Mambu Masonama Muna Ngungu Yankulu Mazayakene
Diampasi diakala mu zaya mana masonama muna ngungu yasololwa kuna Ein Gedi muna mvu wa 1970. O umbangu wampa wa escaneamento 3-D wasengomona vo muna ngungu yayina, muna ye tini ya nkand’a Fuka, kumosi ye nkumbu a Nzambi
MUNA mvu wa 1970, asatuludi basolola ngungu mosi kuna zunga kia Ein Gedi kina kuna Isaele, lukufi ye kumu dia Mbu Afwa. Basolola e ngungu yayi ekolo batimanga fulu kimosi kiakala e sambilu edi diayokwa vava e vata diafwaswa, nanga muna kolo kia mvu wa 500 ye 550 wa tandu kieto. Wau vo e ngungu yayi ke yakala kikilu yambote ko, diampasi diakala mu tanga mana masonama mo. Diampasi mpe diakala mu ziula yo kadi ilenda mwangana yawonso. Kansi muna lusadisu lwa umbangu wampa, balenda “ziula” e ngungu yayina. Akwa ngangu basadila umbangu uyikilwanga vo escaneamento 3-D ye masini mankaka mampa mu zaya mana masonama muna ngungu yayina.
Adieyi o umbangu wampa wasengomona? Diazayakana vo e ngungu yayina ndambu a Nkand’a Nzambi. Muna ngungu yayina mwakala ye yaka sono ya nkand’a Fuka. Muna sono yayi, mwakala ye nkumbu a Nzambi muna masono ma Kiyibere. Nanga, e ngungu yayina yasonekwa muna kolo kia mvu wa 50 ye 400 wa tandu kieto. Avo i wau, eyayi i ngungu yanzole muna ngungu zankulu za Sono ya Kiyibere ya Nkand’a Nzambi zasololwa kala. Gil Zohar wa mwangi a nsangu muna zulunalu The Jerusalem Post, wasoneka vo: “Vitila umbangu wampa wasengomona mana masonama muna ngungu ya Ein Gedi ina ye tini ya nkand’a Fuka, vakala ye diambu ke diazayakana ko vana vena e ngungu ya Mbu Afwa nanga yasonekwa muna mvu wa 100 vitila Kristu ye ngungu iyikilwanga vo Códice de Alepo, eyi yasonekwa mu tandu kia 10 vitila Kristu.” Akwa ngangu bevovanga vo e ngungu yayina yaziulwa muna lusadisu lwa umbangu wampa isonganga vo e sono ya Massorete ya Torá “itoma lunga-lungwanga se vioka mafunda ye mafunda ma mvu. Vana ntandu, o vilwa wa asoneki ke wasoba ziku kia mana masonama mu ngungu yayina ko.”