1. Mu nkia mambu tufwete songela luzindalalu? Ekuma Yave keyangalelanga selo yandi yakwikizi? (Tala e fwaniswa ova ntandu.)

E ZINGU mu lumbu yayi yambaninu kiampasi kikilu. Kasikil’owu, ndonga muna mpangi zeto z’akala ye z’akento beyelanga yimbevo yangolo. Akaka bena vo se anunu, belunga-lunganga diaka e yitu yau anunu. Akaka befuntukanga mu lungisa e nsatu za esi nzo. Tutomene wo zaya vo ayingi muna yeno nunuananga ye mpasi zazi zawonso, ezak’e ntangwa mu nkumbu mosi. Ediadi ntangwa, ngolo ye nzimbu divavanga. Kansi nukala ye ziku vo Yave okunusadisa. Nutomene wo zaya vo e mambu mama soba mesinga soba kadi Yave wasia nsilu wau. O lukwikilu lweno Yave luyangidikanga.

2. Aweyi e sono kia Yesaya 40:29 kikutukasakeselanga? Nkia vilwa wampwena tulenda vanga?

² Nga ezak’e ntangwa omonanga vo kulenda diaka zizidila ko e mambu mampasi onuananga mau? Avo i wau omonanga, kuna ngeye mosi ko. Akaka muna selo yakwikizi ya Nzambi kuna nz’ankulu i wau mpe bamonanga. (1 Ntinu 19:4; Yobi 7:7) Adieyi diabasadisa mu kwamanana zindalala? Babundanga e  vuvu muna nkum’a Yave. Nkand’a Nzambi uvovanga vo Nzambi ‘Ovananga o nkuma kwa ndiona oyoyele.’ (Yesaya 40:29) Diankenda vo akaka muna nkangu a Nzambi o unu bemonanga vo e mpila yambote ya zizidila e mpasi za zingu i yambula sadila Yave. Bemonanga vo o sadila Yave diambu diampasi, ke nsambu ko. Muna kuma kiaki, beyambulanga tanga Nkand’a Nzambi, kwenda muna tukutakanu ye muna salu kia umbangi. I diau kikilu Satana kazolele vo bavanga.

3. (a) Adieyi tulenda vanga muna lembi yoyeswa kwa Satana? (b) Adieyi tubadika mu longi diadi?

³ O Nkadi ampemba kezolanga ko vo twasikila ye kwikizi. Ozeye wo vo avo tukivene kwayingi muna salu kia Yave, twakumama tukala muna mwanda. Muna kuma kiaki, vava omonanga vo otovokele muna nitu yovo ngindu, kuvavuki Yave ko. Eyayi i ntangwa ofwete kumfinama. Nkand’a Nzambi uvovanga vo: “Okunukumika yo toma kunusiamisa.” (1 Petelo 5:10; Yakobo 4:8) Mu longi diadi, tulongoka muna sono kia Yesaya 40:26-31 dina dikutukwikidisanga vo Yave olenda kutuvana o nkuma. Tuvovela mambu mole malenda kulula o vema kweto muna salu kia Yave. Tuzaya una o lemvokela nkanikinu mia Nkand’a Nzambi milenda kutusadisila mu zizidila e mpasi.

4. Nkia diambu tulenda longoka muna sono kia Yesaya 40:26?

⁴ Tanga Yesaya 40:26. Ke vena muntu ko olenda tanga e ntetembwa zawonso zina kuna zulu. Akwa ngangu bekwikilanga vo valenda kala ye tezo kia bilhões 400 za ntetembwa muna buka kieto kia ntetembwa. Kana una vo i wau, Yave wavana e nkumbu kwa konso ntetembwa. Adieyi tulongokele mu kuma kia Yave? Avo otokanenanga konso ntetembwa, yindul’eti una kemonanga mu kuma kiaku. Okunsadilanga ke mu kuma kia sia ko vo i diau ofwete vanga, kansi i mu kuma kia zola kwaku muna yandi. (Nkunga 19:1, 3, 14) O Se dieto dianzodi ozeye mawonso mu kuma kiaku. Nkand’a Nzambi uvovanga vo “e nsuki zawonso za ntu mieno zavua tangwa” kwa yandi. (Matai 10:30) Yave ozolele twazaya vo ‘ozeye mana mebwilanga akwa kwikizi.’ (Nkunga 37:18) Kieleka, Yave ozeye mpasi zawonso onuananga zau, olenda kuvana nkuma ovuidi o mfunu muna zizidila e mpasi zazi.

5. Nkia ziku tuna kiau vo Yave olenda kutuvana o nkuma?

⁵ Tanga Yesaya 40:28. Yave i Tuku dia nkuma wawonso. Kasikil’owu, badika o ulolo wa nkuma kavana kwa ntangwa. David Bodanis wa nkwa ngangu wavova vo konso segundu e ntangwa ivaikisanga ulolo wa nsemo lutila nkutu e nsemo za mazunda ye mazunda ma bombas atômicas. Nkwa ngangu mosi wavova vo e nsemo zina e ntangwa kevaikisanga muna segundu mosi zilenda vana o wantu awonso ova nza e kura bavuidi o mfunu mu kolo kia 200.000 ma mvu. Dialudi, Yave ona wavana o nkuma kwa ntangwa,  olenda kutuvana o nkuma tuvuidi o mfunu muna zizidila e mpasi.

6. Mu nkia mpila e vangu kia Yesu kinina kiambote? Aweyi dikutufiaulwisilanga?

⁶ Tanga Yesaya 40:29. O sadila Yave kiese kiayingi dikututwasilanga. Yesu wavovesa alongoki andi vo: “Nuvuata vangu kiame.” Wakudikila vo: “Nusolola vundu kia mioyo mieno. Kadi vangu kiame kiambote, e natu diame diavevoka.” (Matai 11:28-30) Ediadi dialudi kikilu. Ezak’e ntangwa twayoya tukalanga vava tuvaikanga muna nzo mu kwenda kuna lukutakanu yovo muna salu kia umbangi. Kansi aweyi tumonanga avo tuvutukidi? Twakumama tukalanga yo mona vo tulenda zizidila konso mpasi. Kieleka, e vangu kia Yesu kiambote kikilu.

7. Yika nona kisonganga vo e mvovo mina muna Matai 11:28-30 mialudi kikilu.

⁷ Badika dina diabwila mpangi mosi ankento. Kimbevo kia lutovoko lwa nitu keyalanga (síndrome da fadiga crônica), kumosi ye kimbevo kia ntantu zasaka yo lunzwa o ntu. Ezak’e ntangwa diampasi kikilu dikalanga kwa yandi mu kwenda mu tukutakanu. Kansi, lumbu kimosi vava kavanga e ngolo za kwenda ku lukutakanu, wasoneka vo: “E longi diavovela lukendalalu. Wau vo mpovi wavovela kuna ngemba zawonso, mansanga mampaika muna meso. Yasungamena o mfunu wa kalanga muna tukutakanu.” O mpangi ankento watoma yangalala kikilu muna ngolo kavanga za kwenda lungana.

8, 9. Adieyi Paulu kazola vova vava kasoneka vo: “Avo ntovokele, ozevo nkumamene”?

⁸ Tanga Yesaya 40:30. Tulenda kala ye ngangu zayingi, kansi ke tulendi vanga mawonso ko mu ngolo za yeto kibeni. Ediadi dina se longi kwa yeto awonso. Paulu wa ntumwa mambu mayingi kavanga, kansi kalenda vanga mawonso ko kazolanga. Vava kavovesa Yave una kamonanga, o Yave wamvovesa vo: “Nkum’ame uzikukidi muna lutovoko.” Paulu wabakula dina Yave kamvovesa. I dianu kavovela vo: “Avo ntovokele, ozevo nkumamene.” (2 Korinto 12:7-10) Adieyi Paulu kazola vova?

⁹ Paulu wabakula vo kalendi vanga mawonso ko muna ngolo za yandi kibeni. Lusadisu kavuanga o mfunu lwa muntu osundidi o nkuma. O mwand’avelela wa Nzambi wavananga Paulu e ngolo vava kakalanga wayoya. O mwanda wau wansadisa mu vanga mambu mayingi. O mwand’a Nzambi wavana mpe Paulu o nkuma wa vanga mambu mana kadi lenda vanga ko muna ngolo za yandi kibeni. Ediadi mpe dilenda vangama kwa yeto. Vava Yave kekutuvananga o mwand’andi avelela, tuvuanga kikilu o nkuma.

10. Aweyi Yave kasadisila Davidi mu zizidila e mpasi?

¹⁰ Davidi wa ntozi a nkunga wamona una mwand’avelela a Nzambi wankumikinanga. Wayimbila vo: ‘Kadi muna lusadisu lwaku ndenda nuana ye mvengo; muna ngolo za Nzambi ame ndenda manta e yaka.’ (Nkunga 18:29) Nze yaka kiandá kina tulenda mwena vo ke tulenda kio manta ko, ezak’e ntangwa tulenda bwilwa mpasi zina yeto kibeni ke tulendi fokola ko. Muna kuma kiaki, lusadisu lwa Yave tuvuanga o mfunu.

11. Aweyi o mwand’avelela ukutusadisilanga mu zizidila e mpasi?

¹¹ Tanga Yesaya 40:31. E ngo-zulu kalendi kwamanana kuna zulu ko muna ngolo za yandi kibeni. E ngolo za tembwa kikalanga ye fimbangazi kikuntombolanga kuna zulu. Ediadi disadisanga e ngo-zulu mu tilumuka yo kwenda kwandá lembi sadila ngolo  za yandi kibeni. Muna kuma kiaki, vava omonanga vo e mpasi zisakidi, yindulanga e ngo-zulu. Lomba kwa Yave kavana o nkuma muna ‘lusadisu lwa mwand’avelela.’ (Yoane 14:26) Tulenda lomba kwa Yave katuvana o mwand’andi konso ntangwa tuzolele. Tufwete lombanga kikilu lusadisu lwa Yave musungula vava tubakanene diambu yo mpangi eto muna nkutakani. Kansi ekuma e ntantani zibwilanga?

12, 13. (a) Ekuma ezak’e ntangwa e ntantani zibwilanga vana vena Akristu? (b) Lusansu lwa Yosefe adieyi lutulongele mu kuma kia Yave?

¹² E ntantani zibwanga wau vo yeto awonso tu wantu alembi lunga. Ezak’e ntangwa, tulenda funga makasi mu kuma kia diambu dina akaka bavovele yovo batuvangidi. Oyeto mpe tulenda fungisa akaka makasi. Ediadi dilenda tonta lukwikilu lweto. Kansi, dilenda kutuvana e lau dia songa e kwikizi kieto muna Yave. Mu nkia mpila? Muna salanga e ntwadi ye mpangi zeto kuna zola ye ngemba zawonso. Yave okubazolanga kana una vo wantu alembi lunga. Diau dimosi mpe tufwete vanganga.

¹³ Yave ke vengomonanga mpasi zawonso ko za selo yandi. Tuna ye ziku kia diambu diadi mu kuma kia dina diabwila Yosefe. Vava Yosefe kakala toko, e mpangi zandi bamwenanga e kimpala. Muna kuma kiaki, banteka muna ubundu yo natwa kuna Engipito. (Etuku 37:28) Yave wamona mawonso mavangamanga. Wakendalala kikilu mu mona e mpasi kamweswanga Yosefe wa nkundi ye selo kiandi kiakwikizi. Kana una vo i wau, Yave kakakidila ko dina diavangama. Kuna kwalanda, Yosefe wavuninua mambu vo nkaz’a Potifa kazola leka mu kingolo yo siwa muna pelezo. Muna nkumbu wau mpe, Yave kavengomona mpasi za Yosefe ko. Nga ediadi disongele vo Yave wabembola Yosefe? Ve. Nkand’a Nzambi uvovanga vo “Yave okedi yo Yosefe, unsongele walakazi, umvene edienga.”—Etuku 39:21-23.

14. Nkia nluta tuvua avo tuyambwidi makasi?

¹⁴ E nona kiankaka kia Davidi. Ayingi mu yeto ke twamweseso mpasi ko nze zina Davidi kamweswa. Kana una vo i wau, Davidi wa nkundi a Nzambi kayambula ko vo makasi manyala. Wasoneka vo: ‘Lembwa  makasi, yambula nsita: Kutokana ko, mbi kaka ditwasa.’ (Nkunga 37:8) E kuma kiantete kifwete kutufila mu “lembwa” makasi yovo yambula nsita i kia sia vo Yave tuzolele tanginina. Kadi ‘kekutuvutulwilanga mun’owu wa masumu meto ko,’ kansi okutulolokanga. (Nkunga 103:10) Vena ye nluta miankaka tuvuanga vava tuyambulanga makasi. Kasikil’owu, e makasi malenda kutubwangisa o ntu yo kakidila e fulumwinu. Ediadi dilenda kututwasila kimbevo kia ntima yovo kia vumu. Katula diadi, vava tukalanga ku makasi, ke tulendanga toma yindula ko. Tulenda vova yovo vanga diambu dikendeleka akaka. Ediadi dilenda kututwasila lukendalalu mu kolo kiandá. Muna kuma kiaki, diambote mu kala wavuvama. Nkand’a Nzambi uvovanga vo: ‘Ntima wavuvama, i moyo a nitu.’ (Ngana 14:30) Ozevo, adieyi tulenda vanga avo akaka batuvangidi e mbi? Adieyi tulenda vanga muna tatidila luvuvamu ye mpangi zeto? Tulenda sadila tuludiku twa Nkand’a Nzambi.

15, 16. Adieyi tufwete vanga avo muntu utuvangidi e mbi?

¹⁵ Tanga Efeso 4:26. Ke tusivikanga dio ko vava tuvangwanga e mbi kwa awana ke besambilanga Yave ko. Kansi avo Nkristu wa nkweto yovo yitu kieto utuvovese yovo kutuvanga diambu diambi, makasi tufunganga. Adieyi tuvova avo ke tulendele vilakana ko dina divangamene? Nga tulunda makasi muna ntima kana nkutu vaviokele mvu miayingi? Nga tulanda luludiku lwa ngangu lwa Nkand’a Nzambi yo singika e diambu vana vau? Avo tuviokese ntangwa yayingi mu kwenda mokena yo muntu tubakenene diambu, diampasi dikala mu vutulwisa o luvuvamu.

¹⁶ Adieyi olenda vanga avo kulendanga vilakana ko dina mpangi kavangidi? Adieyi ofwete vanga muna vutulwisa luvuvamu? Diantete, samba kwa Yave. Unlomba vo kasadisa kimana wakala ye mbokena zambote yo mpangi aku. Sungamena dio vo mpangi aku mosi muna akundi a Yave. (Nkunga 25:14) Nzambi okunzolanga. Yave kuna ngemba kekadilanga ye akundi andi, i diau mpe kezolanga vo twavanga. (Ngana 15:23; Matai 7:12; Kolosai 4:6) Diazole, toma yindula dina ovova kwa mpangi aku. Kubanzi ko vo ngindu za kuvanga e mbi kakedi zau. Dilenda kala vo kavangidi dio ku lukanu ko yovo ngeye mpe kutomene bakula ko dina divangamene. Tambulwila vo ngeye mpe kuma una kiau muna diambu divangamene. Olenda yantika e moko muna mvovo nze emi: “Dilenda kala vo mono kiatomene bakula ko, kansi vava wavovelenge mazono . . . ” Avo e moko kiaki ke kisadisi ko mu vutulwisa luvuvamu yo mpangi aku, teza diaka lumbu kiankaka. Samba mu kuma kia mpangi aku. Lomba kwa Yave kasambula mpangi aku yo kusadisa mu sia e sungididi muna fu yandi yambote. Kala ye ziku vo Yave oyangalela e ngolo zaku za vutulwisa luvuvamu yo mpangi aku una vo mosi muna akundi andi.

17. Aweyi Yave kekutusadisilanga mu vutulwisa e ngwizani eto yo yandi avo tusumukini? E kuma tufwete tambulwila lusadisu lwandi?

¹⁷ Akaka bekuyimwenanga vo ke bafwana ko mu sadila Yave mu kuma kia sumu  diampwena bavanga. O kwamanana kuyitumba dilenda kutukatula luvuvamu, kiese yo nkuma. Davidi wa ntinu ona wayitumbanga mu kuma kia sumu kavanga wavova vo: ‘Vava mbutamene, e visi yame iyoyele, muna bumu kiame e lumbu kia mvimba. Kadi fuku yo mwini, koko kwaku kwazita ova ngina.’ Diakiese mu zaya vo Davidi wasonga unkabu wa vanga dina Yave kelombanga kwa selo yandi. Davidi wasoneka vo: “Izayisi esumu diame; . . . Onge oyambulwidi bi w’esumu diame.” (Nkunga 32:3-5) Avo sumu diampwena wavanga, Yave wakubama kena muna kuloloka. Ozolele kusadisa kimana wavutulwisa e ngwizani aku yo yandi. Kansi, ofwete tambulwila lusadisu kevananga muna nzila ya akuluntu. (Ngana 24:16; Yakobo 5:13-15) Muna kuma kiaki, vava lusadisu mu nzaki. I diau ofwete vanga muna vua o moyo a mvu ya mvu. Kansi, dilenda kala vo wakinu kuyitumba mu kuma kia sumu wavanga dina dialolokwa kala. Avo i wau, adieyi ofwete vanga?

18. Aweyi e mbandu a Paulu ilenda sadisila awana bekuyimwenanga vo ke bafwana ko mu sadila Yave?

¹⁸ Vakala ye ntangwa ina Paulu wa ntumwa kakendalala mu kuma kia masumu kavola. Wavova vo: “Mono i wandwelo vana vena antumwa, kiafwana yikilwa ntumwa ko, wau vo nkutakani a Nzambi yabangika.” Kana unu vo i wau, Paulu wakudikila vo: “Muna nsambu za Nzambi i nginina owu ngina.” (1 Korinto 15:9, 10) Yave wazaya wo vo Paulu muntu alembi lunga kakala. Kansi, Yave wantonda ye wazola vo Paulu kakala ye ziku kia diambu diadi. Avo ovilukidi kikilu o ntima mu kuma kia sumu wavanga yo lomba lusadisu kwa Yave ye kwa akuluntu, kala ye ziku vo Yave okuloloka. Kwikila vo Yave ulolokele emvimba, tambulwila e ndoloki andi.—Yesaya 55:6, 7.

19. Akieyi i sono kia mvu wa 2018?

¹⁹ E kolo tufinamanga ye mbaninu ya nza yayi, tulenda wanana ye mambu mayingi mampasi. Kansi, tufwete sungamenanga vo Yave ona ‘ovananga nkuma kwa ndiona oyoyele yo wokesa nkuma kwa munkondwa nkuma,’ olenda kuvana yawonso ovuidi o mfunu muna kwamanana kunsadila ye kwikizi kiawonso. (Yesaya 40:29; Nkunga 55:22; 68:19) Mu mvu wau wa 2018, tusungameswa o mfunu wa diambu diadi konso ntangwa tukala muna Seka dia Kintinu yo mona e mvovo mia sono kia mvu wau kivovanga vo: ‘Awana betadila Yave bevutukila e ngolo zau.’—Yesaya 40:31.