zalemvokela mana kawa. (Tanga 2 Tusansu 34:14, 18-21.) Nga ozolele tanganga e Bibila lumbu yawonso? Avo ovanganga wo kala, nga obakanga e nluta? Nga osianga sinsu muna sono ilenda kusadisa? Luke ona tuyikidi kala, osonekanga muna kaye mambu mamfunu kasolwele muna ntangilu andi a Bibila. Avo vangidi diau dimosi, dikusadisa mu sungamena e sono yovo mambu mana olongokele. Avo otomene zaya malongi ma Bibila yo zola mo, owokesa e tima diaku dia sadila Yave. Wauna Diambu dia Nzambi diasadisila Yosiya mu vanga mambu mambote, ngeye mpe dikusadisa.

16. Ekuma Yosiya kavangila vilwa wampwena? Adieyi tulongokele?

¹⁶ Longoka e diambu muna nzengo zambi za Yosiya. Vava kala ye kimbuta kia mvu 39, Yosiya wa Ntinu wavanga vilwa owu wantwasila lufwa. Wakibunda e vuvu vana fulu kia vava  luludiku lwa Yave. (2 Tus. 35:20-25) Adieyi tulenda longoka muna nona kiandi? Diakala vo tu aleke yovo tu ambuta, diakala nkia kolo tulongokanga Bibila, tufwete kwamanana vava luludiku lwa Yave. Tufwete sambanga ntangwa zawonso, longokanga Diambu diandi yo vavanga lusadisu lwa Akristu azikuka. Muna mpila yayi, diampasi dikala mu vanga vilwa wampwena ye tukala ye zingu kiakiese.—Yak. 1:25.

17. Nkia mambu mamfunu tulongokele muna lusansu lwa atinu tatu a Yuda?

¹⁷ Vena ye mambu mayingi mambote olenda vanga ekolo wakinu nleke. O lusansu lwa Yoase, Uziya yo Yosiya lusonganga vo aleke balenda baka nzengo zambote yo sadila zingu kiau mu mpila iyangidikanga Yave. Dialudi vo, kuna kwalanda bavanga vilwa owu wabatwasila mfwilu miayingi. Kansi, avo otanginini mambu mambote mana bavanga yo venga vilwa una bavanga, e zingu kiaku kilenda kala kiakiese.

18. Nkia nona iyikwanga muna sono isonganga vo e zingu kiaku kilenda kala kiakiese? (Tala mpe e fwaniswa.)

¹⁸ E Bibila kivovelanga mpe lusansu lwa aleke akaka ana bafinama Yave, bavua e dienga diandi ye bakala ye zingu kiakiese. Davidi i mosi muna aleke awaya. Vava kakala nleke, Davidi wabaka e nzengo za kituka nkundi a Nzambi, i bosi, wakituka se ntinu akwikizi. Kanele vo vakala ye ntangwa kavanga o vilwa, Nzambi wabadikila Davidi vo nkwa kwikizi. (1 Nti. 3:6; 9:4, 5; 14:8) Avo olongokele lusansu lwa Davidi, e mbandu andi ikukasakesa mu sadila Yave ye kwikizi. Olenda mpe longoka lusansu lwa Maku yovo Timoteo. Oyau mpe babaka nzengo za sadila Yave tuka muna kileke kiau ye bavua dienga dia Nzambi. Ediadi diabatwasila kiese kiayingi.

19. Nkia mpila zingu ozolele kala kiau?

¹⁹ E mpila onatinanga e zingu kiaku owau ilenda songa una ukala e zingu kiaku kuna sentu. Avo obundidi e vuvu kwa Yave ke mu ngeye kibeni ko, okusadisa mu baka e nzengo zambote. (Nga. 20:24) Olenda kala ye zingu kiakiese kiazala ye nsambu. Zaya wo vo Yave oyangalelanga mana ovanganga muna salu kiandi. E nzengo zisundidi o mfunu olenda baka, i sadila e zingu kiaku muna salu kia Yave wa se dieto dia nzodi.