O se diame nlongi a Dibundu dia Unida kakala kuna Canadá. Konso lumingu watutumanga kimana twenda landa e malongi malongwanga kwa wana akete kina kia lumingu mu mene. I bosi muna ola ya 11 twawanananga yo se dieto muna nzo a nzambi. Kuna masika twayendanga yo ngudi eto kuna seka dia Nkitinu, diasazu diakala muna mona e nswaswani muna mabundu mama mau mole.

O ngudi ame wazayisa mana kalongokanga kwa akundi andi Bob yo Marion Hutcheson, oyau mpe batambulwila e ludi. Muna mvu wa 1958, Bob yo Marion kumosi yo wan’au tatu, bandata muna Lukutakanu lwa Mvivu lwa Nsi Zayingi lwa lumbu nana lwavangamena kuna Nova Iorque, lwakala yo ntu a diambu: “Vontade Divina.” O unu imonanga vo salu kiayingi bakala kiau muna kundata, kansi o lukutakanu lwaluna i diambu diasunda o mfunu muna zingu kiame.

Vava yakala nleke, ku ntonga twazingilanga, yatoma zolanga lunga-lunga e bulu, yayindula nkutu longoka e salu kia veterinário. O mama ame wamokena e diambu diadi yo nkuluntu mosi. O nkuluntu ndioyo, wansungamesa kuna zola kwawonso vo “mu lumbu yambaninu” tuzingilanga, o tanga e sikola zandá, dilenda kundia ntangwa yayingi yo  fwasa nkutu e ngwizani ame yo Yave. (2 Tim. 3:1) Muna kuma kiaki, yabaka e nzengo za lembi kota sikola zandá.

Kansi yakwamananga kukiyuvula dina yadi vanga vava ifokola tanga ensino médio. Kana una vo yayendanga muna salu kia umbangi konso lumingu, kiazolanga salu kia umbangi ko ye kiayindulanga kituka mviti a nzila ko. Muna kolo kiokio, o se diame yo ngudi ame ankazi ana ke bakala Mbangi za Yave ko, bankasakesanga yasalanga lumbu yawonso muna kompani dimosi diampwena diatalanga oma ma seguros kuna Toronto. O ngudi ame ankazi kiyekwa kiamfunu kakakal kiau muna nkompani diadina, ediadi diamfila mu tambulwila e salu kiakina.

Wau vo yasalanga kwayingi kuna Toronto yo viokesa e ntangwa yayingi yo wantu ke bakala Mbangi za Yave ko, yayantika kondwa mu tukutakanu ye muna salu kia umbangi. Kuna lubantiku, kwa nkak’ame yazingilanga kansi kakala Mbangi a Yave ko, vava kafwa, yayenda zingila ku fulu kiankaka.

O mpangi Bob yo nkaz’andi Marion, ana bandata kuna lukutakanu lwa mvivu muna mvu wa 1958, bakituka se mase mame. Bambokela ngienda zingila kuna nzo au ye bansadisa mu nungunuka muna mwanda. Muna mvu wa 1960, yavubwa kumosi yo John wa mwan’au. John wakituka se mviti a nzila, ediadi diankasakesa mu wokesa e salu kiame kia umbangi. Ampangi muna nkutakani bamona vo yanungunukanga muna mwanda, kuna kwalanda, yatumbikwa se selo kia salu yo lunga-lunga e kunku kia lukutakanu, Sikola ya Salu kia Kimfumu. a

Muna mvu wa 1966, yakazala yo Randi Berge ona wakala mviti a nzila avema ye wakubama kakala mu kwenda sadila kuna konso zunga kiavuanga ateleki ayingi o mfunu. O nkengi eto a zunga watukasakesa twenda sadisa e nkutakani ya Orillia, Ontario. Vana vau twayaluka yo kwenda kuna mbanza yoyo.

Vava twalwaka kuna Orillia, yayantika sala se mviti a nzila a ngonde ke ngonde, kadi o vema kwa  Randi wa nkaz’ame kwa toma kunkasakesa. Wau vo yatoma kuyivana muna salu kiaki, yayantika mona e kiese kia sadila e Bibila muna sadisa wantu bazaya e ludi. Twakala ye lau dia sadisa akazi mosi kuna Orillia mu vanga nsobani zampwena yo kituka selo ya Yave. Tutoma kubazolanga.

Vava twayenda kiya kuna Toronto, yawanana yo mpangi Arnold MacNamara ona wakala mosi muna afidi a Betele. Wayuvula kana vo tuzolele sala se aviti a nzila espesiale. Vava vau yavova vo: “Ingeta! Tulenda kwenda konso zunga, kansi ke ku Quebec ko.” Yakalanga ye ngindu za sia mpambula zina esi Canadá ana bavovanga Kingelezo bakalanga zau mu kuma kia wantu a mbanz’a Quebec ana bavovanga Kifalansa. Muna kolo kianina, vakala ye buka kia ayadi a mbanz’a Quebec balombanga vo e nsi ya Canadá yabavana kimpwanza.

Mpangi Arnold wavova vo: “Omu kolo kiaki, e Betele ku Quebec kaka ina fila aviti a nzila espesiale. Vana vau yatambulwila, kadi yazaya wo vo Randi wakala yo luzolo lwa kwenda sadila ku mbanz’a Quebec. Kuna kwalanda, yabakula vo e zazi i zimosi muna nzengo zasunda o mfunu twabaka muna zingu.

Vava twalongwa e nding’a Kifalansa mu tumingu tanu, mono yo nkaz’ame Randi kumosi ye akazi mosi, twayenda kuna mbanz’a Rimouski ina tezo kia kilometa 540 ye mbanz’a Montreal. Ke twatoma vovanga Kifalansa ko. Lumbu kimosi muna lukutakanu, vava yatanga tuzayisu mu kuma kia lukutakanu lwa Mvivu lulanda, vana fulu kia vova vo, “yeto tutambula e nzenza zituka kuna Áustria” yavova vo “yeto tutambula e nzenza za seteleke.”

Kuna mbanz’a Rimouski, twatambula lusadisu lwa mpangi yá zamakento ampumpa ye akwa vema kumosi ye akazi Huberdeaus bakala ye wana wole amakento. Akazi awaya babaka nzo yampwena ya futila ina aviti a nzila awonso bafwana zingila. Aviti a nzila bakubanga e nzimbu muna futila e nzo. E nzo yayi twayikilanga yo vo Casa Branca, kadi yakuswa e se kia mpembe. Nkumbu miayingi wantu 12 yovo 14 twazingilanga mo. Wau vo aviti a nzila espesiale twakala, mono yo nkaz’ame Randi twasilanga umbangi tuka mene yamu nkokela. Muna kuma kiaki, twatoma yangalalanga wau vo mpangi zayingi batuyikamanga muna salu kia umbangi kana nkutu muna fuku ye mu nsungi a kiozi kiayingi.

Wantu ayingi muna mbanz’a Rimouski beyangalelanga longoka e Bibila. Vava vavioka mvu tanu, twayangalala kikilu vava ayingi muna alongoki eto a Bibila banungunuka yo vubwa. E nkutakani yanungunuka yo lwaka tezo kia 35 m’ateleki.

Kuna Quebec twalongwa e ndekwa zambote za sila umbangi. Twamona una o Yave katusadisila muna salu kia umbangi yo lungisa e nsatu zeto za nitu. Kuna diak’e sambu, twalongoka zola o wantu a zunga kiakina, kisi nsi kiau ye nding’a Kifalansa. Ediadi mpe diatusadisa mu zola wantu a makanda mankaka.—2 Kor. 6:13.

Kuna kinsalukisa, e Betele yatulomba vo twenda kuna mbanz’a Tracadie, kuna leste ya nsi a Nova Brunswick. E nsobani yayi yampasi kikilu yakala, kadi twakibakila e nzo a futila ye salu kia ndambu a lumbu se nlongi muna sikola imosi. Vana ntandu, akaka muna alongoki eto a Bibila ke kolo ko bakituka se ateleki ye Seka dia Kintinu diampa twatunganga.

Twasamba muna nsuk’a lumingu lwaluna ye twakingula e mbanza Tracadie, yaswaswana kikilu  yakala ye mbanz’a Rimouski. Kansi, twayindula vo, avo Yave ozolele vo twenda ko, tufwete kwenda. Twayambula vo Yave katufila ye twamona una kakatulwila e nkaku miawonso miakala mu nzil’eto. (Mal. 3:10) Wau vo nkaz’ame Randi otoma zolanga Yave, nkwa vema, ozolanga sala ye nkwa kiese, ke diakala diampasi ko muna yaluka.

Muna nkutakani twayenda, nkuluntu mosi kaka wakala mo, nkumbu andi Robert Ross. Yandi yo nkaz’andi Linda basala kala se aviti a nzila ye bakwamanana muna nkutakani yayina vava mwan’au antete kawutuka. Kana una vo nsedia balunga-lunganga, bakwamanana songa vema muna salu kia umbangi ye fu kia tambula nzenza, e diadi diatoma kutukasakesa.

Vava twasala se aviti a nzila kuna Tracadie mu mvu miole, twavewa e mboka mu sala se akengi a zunga. Mvu nsambwadi twasadila muna zunga ya nding’a Kingelezo. I bosi, twafilwa muna zunga kia nding’a Kifalansa kuna Quebec. Mpangi Léonce Crépeault, ona wakala se nkengi eto a mvivu kuna Quebec, wasanisinanga malongi mame. I bosi, wangiuvulanga: “Adieyi wadi vanga kimana e longi diaku diatoma simba e ntima mia wantu?” b Ediadi, diansadisa kikilu muna tomesa malongi mame kimana wantu babakula mo mu sazu.

Kisinga vilakana ko e kiese yamona vava yavewa kiyekwa kuna Lukutakanu lwa Mvivu lwa Nsi Zayingi kuna Montreal muna mvu wa 1978, lwakala ntu a diambu, “Fé Vitoriosa.” Yasadila kuna departamento ya madia. Twavingilanga lutangu lwa 80.000 ma wantu ye twatambula luludiku lwampa lwa una twadi sadila e salu kiaki. Mambu mawonso mampa makala, e salanganu yalambila, madia twadi lamba ye mpila twadi lambila. Twakala ye gileira 20 zampwena, kansi ezak’e ntangwa ke zatoma salanga ko. Wau vo nsaka za somba zakala kuna yanzala kia tela e somba, ke twalendanga mo kota ko. Muna fuku wavitila lukutakanu lwa mvivu kaka twalenda mo kota muna kubika mawonso. Twakwika e forno vitila o kuma kwa kiá muna lamba madia ma mene. Twayoya kikilu twakala, kansi yalongoka mayingi kwa mpangi za zikuka ye akwa kiese ana yasalanga yau. E yikundi twavanga muna lukutakanu lwaluna, ikwamanananga yamu wau. Kiese kiayingi twamona mu kala muna lukutakanu lwaluna lwamfunu kuna Quebec. Muna mvu  mia 1940 ye 1950, ampangi babangikwa kwayingi muna zunga kiakina.

Yalongoka mayingi kwa akwame ana basalanga se afidi a tukutakanu twampwena twa mvivu kuna Montreal. O mpangi David Splane ona osadilanga owau muna buka kia Selo Yambuta, yandi wakala se nkengi a lukutakanu lwa mvivu mu mvu umosi. Muna lukutakanu lwalanda, mono yavewa e kiyekwa kiaki, mpangi David mpe watoma kunsadisa.

Muna mvu wa 2011 vava twavanga mvu 36 muna salu kia kinkengi a zunga, yavewa kiyekwa kiankaka kia kala se nlongi a Sikola ya Akuluntu a Nkutakani. Muna mvu miole twakala ye kiyekwa kiaki, mono yo Randi twaleka mu mfulu 75 zaswaswana, kansi twatoma yangalela mawonso twavanganga. Kuna mfoko a konso kalasi, akuluntu batoma yangalalanga yo vutula matondo muna mpila e Selo Yambuta batokanenanga e kimwanda kiau.

I bosi, yavewa diaka e kiyekwa kia kala se nlongi a Sikola ya Ateleki a Kintinu. Nkumbu miayingi, wana sikola bayoya bakalanga, kadi e lumbu yawonso bavuandanga ola nsambwadi muna kalasi, kubika malongi mau kuna nzo mu ola tatu konso fuku yo kubika nsongesela yá yovo tanu konso lumingu. Mono yo nlongi ankaka, twabazayisanga vo muna lusadisu lwa Yave kaka balendanga vangila mawonso mama. Kieleka, kisinga vilakana ko una alongoki basivikilanga vava bamonanga una Yave kabasadisilanga mu vanga mayingi lutila una bayindulanga.

E mpila o mama kavuilanga akaka o mfunu, yafila alongoki andi mu nungunuka muna mwanda yo fila nkutu se diame mu yantika yangalela e ludi. Vava o mama kafwa, lumbu tatu kaka yavioka o papa wayenda muna Seka dia Kintinu yo landa e longi dia nkangu; twasivika kikilu. Wakwamanana kwenda muna tukutakanu mu mvu 26. O papa kasidi vubwa ko, kansi akuluntu bampovesanga vo tumingu twawonso, yandi i muntu antete walwakanga muna Seka dia Kintinu.

O mama mbandu ambote kakala kwa mono ye kwa aleke ame tatu amakento. Yau atatu ye akazi au bekwamanananga sadila Yave ye kwikizi kiawonso. Awole muna yau ku Betele besadilanga, o mosi, kuna Betele ya Portugal, wankaka kuna Betele ya Haiti.

Owau, mono yo Randi tu aviti a nzila a espesiale ku Hamilton, Ontário. Vava twasalanga se akengi a zunga, twayangalelanga vayika ye ateleki ankaka mu vanga e nkingula yo longoka ye alongoki au a Bibila. Kansi owau, tumonanga e kiese kia kala ye alongoki a Bibila a yeto kibeni yo mona lunungunuku lwau. Ekolo tuvanganga kikundi ye ampangi mu nkutakani eto yampa, tukasakeswanga mu mona una Yave kelunga-lungilanga mosi-mosi mu yau, kiakala muna ntangwa mpasi ye yakiese.

Vava tusungamenanga mawonso twavanga, tuyangalelanga una ampangi batusadisila yo kutusonga o zola kwakieleka. Muna kuma kiaki, yeto mpe tuvanganga mawonso muna ‘tokanena e wete’ dia akaka yo kubakasakesa wau bevanganga mana balenda muna salu kia Yave. (2 Kor. 7:6, 7) Kasikil’owu, muna nzo mosi, o ngudi yo wana aviti a nzila ngonde ke ngonde bakala. Yayuvula o se kana vo oyandi mpe oyindulanga sala se mviti a nzila. Wampovesa vo: “Aviti a nzila tatu kala isadisanga kwaku nzo.” Yanyuvula vo: “Nga lusadisu okubavananga lulutidi olu lwa Yave? Yamvovesa mpe vo, wadi mona e kiese kina akaka muna nzo andi bemonanga. Vioka ngonde sambanu, yandi mpe wayantika sala se mviti a nzila.

Kieleka, mono yo nkaz’ame Randi, tukwamanana samuna “mavangu masivi” ma Yave “kwa mbandu ilanda” ye tuzolele vo yau mpe bamona e kiese tumonanga muna salu kia Yave.—Nku. 71:17, 18.