1, 2. (a) Ekuma e mvovo miasonama muna Nsiku 6:4 mitomene zayakena? (b) Ekuma Mose kavovela e mvovo miami?

MU mvu miayingi, Ayuda basadilanga e mvovo miasonama muna Nsiku 6:4 muna sambu. E sambu kiaki kiayikilwanga vo Shema, mvovo wantete wa sono kiaki muna Kiyibere. Ayuda ayingi basambanga e sambu kiaki konso lumbu muna mene ye muna nkokela mu songa vo Yave kaka basambilanga.

² E mvovo miami mina muna mvovo miansuka kavova Mose kwa nkangu a Isaele. Muna mvu wa 1473 vitila Kristu, Aneyisaele kuna Moabe bakala, bafinama sauka Nkoko a Yodani yo baka Nsi a Nsilu. (Nsiku 6:1) Mose wafila nkangu mu mvu 40, wazola vo bakala yo unkabu kimana basunda e mpasi zikubabwila. Diavavanga vo babund’e vuvu muna Yave wa Nzambi au yo sikila ye kwikizi muna yandi. Muna kuma kiaki, e mvovo miansuka mia Mose miabakasakesa mu vanga wo.  Vava kayika Nkanikinu Kumi ye nsiku miankaka kavana o Yave, Mose wasungamesa o nkangu dina tutanganga muna Nsiku 6:4, 5. (Tanga.)

3. Nkia yuvu tubadika mu longi diadi?

³ Aneyisaele bazaya wo vo Yave wa Nzambi au “i Yave mosi.” Aneyisaele akwa kwikizi Nzambi mosi kaka basambilanga, i sia vo, Nzambi a mase mau. Ozevo, ekuma Mose kabasungamesa vo Yave wa Nzambi au “i Yave mosi”? Nkia ngwizani ina vana vena ludi kiaki yo nkanikinu wa zola Nzambi muna nsi a ntim’eto yawonso, fulumwinu kieto kiawonso yo mun’efuka dieto diawonso? O unu, aweyi tulenda sadila e mvovo miasonama muna Nsiku 6:4, 5?

4, 5. (a) O mvovo “Yave mosi” aweyi usongele? (b) Aweyi Yave kaswaswanene ye nzambi za zula?

⁴ Kafwanane ye nzambi zankaka ko. O mvovo “Yave mosi” usongele vo Yave kafwananene ye konso nzambi ko. Ekuma Mose kasadila mvovo wau? Nanga kakala ye kani dia songa ko vo longi dia Nzambi mu ntatu dialuvunu. Yave i Mvangi a zulu ye ntoto, Mfumu a nza yawonso. Yandi i Nzambi mosi kaka aludi, ke vena nzambi ankaka ko ofwananene yandi. (2 Samuele 7:22) Muna kuma kiaki, e mvovo mia Mose miasungamesa Aneyisaele vo Yave kaka bafwete sambila. Ke bafwete tanginina fu ya wantu bazinganga lukufi yo yau ko, ana basambilanga nzambi zayingi zaluvunu. Wantu awaya bakwikilanga vo nzambi zau wisa bakala kiau muna nsema.

⁵ Kasikil’owu, esi Engipito basambilanga Rá wa nzambi a ntangwa, nzambi ankento Nut wa nzambi a zulu, Geb wa nzambi a ntoto, Hápi wa nzambi a Nilo. Basambilanga mpe bulu yankaka. Yave wasonga vo osundidi zinzambi zazi zawonso vava katwika Vuku Kumi. O Bale i nzambi batoma sambilanga Anekenani, nzambi aluvunu ona bakwikilanga vo i wavanga e lekwa yawonso yamoyo. Bakwikilanga mpe vo yandi i nzambi a zulu, mvula ye tembwa. Mu fulu yayingi, wantu babundanga e vuvu muna lutaninu lwa Bale. (Ntalu 25:3) Kuna kwa Aneyisaele, diavavanga vo basungamena vo Nzambi au, wa ‘Nzambi aludi,’ i “Yave mosi,” kafwananene ye nzambi zankaka ko.​—Nsiku 4:35, 39.

6, 7. Ayeyi i nsasa yankaka ya mvovo “mosi”? Aweyi Yave kesongelanga vo yandi i Nzambi “mosi” kaka?

⁶ Ke sobanga ko, Nkwa Kwikizi. O mvovo “Yave mosi,” usongele mpe vo e kani diandi ye mavangu mandi ke mesobanga ko. Yave wa Nzambi kavambana ko ngatu Nzambi ona kalendi zayakana ko. Nkwa kwikizi, kesobanga ko, ludi kaka kevovanga. Kasikil’owu, wasia nsilu kwa Abarayama vo mbongo andi isinga zingila muna Nsi a Nsilu. Yave masivi mayingi kavanga kimana kalungisi o nsilu wau. Vioka nkama makumaya ye makumatatu ma  mvu tuka kasila o nsilu wau, kani dia Yave ke diasoba ko.​—Etuku 12:1, 2, 7; Luvaiku 12:40, 41.

⁷ Vioka mvu miayingi, Yave wabokela Aneyisaele vo mbangi zandi yo kubavovesa vo: “I mono oyu; ke vena Nzambi yampita ko, ngatu kala on’okundandila ko.” Yave watoma kiesesa vo e kani diandi ke disobanga ko vava kakudikila vo: ‘Tuka kiakadila mwini i mono aka.’ (Yesaya 43:10, 13; 44:6; 48:12) Ekwe lau diampwena bakala diau Aneyisaele dia sambila Nzambi ona ke sobanga ko, wa nkwa kwikizi! Oyeto mpe tuna ye lau diadi.​—Malaki 3:6; Yakobo 1:17.

8, 9. (a) Adieyi Yave kevavanga kwa asambidi andi? (b) Aweyi Yesu kasongela o mfunu wa mvovo mia Mose?

⁸ Kieleka, Mose wasungamesa Aneyisaele vo Yave wadi kwamanana kubazola yo kubalunga-lunga, kesoba ko. Yave wavingilanga vo Aneyisaele basambila kaka yandi yo kunzola muna nsi a ntima au yawonso, fulumwinu yo ngolo zau zawonso. Diavavanga vo mase basadilanga konso lau mu longa wan’au mambu ma Yave kimana yau mpe basambila kaka Yave.​—Nsiku 6:6-9.

⁹ Yave ke sobanga kani diandi ko. Muna kuma kiaki, ke singa soba nkanikinu miandi miasina ko mina kevavanga kw’asambidi andi akieleka. Avo tuzolele vo Yave kayangalela e nsambil’eto, tufwete sambila kaka yandi yo kunzola ye nsi a ntim’eto yawonso, fulumwinu ye ngolo zeto zawonso. Yesu wavova vo wau i nsiku usundidi o mfunu. (Tanga Maku 12:28-31.) Yambula twazaya una tulenda songela muna mavangu vo tukwikilanga vo “Yave wa Nzambi eto i Yave mosi.”

10, 11. (a) Mu nkia mpila e nsambil’a Yave inina yaswaswana? (b) Aweyi matoko ma Ayibere kuna Babele basongela vo Yave kaka basambilanga?

¹⁰ Yave kaka i Nzambi eto. Tusonganga vo tukumvuminanga vava tusambilanga kaka yandi. Ke tulendi sambila nzambi zankaka ko ngatu sanganesa ngindu zabendomoka ye mavangu mambi muna nsambil’a Yave. Yave ke mpasi nzambi ko ona osundidi nzambi zawonso yovo ona osundidi o nkuma. Yandi i Nzambi aludi. Yave kaka tufwete sambila.​—Tanga Lusengomono 4:11.

¹¹ Muna nkand’a Daniele, tutanganga lusansu lwa matoko ma Ayibere, Daniele, Kananiya, Misaele yo Azareya. Basonga vo Yave kaka basambilanga vava ke bazola dia ko madia makala vo mafunzuka kuna kwa asambidi a Yave. Akundi tatu a Daniele ke bazola vumbamena e teke kia wolo ko kia Nebukandesa. Yave basianga va fulu kiantete. Basikila ye kwikizi muna yandi.​—Daniele 1:1–3:30.

12. Nkia diambu tufwete kuyikebela kimana twasambila kaka Yave?

¹² Tufwete sianga Yave va fulu kiantete muna zingu kieto. Avo tuzolele sambila kaka Yave, tufwete kuyikebanga kimana twalembi  sia lekwa yankaka vana fulu kiandi. Nkia lekwa yayi? Muna Nsiku Kumi, Yave wavova vo nkangu andi ke bafwete sambila nzambi zankaka ko. Ke bafwete sambila konso teke ko. (Nsiku 5:6-10) O unu, vena ye nsambila za teke za mpila mu mpila, dilenda kala diampasi mu zaya zawonso. Kansi, Yave ke sobanga nkanikinu miandi ko. Wakinu “Yave mosi” kaka yamu wau. Yambula twazaya una tulenda vengela nsambila za teke o unu.

13. Nki tulenda yantika zola lutila Yave?

¹³ Muna Kolosai 3:5 (tanga), tutanganga e lekwa ilenda fwasa ngwizani eto yo Yave. Muna sono kiaki, e loko dibadikilwanga vo nsambil’a teke. Mu nkia mpila? Vava tukalanga ye tima diasaka dia kala ye lekwa, nze nzimbu zayingi yovo lekwa yantalu, e ngindu zazi zilenda kutuyala nze nzambi. Masumu mawonso mayikilu muna Kolosai 3:5, ngwizani mena ye loko, dina vo imosi muna nsambila za teke. Muna kuma kiaki, avo tukedi ye tima diasaka muna lekwa yayi, tulenda yantika yo zola lutila Nzambi. Yave ke kala diaka “Yave mosi” ko kwa yeto. Ke tuzolele ko vo diadi diatubwila.

14. Nkia lulukisu kavana o Yoane wa ntumwa mu kuma kia zola kweto muna Nzambi?

¹⁴ Yoane wa ntumwa wavovela diambu dimosi difwananene ye diadi. Walukisa vo avo muntu ozolele lekwa ya nza, i sia vo, “zolela ya nitu, zolela ya meso ye lusanu mu kuma kia mavua,” disonga vo “o zola kwa Se ke kwina mu yandi ko.” (1 Yoane 2:15, 16) Muna kuma kiaki, tufwete kuyifimpanga mu zaya kana vo lekwa ya nza tuzolanga. Tulenda mona vo tuyantikidi zola nsaka ye mpila ya vuatila ya wantu a nza yayi. Yovo vo tulenda kala ye tima dia vava “mambu manene” muna tanga sikola zandá. (Yeremiya 45:4, 5) E nza yampa ifinamene. Muna kuma kiaki, tufwete sungamenanga e mvovo miankuma kavova o Mose. Avo tubakwidi yo kwikila vo “Yave wa Nzambi eto i Yave mosi,” yandi kaka tusambila yo kunsadila mu mpila ina kazolele.​—Ayibere 12:28, 29.

15. Ekuma Paulu kasungamesa Akristu vo Nzambi i “Yave mosi”?

¹⁵ O mvovo “Yave mosi,” ukutusadisanga mu bakula vo Yave ozolele vo selo yandi bakala mu kintwadi yo kala ye kani dimosi muna zingu. Muna nkutakani ya Akristu a tandu kiantete, mwakala ye Ayuda, Mingerekia, Esi Roma ye wantu a zula yankaka. Vakala ye nswaswani muna nsansuka, fu ya kisi nsi ye mana bayangalelanga. Muna kuma kia nswaswani  zazi, diampasi diakala kw’akaka mu tambulwila nsambila yampa yovo yambula mana bavanganga. Diavava vo Paulu kabasungamesa vo Akristu Nzambi mosi kaka basambilanga, i sia vo, Yave.​—Tanga 1 Korinto 8:5, 6.

16, 17. (a) Nkia ungunza ulungananga mu lumbu yeto? Nkia nluta ditwasanga? (b) Nki kilenda fwasa kintwadi kieto?

¹⁶ Adieyi tuvova mu kuma kia nkutakani ya Akristu o unu? Yesaya wa ngunza wavova vo: “Muna lumbu yambaninu,” wantu a zula yawonso beyikakiana muna sambila Yave. Bevova vo: ‘Okutulonga nzila zandi, twakangala muna mayendelo mandi.’ (Yesaya 2:2, 3) Tuna ye kiese kia mona e ndungan’a ungunza wau mu lumbu yeto. E mpangi zeto z’akala ye z’akento, mu fulu yayingi betukanga, ndinga zaswaswana bevovanga, e fu yau mpe ya kisi nsi yaswaswana. Kana una vo i wau, tusambilanga Yave mu kintwadi. Kansi wau vo twaswaswana, ezak’e ntangwa tulenda wanana ye mambu mampasi.

¹⁷ Kasikil’owu, aweyi obadikilanga mpangi za nsi zankaka? E ndinga bevovanga,  mvuatu, fu yau ye madia mau malenda kala maswaswana. Nga ovenganga vanga yau kikundi yo mokena kaka y’awana nuyangalelanga mambu mamosi? Aweyi obadikilanga akuluntu a zunga kiaku ana bena vo ubasundidi mu kimbuta yovo bena ye se kia nitu ye fu ya kisi nsi yaswaswana? Avo ka tuyikebele ko, tulenda yambula vo e nswaswani zazi zatuyala yo fwasa kintwadi kieto.

18, 19. (a) Nkia longi dina muna Efeso 4:1-3? (b) Adieyi tulenda vanga muna siamisa kintwadi muna nkutakani?

¹⁸ Aweyi tulenda vengela e mambu mama? Paulu luludiku lwambote kavana kwa Akristu ana bazingilanga muna mbanz’a Efeso, mbanza ya umvuama yazingilanga ulolo wa wantu a nsi zaswaswana. (Tanga Efeso 4:1-3.) Paulu wayika fu nze lulembamu, luzindalalu ye zola. E fu yayi ina nze malunzi mangolo mesimbanga e nzo kimana yalembi bwa. Kansi, ngolo divavanga muna lunga-lunga e nzo. Paulu wazola vo Akristu muna mbanz’a Efeso basia ngolo za “tatidila untwadi wa mwanda.”

¹⁹ Yeto awonso tufwete vanga mawonso tulenda muna tatidila kintwadi muna nkutakani. Aweyi tulenda wo vangila? Entete, tufwete yima yo songa e fu ina Paulu kayika, nze lulembamu, luzindalalu ye zola. Diazole, tufwete sia ngolo za siamisa “kangwa kia ungudi.” E ntantani zina nze nkaku muna kintwadi kieto. Muna kuma kiaki, tufwete sianga e ngolo za singika konso ntantani kimana twatatidila luvuvamu ye kintwadi muna nkutakani.

20. Aweyi tulenda songela vo tubakulanga vo “Yave wa Nzambi eto i Yave mosi”?

²⁰ “Yave wa Nzambi eto i Yave mosi.” E mvovo miami miankuma kikilu. Miakumika Aneyisaele mu zizidila e mpasi vava bakota muna Nsi a Nsilu. E mvovo miami milenda mpe kutukumika kimana twazizidila e kolo kia mpasi zayingi yo kota muna Paradiso. Yambula twabaka e nzengo za sambila kaka Yave. Tufwete kunzola yo kunsadila ye nsi a ntim’eto yawonso, fulumwinu ye ngolo zeto zawonso. Tufwete sia e ngolo za siamisa luvuvamu ye kintwadi muna nkutakani. Avo tukwamanene vanga mambu mama, Yesu okutubadikila nze mameme, tumona e ndungan’a mvovo miandi oku vo: “Nwiza, yeno nwasambulwa kwa Se diame, nwavuila e Kintinu kina nwakubikilwa tuka kuna semo dia nza.”​—Matai 25:34.