MUNA mvu wa 1910, mase mame bayaluka kuna Tbilisi, Georgia, yo kwenda zingila kuna Canadá. Mu mpatu mosi bazingilanga yakala lukufi ye vata dia Pelly, zunga kia Saskatchewan, kuna Canada. Mu mvu wa 1928 yawutuka. Mono i mwan’ansuka muna wana sambanu twawutuka. Se diame wafwa una vasala ngonde sambanu vitila yawutuka. Ngudi ame wafwa vava yakala nsedia. Ke vavioka kolo kiayingi ko, mbut’ame Lucy ona wakala vo i mw’antete wafwa muna kimbuta kia mvu 17. Muna kuma kiaki, ngudi ame ankazi wansansa kumosi ye mpangi zame.

Lumbu kimosi vava yakala nleke, mpangi zame bambona vava yatuntanga nkil’a mvalu mosi wampwena twakala wau. Batokana kikilu kadi o mvalu ulenda kundunguna muna tambi yandi. Muna kuma kiaki, bakaza mu ndinga yangolo vo yayambula kuntunta. Wau vo nima yabafila, kiawá ko vava bakazanga. Diakese wau vo o mvalu ke wampanga diambu ko. Kansi, e kiaki i lumbu kina mpangi zame babakula vo matu mame mafwa.

Muntu mosi wakala vo nkundi eto, wavova vo diambote ngienda tangila ku sikola ya afwa matu. Muna kuma kiaki, Nick wa ngudi ame ankazi wansonekesa mu sikola ya afwa matu yakala kuna Saskatoon, Saskatchewan. E sikola yayi, kwandá kikilu yakala ye nzo eto. Wau vo mvu tanu kaka yakala  miau, wonga kikilu yamona. Mu lumbu ya vundu kaka yayendanga kingula mpangi zame. Kuna kwalanda, yalongoka nding’a sinsu yo yantika sakana ye yingiana-ngiana yankaka.

Muna mvu wa 1939, mpangi ame ankento Marion wakazala yo Bill Danylchuck. Bandata kuna nzo au kumosi ye mpangi ame ankento Frances. Yau i wantu antete muna yitu yame bayantika longoka ye Mbangi za Yave. Muna lumbu ya vundu, bavanganga mawonso balenda mu kunzayisa mana balongokanga muna Nkand’a Nzambi. Diampasi kikilu diakalanga kwa yeto mu mokena yau kadi ke bazaya nding’a sinsu ko. Kana una vo i wau, bamona vo yayangalelanga kikilu mana yalongokanga mu kuma kia Yave. Yabakula vo mana bavovanga ngwizani mena ye mana Nkand’a Nzambi uvovanga. Muna kuma kiaki, yayantika kwenda yau entwadi muna salu kia umbangi. Ke vavioka kolo kiayingi ko, kina kia 5 kia ngonde a Setemba a mvu wa 1941, Bill wamvuba muna longa diampwena diasiwa maza ma sima. E maza mama manzizi kikilu makala.

Muna mvu wa 1946, vava yayenda viokesela e lumbu ya vundu kuna nzo, twayenda ku lukutakanu lwampwena kuna mbanza Cleveland, Ohio, Estados Unidos. Muna lumbu kiantete, e mpangi zame bansonekenanga mambu kimana yalanda e malongi ma lukutakanu. Kansi, muna lumbu kiazole, yayangalala kikilu vava yabakula vo vena ye mpangi wasekolanga malongi muna nding’a sinsu mu kuma ki’awana bafwa matu. Ediadi diansadisa mu vua nluta muna malongi mawonso yo toma bakula mana Nkand’a Nzambi ulonganga.

Muna ntangwa yayina, vava Mvita Yanzole ya Nz’amvimba yafokoka, wantu ayingi bazola songa kwikizi kwa luyalu lwa nsi au. Kansi, vava yatuka kuna lukutakanu yo vutuka kuna sikola, yakala ye kani dia sikila ye kwikizi muna Yave. Muna kuma kiaki, yayambula kunda e sinsu kia nsi, yimbila nkung’a nsi yo kembela nkinzi mia mabundu. Yayambula mpe kwenda mu nzo a nzambi ye akundi ame a sikola. E mfumu za sikola ke bayangalala ko, bazola kumvumisa yo vova mambu maluvunu kimana yasoba e ngindu. Akundi ame a sikola babakula dina diavangamanga. Muna kuma kiaki, malau mayingi yakala mau mu kubasila umbangi. Akaka muna akundi ame a sikola nze Larry Androsoff, Norman Dittrick, yo Emil Schneider, kuna kwalanda batambulwila e ludi ye bakinu sadila Yave yamu unu.

Vava yakingulanga mbanza zankaka, yasianga e ngolo za sila umbangi kw’awana bafwa matu. Kasikil’owu, kuna mbanza Montreal, yayenda ku fulu kimosi kiakutakenanga afwa matu. Yasila umbangi kwa toko dimosi una ye nkumbu a Eddie Tager ona wakala mu buka kia yimpumbulu. Yavana kafwidi mu mvu waviokele, mu nkutakani ya nding’a sinsu kakedinge kuna Laval, Quebec. Yazayana mpe ye Juan Ardanez. Nze esi Beroya, e toko diadi wavavululanga kimana kakala ye ziku vo mana kalongokanga mu Nkand’a Nzambi kikilu matukanga. (Mavangu 17:10, 11) Yandi mpe watambulwila e ludi, wasala nze nkuluntu kuna Ontario, Canadá, yamuna lufwa lwandi.

Muna mvu wa 1950, yayenda kuna mbanza Vancouver. Kana una vo izolanga sila umbangi kwa afwa matu, kisinga vilakana ko e lumbu kina yasila umbangi kwa nkento  mosi una vo ke fwa matu ko, una ye nkumbu Chris Spicer. Watambula e nkanda ye wazola vo ngienda mokena yo nkaz’andi Gary. Yayenda kuna nzo au, twatoma mokena kikilu. Mambu twasonekanga muna nkanda mu mokena. Tuka muna lumbu kiakina, ke twamonananga diaka ko. Vava vavioka mvu miayingi, twamonana muna lukutakanu lwa mvivu lwakala kuna mbanza Toronto, Ontario. Kiakina i lumbu kadi vubwa o Gary. E nona kiaki kiansungamesa o mfunu wa sadila konso lau mu sila umbangi, kadi ke tuzayanga ko kana vo ndiona tusila umbangi osinga tambulwila e ludi.

Kuna kwalanda, yavutuka kuna Saskatoon. Yawanana ye nkento mosi wampovesa vo yayantika longoka Nkand’a Nzambi yo wan’andi wole bafwa matu bena vo zinsimba, Jean yo Joan Rothenberger. Batangilanga kuna sikola ya afwa matu ina mono yatangila. Ke vavioka kolo ko, dumbelele yau wole bayantika vovesa akundi au a sikola mana balongokanga. Kuna kwalanda, wana tanu a sikola bakituka Mbangi za Yave. Mosi muna yau i Eunice Colin. Yazayana yo Eunice muna mvu wansuka wa sikola. Vava twazayana, wampana má kianzenzo yo kungiuvula kana vo tulenda kala akundi. Kuna kwalanda, wakituka muntu amfunu kikilu muna zingu kiame. Wakituka se nkaz’ame.

Vava ngudi a Eunice kazaya vo Nkand’a Nzambi kena longoka, wazayisa mfumu a sikola vo kavanga diambu mu kwikidisa Eunice kimana kayambula longoka Nkand’a Nzambi. Kana una vo wavava kunsima yo baka nkutu e nkanda miandi kalongokelanga, Eunice wakwamanana songa kwikizi muna Yave. Vava kabaka e nzengo za vubwa, mase mandi bamvovesa vo: “Avo okitukidi Mbangi a Yave, ku zingila diaka mu nzo yayi ko.” Muna kuma kiaki, vava kalungisa mvu 17, Eunice wavaika mu nzo a mase mandi yo kwenda zingila mu nzo ya esi nzo mosi bena vo Mbangi za Yave. Wakwamanana longoka Nkand’a Nzambi, i bosi, wavubwa. Vava  twasompana muna mvu wa 1960, mase mandi ke bayiza ku nkinzi a lukazalu lweto ko. Kansi, vava vavioka mvu miayingi, bayantika kutuzitisa mu kuma kia mana twakwikilanga ye mpila ina twasansilanga wan’eto.

Wau vo yeto awole twafwa matu, diampasi diakala mu sansa wana nsambwadi bewanga. Kansi, twavanga e nkubika ya kubalonga e nding’a sinsu kimana twatoma mokenanga yo kubalonga e ludi. Ampangi muna nkutakani batoma kutusadisanga. Kasikil’owu, se dimosi watusonekena nkanda mu kutuzayisa vo mosi muna wan’eto mvovo miansoni kavovanga muna Seka dia Kintinu. Vana vau twasingika diambu diadi. O unu nyá muna wan’eto, James, Jerry, Nicholas, yo Steven besadilanga Yave ye kwikizi kiawonso kumosi ye akento ye wan’au. Yau nyá se akuluntu. Nicholas yo nkaz’andi Deborah bevananga lusadisu muna salu kia sekola nding’a sinsu kuna vula dia Grã-Bretanha. Steven yo nkaz’andi Shannan bena muna buka kia asekodi a nding’a sinsu kuna vula dia Estados Unidos.

Diankenda vo, vava vasala ngonde mosi kaka mu lungisa mvu 40 mia lukazalu lweto, Eunice wafwa ye kimbevo kia câncer. Muna  kolo kiakina kiampasi, o lukwikilu lwandi muna lufuluku lwamvana nkuma wa zizidila. Ivingilanga e lumbu tusinga monana diaka.

Muna ngonde a Fevelelo ya mvu wa 2012, yabwa yo toloka kulu. Muna kuma kiaki, yayenda zingila kuna nzo a mwan’ame kimana kansadisanga. Owau, mu nkutakani ya nding’a sinsu twina, yakinu sala se nkuluntu. Eyayi i nkumbu antete ngina mu nkutakani ya nding’a sinsu. Kansi, aweyi yakumikinanga e ngwizani ame yo Yave mu mvu miawonso yakala mu nkutakani ya Kingelezo? Yave wansadisanga. Walungisa o nsilu andi wa lunga-lunga wana bakondwa mase. (Nkunga 10:14) Ivutulanga matondo kw’awonso ana bansadisa muna kunsonekenanga mambu kimana yatoma bakula malongi ma lukutakanu, kundonga nding’a sinsu yo kunsekolwela malongi ma lukutakanu.

Ezak’e ntangwa, yakendalalanga kikilu yo dimbula e vuvu kadi kiawanga ko mana mavovuanga muna tukutakanu. Yamonanga vo ke vena muntu ko wabakulanga e mpila yambote ya sadisila ana bafwa matu. Kansi, muna ntangwa yayina, yayindulanga e mvovo mina Petelo kavovesa kwa Yesu vo: “E Mfumu, kwa nani tukwenda? O mambu ma moyo a mvu ya mvu, nge una mau.” (Yoane 6:66-68) Nze mpangi zayingi zafwa matu ana bena mu ludi mu mvu miayingi, yalongoka kala ye luzindalalu. Yalongoka bunda e vuvu muna Yave ye muna nkubik’andi. Ediadi nsambu zayingi diantwasila. Owau, vena ye nkanda miayingi mia nding’ame, ngina mpe ye kiese kia zaya vo ndenda lungana mu tukutakanu twakete ye twampwena twa nding’a sinsu ya esi América. Kieleka, zingu kiakiese kikilu ngina kiau ye kia nsambu wau isadilanga Yave wa Nzambi eto.