1, 2. (a) O finama Yave i diambu diangangu tulenda vanga. Ekuma? (b) Nkia diambu tuvovela mu longi diadi?

O FINAMA Yave i diambu diangangu tulenda vanga. Ke vena muntu osundidi Yave ko muna nkuma, ngangu ye zola. Dialudi, tuzolele kwamanana kunsonga kwikizi yo kala kuna sambu diandi. (Nkunga 96:4-6) Kansi, ayingi muna selo ya Nzambi bayambula wo vanga.

² Mu longi diadi, tuvovela nona ya wantu bavovanga vo ku sambu dia Yave bakala, kansi ezak’e ntangwa bavanganga mambu mana Yave kemenganga. E malongi mamfunu tulongoka muna nona yayi malenda kutusadisa mu sikila ye kwikizi muna Yave.

3. Ekuma Yave kavavila sadisila Kaini? Adieyi Yave kamvovesa?

³ Kasikil’owu, badika e nona kia Kaini. Kasambilanga nzambi zaluvunu ko. Kana una vo i wau, Yave katondanga nsambil’andi ko. Ekuma? Yave wamona makani mambi muna  ntim’a Kaini. (1 Yoane 3:12) Yave walukisa Kaini vo: ‘Kele vo ovangidi o wete nga kutondwa ko e? ovo olembi vang’o wete, esumu dibubamene ova mwelo: omu nge mun’o luntati luandi, onge okunyala?’ (Etuku 4:6, 7) Yave wawondelela Kaini vo avo ovilukidi o ntima yo kala kuna sambu diandi, oyandi mpe wadi kala kuna sambu dia Kaini.

4. Adieyi Kaini kavanga vava kakala ye lau dia kala kuna sambu dia Yave?

⁴ Kele vo Kaini wasoba e ngindu zandi, Yave wadi tonda diaka e nsambil’andi. Kansi, Kaini kawila Nzambi ko, e ngindu ye makani mandi mambi mamfila mu vanga mambu mambi. (Yakobo 1:14, 15) Vava Kaini kakala nleke, nanga kayindulanga nkutu ko vo osinga kolamena Yave. Kansi, Kaini waveza luludiku lwa Nzambi, wakolamena Nzambi yo vonda nleke andi.

5. Nkia ngindu zilenda kutufila mu vidisa e dienga dia Yave?

⁵ Nze Kaini, o unu Nkristu olenda vova vo Yave kesambilanga kansi, kuna diak’e sambu ovanganga mambu mana Yave kemenganga. (Yuda 11) Olenda kala yo vema muna salu kia umbangi yo kwenda muna tukutakanu twawonso. Kansi, ezak’e ntangwa oyambulanga vo ngindu za tá e zumba, lulendo yovo kimpala kiayala ngindu zandi. (1 Yoane 2:15-17; 3:15) E ngindu zazi zilenda kumfila mu sumuka. Nanga wantu ankaka ke bezayanga ko mana tuyindulanga yovo vanga, kansi Yave ozeye mo. Yave ozeye kana vo ku sambu diandi twina yovo ve.—Tanga Yeremiya 17:9, 10.

6. Aweyi Yave kekutusadisilanga mu sunda e zolela yambi?

⁶ Kana nkutu vava tuvanganga o vilwa, Yave ke kutubembolanga vana vau ko. Vava tukuyisianga mu vonza, Yave okutubokelanga vo: “Nuviluk’oku ngina, ozevo mviluk’oko nwina.” (Malaki 3:7) Yave ozeye lutovoko tunuananga lwau. Kana una vo i wau, ozolele vo twasunda lutovoko yo menga oma mambi. (Yesaya 55:7) Avo tuvangidi wo, Yave osianga nsilu wa kutusadisa yo kutuvana o nkuma tuvuidi o mfunu muna sunda e zolela yambi.—Etuku 4:7.

7. Aweyi Solomo kafwasila e kikundi kiandi yo Yave?

⁷ Vava Solomo kakala nleke, ngwizani ambote kakala yau yo Yave. Nzambi wamvana ngangu zayingi yo kumvana kiyekwa kia tunga e tempelo yambote-mbote muna Yerusaleme. Kansi o Solomo wafwasa e kikundi kiandi yo Yave. (1 Ntinu 3:12; 11:1, 2) O Nsiku a Nzambi wavovanga vo ntinu kalendi ‘kala ye akento ayingi ko, kimana o ntim’andi walembi bendomoka.’ (Nsiku 17:17) Solomo kalemvokela nsiku wau ko. Kuna kwalanda, wasompa akento 700 ye makangu 300. (1 Ntinu 11:3) Ayingi muna akento awaya anzenza bakala, nzambi zaluvunu basambilanga. Solomo kalemvokela mpe nsiku a Nzambi ko wa lembi sompana ye akento anzenza.—Nsiku 7:3, 4.

8. Aweyi Solomo kakolamena Yave?

⁸ Malembe-malembe, Solomo wavidisa o zola kakala kwau muna nsiku mia Yave. Kuna kwalanda, wayantika vanga mambu mambi. Watunga maziku ma nzambi zaluvunu Asetorete ye Kemose. Wayantika sambila e nzambi zazi zaluvunu zina akento andi basambilanga. Solomo watunga maziku mama vana mongo wakala mantalani ye  Yerusaleme, muna katungila e tempelo a Yave. (1 Ntinu 11:5-8; 2 Ntinu 23:13) Nanga Solomo wayivuna mu yindula vo Yave oveza mawonso mambi kavanga kele vo okelele yimenga muna tempelo.

9. Nkia diambu diavangama vava Solomo kalembi wila luludiku lwa Yave?

⁹ Kansi Yave ke vezanga sumu ko. O Nkand’a Nzambi uvovanga vo: “O Yave ofungidi Solomo o makasi, wau vo o ntim’andi ukatukidi muna Yave wa Nzambi.” Nzambi wavava sadisa Solomo. Yave ‘wasengomoka kwa yandi nsengomoka zole yo kunkanikina vo kalandi nzambi zakaka ko, kansi kasidi lunda nkanikinu a Yave ko.’ Muna kuma kiaki, Yave wabembola Solomo yo yambula kunsadisa. Yave kayambula ko vo wan’a Solomo bayala zula kiawonso kia Isaele. Mpasi zayingi banuana zau mu kolo kia mafunda ye mafunda ma mvu.—1 Ntinu 11:9-13.

10. Nki kilenda fwasa e kikundi kieto yo Yave?

¹⁰ Avo tusolele akundi ana ke bebakulanga ko ngatu zitisa e nsiku mia Nzambi, balenda yivisa e ngindu zeto yo fwasa kikundi kieto yo Yave. Akundi awaya nanga balenda kala ampangi muna nkutakani, kansi ke bena ye kikundi kiasikila ko yo Yave. Balenda mpe kala yitu yovo mfinangani zeto, akweto a salu yovo akweto a sikola ana ke besambilanga Yave ko. Avo akundi eto ke belemvokelanga nsiku mia Yave ko, balenda kutuvukumuna yo fwasa e kikundi kieto yo Nzambi.

11. Nki kilenda kutusadisa mu sola akundi ambote?

 ¹¹ Tanga 1 Korinto 15:33. Wantu ayingi bena ye fu yambote. Awana ke besambilanga Yave ko, ke ntangwa zawonso ko bevanganga mambu mambi. Nanga ozeye wantu a mpila yayi. Nga disongele vo akundi ambote? Aweyi e kikundi yo wantu awaya kivanga muna ngwizani aku yo Yave? Nga bekusadisa mu finama Nzambi? Nkia mambu beyangalelanga? Nkia mambu bezolanga mokenena? Nga bezolanga vovela mambu matadidi mvuatu, nzimbu, lekwa yampa, nsaka ye mankaka? Nga fu kia kumba bena kiau? Nga bezolanga vovela mambu mansoni? Yesu walukisa vo: “Muna ntima i mutukanga mana kevovang’o nua.” (Matai 12:34) Avo omwene vo akundi aku balenda sia e ngwizani aku yo Yave mu vonza, vanga diambu vana vau. Kulula e ntangwa nuviokesanga vamosi, avo divuilu o mfunu, vonda e kikundi ye wantu awaya.—Ngana 13:20.

12. (a) Adieyi Yave kavovesa Aneyisaele vava bavaika muna Engipito? (b) Adieyi Aneyisaele bavova vava o Nzambi kabalomba vo basikila ye kwikizi muna yandi?

¹² Tulenda mpe longoka diambu mu dina diavangama vava Yave kavevola Aneyisaele kuna Engipito. Vava nkangu bakutakana vana Mongo a Sinai, Yave wakisunzula kwa yau mu mpil’a sivi. Bamona e tuti dia ndombe, nsemo, mwisi yo wá e miandazi ye zú diangolo dia mpungi. (Luvaiku 19:16-19) I bosi, bawá e nding’a Yave yavova vo yandi “i Nzambi ansongo.” Wabasia nsilu vo okwamanana songa e kwikizi kw’awana bekunzolanga yo lemvokela e nkanikinu miandi. (Tanga Luvaiku 20:1-6.) Yave wavovesa Aneyisaele vo avo bakwamanene kala kuna sambu diandi, oyandi mpe okala yau. Kele vo wakala muna buka kiakina yo wá e mvovo mia Yave, adieyi wadi vanga? Nanga wadi vova nze una bavova Aneyisaele: “O mambu mawonso mavovele Yave i tuvanga.” (Luvaiku 24:3) Kansi ke vavioka kolo kiayingi ko, vabwa diambu diatonta e kwikizi kia Aneyisaele muna Nzambi. Nkia diambu?

13. Nkia diambu diatonta e kwikizi kia Aneyisaele?

¹³ Aneyisaele bazakama vava bamona o nkum’a Nzambi. Muna kuma kiaki, Mose wayenda kuna Mongo a Sinai yo mokena yo Yave mu kuma kiau. (Luvaiku 20:18-21) Kansi Mose kavutuka mu nzaki ko vana vakala o nkangu. Diamoneka nze yau bakondelo mfidi muna makanga. Adieyi bavanga? Nanga Aneyisaele vuvu kiasaka bakala kiau muna Mose, ona wabafilanga. Bavovesa Arone vo: ‘Telama, watuvangil’e nzambi ona okutuvita; kadi o Mose ndioyu, o muntu watutombola muna Engipito, ke tuzeye ko dina dimbwididi.’—Luvaiku 32:1, 2.

14. Nkia ngindu zabendomoka bakala zau Aneyisaele? Aweyi o Yave kabadikila dina bavanga?

¹⁴ Aneyisaele bazaya wo vo sambila teke diambu diambi kikilu. (Luvaiku 20:3-5) Kansi, ke vavioka kolo ko bayantika sambila mwan’a ngombe awolo. Kana una vo bakolamena nkanikinu a Yave, Aneyisaele bayindula vo Yave wakinu kuna sambu diau. Arone wayikila nkutu e nsambil’a mwan’a ngombe vo “nkungi kwa Yave.” Adieyi kavanga o Yave? Wavovesa Mose vo nkangu “utumbukidi” yo vengomoka muna nzila  ina ‘kabakanikina.’ Yave wafunga kikilu makasi yo baka e nzengo za fwasa e zula kiawonso.—Luvaiku 32:5-10.

15, 16. Aweyi Mose yo Arone basongela vo ku sambu dia Yave kikilu bakala? (Tala e fwaniswa kuna lubantiku lwa longi.)

¹⁵ Wau vo Yave i Nzambi a nkenda, kafwasa nkangu awonso ko. Wavana Aneyisaele e lau dia songa kana vo ku sambu diandi bazolele kala. (Luvaiku 32:14) Vava Mose kamona o nkangu wakazanga, yimbila yo kina vana ndambu a teke, wakosomona e teke kia mwan’a ngombe awolo. I bosi, Mose wavova vo: ‘Nani una kuna sambu dia Yave? Keza oku ngina. O wan’a Levi bele kuna ndambu a Mose.’—Luvaiku 32:17-20, 26.

¹⁶ Kana una vo Arone wavanga e teke kia mwan’a ngombe awolo, waviluka o ntima kumosi ye Anelevi akaka ana basola kala kuna sambu dia Yave. Akwa kwikizi awaya basonga vo ke bakala ku sambu dia asumuki ko. Nzengo zambote kikilu babaka, e kuma kadi muna lumbu kialanda, mafunda ye mafunda m’awana basambila e teke kia wolo bavondwa. Kansi, awana bakala kuna sambu dia Yave bavuluka. Nzambi wasia nsilu wa kubasambula.—Luvaiku 32:27-29.

17. Adieyi tulenda longoka mu dina Paulu kasoneka mu kuma kia teke kia mwan’a ngombe awolo?

¹⁷ Adieyi tulenda longoka? Paulu wa ntumwa wavova vo: “Mambu mama masonama se mbandu kwa yeto,” kimana twalembi kala ‘asambidi a teke.’ Paulu wakudikila vo mambu mama “masonekwa muna kutulukisa, oyeto tulwakilu kwa nsuka za tandu. Dianu vo, ndiona obenze vo telama katelamene, mbula katoma tala kalembi bwa.” (1 Korinto 10:6, 7, 11, 12) Nze una usonganga e mvovo mia Paulu, kana nkutu awana besambilanga Yave balenda yantika vanga mambu mambi. Balenda yindula vo bakinu tondakana kwa Yave. Kansi, o vova kwankatu vo tuzolele kala akundi a Yave yovo tu akwa kwikizi, ke disongele ko vo Yave okutuyangalelanga.—1 Korinto 10:1-5.

18. Adieyi dilenda kutufila mu vambana yo Yave? Nkia mfwilu dilenda kututwasila?

¹⁸ Wau vo Mose kavutuka mu nzaki ko kuna Mongo a sinai, ediadi diatokanesa Aneyisaele. Diau dimosi mpe, avo e mbaninu a tandu kiaki ke izidi mu nzaki ko nze una twayindulanga, yeto mpe tulenda tokana kwayingi. Tulenda yantika yindula vo nsilu una Yave kasia mu kuma kia kusentu wakinu kwandá yovo ke usinga lungana ko. Tulenda yantika sia sungididi muna zolela yeto vana fulu kia vanga mana Yave kezolanga. Avo ke tuyikebele ko, tulenda kuyivambula yo Yave yo vanga mambu mana ke twayindulanga ko vo tulenda mo vanga.

19. Adieyi tufwete sungamenanga? Ekuma?

¹⁹ Yave ovavanga vo twanlemvokela ye nsi a ntima yawonso yo sambila kaka yandi. (Luvaiku 20:5) Ekuma Yave kekutulombelanga vo twavanga wo? E kuma kadi zola kekutuzolanga. Avo tuyambwidi  vanga mana Yave kezolanga, tuyantika vanga mana Satana kezolanga. Ediadi dia vonza kikilu. Paulu wa ntumwa wavova vo: “Ke nulendi nua mbungw’a Yave ye mbungw’a nkuya ko; ke nulendi dila vana ‘meza ma Yave’ ko ye vana meza ma nkuya.”—1 Korinto 10:21.

20. Aweyi Yave kekutusadisilanga avo tuvangidi vilwa?

²⁰ Kaini, Solomo ye Aneyisaele bakala ye lau dia viluka o ntima yo soba e kadilu kiau. (Mavangu 3:19) Kieleka, Yave ke bembolanga wantu vana vau ko mu kuma kia sia kaka vo vilwa bavangidi. Badika una kalolokela Arone. O unu, Yave okutuvananga tuludiku kuna zola kwawonso mu kututanina twalembi vanga oma mambi. Osadilanga o Nkand’a Nzambi, nkanda mieto ye mpangi zankaka. Avo tulemvokele tuludiku twa Yave, tulenda kala ye ziku vo Yave okutusonga e nkenda zandi.

21. Vava e kwikizi kieto muna Yave kitontwanga, adieyi tufwete vanga?

²¹ Yave kani kekalanga diau vava kekutusonganga e nkenda zandi. (2 Korinto 6:1) E nkenda za Yave zikutuvananga e lau dia “tina e fu kia lembi vumina Nzambi ye zolela ya nza.” (Tanga Tito 2:11-14.) Mu nza yayi, vena ye mambu mayingi metontanga e kwikizi kieto muna Yave. Muna kuma kiaki, kala kaka kuna sambu dia Yave yo sungamena vo ‘Yave wa Nzambi aku kaka ofwete vumina, yandi ofwete sadila yo tatidila.’—Nsiku 10:20.