1-2. (a) Aweyi kiakala e zingu muna Yuda vava Paulu kasoneka nkanda Ayibere? (b) Ekuma tulenda vovela vo nkanda wau mu ntangw’ambote walwaka?

 AKRISTU Ayibere ana bazingilanga muna Yerusaleme ye Yuda, bawanana ye mambu mampasi muna mvu mialanda kuna nim’a lufwa lwa Yesu. Vava nkutakani ya Kikristu yasikidiswa, ke vavioka kolo ko Akristu bayantika bangikwa. (Mav. 8:1) Vioka tezo kia mvu 20, alandi Akristu bawanana ye mpasi za zingu, nanga mu kuma kia mvengele wakala muna nsi. (Mav. 11:27-30) Kansi, muna tezo kia mvu wa 61 wa tandu kieto, Akristu mu luvuvamu bakala mu fikolo, kadi muna mvu mialanda babangikwa diaka kwayingi. Muna kolo kiakina, batambula nkanda wavumunuinua watuka kwa Paulu. Malongi ma nkanda wau i mau kikilu bavuanga o mfunu muna kubama mu kuma kia mana mababwila ke kolo ko.

² O nkanda Ayibere mu ntangw’ambote kikilu walwaka, kadi o luvuvamu lwa Akristu ke lwazingila ko. Paulu wavana malongi mambote mafwana sadisa Akristu awaya mu zizidila e mpasi bawanana zau ke kolo ko. O lufwasu lwa Yerusaleme luna kasakula o Yesu, lwafinamanga. (Luka 21:20) Kieleka, kiakala Paulu yovo Akristu muna Yuda, ke bazaya ko e ntangwa yadi lwaka lufwasu lwalu. Kana una vo i wau, diavavanga vo Akristu awaya basadila e kolo kiakina kia luvuvamu muna siamisa lukwikilu yo luzindalalu lwau.—Ayib. 10:25; 12:1, 2.

3. Ekuma o nkanda Ayibere winina o mfunu kwa Akristu o unu?

 ³ Oyeto mpe, fioti fisidi se tuwanana ye mpasi ziviokele zina bawanana zau Akristu Ayibere. (Mat. 24:21; Lus. 16:14, 16) Ozevo, yambula twabadika maka malongi mana Yave kavana kwa Akristu awaya, kadi mekutusadisa mpe.

‘TUNUNGUNUKA YAVANA TUZIKUKA’

4. Nkia diambu diampasi bawanana diau Ayuda ana bakala vo Akristu? (Tala mpe fwaniswa.)

⁴ Ayuda ana bakala vo Akristu, diavavanga vo bavanga nsobani zampwena ye diampasi kikilu diakala kwa yau. Kadi Ayuda yau bateka kala se nkangu una Yave kasola. Yerusaleme yakala se mbanz’a kimfumu a Kintinu kia Nzambi ova ntoto, e tempelo yakala se vula diasina dia nsambil’aludi. Ayuda awonso akwa kwikizi, balandanga Nsiku a Mose una wasasilwanga kwa mfumu zau za nsambila. Malongi mau mavovelanga madia, diambu dia zengwa ye mpila ina bafwete kadilanga ye wantu a zula yankaka. Kansi, kuna nim’a lufwa lwa Yesu, o Nsiku a Mose wafokoka, e yimenga yakelwanga muna Tempelo ke yakala diaka mfunu ko. Ediadi diampasi kikilu diakala kwa Akristu Ayuda ana balemvokelanga Nsiku wau. (Ayib. 10:1, 4, 10) Kana nkutu Akristu azikuka nze Petelo wa ntumwa, diampasi diakala kwa yau mu kulukilwa e nsobani zazi. (Mav. 10:9-14; Ngal. 2:11-14) Muna kuma kia lukwikilu lwau lwampa, Akristu awaya bayantika siwa kitantu kwa mfumu za nsambil’a Kiyuda.

5. Mu nkia mambu Akristu bafwana kuyikebela?

⁵ Vakala ye buka yole yasianga Akristu Ayibere e kitantu. E buka kiantete i mfumu za nsambil’a Kiyuda ana babadikilanga Akristu vo avengomoki. E buka kiazole i akaka ana bavovanga vo Akristu, kansi basiandamanga vo bakwamanana lemvokela maka mambu muna Nsiku a Mose. Nanga bavanganga ediadi mu kuma kia wonga wa lubangamu. (Ngal.  6:12) Nki kiadi sadisa Akristu ana bakala ye kwikizi mu simbinina e ludi?

6. Nkia mambu Paulu kakasakesela mpangi zandi vo bavanga? (Ayibere 5:14–6:1)

⁶ Muna nkand’andi kwa Ayibere, Paulu wakasakesa e mpangi zandi batoma longokanga yo badika e Diambu dia Nzambi. (Tanga Ayibere 5:14–6:1.) Muna sadila e sono ya Kiyibere, Paulu wasonga kwa mpangi zandi vo e nsambil’a Kikristu isundidi e nsambil’a Kiyuda. a Paulu wazaya wo vo, okala yo zayi wayingi yo toma bakula e ludi, diadi sadisa Akristu awaya mu zaya malongi maluvunu yo kubasadisa mu lembi vukumunua.

7. Nkia mambu mampasi tunuananga mau o unu?

⁷ Nze dina diabwila Akristu Ayibere, yeto mpe tuwanananga yo wantu ana besayanesanga e nsangu yovo ngindu ke zina ngwizani ko ye nkanikinu miansongi mia Yave. Ezak’e ntangwa, atantu eto bevezanga fu ya nkal’ambote ya Bibila ina tukwikilanga yo vova vo yeto ke tuzitisanga ngindu za akaka ko ye tu akwa nsoki. E ngindu za wantu a nza o unu kwandá kikilu zina ye ngindu za Nzambi. (Nga. 17:15) Muna kuma kiaki, tufwete siamisa lendo kieto kia bakula yo bembola e ngindu zina besadilanga atantu eto muna vava kutuyoyesa yovo kutuvukumuna nkutu.—Ayib. 13:9.

8. Aweyi tulenda nungunukina yo zikuka muna kimwanda?

⁸ Paulu wakasakesa Akristu Ayibere vo bakwamanana nungunuka yavana bezikuka. E longi diadi mfunu kikilu dina kwa yeto mpe o unu. Ediadi disongele vo tufwete longokanga e Bibila una ufwene kimana twatoma zaya Yave ye mpila ina keyindulwilanga.Tufwete kwamanana vanga diambu diadi kana nkutu kuna nim’a kukiyekola kweto yo vubwa. Kana nkutu vo se kolo tuna mu ludi, yeto awonso tufwete tanganga yo longoka e Diambu dia Nzambi lumbu yawonso. (Nku. 1:2) Okalanga ye programa yambote ya longi dia yeto kibeni dikutusadisa mu siamisa e fu kia lukwikilu kina katoma vovela o Paulu muna nkand’andi kwa Ayibere.—Ayib. 11:1, 6.

“TU AKWA LUKWIKILU KAKA MUNA VULUZA MIOYO MIETO”

9. Ekuma lukwikilu lwasikila lwakadila o mfunu kuna kwa Akristu Ayibere?

⁹ Akristu Ayibere lukwikilu lwasikila bavuanga o mfunu muna lenda vuluka muna lufwasu lwa tandu kia Ayuda lwafinamanga. (Ayib. 10:37-39) Yesu walukisa alongoki andi vo vava bemona Yerusaleme izungilu kwa makesa ma mbeni, bafwete tinina muna miongo. Lulukisu lwalu mfunu kikilu lwakala kwa Akristu awonso, kiakala awana bazingilanga muna mbanza ye awana bakala muna mavata. (Luka 21:20-24) Muna kolo kiakina, muna ntangw’a vita o wantu ana bakala muna mavata muna vua lutaninu, mu mbanz’a Yerusaleme yazungwa eyaka batininanga. O tinina muna miongo diakala nze dia uzowa ye lukwikilu lwasikila diavavanga muna wo vanga.

10. Nkia diambu balenda vanga Akristu avo bena ye lukwikilu lwasikila? (Ayibere 13:17)

¹⁰ Diavavanga mpe kwa Akristu Ayibere vo babunda emvimba e vuvu kwa awana o Yesu kasadilanga mu diatisa e nkutakani. Awana bavitanga o ntu, bavana malongi masikididi kwa awonso muna nkutakani kimana balemvokela lulukisu lwa Yesu muna ntangwa ifwene ye mu mpila yambote. (Tanga Ayibere 13:17.) O mvovo wa Kingerekia wasadilwa  muna Ayibere 13:17 vo “nulemvokelanga” usonganga vo o muntu muna songa o nlemvo kafwete bunda e vuvu kwa ndiona umvene luludiku. Muna kuma kiaki, vitila e mpasi zalwaka diavavanga vo Akristu Ayibere babunda e vuvu kwa awana bavitanga o ntu. Avo muna ntangw’a luvuvamu Akristu Ayibere balemvokela awana bavitanga o ntu, diasazu diadi kala mu songa nlemvo muna ntangw’ampasi.

11. Ekuma dinina o mfunu vo Akristu bakalanga ye lukwikilu lwasikila o unu?

¹¹ Nze una wakala awana batambula nkand’a Paulu, yeto mpe lukwikilu lwasikila tuvuidi o mfunu. Mu tandu kiaki tuzingilanga, wantu ayingi bebembolanga yo veza lulukisu lwa Bibila mu kuma kia mbaninu a nza yayi. (2 Pet. 3:3, 4) Vana ntandu, kana una vo Bibila kitoma kiesesanga mambu mankaka mebwa muna kolo kia mpasi zayingi, vena ye mambu mayingi ke tuzeye ko. Tufwete kalanga ye lukwikilu lwasikila vo e mbaninu a nza yayi ikwiza muna ntangwa yasikidiswa. Tufwete kalanga mpe ye vuvu vo Yave okutuvuluza.—Kab. 2:3.

12. Nki kikutusadisa mu vuluka muna kolo kia mpasi zayingi?

¹² Tufwete kumika mpe lukwikilu lweto muna “ntaudi akwikizi yo lulungalalu,” kadi i nzila o Yave kesadilanga o unu muna kutufila. (Mat. 24:45) Nze una Akristu Ayibere batambulwila tuludiku vava makesa ma Roma bazunga e mbanz’a Yerusaleme, yeto mpe vava mpasi zayingi ziyantika, tutambula tuludiku twasikididi tuvuluza e mioyo mieto. Ozevo, eyayi i ntangwa ya kumika e vuvu kieto muna tuludiku tutambulanga kwa awana bevitanga o ntu mu nkubik’a Yave. Avo owau ke tulemvokanga ko yo bunda e vuvu muna tuludiku twau, diampasi mpe dikala mu lemvokela tuludiku tutambula muna kolo kia mpasi zayingi.

13. Ekuma e longi diasonama muna Ayibere 13:5 diakadila diamfunu kikilu?

¹³ Ekolo bavingilanga e sinsu muna tina, diavavanga vo Akristu Ayibere bavevola e zingu kiau, i sia vo, bayambula o “zola muna nzimbu.” (Tanga Ayibere 13:5.) Akaka muna yau bazingila muna kolo kia mvengele ye umputu. (Ayib. 10:32-34) Kana nkutu vo bakubama bakala mu zizidila mpasi bamweswanga muna kuma kia nsangu zambote, akaka nanga bayantika mona vo e kimvuama i nsabi muna kala ye lutaninu. Kansi, e nzimbu ke zadi kubatanina ko muna lufwasu lwafinamanga. (Yak. 5:3) Kieleka, diampasi mpe dikala kwa awana bezolanga mavua mu tina yo sisa zinzo ye mavua mau.

14. Okala yo lukwikilu lwasikila, aweyi dilenda kutusadisila mu baka nzengo zambote muna diambu ditadidi mavua?

¹⁴ Avo tuna ye lukwikilu lwasikila vo ke kolo ko Yave ofwasa e nza yayi yambi, ke tuyindula ko vo okala ye nzimbu yovo lekwa yankaka i diambu disundidi o mfunu. Muna kolo kia mpasi zayingi, e nzimbu ke zikala mfunu ko. E Bibila kivovanga vo wantu “betuba palata au muna nzila,” kadi bebakula vo “kana nkutu palata au ngatu wolo wau ke ulenda kubavuluza ko muna lumbu kia makasi ma Yave.” (Yez. 7:19) Vana fulu kiasianga e sungididi muna vava mavua ye nzimbu zayingi, tufwete bakanga e nzengo zikutusadisa mu kala ye zingu kiavevoka. Divavanga mpe vo twavenga e fu kia dia mfuka yovo fwasanga ntangwa yayingi muna lunga-lunga mavua meto. Tufwete kebanga mpe kimana twalembi kituka se abundu a mavua mana tuna mau. (Mat. 6:19, 24) Ekolo tufinamanga ku mbaninu a nza yayi, divavanga vo twasola kana vo  tubunda e vuvu muna Yave yovo muna mavua meto.

“LUZINDALALU NUVUIDI O MFUNU”

15. Ekuma Akristu Ayibere bavuila luzindalalu o mfunu?

¹⁵ Ekolo mpasi zawokelanga muna Yuda, diavavanga vo Akristu Ayibere bazindalala muna salu kia Yave. (Ayib. 10:36) Kana una vo akaka muna Akristu Ayibere bateka zizidila lubangamu lwangolo, ayingi muna yau mu kolo kiakina kia luvuvamu bakituka se Akristu. Muna kuma kiaki, Paulu wabalukisa vo bakala bakubama mu zizidila lubangamu lwangolo lwabavingilanga kuna sentu yo sikila yo lukwikilu yamuna lufwa, wauna Yesu kavanga. (Ayib. 12:4) Wau vo wantu ayingi bakituka Akristu, e fu kia umvuania ye nsoki kiawokela kuna kwa Ayuda ayingi. Vioka mvu miakete vitila kasoneka nkanda Ayibere, buka kia yimpumbulu banuanisa Paulu ekolo kasilanga umbangi muna Yerusaleme. Vioka 40 ma Ayuda ‘badia ndofi vo ke bedia ko ngatu nua yavana bevonda Paulu.’ (Mav. 22:22; 23:12-14) Kana una vo umvuania wa nsambila ye kimpala kiawokelanga, diavavanga vo Akristu awaya balungananga muna tukutakanu, samuna e nsangu zambote yo kwamanana kumika lukwikilu lwau.

16. O nkanda Ayibere, aweyi ulenda kutusadisila mu kala ye ngindu zasikila mu kuma kia lubangamu? (Ayibere 12:7)

¹⁶ Nki kiadi sadisa Akristu Ayibere mu zizidila lubangamu? Paulu wazola sadisa Akristu babakula e nluta mia zizidila e ntonta. Wabasasila vo vava Akristu bezizidilanga e ntonta, Nzambi osadilanga e ntonta zozo muna kubalonga. (Tanga Ayibere 12:7.) E mpila yayi o Nzambi kelongelanga, ilenda sadisa Nkristu mu yima fu iyangidikanga Nzambi. Muna sianga e sungididi muna nluta mia ntonta zazi, diadi sadisa Akristu Ayibere mu mona vo ke diampasi kwandi ko mu zizidila zo.—Ayib. 12:11.

17. Adieyi Paulu kasungamesa Akristu muna diambu ditadidi zizidila e ntonta?

 ¹⁷ Paulu wakasakesa Akristu Ayibere bakala yo unkabu wazizidila e ntonta yo lembi yoya. Kuma kiasikila kakala kiau muna kubasonekena nkanda wau. Wau vo yandi mpe Akristu kabangikanga vitila kakituka Nkristu, Paulu wazaya wo vo bangikwa kikilu bebangikwa. Vana ntandu, yandi mpe vava kakituka Nkristu wabangikwa yo siwa kitantu mu mpila zayingi. (2 Kor. 11:23-25) Muna diadi, Paulu wafwana vova ye ziku kiawonso mana mevavuanga muna zindalala. Wasungamesa Akristu awaya vo ekolo bezizidilanga e ntonta, ke bafwete bunda vuvu mu ngolo za yau kibeni ko, kansi muna nkum’a Yave kaka. Paulu kuna unkabu wawonso wafwana vova vo: “Yave i nsadisi ame; kimona wonga ko.”—Ayib. 13:6.

18. Nkia diambu dikutubwila ke kolo ko? Aweyi tulenda kadila twakubama?

¹⁸ Akaka muna mpangi zeto bezizidilanga lubangamu o unu. Okubayikanga muna sambu yeto, i mpila tulenda kubasadisila. Ezak’e ntangwa tulenda kubavana mpe konso lusadisu bavuidi o mfunu. (Ayib. 10:33) Kieleka, Bibila kivovanga vo “awonso ana bazolele vumina Nzambi muna zingu kiau, muna Kristu Yesu, bangikwa mpe bebangikwa.” (2 Tim. 3:12) Muna kuma kiaki, yeto awonso tufwete kala twakubama mu kuma kia lubangamu tuwanana lwau ke kolo ko. Yambula twakwamanana bunda e vuvu muna Yave vo, okutusadisa mu zizidila konso mpasi tuwanana zau. Muna ntangw’andi, Yave otwasa luvevoko kwa selo yandi yawonso yakwikizi.—2 Tes. 1:7, 8.

19. Nkia mambu tufwete vanga kimana twakala twakubama mu kuma kia mpasi zayingi? (Tala mpe fwaniswa.)

¹⁹ Kalukatikisu ko vo o nkand’a Paulu kwa Ayibere wabasadisa mu kubama mu kuma kia lubangamu bawanana lwau kuna ntwala. Paulu wakasakesa mpangi zandi kimana bavua zayi wasikila yo toma bakula e sono. Ovanga ediadi, diabasadisa mu bakula malongi maluvunu yo bembola mo. Kadi madi yoyesa lukwikilu lwau. Wabakasakesa bakumika lukwikilu lwau kimana balemvokelanga luludiku lwa Yesu ye awana bavitanga o ntu muna nkutakani. Wasadisa Akristu vo muna kala yo luzindalalu, bafwete kala ye ngindu zasikila muna diambu ditadidi ntonta yo badikila zo se mpila ina kabalongelanga o Se diau dianzodi. Yambula yeto mpe twasadila luludiku lwalu lwavumunuinua. I bosi, tukala twakubama mu sikila ye kwikizi yakuna mbaninu.—Ayib. 3:14.