1. E fu kia vava sunda akaka nkia mfwilu kilenda twasa?

OMU nza yayi, e loko difilanga wantu ayingi mu vava sunda akaka. Kasikil’owu, mvuama mosi olenda kota mvuama zankaka e nsoki kimana kabasunda. O nté a somba olenda fisula o nkwandi muna buka kiankaka kuna lukanu kimana oyau basunda. O nlongoki kuna sikola olenda yiya muna kizame kimana kakala va fulu kiantete yo vua e lau dia kota muna sikola zandá zitomene zayakana. Wau vo tu Akristu, tuzeye wo vo e fu kiaki kiambi. I kimosi muna fu ya “mavangu ma nitu.” (Ngal. 5:19-21) Nga ozeye wo vo muna nkutakani mulenda kala ye mpangi mosi una ye fu kia vava sunda akaka lembi wo zaya? Diamfunu mu fimpa e kiuvu kiaki, kadi e fu kia vava sunda akaka kilenda fwasa ungudi muna nkutakani.

2. Nkia mambu tulongoka mu longi diadi?

² Mu longi diadi, tulongoka fu yankaka yambi ilenda kutufila mu yima e fu kia vava sunda mpangi zeto. Tulongoka mpe e nona ya selo yankaka ya Yave beyikwanga muna Bibila, ana bavenga e fu kia sunda akaka. Entete, yambula twalongoka una tulenda fimpila makani ma ntima mieto.

3. Nkia yuvu tufwete kukiyuvulanga?

³ Ntangwa ke ntangwa, tufwete fimpanga makani ma ntima mieto. Tulenda kukiyuvula: ‘Ekuma ikuyitezanesanga ye akaka? Nga mu yangidika o ntim’ame? Nki kikumfilanga muna sadila Yave? Nga i mu vava sunda akaka yovo sunda mpangi mosi? Yovo isalanga kwayingi ye kani dia yangidika Yave?’  Diamfunu mu kukiyuvulanga e yuvu yayi. Ekuma? Tala dina Diambu dia Nzambi divovanga.

4. Landila e sono kia Ngalatia 6:3, 4, ekuma ke tufwete kuyitezanesanga ye akaka ko?

⁴ Bibila kikutuvovesanga vo twavenga e fu kia kuyitezanesa ye akaka. (Tanga Ngalatia 6:3, 4.) Ekuma? E kuma kadi avo tuyindwidi vo tusundidi mpangi zeto, ediadi dilenda kutufila mu kituka akwa lulendo. Kuna diak’e sambu, avo tuyindwidi vo ke tuzeye mayingi ko nze akaka, ediadi dilenda kutukendeleka. E mpila zole zazi za badikila o mambu, ke zambote ko. (Roma 12:3) Mpangi Katerina, * ona ozingilanga kuna Grécia wavova vo: “Yakala ye fu kia kuyitezanesa ye ampangi ana bansunda o vienga, ana bakala ye ndekwa zambote za sila umbangi ye ana bakalanga ye sazu kiavangila akundi. Muna kuma kiaki, yakimwenanga vo kina mfunu ko.” Tufwete dio sungamenanga vo Yave watutunta kwa yandi ke mu kuma kia vienga kweto ko, wau vo tuzeye toma vova yovo tutomene zayakana kwa wantu. Kansi, i kuma kia zola kweto muna yandi ye wau tulemvokelanga Mwan’andi.—Yoa. 6:44; 1 Kor. 1:26-31.

5. Adieyi olongokele muna nona kia mpangi Hyun?

⁵ E kiuvu kiankaka tufwete kukiyuvulanga i kiaki: ‘Nga ampangi bekumbadikilanga vo i nkwa luvuvamu yovo yazola tantana ye ampangi ntangwa zawonso?’ I diau diavangama kwa mpangi ayakala Hyun ona ozingilanga kuna Coréia do Sul. Vakala ye ntangwa kabadikilanga akwandi akuluntu nze mbanda. Wavova vo: “Yakumbanga ampangi awaya ye nkumbu miayingi kiatondanga ko mana bavovanga.” Nkia mfwilu diatwasa? Mpangi Hyun wavova vo: “E fu kiame kiavambanesa ampangi muna nkutakani.” Diakiese vo, akaka muna akundi a mpangi Hyun bansadisa mu bakula e fu kiaki kiambi kakala kiau. Mpangi Hyun wasoba e fu kiandi, o unu osalanga se nkuluntu ambote muna nkutakani. Avo tubakwidi vo fu kia vava sunda akaka tuna kiau vana fulu kia siamisa luvuvamu muna nkutakani, tufwete vanga e diambu vana vau.

6. Mun’owu wa Ngalatia 5:26, nkia fu yambi ilenda kutufila mu yima e fu kia vava sunda akaka?

⁶ Tanga Ngalatia 5:26. Nkia fu yambi ilenda fila o muntu mu yima e fu kia vava sunda akaka? Kimosi muna fu yayi i kuyitundidika. O muntu ozolanga kuyitundidika, fu kia lulendo ye loko mpe kesonganga. E fu kiankaka kiambi i kimpala. E kimpala ke kifilanga kaka muntu mu lokokela lekwa kiangani ko, kansi mpe kifilanga muntu mu yangalala vava muntu ankaka kevidisanga kina kena kiau. Ozevo, ndiona omwenanga nkwandi e kimpala, disongele vo menga kenkumenganga. Kieleka, tuzolele vanga mawonso muna lembi sambukila e fu yayi yambi.

7. Nkia nona kisonganga e mfwilu mia yima e fu kia kuyitundidika ye kimpala?

⁷ E fu yambi nze kuyitundidika ye kimpala, ilenda tezaneswa ye nzeke-nzeke zikotanga muna nti. O nti wau ulenda kala watelama mu fikolo, kansi kuna kulanda, bwa ubwa. Diau dimosi mpe, o muntu olenda sadila Yave mu fikolo. Kansi, avo oyimini e fu kia kuyitundidika ye kimpala, bwa kebwa. (Nga. 16:18) Kuna kulanda, oyambula sadila Yave yo mwesa akaka e mpasi kumosi yo yandi kibeni. Ozevo, adieyi tulenda vanga mu lembi yima e fu kia kuyitundidika ye kimpala?

8. Aweyi tulenda vengela e fu kia kuyitundidika?

⁸ Muna lembi yima e fu kia kuyitundidika, tufwete lemvokelanga luludiku luna Paulu kavana kwa esi Filipi, oku vo: “Ke nuvangila  konso diambu muna ntantani ko ngatu kuna lusanu, kansi kuna lulembamu kaka nubadikila ankaka vo banusundidi.” (Fili. 2:3) Avo tubadikidi akaka vo batusundidi, ke tukuyitezanesa ko ye awana bena ye ngangu yovo ndekwa lutila yeto. Kansi, tuyangalala kikilu mu kuma kiau. Mu sungula avo mpangi zazi besadilanga ngangu zau muna salu kia Yave. Kuna diak’e sambu, avo mpangi bena ye ngangu zazi basadidi mpe luludiku lwa Paulu, bemona e fu yeto yambote. Muna mpila yayi, yeto awonso tusiamisa luvuvamu ye ungudi muna nkutakani.

9. Aweyi tulenda vengela e fu kia kimpala?

⁹ Tulenda venga e fu kia mwena mpangi zeto e kimpala muna zayanga e tezo kieto, i sia vo, zaya mana tulenda vanga ye mana katulendi vanga ko. Avo tukedi alembami, ke tuvava kuyisonga ko vo tusundidi akaka muna ngangu ye ndekwa za vangila mambu. Kansi, vana fulu kia kubamwena kimpala, tuvanga mawonso muna longoka diambu muna ngangu zau. Kasikil’owu, nga muna nkutakani aku muna ye mpangi mosi una vo mpovi ambote? Olenda kunyuvula una kekubikilanga malongi mandi. Nga ozeye mpangi ankento ozeye toma lamba? Olenda kunyuvula kasonga una olenda kitukila se nlambi ambote. Nga u nleke ye kulendanga vanga yikundi ko muna nkutakani? Olenda lomba lusadisu kwa mpangi mosi ona ozeye vanga yikundi mu sazu. Muna mpila yayi, tuvenga e fu kia kimpala yo wokesa e ndekwa zeto.

10. Nkia diambu diabwila Ngidone?

¹⁰ Yindula dina diavangama vana vena Ngidone wa musi kanda dia Manase ye esi kanda dia Eferaime. Muna lusadisu lwa Yave, Ngidone wasunda e vita mu mpil’a sivi kumosi ye wantu andi 300. E nsunda yayi yadi kubafila mu kuyitundidika. I bosi, Aneferaime bayiza wanana ye Ngidone ke mu kunsanisina ko, kansi mu vava tantana yandi. Nanga bafunga makasi wau vo Ngidone kababokelesa ko tuka kuna lubantiku mu kwenda nuanisa e mbeni za Nzambi. Edi kaka batokanena i tunda dina  e kanda diau diadi tambula. Kansi, edi bavilakana vo e diambu diasunda o mfunu kwa Ngidone i twasa nkembo muna nkumbu a Yave yo tanina o nkangu andi.—Afu. 8:1.

11. Nkia mvutu Ngidone kavana kwa Aneferaime?

¹¹ Kuna lulembamu lwawonso, Ngidone wavovesa Aneferaime vo: “Nkia diambu mpangidi dilenda fwanana ye dina nuvangidi?” I bosi, wabasungamesa una Yave kabasadisila mu vanga e mambu mayingi. Vava bawa e diambu diadi, ‘makasi mau makuluka.’ (Afu. 8:2, 3) Muna mpila yayi, Ngidone wasonga lulembamu kimana kasiamisa luvuvamu vana vena nkangu a Nzambi.

12. Adieyi tulongokele muna lusansu lwa Aneferaime ye Ngidone?

¹² Adieyi tulenda longoka muna lusansu lwalu? Mu kuma kia Aneferaime tulongokele vo, edi tufwete tokanenanga i vana nkembo kwa Yave ke mu yeto kibeni ko. Vo i mase ye akuluntu balenda longoka diambu diamfunu mu kuma kia Ngidone. Avo muntu ofungidi makasi mu kuma kia dina tuvangidi, tufwete vava obakula e kuma kakendalele. Tulenda mpe sanisina muntu ndioyo mu kuma kia mambu mambote kevanganga. Ediadi divavanga vo twasonga lulembamu, mu sungula avo muntu ndioyo ngielele kikilu kena yau. Kansi, edi disundidi o mfunu ikala ye ngwizani ambote ye mpangi zeto ke mu siandama kaka ko vo oyeto ndungidi tuna yau.

13. Nkia diambu diampasi Ana kanuananga diau? Aweyi kasundila dio?

¹³ Yindula mpe e nona kia Ana. O Ana wasompwa kwa Elekana wa Nlevi, ona watoma kunzolanga. Kansi, Elekana nkento ankaka kakala yandi. Elekana watoma zolanga Ana ke mu Penina ko. “O Penina wakala yo wana, kansi Ana kakala yo wana ko.” Muna kuma kiaki, Penina “wamvezanga muna kunkendeleka.” Aweyi Ana kamonanga? Wakendalalanga kikilu. ‘Wadilanga ye kadianga ko.’ (1 Sam. 1:2, 6, 7) Kana una vo i wau, Bibila ke kivovanga ko vo Ana walanda Penina e kunda. Kansi, waziula o ntim’andi kwa Yave yo kala ye vuvu vo osingika e mambu. Nga kuna kwalanda, e mpila Penina kakadilanga yo Ana yasoba? E Bibila ke kivovanga diambu ko. Kansi, edi kaka tuzeye vo Ana wavutukila nkum’andi yo kala yo luvuvamu lwa ntima. “E ndose andi ke yakendalala diaka ko.”—1 Sam. 1:10, 18.

14. Adieyi tulongokele muna nona kia Ana?

¹⁴ Adieyi tulenda longoka muna nona kia Ana? Avo mpangi mosi muna nkutakani ozolele kusonga vo oyandi usundidi, sungamena dio vo ongeye olenda kwaku songa vo kuna ye fu kiaki ko. Ke dina mfunu ko mu songa vo ongeye mpe osundidi mpangi ndioyo. Vana fulu kia vutula mbi muna mbi, olenda vanga mawonso mu kala ye ngwizani yambote yo mpangi ndioyo. (Roma 12:17-21) Kana nkutu  vo mpangi ndioyo kazolele soba ko, olenda kwamanana kala ye luvuvamu lwa ntima ye kiese.

15. Mu nkia mambu Apolo ye Paulu bafwananena?

¹⁵ Owau, yindula dina tulenda longoka muna nona kia Apolo wa nlongoki ye Paulu wa ntumwa. Yau awole batoma zaya e Sono. Yau awole batoma zayakana kwa ampangi ye alongi ambote bakala. Basadisa wantu ayingi mu kituka se alongoki a Kristu. Kansi, ke mosi ko muna yau wamwenanga kwandi kimpala.

16. Nkia mpila muntu Apolo kakala?

¹⁶ Apolo “musi Alesanderia” kakala, mbanza ina wantu ayingi bayenda tangilanga e sikola zandá muna tandu kiantete. Nanga mpovi ambote kakala ye “watoma zaya e Sono.” (Mav. 18:24) Vava Apolo kakala kuna Korinto, mpangi zankaka muna nkutakani bakiesesa dio vo Apolo batoma zolanga ke mu mpangi zankaka ko kumosi yo Paulu. (1 Kor. 1:12, 13) Nga Apolo wayangalelanga e ngindu zazi? Ve kikilu. Kadi vakala ye ntangwa vava Apolo kakatuka kuna Korinto, Paulu wankasakesa vo kavutuka ko. (1 Kor. 16:12) Paulu kadi wo vanga ko kele vo kazaya wo vo Apolo yandi wasianga e mpambani muna nkutakani. Kieleka, Apolo wasadila e ngangu zandi mu mpila yambote, i sia vo, muna samuna e nsangu zambote yo kasakesa mpangi zandi. Kalukatikisu ko vo Apolo nlembami kakala. Kasikil’owu, Bibila ke kivovanga ko vo wafunga makasi vava Akila yo Peresekila ‘batoma kunsasila e nzil’a Nzambi.’—Mav. 18:24-28.

17. Aweyi Paulu kasiamisina luvuvamu muna nkutakani?

¹⁷ Paulu wa ntumwa wazaya e salu kiambote Apolo kasalanga. Kansi, Paulu katokananga ko vo wantu balenda yindula vo Apolo unsundidi. Vava tutanganga mana Paulu kasonekena  ampangi kuna Korinto, tulenda bakula vo nlembami kakala ye wazayanga e tezo kiandi. Vana fulu kiayangalala vava ampangi bavovanga vo: “Omono kwa Paulu mvuilu,” wabasingika kimana basia e sungididi kiau kwa Yave wa Nzambi ye kwa Yesu Kristu.—1 Kor. 3:3-6.

18. Landila e sono kia 1 Korinto 4:6, 7, adieyi tulongokele muna nona kia Apolo ye Paulu?

¹⁸ Adieyi tulongokele muna nona kia Apolo yo Paulu? Dilenda kala vo mambu mayingi tuvanganga muna salu kia Yave yo sadisa wantu ayingi banungunuka yamuna luvubu. Kansi, tuzeye wo vo ediadi dilendakananga kaka mu kuma kia lusadisu lwa Yave. Muna nona kia Apolo ye Paulu tulongokele mpe vo, avo yiyekwa yayingi tuna yau muna nkutakani, yeto tufwete vitang’o ntu muna siamisa luvuvamu muna nkutakani. Tutoma yangalalanga vava akuluntu ye selo ya salu bekutusadisanga mu siamisa ungudi ye luvuvamu muna nkutakani. Bevanganga wo vava besadilanga e Diambu dia Nzambi muna kutuvana malongi. Ke bevanganga wo ko muna kuyisonga vo oyau basundidi, kansi besadisanga awonso muna nkutakani mu lemvokela Kristu Yesu yo landa e mbandu andi.—Tanga 1 Korinto 4:6, 7.

19. Adieyi konso muntu mu yeto kalenda vanga? (Tala mpe e babu “ Venga Fila Ampangi mu Yindula vo Basundidi Akaka.”)

¹⁹ Yave wavana kwa konso muntu mu yeto, ngangu yovo ndekwa za vangila mambu. Ozevo, tulenda sadila e ngangu zeto “muna wete dia muntu yo nkwandi.” (1 Pet. 4:10) Olenda yindula vo mana ovanganga ke mena kwandi mfunu ko. Kansi, sungamena dio vo e bilikisi imosi ilenda moneka nze má kiakondwa mfunu, kansi avo tukundakese bilikisi zayingi, zikitukanga se nzo. Muna kuma kiaki, yambula twavanga mawonso kimana twalembi kuyisonga vo tusundidi akaka yo kala ye kani dia siamisa luvuvamu yo ungudi muna nkutakani.—Efe. 4:3.