1, 2. (a) Nkia diambu benuananga diau aleke ayingi bayaluka mu nsi yankaka? (b) Nkia yuvu tufimpa mu longi diadi?

NLEKE mosi una ye nkumbu a Joshua wavova vo: “Vava yakala kingiana-ngiana, ndinga ya mase mame yavovanga kuna nzo ye muna nkutakani. Kansi, vava yakota sikola, yayantika vova e ndinga ya nsi ina twazingilanga. Ke vavioka mvu miayingi ko, ndinga yayina kaka yavovanga. Kiabakulanga ko mana mavovuanga muna tukutakanu. E fu ya kisi nsi ya mase mame yaswaswana kikilu yakala ye yame.” Wantu ayingi babwilwa kala dina diabwila Joshua.

² O unu, vioka 240.000.000 ma wantu bezingilanga mu nsi zina ke bawutukila ko. Avo u se wayaluka mu nsi yankaka, aweyi olenda sadisila wan’aku balongoka zola Yave yo ‘kangalela muna ludi’? (3 Yoane 4) Aweyi akaka balenda sadisila?

3, 4. (a) Aweyi mase balenda songela mbandu ambote kwa wan’au? (b) Adieyi mase ke bafwete vingilanga ko kwa wan’au?

³ Mase, e mbandu eno mfunu ina avo nuzolele vo wan’eno bakala ye ngwizani ambote yo Yave yo vua moyo mvu ya mvu. Vava wan’eno bemonanga e ngolo nuvanganga za ‘vava ntete Kintinu,’ belongokanga vo Yave olenda lungisa e nsatu zau za lumbu ke lumbu avo bambudidi e vuvu. (Matai 6:33, 34) Nusianga e salu kia Yave vana fulu kiantete ke mu mavua ko. Nuvevola e zingu kieno yo venga dia e mfuka. Nuvavanga “lusalu kuna zulu,” i sia vo, tondakana kwa Yave vana fulu kia vavanga nzimbu yovo “nkembo a wantu.”—Tanga Maku 10:21, 22; Yoane 12:43.

⁴ Ke nuyifuntuna kwayingi ko muna salu yamu tezo kia lembi kala diaka ye ntangwa ya mokena yo wan’eno. Nuyambula vo wan’eno bazaya vo nutoma kubayangalelanga wau babaka e nzengo za sia Yave vana fulu kiantete ke mu vava kala ye tunda ko ngatu nzimbu zayingi, kiakala mu kuma kia yau kibeni yovo mu kuma kieno. Nufwete venga e ngindu za sia vo wana bafwete sadisa mase kimana bakala ye zingu kiambote. Diambote mu sungamena vo ‘wana ke yau ko bafwete lundilanga mase ye ngudi zau, kansi mase ye ngudi i bafwete lundilanga wan’au.’—2 Korinto 12:14.

5. Ekuma mase bafwete mokenenanga yo wan’au mambu ma Yave?

⁵ Nkand’a Nzambi wasakula vo wantu a “ndinga zawonso za zula” bekwiza muna nkubik’a Yave. (Zakariya 8:23) Kansi, avo wan’eno ke betoma bakulanga ko e ndinga ina nuvovanga, dilenda kala diampasi kwa yeno mu kubalonga e ludi. Wan’eno i alongoki antete a Nkand’a Nzambi nufwete kala yau. Muna vua moyo a mvu ya mvu, divavanga vo ‘bazaya Yave.’ (Yoane 17:3) Muna sadisa wan’eno bazaya malongi ma Yave, nufwete ‘mokenanga’ mambu mama nkumbu miayingi.—Tanga Nsiku 6:6, 7.

6. Nkia nluta wan’eno balenda vua avo balongokele nding’eno? (Tala fwaniswa kuna lubantiku lwa longi.)

⁶ O wan’eno belongoka e ndinga ya nsi nuzingilanga kuna sikola ye kwa wantu ankaka. Kansi muna longoka e nding’eno, nufwete kala ye fu kia mokenanga yau. Avo wan’eno bazeye nding’eno, diasazu dikala kwa yau mu mokena yeno yo kunuzayisa mana beyindulanga. Kansi, vena ye nluta miankaka ditwasanga. Avo wan’eno balongokele vova ndinga zayingi, umbakuzi wau uwokela yo kubasadisa mu bakula e ngindu za wantu ankaka. Dilenda kubavana mpe lau dia sila umbangi kwa wantu ayingi. Carolina una vo mase mandi anzenza, wavova vo: “O kala mu nkutakani ya ndinga ya kinzenza kiese kiayingi dikumpananga. O sadila kuna kuvuilu ateleki ayingi o mfunu, kiese kikilu ditwasanga.”

7. Adieyi nulenda vanga avo nkakalakani za ndinga lunuananga zau muna nzo?

⁷ Ekolo wana belongokanga e fu ye ndinga ya nsi ina bezingilanga, akaka muna yau  balenda vilakana e ndinga ivovanga mase mau. Mase, avo i diau divangamanga kwa wan’eno, nga nulenda sia e ngolo za longoka e ndinga ya nsi nuzingilanga? Diasazu dikala mu longa wan’eno e ludi avo nubakulanga mana bevovanga, e nsaka bezolanga ye salu bevewanga kuna sikola. Diambote mpe dikala avo nulendanga mokena ye alongi au. Dialudi vo ntangwa, ngolo ye lulembamu divavanga mu longoka ndinga. Kansi, nluta miayingi ditwasanga. Muna bonga e nona, avo mwan’eno ofwidi e matu, nga ke nuvanga ngolo ko za longoka e nding’a sinsu kimana nwamokenanga yandi? Diau adimosi, nufwete sianga ngolo za longoka e ndinga ina o mwana ketoma vovanga. Nga ke wau ko? *—Tala mvovo vana yanda.

8. Aweyi olenda sadisila wan’aku avo kuzeye toma vova ko e ndinga ya nsi nuzingilanga?

⁸ Dilenda kala diampasi kwa mase bena vo anzenza mu longoka vova e ndinga yampa ya wan’au. Ediadi dilenda kakidila mase mu sadisa wan’au mu bakula e “sono yavelela.” (2 Timoteo 3:15) Kana una vo i wau, olenda sadisa wan’aku mu zaya Yave yo kunzola. Mpangi Shan una vo nkuluntu wavova vo: “O ngudi eto kazaya toma vova ko e ndinga ina twabakulanga. Mono mpe ye nsanga zame ke twatoma vovanga ko e ndinga ina ngudi eto kavovanga. Kansi, vava twamonanga e ngolo kavanganga za longoka, samba yo fila e nsambila ya esi nzo konso lumingu, twabakula vo o zaya Yave diambu diamfunu kikilu.”

9. Aweyi mase balenda sadisila wan’au ana bevavanga vo balongokela mu ndinga zole?

⁹ Kuna kwa wana ankaka, dilenda vava vo balongoka oma ma Yave mu ndinga zole. Ekuma? E kuma kadi e ndinga bevovanga kuna sikola yaswaswana ye ina bevovanga kuna nzo. Muna kuma kiaki, mase mankaka besadilanga e nkanda, audio ye video za ndinga zau zole. Mase bezingilanga mu nsi za kinzenza bafwete sianga ngolo mu longa wan’au kimana bakala ye ngwizani ambote yo Yave.

10. (a) Nani ofwete sola e nkutakani ina esi nzo bafwete kala? (b) Adieyi mase bafwete vanga vitila babaka e nzengo?

¹⁰ Awana bena vo ‘anzenza’ avo kwandá bezingilanga ye mpangi ana bevovanga nding’au, bafwete lungananga mu nkutakani ya ndinga ya nsi ina bezingilanga. (Nkunga 146:9) Kansi, avo vena ye nkutakani ya nding’au ina lukufi, o se kafwete sola kana mu nkutakani ya nkia ndinga bekala ye esi nzo andi. Vitila se kabaka e nzengo zazi, kafwete toma fimpa diambu diadi yo samba kwa Nzambi. Kafwete mpe mokena yo nkaz’andi yo wana. (1 Korinto 11:3) Nkia mambu kafwete fimpae? Nkia nkanikinu  mia Nkand’a Nzambi milenda kunsadisa mu bak’e nzengo zambote?

11, 12. (a) O zaya e ndinga aweyi dilenda sadisila wana mu longoka diambu muna tukutakanu? (b) Ekuma wana ankaka ke bezolelanga longoka nding’a mase mau ko?

¹¹ Mase bafwete zayanga e nsatu za wan’au. Muna toma bakula e ludi kia Nkand’a Nzambi, o wana mayingi bevavanga, ke kwenda kaka mu tukutakanu ko konso lumingu. Yindula diambu edi: O wana balenda vua nluta muna kwenda kwa nkatu mu tukutakanu muna ndinga ina bebakulanga. Balenda longoka mayingi lutila nkutu una mase beyindulanga. Kansi, dilenda kala diampasi avo wana ke bebakulanga ko ndinga ivovuanga muna nkutakani. (Tanga 1 Korinto 14:9, 11.) Vana ntandu, ke disongele ko vo e ndinga ina wana bawutukila ikwamanana simba e ntima miau. Dialudi vo wana ankaka balenda longoka vana e mvutu, vanga nsongesela yo fila longi muna ndinga ivovanga mase mau, kansi ke belendanga kikilu vaikisa mawonso ko mena muna ntima.

¹² Mayingi mevavuanga muna kotesa e ludi muna ntima mia wana, ke zaya kaka ndinga ko. I diau diabwila Joshua ona tuyikidi kala kuna lubantiku. Esther wa mpangi andi wavova vo: “Mfunu kikilu dina kwa wan’akete mu zaya e ndinga, fu ya kisi nsi ye dibundu dia mase mau.” Avo wana ke bakulukilu e fu ya kisi nsi ya mase ko, diampasi dikala kwa yau mu longoka e ndinga ye dibundu dia mase mau. Adieyi mase balenda vanga?

13, 14. (a) Adieyi diafila mpangi mosi yo nkaz’andi mu yaluka yo wan’au mu nkutakani ya ndinga ya nsi bazingilanga? (b) Adieyi akazi awaya bavanganga mu siamisa e ngwizani au yo Yave?

¹³ Mase bena vo Akristu besianga nsatu za wan’au va fulu kiantete, ke mu zolela ya yau kibeni ko. (1 Korinto 10:24) Samuele wa se dia Joshua yo Esther wavova vo: “Mono yo nkaz’ame twavava zaya kana nkia ndinga ilenda sadisa wan’eto mu kotesa e ludi muna ntima miau. Muna kuma kiaki, twasamba kwa Nzambi kimana katuvana e ngangu. E mvutu za sambu kieto ke zau ko twavingilanga. Kansi, vava twamona vo ke balongokanga mayingi ko muna tukutakanu twa nding’eto, twabaka e nzengo za kwenda mu nkutakani ya ndinga ya nsi twazingilanga. Nkumbu miayingi, twayendanga entwadi muna tukutakanu ye muna salu kia umbangi. Twabokelanga mpe akundi eto beza dila kuna nzo eto yo kwenda sakana. Mawonso mama masadisa wan’eto mu toma zayana ye ampangi yo zaya Yave, ke nze Nzambi au kaka ko, kansi nze Se ye Nkundi au. I diambu diasunda o mfunu twavavanga kwa wan’eto, ke mu toma zaya nding’eto ko.”

¹⁴ Samuel wakudikila vo: “Muna siamisa e ngwizani eto yo Yave, mono yo nkaz’ame twayendanga mpe muna tukutakanu twa nding’eto ya kingutukila. Wau vo salu kiayingi twakalanga kiau, twayoyanga kikilu. Kansi, tuvutulanga matondo kwa Yave wau kasambula e ngolo twavanganga. Wan’eto yau atatu besadilanga Yave muna salu kia ntangwa ke ntangwa.”

15. Ekuma mpangi Kristina kamwena vo diambote kayaluka muna nkutakani ya ndinga ya nsi bazingilanga?

¹⁵ Avo wana bakitukidi se ambuta, balenda mona vo diambote mu sadila Yave muna nkutakani ya ndinga ina betoma bakulanga. Avo i wau, mase ke bafwete yindula  ko vo babembwelo kwa wan’au. Kristina wavova vo: “Kana una vo yavovanga fioti e nding’a mase mame, kiatoma bakulanga ko mana mavovuanga muna tukutakanu. Vava yakala ye kimbuta kia mvu 12, yayenda mu lukutakanu lwa mvivu muna ndinga yavovanga kuna sikola. Wau i nkumbu antete yabakula vo mana yawanga i ludi. Nsobani yankaka yavangama vava yayantika samba muna ndinga yavovanga kuna sikola. Yazayisa kwa Yave mana makala muna ntim’ame.” (Mavangu 2:11, 41) Vava kalungisa kimbuta kia mvu 18, Kristina wamokena ye mase mandi yo baka e nzengo za yaluka mu nkutakani ya ndinga ya nsi bazingilanga. Wavova vo: “O longoka oma ma Yave muna ndinga yavovanga kuna sikola diamfila mu vanga diambu.” Ke vavioka kolo ko, Kristina wakituka se mviti a nzila. Owau kiese kiayingi kena kiau.

16. Ekuma mpangi Nadia kenena ye kiese wau kakwamanana mu nkutakani ya ndinga ya kinzenza?

¹⁶ Aleke, nga nuzolele kwenda mu nkutakani ya ndinga ivovuanga mu nsi nuzingilanga? Avo i wau, nukiyuvula vo: Nga o yaluka mu nkutakani yayina dikunusadisa mu finama Yave? (Yakobo 4:8) Nga nuzolele yaluka mu kuma kia sia vo ke nuzolele ko vo mase meno bazayanga mawonso nuvanganga? Nga nuzolele wo vanga mu kuma kia sia vo ke nuzolele sia ngolo ko za longoka e nding’eno? Mpangi Nadia ona osadilanga kuna Betele, wavova vo: “Vava mono ye mpangi zame twakala aleke, twazola yaluka mu nkutakani ya ndinga ya nsi ina twazingilanga.” Kansi, mase mandi bazaya wo vo avo wan’au bayalukidi, ke dikubasadisa ko mu kala ye ngwizani ambote yo Yave. Wakudikila vo: “Owau tuvutulanga matondo muna ngolo bavanga mase meto mu kutulonga e nding’au yo kutusia mu nkutakani ya ndinga ya kinzenza. Ediadi kiese kiayingi dikututwasilanga yo kutuvana malau mayingi mu sadisa akaka mu zaya Yave.”

17. (a) Kwa nani o Yave kavana e mbebe ya sansa wana? (b) Aweyi mase balenda vuila lusadisu mu longa e ludi kwa wan’au?

¹⁷ Yave kwa mase kavana e mbebe ya longa e ludi kwa wan’au. Kavana mbebe yayi kwa nkaka ko ngatu kwa muntu ankaka. (Tanga Ngana 1:8; 31:10, 27, 28.) Kansi, mase ana ke bazeye ndinga ya nsi ina bezingilanga ko balenda vava lusadisu mu kotesa e ludi muna ntima mia wan’au. Avo mase balombele lusadisu, ke disongele ko vo mbebe ya sansa wan’au betinanga. O lomba lusadisu imosi muna mpila balenda sansila wan’au “muna longi ye luludiku lwa Yave.” (Efeso 6:4) Kasikil’owu, mase balenda lomba lusadisu kwa akuluntu a nkutakani mu mpila balenda fidila nsambila ya esi nzo yo sadisa wan’au mu solola akundi ambote.

18, 19. (a) Aweyi mpangi zankaka balenda sadisila aleke? (b) Adieyi mase bafwete kwamanana vanga?

¹⁸ Muna sadisa wan’au, ezak’e ntangwa mase balenda bokela mpangi zankaka kimana bakala vamosi muna nsambila ya esi nzo. Vana ntandu, aleke ayingi belongokanga muna mbandu a mpangi zankaka vava bevaikanga entwadi muna salu kia umbangi yovo sala salu yankaka. (Ngana 27:17) Mpangi Shan ona tuyikidi kala, wavova vo: “Isungamenanga ampangi ana  bansianga kuna nsi a mave mau. Mayingi yalongokanga vava bansadisanga mu kubika yo fila malongi muna tukutakanu. Yatoma yangalelanga mpe sakana vamosi ye ampangi.”

¹⁹ Kansi, awana besolwanga kwa mase mu sadisa wan’au bafwete kubakasakesanga mu zitisa mase mau. Balenda wo vanga muna vovelanga oma mambote bevanganga mase mau yo lembi kulula e wisa kia mase kia sansa wan’au. Vana ntandu, awana bevananga lusadisu bafwete venga konso fu kilenda badikilwa vo kiambi kwa ampangi yovo kwa wantu ankaka. (1 Petelo 2:12) Kana una vo mase balenda lomba lusadisu kwa akaka, yau bena ye mbebe ya longa e ludi kwa wan’au. Bafwete vavanga zaya lusadisu luna ampangi bevananga kwa wan’au.

20. Aweyi mase balenda sadisila wan’au mu kituka selo yakwikizi ya Yave?

²⁰ Mase, nusambanga kwa Yave kimana kanusadisa yo vanga mana nulenda muna sansa wan’eno. (Tanga 2 Tusansu 15:7.) Vana fulu kia tokanenanga wete dia yeno kibeni, nufwete tokanenanga dina dilenda sadisa wan’eno mu kala ye ngwizani ambote yo Yave. Nuvanga mawonso nulenda mu kotesa e Diambu dia Nzambi muna ntima mia wan’eno. Ke nudimbula vuvu ko vo wan’eno balenda kituka selo ya Yave. Vava wan’eno belemvokelanga Diambu dia Nzambi yo landa mbandu eno, numona nze una wamona Yoane wa ntumwa mu kuma kia awana kalonga e ludi. Wavova vo: “Kina ye kiese kisundidi e kiaki ko: kia wa vo o wan’ame muna ludi bekangalelanga.”—3 Yoane 4.