1. Adieyi Petelo kavova vava babaka e mbizi za maza mu mpila yasivi?

 PETELO olowele fuku wamvimba lembi baka kana mbizi mosi. Kuna kinsalukisa Yesu omoneke, umvovese vo: “Nunguna e nzaza vana kati, nuleka makonde meno, kimana nuabaka e mbizi.” (Luka 5:4) Kuna lubantiku Petelo okatikisi, kansi ovangidi dina Yesu kamvovese. Petelo yo wantu ana kasalanga yau, babakidi mbizi zayingi, e konde diau diyantikidi bakuka. Vava babakwidi vo sivi bamwene, oyandi ye awonso bakedi yandi “basivikidi kikilu.” Petelo ovovele vo: “E Mfumu, katuka ova ngina, kadi i nsumuki.” (Luka 5:6-9) Petelo nanga wamona vo kafwana ko mu kala vana ntadisi a Yesu.

2. Ekuma dinina diamfunu muna longoka e mbandu a Petelo?

² Petelo ndungidi kakala yau vava kavova vo yandi “nsumuki.” E Bibila kisonganga vo nkumbu miayingi kavovanga yo vanga mambu i bosi wayibanzanga. Nga ngeye mpe okuyimwenanga nze Petelo? Nga una ye fu yovo lutovoko onuananga lwau? Avo i wau, olenda tambula lufiaulwisu muna longoka nona kia Petelo. Ekuma? Badika edi: Yave kadi vumunuina wantu ko basoneka o vilwa wa Petelo muna Bibila. Kansi, bayambulwa vo basoneka o vilwa wau kimana twalongokela vo diambu. (2 Tim. 3:16, 17) O longoka nona kia muntu ndioyo wakala yo lutovoko yo mona nze una yeto tumonanga, dilenda kutusadisa mu bakula vo Yave ke vingilanga ko vo twakala wantu alunga. Kansi, ozolele vo twazindalala yo kwamanana vanga ngolo kanele vo tu atovoki.

3. Ekuma tufwete songelanga luzindalalu?

 ³ Ekuma tufwete songelanga luzindalalu? Vava tuvanganga konso diambu e ntangwa zawonso, tumesananga dio vanga. Muna bonga e nona: O nsiki a miziki, mvu miayingi keviokesanga muna longoka masikilu mandi. Muna kolo kiokio, nkumbu miayingi kevanganga vilwa, kansi avo okwamanene longoka, omesana. Kana nkutu vo otomene mesana sika miziki, ezak’e ntangwa olenda vanga vilwa. Kansi ke yoyanga ko, okwamanananga vanga ngolo za sika miziki. Diau dimosi mpe yo yeto, tulenda mona vo tusundidi o lutovoko lweto, kansi tulenda bwa diaka muna lutovoko lwalu. Kansi tukwamanananga vanga ngolo za lungisa e kani dieto. Yeto awonso tuvovanga yo vanga mambu mana tukuyibanzilanga, kansi, avo tukwamanene vanga ngolo Yave okutusadisa mu nungunuka. (1 Pet. 5:10) Yambula twabadika mbandu a luzindalalu lwa Petelo. E nkenda zina Yesu kansonganga vava kavanganga vilwa, zilenda kutukasakesa mu kwamanana sadila Yave.

4. Nze una tutanganga muna Luka 5:5-10, aweyi Petelo kakiyikila? Adieyi Yesu kamvovesa?

⁴ E Bibila ke kiyikanga ko e kuma Petelo kavovela vo “nsumuki” kwandi ngatu masumu mana kayindulanga. (Tanga Luka 5:5-10.) Kansi, vilwa wampwena kavanga. Yesu wazaya wo vo Petelo wonga kamona, i kuma kamwena vo kakala wafwana ko. Wazaya wo mpe vo Petelo wafwana zindalala. Muna kuma kiaki, Yesu wamvovesa kuna ngemba zawonso vo: “Kumoni wonga ko.” E mvovo mia Yesu miasoba emvimba e zingu kia Petelo. Kuna kwalanda, Petelo yo mpangi andi Andere bayambula e salu kia baka e mbizi za maza yo kituka se alandi a Masia muna zingu kiau kiawonso. E nzengo zazi nsambu zayingi zabatwasila.—Maku 1:16-18.

5. Nkia nsambu Petelo katambula wau kasunda o wonga wandi yo tambulwila e mbok’a Yesu?

⁵ Petelo mambu mayingi mambote kamona wau kakala nlandi a Kristu. Wamona vava Yesu kawuka mbevo, vaikisa nkuya yo fula nkutu wantu ana bafwa. b (Mat. 8:14-17; Maku 5:37, 41, 42) Petelo wamona mpe mona-meso kia Yesu muna nkembo a Kintinu. Kasidi vilakana mona-meso kiaki ko. (Maku 9:1-8; 2 Pet. 1:16-18) Petelo wamona masivi mana kadi mona ko kele vo kakituki nlandi a Yesu ko. Diakiese wau kalembi yambula vo e ngindu za bendomoka kakala zau mu kuma kia yandi kibeni zansima mu tambula e nsambu zazi.

6. Nga Petelo wasunda lutovoko lwandi mu nzaki? Sasila.

 ⁶ Kana una vo wamona yo wá o mambu mama, Petelo kasunda lutovoko lwandi mu nzaki ko. Badika nona yakete. Vava Yesu kasasila vo omweswa e mpasi yo fwa muna lungisa ungunza wa Bibila, Petelo wamvovesa vo ediadi ke disinga vangama ko. (Maku 8:31-33) Nkumbu miayingi Petelo ye ntumwa zankaka batantananga kana nani wasunda vana kati kwau. (Maku 9:33, 34) Muna fuku vitila lufwa lwa Yesu, Petelo wazenga kutu kwa muntu mosi. (Yoa. 18:10) Muna fuku wauna kaka, mu kuma kia wonga, Petolo wavakulwila Yesu wa nkundi andi o nkalu. (Maku 14:66-72) Ediadi diafila Petelo muna bokomoka ye dilu.—Mat. 26:75.

7. Vava Yesu kafuluka, nkia lau kavana kwa Petelo?

⁷ Yesu kabembola ntumwa andi ko ona wakala wakendalala. Vava Yesu kafuluka, wavana e lau kwa Petelo mu songa kana vo wakinu kunzola. Yesu wavana kiyekwa kwa Petelo kimana kakala se mvungudi a mameme mandi. (Yoa. 21:15-17) Petelo watambulwila e kiyekwa kina Yesu kamvana. Wakala kuna Yerusaleme muna lumbu kia Pentekoste kumosi ye alongoki antete ana bakuswa muna mwand’avelela.

8. Nkia vilwa wampwena Petelo kavanga kuna Antiokia?

⁸ Kana nkutu vava kakituka Nkristu akuswa, Petelo wakwamanana nuana yo lutovoko lwandi. Muna mvu wa 36 wa tandu kieto, Koneleo wa musi zula, wa mundembi zengwa wakuswa muna mwand’avelela. Ediadi diasonga vo “Nzambi ke sianga mpambula ko” ye esi zula balenda kwau kota muna nkutakani ya Kikristu. (Mav. 10:34, 44, 45) I bosi, Petelo wayantika dia ye esi Zula, e diambu dina kavanganga ko kuna lubantiku. (Ngal. 2:12) Kansi, akaka muna Akristu ana bakala vo Ayuda, bamona vo Ayuda ye Esi Zula ke balendi dila va fulu kimosi ko. Akristu ana bakala ye ngindu zazi vava balwaka kuna Antiokia, muna lembi kubakendeleka Petelo wayambula dila vamosi ye Akristu a Esi Zula. Paulu wa ntumwa vava kamona umpuki wau, watumba Petelo vana fulu kia ndonga. (Ngal. 2:13, 14) Kanele vo vilwa wampwena kavanga, Petelo wazindalala. Nki kiansadisa?

9. Nze una tutangidi muna Yoane 6:68, 69, aweyi Petelo kasongela kwikizi kiandi?

⁹ Petelo nkwa kwikizi kakala; kayambula ko vo konso diambu diamfila mu yambula landa Yesu. Lumbu kimosi vava Yesu kavova diambu dina alongoki andi ke babakula ko, Petelo wasonga kwikizi. (Tanga Yoane 6:68, 69.) Vava fulu kia vingila vo Yesu kasasila diambu diadi, ayingi bayambula kunlanda. Kansi, Petelo kavanga diambu diadi ko. Wazaya wo vo Yesu kaka wakala ye “mambu ma moyo a mvu ya mvu.”

10. Aweyi Yesu kasongela vo wabundanga e vuvu kwa Petelo? (Tanga mpe e fwaniswa.)

¹⁰ Yesu kabembola Petelo ko. Muna fuku wansuka wa zingu kiandi ova ntoto, Yesu wazaya wo vo Petelo ye ntumwa zankaka bekumbembola. Kanele vo i wau, Yesu wasonga vo Petelo ovutuka yo sikila ye kwikizi. (Luka 22:31, 32) Yesu wazaya wo vo “o mwanda uzolele, kansi e nitu yatovoka.” (Maku 14:38) Kana nkutu vava Petelo kamvakulwila nkalu, Yesu kabembola ntumw’andi ko. Vava Yesu kafuluka, wamoneka kwa Petelo vana fulu kia yandi kaka. (Maku 16:7; Luka 24:34; 1 Kor. 15:5) Kieleka, ediadi diatoma kasakesa Petelo.

11. Aweyi Yesu kasongela kwa Petelo vo Yave okunsadisa?

¹¹ Yesu wavovesa Petelo vo Yave okunsadisa.  Yesu ona wafuluka wasadisa Petelo ye ntumwa zandi zankaka mu baka diaka mbizi za maza mu mpila yasivi. (Yoa. 21:4-6) Kalukatikisu ko vo sivi diadi diasonga kwa Petelo vo ke diampasi ko kwa Yave mu lungisa e nsatu zandi za kinitu. Nanga ntumwa ndioyo wasungamena mvovo mia Yesu vo Yave olunga-lunga awana ‘bevavanga ntete Kintinu.’ (Mat. 6:33) Mawonso mama mafila Petelo mu yambula e salu kia lowa yo sia salu kia umbangi va fulu kiantete muna zingu kiandi. Kina kia Pentekoste ya mvu wa 33 wa tandu kieto, kuna unkabu wawonso Petelo wasila umbangi wasadisa mafunda ye mafunda ma wantu mu tambulwila e nsangu zambote. (Mav. 2:14, 37-41) Kuna kwalanda, wasadisa esi Samaria ye Esi zula mu kituka se alandi a Kristu. (Mav. 8:14-17; 10:44-48) Kieleka, Yave watoma sadila Petelo mu twasa wantu a mpila zawonso mu nkutakani.

12. Osungamena nona kia Petelo, aweyi dilenda kutusadisila avo twakinu nuana ye lutovoko?

¹² Yave olenda kutusadisa mu zindalala. Ediadi dilenda kala diampasi musungula vava tunuananga ye lutovoko mu kolo kianda. Ezak’e ntangwa, lutovoko lweto lulenda sunda luna Petelo kanuananga lwau. Kansi, Yave olenda kutuvana nkuma ukutusadisa mu lembi yoya. (Nku. 94:17-19) Kasikil’owu, mpangi mosi ayakala vitila kazaya ludi, wakivananga muna vangu dia leka ye akwandi akala mu mvu miayingi. I bosi, wabaka e nzengo za yambula e vangu diadi. Kansi, yamu wau wakinu nuana ye zolela kiaki kiambi. Adieyi diansadisa mu zindalala? Wavova vo: “Yave okunkumikanga. Muna lusadisu lwa mwand’a Yave . . . , yalongoka vo ndenda kwamanana mu nzila ludi . . . Yave okunsadisanga muna kunsadila, kanele vo yakinu nuana ye usumuki wame, okwamananga kunkumika.”

13. Nze una tutangidi muna Mavangu 4:13, 29, 31, aweyi tulenda tanginina e mbandu a Petelo? (Tala mpe e foto.)

¹³ Nze una tumwene, Petelo nkumbu miayingi kabwa muna ntambu wa wonga wa wantu. Kansi, wau vo walomba lusadisu lwa Yave muna sambu, Petelo walenda songa unkabu. (Tanga Mavangu 4:13, 29, 31.) Yeto mpe tulenda sunda wonga wa wantu. Badika e diambu diabwila nleke Horst ona wazingilanga kuna Alemanha muna kolo kia luyalu lwa Nazi. Lutila nkumbu mosi kuna  sikola, wabwa muna ntonta za vova vo: “Hitler okutuvuluza.” Vana fulu kia kuntumba, mase mandi basamba yandi yo lomba kwa Yave vo kamvana unkabu. Muna lusadisu lwa mase mandi ye vuvu muna Yave, Horst wakumama yo tatidila kwikizi kiandi. Kuna kwalanda wavova vo: “Yave kambembola ko.” c

14. Aweyi avungudi azodi balenda kasakesela awana bemonanga vo ke belenda diaka zizidila ko?

¹⁴ Yave yo Yesu, ke bekutubembola ko. Vava Petelo kavakulwila Yesu nkalu, diavava vo kabaka nzengo zamfunu. Nga okwamanana kala nlongoki a Yesu yovo ve? Yesu wateka dodokela Yave kimana kakumika lukwikilu lwa Petelo. Yesu wavovesa Petelo vo wasamba muna wete diandi ye wakala ye vuvu vo kuna kulanda Petelo okumika mpangi zandi. (Luka 22:31, 32) Kalukatikisu ko vo e mvovo mia Yesu miakasakesa Petelo. Vava divavanga vo twabaka nzengo zamfunu muna zingu, Yave olenda sadila avungudi azodi muna kutuvana lukasakeso tuvuidi o mfunu muna tatidila kwikizi kieto. (Efe. 4:8, 11) Mpangi Paul osalanga se nkuluntu mu mvu miayingi, ovananga lusadisu lwalu kwa ampangi. Olombanga kwa awana bemonanga vo ke belenda diaka zizidila ko mu yindula una Yave kabantutila muna ludi. I bosi, okubasikidisanga vo mu kuma kia walakazi wandi, Yave kesinga kubabembola ko. I bosi, ofokolwelanga mu mvovo emi: “Yamona kala mpangi zayingi ana bakendalala, bezindalalanga muna lusadisu lwa Yave.”

15. E nona kia Petelo ye mpangi Horst aweyi kisongelanga ziku kia mvovo mia Matai 6:33?

¹⁵ Wauna Yave kalungisila nsatu za Petelo ye ntumwa zankaka muna kinitu, olungisa  mpe nsatu zeto avo tusidi salu kia umbangi va fulu kiantete muna zingu kieto. (Mat. 6:33) Kuna nim’a Vit’Anzole ya Nz’Amvimba, mpangi Horst ona tuyikidi kala wabaka nzengo za kituka se mviti a nzila. Wau vo nsukami kakala, wakatikisanga kana vo olenda baka nzimbu zafwana muna kwamanana mu salu kia ntangwa ke ntangwa. Adieyi kavanga? Wabaka nzengo za tonta Yave. Muna lumingu lwa nkingul’a nkengi a zunga, lumbu yawonso wavaikanga muna salu kia umbangi. Kuna nsuk’a lumingu wasivika kibeni vava nkengi a zunga kamvana mvolopi owu ke wakala ye nkumbu ko. O mvolopi wau wakala ye nzimbu zafwana ezi zansadisa mu salu kia kimviti a nzila mu ngonde zayingi. Mpangi Horst wabakula vo lukau lwaluna i ziku kiasonganga vo Yave okunlunga-lunga. Tuka kolo kiakina, osadilanga e zingu kiandi kiawonso muna sia e salu kia Kintinu va fulu kiantete.—Mal. 3:10.

16. Ekuma tufwete silanga e sungididi muna mbandu a Petelo ye nkanda mina kasoneka?

¹⁶ Kieleka, Petelo kiese kiayingi kamona wau vo Yesu kambembola ko nze una kalomba. Kristu wakwamanana longa Petelo kimana kasikila ye kwikizi yo kala se mbandu ambote kwa Akristu akaka. Yeto awonso tubakanga e nluta muna malongi Petelo kavewa. Petelo wasoneka malongi mama ye mankaka muna nkanda miole miavumunuinua katwika muna nkutakani za tandu kiantete. Muna longi dilanda, tuvovela e maka malongi mena muna nkanda miami ye una tulenda mo sadila o unu.