1. Aweyi Akristu bafwete kadilanga nze nti? (Tala mpe e fwaniswa.)

 KINGANA kimosi kivovanga vo: “O nti uvuembanga, diampasi dikalanga mu bwiswa kwa tembwa.” Ediadi kisongele vo, o vuemba i kwau kusadisanga o nti. Yeto mpe, muna kwamanana sadila Yave ye kiese, tufwete kalanga yo ntim’anleka vava tubwilwanga mambu mampasi muna zingu. Aweyi tulenda wo vangila? Muna kulukilwanga e nsobani zivangamanga muna zingu kieto yo zitisanga e ngindu ye nzengo za akaka.

2. Nkia fu yikutusadisa muna kulukilwa e nsobani? Nkia mambu tulongoka mu longi diadi?

² Wau vo tu selo ya Yave, tuzolele kala akwa ntim’anleka, akwa lulembamu ye nkenda. Mu longi diadi tuvovela una e fu yayi yasadisila e mpangi zankaka mu zizidila e nsobani zavangama mu zingu kiau. Tuvovela mpe una e fu yayi ilenda kutusadisila. Kansi entete, yambula twavovela una Yave yo Yesu benena se mbandu ambote muna songa ntim’anleka.

3. Nkia ziku isonganga vo Yave nkwa ntim’anleka?

³ Yave oyikilwanga vo “Tadi” kadi okalanga wasikila ye ngingi. (Nsi. 32:4) Kansi mpe nkwa ntim’anleka. Ekolo e mambu mesobanga mu nza yayi, Yave osonganga ntim’anleka kimana kalungisa nsilu miandi. Yave wavanga o wantu muna mpw’andi ye ngangu za kulukilwa e nsobani zilenda kubalwakila. Okutuvananga e nkanikinu mia Bibila mikutusadisanga muna baka nzengo zambote kia kala nkia mpasi zilenda kutubwila. E mbandu a Yave ye nkanikinu miandi mikutusadisanga mu zaya vo kana una vo Yave i “Tadi” osonganga mpe ntim’anleka.

4. Yika e nona kisonganga una Yave kasongela ntim’anleka. (Levitiku 5:7, 11)

 ⁴ E nzila za Yave za lunga. Yave osonganga tezo, ke nkwa ntima ambadi ko muna mpila kekadilanga yo wantu. Kasikil’owu, badika una o Yave kasongela o ntim’anleka kwa Aneyisaele. Yave kavingilanga ko vo aneyisaele awonso bavana lukau lwau lumosi, kia kala amvuama yovo asukami. Kansi wayambula vo konso muntu kavana lukau lwandi mun’owu wa ndendelo zandi.—Tanga Levitiku 5:7, 11.

5. Yika e nona kisonganga una Yave kasongela lulembamu ye nkenda.

⁵ Lulembamu lwa Yave ye nkenda zandi zikumfilanga muna kala nkwa ntim’anleka. Kasikil’owu, lulembamu lwa Yave lwamoneka vava kakana fwasa o wantu ambi muna Sodoma. Yave wasadila e mbasi muna vovesa Loti wa nkwa unsongi vo katinina muna mbanza za miongo. Loti wonga kamona wa kwenda muna mbanza zazi. Muna kuma kiaki, wadodokela Nzambi vo katinina kuna Soare, yakala vo mbanza yakete ina o Nzambi kakana mpe o fwasa. Kansi Yave wayambula vo Loti katinina muna mbanza Soare yo lembi yo kafwasa. (Tuku 19:18-22) Mu mvu mialanda, Yave wasonga e nkenda kwa nkangu wazingilanga kuna Ninive. Watuma Yona wa ngunza muna kwenda zayisa esi Ninive vo e mbanza au kumosi yo yau befwaswa. Kansi vava esi Ninive baviluka o ntima, Yave wabafwila e nkenda yo lembi fwasa e mbanza.—Yona 3:1, 10; 4:10, 11.

6. Yika e nona isonganga vo Yesu watanginina o ntim’anleka wa Yave.

⁶ Yesu watanginina una o Yave kesongelanga o ntim’anleka. Wafilwa ova ntoto muna sila kaka umbangi kwa “mameme mavila ma nzo a Isaele.” Kansi wasonga o ntim’anleka yo sila mpe umbangi kwa wantu ankaka. Lumbu kimosi, nkento mosi ona kakala mwisi Isaele ko walomba kwa Yesu vo kawuka o mwan’andi ona ‘wabakama kwa nkuya yo mweswa mpasi zayingi.’ Yesu wafwila nkento ndioyo e nkenda yo wuka mwan’andi. (Mat. 15:21-28) Badika nona kiankaka. Kuna lubantiku lwa salu kiandi kia umbangi, Yesu wavova vo: “Konso ona okumpanina nkalu . . . , omono mpe ikumvanina nkalu.” (Mat. 10:33) Kansi, Yesu kavakulwila Petelo nkalu ko kana una vo Petelo wamvakulwila o nkalu nkumbu tatu. Vava kafuluka, Yesu wamoneka kwa Petelo ye nanga wansikidisa vo wanloloka ye wanzolanga.—Luka 24:33, 34.

7. Landila e sono kia Filipi 4:5, aweyi tuzolele vo akaka batubadikilanga?

⁷ Tumwene vo Yave wa Nzambi yo Yesu Kristu besonganga o ntim’anleka. Adieyi tuvova mu kuma kieto? Yave ovingilanga vo yeto mpe twasonganga ntim’anleka. (Tanga Filipi 4:5.) Nsekola imosi ivovanga vo: “Muna fu yeno nusonga vo nu akwa ntim’anleka.” Tulenda kukiyuvula: ‘Nga o wantu bekumbadikilanga vo i nkwa ntim’anleka yo yambulwila o mambu? O wantu bekumbadikilanga vo i  nkwa mbadi? Ikomekenanga akaka vo bavangila kaka o mambu muna mpil’ame? Yovo, iwinikinanga akaka yo landa e ngindu zau e zak’e ntangwa avo zambote kwandi zina?’ Vava tusonganga o ntim’anleka, tutangininanga Yave yo Yesu. Yambula twavovela mambu mole mana tulenda songela ntim’anleka. Vava o mambu muna zingu kieto mesobanga, ye vava e ngindu za akaka ye nzengo zau zikalanga zaswaswana ye zeto.

8. Aweyi o ntim’anleka ulenda kutusadisila vava mambu mesobanga muna zingu kieto? (Tala mvovo mina vana yanda lukaya.)

⁸ O songa ntim’anleka, divavanga vo twakalanga yo umbakuzi yo kala ye tezo vava mambu mesobanga muna zingu kieto. E nsobani zazi zilenda twasa mpasi zina ke tuyindulanga ko. Tulenda bakama kimbevo kia kinsalukisa, kondwa kwa nzimbu yovo muna nsi tuzingilanga mu lenda bwa ntantani za tuyalu yo kututwasila e mpasi. (Kim. 9:11; 1 Kor. 7:31) Kana nkutu nsobani za kiyekwa mu nkubik’a Yave zilenda kututwasila nkakalakani. Kansi, kiakala nkia diambu dilenda kutubwila, tulenda kweto kulukilwa e nsobani muna vanga e mambu malende: (1) tambulwila vo owau mambu masobele. (2) Sia e sungididi muna dina ofwete vanga owau. (3) Sia e sungididi muna mambu mambote mena vangama muna zingu kiaku ye (4) vanganga o mambu muna wete dia akaka. b Yambula twafimpa yaka nona isonganga una mambu mama malenda kutusadisila.

9. Aweyi akazi ana bakala misionario bazizidila e diambu dia kinsalukisa bawanana diau?

⁹ Tambulwila vo owau mambu masobele muna zingu kiaku. Mpangi Emanuele yo Francesca wa nkaz’andi bafilwa se misionario mu nsi mosi ya kinzenza. Vava bayantika longoka e nding’a nsi yayina yo kulukilwa e nkutakani ampa, e vuku kia COVID-19 kiayantika. O yau bakota mu quarentena yo lembi kala diaka vamosi ye ampangi. O ngudi a mpangi Francesca wafwa ku kinsalukisa. Mpangi Francesca wazola kala vamosi ye yitu yandi, kansi mu kuma kia vuku, kalenda kwenda ko. Aweyi kalenda zizidila e diambu diadi diampasi? Entete, mpangi Emanuele yo Francesca, basamba muna lomba e ngangu kimana bazizidila e ntokani za konso lumbu. Yave wasadila e nkubik’andi muna vana e mvutu za sambu yau. Kasikil’owu, bakasakeswa kwa mpangi ona wavova muna video imosi vo: “Avo otambulwidi e nsobani vana vau, ovutukila mpe e kiese kiaku mu sazu, ediadi dikusadisa mu vanga mawonso muna kiyekwa kiaku kiampa.” c Diazole, babaka e nzengo zatomesa e ndekwa zau za sila umbangi muna telefone ye balenda nkutu nlongoki mosi. Diatatu, batambulwila kuna kiese kiawonso o lukasakeso yo lusadisu bavewa kwa ampangi. Lumbu yawonso, mpangi mosi ankento wabatwikilanga o nkanda wakala ye sono ya Bibila ye wavanga wo mu mvu umosi. Diau dimosi mpe yo yeto, vava tutambulwilanga e nsobani mu zingu kieto, tukala yo luyangalalu muna mana tulenda vanga.

10. Aweyi mpangi mosi kakulukilwa e nsobani yampwena muna zingu kiandi?

¹⁰ Sia e sungididi muna dina ofwete vanga owau. Mpangi Christina mwisi Romênia ozingilanga kuna Japão, wakendalala kikilu vava  e nkutakani andi ya ndinga Kingeleso yafokolwa. Kansi, vana fulu kia sia sungididi kiayingi muna diambu diadi, wabaka e nzengo za yikama una ufwene e nkutakani a nding’a Japão yo kuyivana muna salu kia umbangi. Walomba kwa nkwandi a salu kimana kansadisa mu toma zaya e ndinga yayi. O nkwandi a salu watambulwila sadila e Bibila ye finkanda, Zinga ye Kiese Yakwele Mvu! muna kunlonga e ndinga. Mpangi Christina katoma zaya kaka nding’a Japão ko, kansi mpe diasadisa o nkwandi a salu mu yangalela e ludi. Lembi sia e sungididi kiayingi muna nsobani zeto yo kala ye ngindu za sikila, dilenda twasa e nluta mina ke twayindulanga ko.

11. Nki kiasadisa akazi mosi mu zizidila e mpasi zakondwa nzimbu?

¹¹ Vanganga o mambu muna wete dia akaka. Akazi mosi bezingilanga muna nsi ina vo e salu kieto kiasimwa, bayantika nuana ye mpasi zakondwa nzimbu vava kimvuama kia nsi au kiakuluka. Aweyi balenda zizidila e diambu diadi? Diantete, bavevola e zingu kiau. I bosi, vana fulu kia sia e sungididi muna diambu banuananga diau, bayantika sadisa akaka muna kuyivana muna salu kia umbangi. (Mav. 20:35) O yakala wavova vo: “Okuyivana muna salu kia umbangi, diatusadisa mu sia e sungididi kieto muna vanga luzolo lwa Nzambi yo lembi kala ye ngindu za bendomoka.” Vava e mambu muna zingu kieto mesobanga, tufwete sungamenanga o mfunu wakwamanana sadisa akaka musungula muna salu kia umbangi.

12. Aweyi e mbandu a Paulu wa ntumwa ilenda kutusadisila muna sobanga e nsangu zeto mun’owu wa nsatu za zunga kieto?

¹² Muna salu kieto kia umbangi, tufwete songanga o ntim’anleka. Tuwanananga yo wantu bena ye nsambila ye mpila ya yindulwila yaswaswana ye kisi nsi kia mpila mu mpila. Paulu wa ntumwa wasonganga ntim’anleka, o yeto mpe tulenda longoka mayingi muna mbandu andi. Yesu watumbika Paulu se “ntumw’a esi zula.” (Roma 11:13) Muna kiyekwa kwiandi, Paulu wa samun’e nsangu zambote kwa Ayuda, Mingerekia, ana batanga kwayingi, avati a nsengo asakaladi, akwa tunda ye atinu. Wau vo Paulu wakala ye kani dia simba e ntima mia wantu a mpila zawonso, wakituka “nze wantu a mpila zawonso.” (1 Kor. 9:19-23) Wasianga e sungididi muna fu ya kisi nsi ya wantu, nsansuka au ye mana bakwikilanga kimana kazaya una kekubasamunuina e nsangu zambote. Yeto mpe, tulenda vua e nluta muna salu kieto kia umbangi avo tusidi e sungididi yo wizanesa e nsangu zeto ye mana kikilu o wantu bavuidi o mfunu.

13. Nkia vonza kiyikwanga muna 1 Korinto 8:9 tufwete venga muna songa vo tuzitisanga e ngindu za akaka?

¹³ O songa ntim’anleka ulenda kutusadisa mu zitisanga e ngindu za akaka. Kasikil’owu, akaka muna mpangi zeto zamakento bezolanga tula e bote kansi akaka ke bezolanga ko. Mpangi zankaka bezolanga nua malavu ma nkolwa mu tezo, avo i akaka babaka e nzengo za lembi nua kana nkutu biafioti. Akristu awonso bena ye tima diakala yo vimpi wambote, kansi e mpila belunga-lungilanga o vimpi wau yaswaswana. Kansi avo tuyibadikidi vo yeto kaka tuna ye ndungidi yo komekena e ngindu zeto kwa ampangi mu nkutakani, tulenda tesesa akaka masakuba yo twasa e mpambani. Dialudi vo ke diau ko tuzolele vanga. (Tanga 1 Korinto 8:9; 10:23, 24) Yambula twabadika nona yole isonganga una osadila e nkanikinu mia Bibila dilenda kutusadisila mu kala ye tezo yo siamisa luvuvamu.

14. Nkia nkanikinu mia Bibila mifwete fila e mpil’eto ya kuyikubikanga yo vuata?

 ¹⁴ Mpila ya vuatila yo kuyikubika. Vana fulu kiasikidisa e mpila tufwete vuatila, Yave okutuvananga e nkanikinu mina tufwete landa. Tuvuatilanga mu mpila ifwanukini kwa selo ya Nzambi muna songanga ntim’anleka, zitu yo “lulungalalu.” (1 Tim. 2:9, 10; 1 Pet. 3:3) Kansi ke tuzolele tunta sungididi kwa yeto kibeni ko muna mpila tuvuatilanga. E nkanikinu mia Bibila milenda sadisa akuluntu mu venga sikidisa nsiku muna diambu ditadidi mvuatu ye mpila ya kubika e nsuki. Kasikil’owu, nkuluntu muna nkutakani mosi, wazola sadisa nleke mosi ona watangininanga aleke a zunga kiandi muna mpila kazengelanga e nsuki, zankufi kansi za vuangalakana. Aweyi akuluntu bafwana kunsadisila lembi sikidisa nsiku? O nkengi a zunga, wazayisa akuluntu bavovesa ampangi vo: “Vava nukalanga kuna vovelo, avo wantu basidi e sungididi kiayingi muna mvuatu mieno ke mu mana nuvovanga ko, disongele vo diambu dina vo muna mpila eno ya vuatila yo kuyikubika.” E mvovo miami, miasadisa akuluntu muna singika e diambu lembi sikidisa e nsiku. d

15. Nkia nsiku ye nkanikinu milenda kutufila vava tubakanga e nzengo muna mawuku? (Roma 14:5)

¹⁵ Lunga-lunga vimpi waku. Konso Nkristu kafwete baka e nzengo za una ke lunga-lungila o vimpi wandi. (Ngal. 6:5) Vava Akristu bebakanga e nzengo kana nkia mpila nlongo bebaka, bafwete lemvokela o nsiku a Bibila wa lembi vutulwa menga yo lembi sadila e mpandu. (Mav. 15:20; Ngal. 5:19, 20) Katula e mambu mama, konso Nkristu kafwete baka e nzengo yandi kibeni kana nkia mpila mawuku ketambulwila. Akaka bevavanga kaka mawuku mana mesadilwanga muna zunga  kiau, avo i akaka, bevavanga mawuku mankaka. Kiakala nkia mpila mawuku tuyangalelanga, tufwete zitisanga o nswa wa mpangi zeto wa baka e nzengo yau kibeni muna mpila belunga-lungila o vimpi wau. Muna diambu diadi, tufwete kwamanana sungamena vo: (1) Kintinu kia Nzambi kaka kiwuka yimbevo yawonso yakwele mvu. (Yes. 33:24) (2) Konso Nkristu kafwete kala “ye ziku” kia dina kevanga muna lunga-lunga o vimpi wandi. (Tanga Roma 14:5.) (3) Ke tufwete fundisanga akaka ko ngatu sia e sakuba kwa mpangi zeto. (Roma 14:13) (4) Akristu besonganga o zola, ke besadilanga nswa au wa kuyisolela ko muna komekena akaka balanda e ngindu zau, kadi bazeye wo vo e kintwandi mfunu kikilu kina omu nkutakani. (Roma 14:15, 19, 20) Avo tusungamene o mambu mama, tukala ye ngwizani ambote ye mpangi zeto yo siamisa luvuvamu mu nkutakani.

16. Aweyi o nkuluntu kalenda songela ntim’anleka muna mpila kekadilanga ye akwandi akuluntu? (Tala mpe mafoto.)

¹⁶ Akuluntu yau bafwete songanga e mbandu muna kalanga yo ntim’anleka. (1 Tim. 3:2, 3) Kasikil’owu, o nkuluntu kafwete vingilanga ko vo e ngindu zandi i zau kaka zifwete sadilwanga e ntangwa zawonso wau vo yandi i mbuta vana vena akuluntu ankaka. Osungamenanga vo o mwand’a Nzambi ulenda fila konso nkuluntu muna buka mu baka e nzengo zambote. Avo diambu ke dikululanga nkanikinu mia Nzambi ko, akuluntu besonganga ntim’anleka muna yikama kuna mvevo wawonso e nzengo za akuluntu akaka, kana nkutu vo nzengo zankaka bakele zau.

17. Akristu ana besonganga ntim’anleka nkia nsambu bevuanga?

¹⁷ Akristu nsambu zayingi bevuanga wau besonganga ntim’anleka. Tuyangalelanga kikundi ye mpangi zeto yo luvuvamu muna nkutakani. Tuyangalelanga mpe makanda ye fu ya kisi nsi yaswaswana mu nkubik’a Yave. Ye dia kiese mu zaya vo, kana una vo vena ye nswaswani yayi, yeto awonso twayikakiana mu sambila Yave. Vana ntandu a mawonso, tuna ye kiese mu zaya vo tutangininanga Yave wa Nzambi eto una vo nkwa ntim’anleka.