1, 2. (a) E lekwa ina tusianga e vuvu aweyi iswaswanene ye lekwa ina wantu ankaka besianga e vuvu? (b) Adieyi tulongoka mu longi diadi?

YAVE watuvana lekwa yayingi yambote ina tufwete sia e vuvu. Wasia nsilu wa velelesa e nkumbu andi yo lungisa luzolo lwandi kuna zulu yo va ntoto. (Matai 6:9, 10) Mama i mambu masundidi o mfunu tuvingilanga. Yave wasia mpe nsilu wa kutuvana moyo a mvu ya mvu, kiakala kuna zulu yovo ova ntoto. Ekwe kiese tukala kiau! (Yoane 10:16; 2 Petelo 3:13) Tuvingilanga mona una Yave kekwamanena fila yo sadisa nkangu andi mu lumbu yayi yambaninu.

² Nkand’a Nzambi uvovanga vo lukwikilu i “lusikidisu” lwa mana tusianga e vuvu. Ediadi disongele vo awana bena ye lukwikilu, bena kikilu ye ziku vo e nsilu mia Yave lungana milungana. (Ayibere 11:1) Kuna diak’e sambu, wantu ayingi o unu besianga e vuvu yo vingila lekwa, kansi ke bena ye ziku ko kana vo besinga tambula kikilu e lekwa yayi. Kasikil’owu, muntu olenda kala ye vuvu vo osunda e nsaka za tá mpanza  (loteria), kansi kena kikilu ye ziku ko vo sunda ke sunda. Mu longi diadi, tuzaya dina tulenda vanga mu kumika lukwikilu lweto muna nsilu mia Nzambi. Tulongoka mpe una lukwikilu lwasikila lulenda kutusadisila owau.

3. Ekuma tukwikidilanga vo nsilu mia Nzambi lungana milungana?

³ Ke vena muntu ko owutukanga ye lukwikilu. Muna kala ye lukwikilu, tufwete yambula vo mwand’avelela a Nzambi wayala ntima mieto. (Ngalatia 5:22) O mwand’avelela ulenda kutusadisa mu zaya Yave. Vava tubakulanga vo yandi i Mpungu-ngolo ye nkwa ngangu, tukalanga ye ziku vo olenda lungisa nsilu miandi miawonso. Yave oyikilanga e nsilu miandi nze miau milungane kala. Wavova vo: “Mavangamene.” (Tanga Lusengomono 21:3-6.) Tuzeye wo vo Yave olungisanga mawonso kesianga o nsilu. Yandi i “Nzambi aziku.” Kiaki i kuma tukwikidilanga muna mawonso kekutuvovesanga mu kuma kia kusentu.—Nsiku 7:9.

4. Nkia vuvu bakala kiau e selo ya Nzambi kuna nz’ankulu?

⁴ E kapu kia 11 kia nkanda Ayibere kiyikanga nkumbu za wantu 16 ana bakala ye lukwikilu lwasikila muna nsilu mia Yave. Kiyikanga mpe wantu ankaka ana bayangidika Yave ‘mu kuma kia lukwikilu lwau.’ (Ayibere 11:39) Yau awonso bavingilanga e “mbongo” ina Yave kasia o nsilu. Bazaya wo vo e mbongo yayi ifwasa mbeni zawonso za Nzambi yo kitula diaka e nza se paradiso. (Etuku 3:15) E selo yayi yakwikizi ya Nzambi bakala ye vuvu vo Yave osinga kubafula. Kieleka, ke bavingilanga ko vo bafulwa kimana benda zingila kuna zulu, kadi muna ntangwa yayina Yesu kayivanina moyo andi ko. (Ngalatia 3:16) Kansi, bakala ye vuvu kia zingila yakwele mvu muna paradiso ova ntoto.—Nkunga 37:11; Yesaya 26:19; Osea 13:14.

5, 6. Adieyi Abarayama ye esi nzo andi bavingilanga? Aweyi bakumikinanga lukwikilu lwau? (Tala fwaniswa kuna lubantiku lwa longi.)

⁵ E sono kia Ayibere 11:13 kivovanga mu kuma kia selo yayi yakwikizi ya Yave vo: “Awonso awaya muna lukwikilu bafwila, kana una vo ke batambula ko mana basilwa o nsilu; kansi kwanda bamwena mo yo yangalela mo.” Bavingilanga e nza yampa yo kuyimwena vo bakotele mo kala. Mosi muna yau i Abarayama. Yesu wavova vo Abarayama ‘wayangalelanga e vuvu kia mona e lumbu’ kiakina. (Yoane 8:56) Sara, Isaki, Yakobo ye akaka bavingilanga mpe ntangwa ina Kintinu kina vo “Nzambi i ntungi ye mvangi” kiadi yala e nza yawonso.—Ayibere 11:8-11.

⁶ Aweyi Abarayama ye esi nzo andi bakumikinanga lukwikilu lwau? Ke bayambulanga ko longoka oma ma Yave. Ezak’e ntangwa, Nzambi wamokenanga yau muna nzil’a mbasi, mona-meso yovo ndozi. Nanga balongoka mpe muna mbandu ya selo yakwikizi ana bavita yovo muna sono yankulu. Abarayama ye esi nzo andi ke basidi vilakana nsilu mia Nzambi ko. Bakalanga ye kiese kia badika mio. Muna kuma kiaki, ke bakala ye lukatikisu ko vo Yave olungisa nsilu miandi. Basikila ye kwikizi muna Yave kana nkutu vava bawanananga ye mpasi yovo lubangamu.

7. Nki katuvana o Nzambi muna kumika lukwikilu lweto? Adieyi tufwete vanganga?

 ⁷ Adieyi dilenda kutusadisa mu kwamanana kala ye lukwikilu lwasikila? Yave okutuvananga o Nkand’a Nzambi kimana watulonga e nsilu miandi mu kuma kia kusentu. Muna Nkand’a Nzambi, Yave okutusonganga dina tufwete vanga mu kala ye kiese. Ekiaki i kuma dinina diambote kwa yeto mu tanganga o Nkand’a Nzambi lumbu yawonso yo landa luludiku lwandi. (Nkunga 1:1-3; tanga Mavangu 17:11.) Yave osadilanga mpe “ntaudi akwikizi yo lulungalalu” muna kutuvana “madia muna ntangwa ifwene.” (Matai 24:45) Nze nkangu a Nzambi kuna nz’ankulu, tufwete tanganga yo badika e nsilu mia Nzambi. Ediadi dikutusadisa mu sikila ye kwikizi muna Nzambi yo vingila e ntangwa ina Kintinu kiandi kisinga yala e nza yawonso.

8. Aweyi e sambu kilenda kumikina lukwikilu lweto?

⁸ Adieyi diaka diasadisa nkangu a Yave kuna nz’ankulu mu kumika lukwikilu lwau? Balombanga lusadisu kwa Yave muna sambu. I bosi, vava e sambu yau yavaninwanga e mvutu, lukwikilu lwau lwakumamanga. (Nekemiya 1:4, 11; Nkunga 34:4, 15, 17; Daniele 9:19-21) Diau dimosi mpe yo yeto, vava tumonanga una Yave kevaninanga e mvutu za sambu yeto yo kutuvana ina tuvuidi o mfunu muna ntangw’andi, lukwikilu lweto muna yandi lukumamanga. (Tanga 1 Yoane 5:14, 15.) Tufwete mpe ‘kwamanana lomba’ kwa Yave katuvana mwand’andi avelela kimana watusadisa mu kumika lukwikilu lweto.—Luka 11:9, 13.

9. Nkia mambu tufwete lombanga muna sambu?

⁹ Vava tusambanga kwa Yave, ke tufwete lombanga kaka ko vo katuvana ina tuvuidi o mfunu. Tufwete mpe kumvutulanga matondo yo kunkembelela lumbu yawonso kadi mayingi kevanganga muna wete dieto. (Nkunga 40:5) O nkangu a Yave usambanga mpe mu kuma kia mpangi zau mu nz’amvimba. Kasikil’owu, ‘tusungamenanga awana bena muna pelezo.’ Tusambanga mpe mu kuma kia “awana bevitang’o ntu” muna nkutakani. Vava tumonanga una Yave kevaninanga e mvutu za sambu yeto, lukwikilu lweto muna yandi lukumamanga yo toma kumfinama.—Ayibere 13:3, 7.

10. Adieyi diasadisa selo ya Nzambi kuna nz’ankulu mu kala yo unkabu yo sikila ye kwikizi muna Nzambi?

¹⁰ Muna Ayibere kapu kia 11, Paulu wa ntumwa wavova vo: “Akento batambula mafwa mau muna lufuluku, kansi akala ankaka babangikwa yamuna lufwa wau ke batambulwila luvevoko ko, kimana babaka lufuluku lusundidi o wete.” (Ayibere 11:35) Ayingi bazizidila e mpasi yo sikila ye kwikizi muna Nzambi kadi lukwikilu lwasikila bakala lwau muna lufuluku luna Nzambi kasia o nsilu. Bazaya wo vo kuna sentu, Yave osinga kubafula yo zingila yakwele mvu  ova ntoto. Yindula dina diabwila Nabote yo Zakariya. Bavondelwa muna matadi mu kuma kia lemvokela Nzambi. (1 Ntinu 21:3, 15; 2 Tusansu 24:20, 21) Daniele watubwa muna wulu dia nkosi. Akundi andi batubwa vana soka dia tiya. Batambulwila o fwa ke mu kolamena Yave ko. Wantu awaya bakala ye lukwikilu vo Yave okubavana mwand’avelela yo kubasadisa mu zizidila e mpasi.—Daniele 3:16-18, 20, 28; 6:13, 16, 21-23; Ayibere 11:33, 34.

11. Nkia mpasi bawanana zau ngunza zankaka mu kuma kia lukwikilu lwau?

¹¹ Ngunza zayingi nze Mika yo Yeremiya bavezwanga yovo siwa mu pelezo. Akaka nze Eleya, “batinina muna makanga, muna miongo, muna nduka ye muna mawulu.” Yau awonso bazizidila mpasi yo sikila ye kwikizi muna Nzambi kadi vuvu bakala kiau mu mana bavingilanga.—Ayibere 11:1, 36-38; 1 Ntinu 18:13; 22:24-27; Yeremiya 20:1, 2; 28:10, 11; 32:2.

12. Nani i mbandu isundidi tulenda tanginina? Adieyi diansadisa mu zizidila e mpasi?

¹² Yesu Kristu yandi waluta mweswa e mpasi, kansi wasikila ye kwikizi muna Yave. Adieyi diansadisa mu zizidila e mpasi zazi? Paulu wavova vo: “Kadi muna kiese kasidilwa i kazizidila nti a mpasi, waveza e nsoni yo vuanda kuna koko kwalunene kwa kunda kia Nzambi.” (Ayibere 12:2) I bosi, Paulu wakasakesa Akristu mu “toma badika” e mbandu a Yesu. (Tanga Ayibere 12:3.) Nze Yesu, Akristu ayingi muna tandu kiantete bafwa mu kuma kia kwikizi kiau muna Yave. Mosi muna yau i Antipa. (Lusengomono 2:13) Akristu awaya batambula kala o nsendo au, nswaswani ye selo yankaka ya Nzambi ana bakala ye vuvu kia zingila ova ntoto. (Ayibere 11:35) Ke vavioka kolo ko vava Yesu kayadikwa se Ntinu, Akristu akuswa ana bafwa bafulwa mu vuila zingu kilembi suka kuna zulu. Besinga yala yo Yesu e nza yawonso.—Lusengomono 20:4.

13, 14. Nkia mpasi kawanana zau mpangi Rudolf Graichen? Adieyi diansadisa mu sikila ye kwikizi muna Nzambi?

¹³ Mazunda ye mazunda ma selo ya Nzambi belandanga e mbandu a Yesu. Bena ye vuvu muna nsilu mia Nzambi yo sikila ye kwikizi muna yandi muna ntangw’ampasi. Yindulula e nona kia mpangi Rudolf Graichen, ona wawutuka muna mvu wa 1925 kuna Alemanha. Vava kakala nleke, mase mandi balamika e fwaniswa ya tusansu twa Nkand’a Nzambi muna yaka ya nzo au. Wavova vo: “Vakala ye fwaniswa kimosi kiasonganga dievua diakala vamosi ye mwan’a meme, kindende ye ngo, mwan’a ngombe ye nkosi, yau awonso mu luvuvamu bakala. Bafilwanga kwa kingiana-ngiana.” (Yesaya 11:6-9) E fwaniswa yayi yasadisa mpangi  Rudolf mu yindula una ukala e paradiso ova ntoto yo kumika lukwikilu lwandi. Muna kuma kiaki, wasikila ye kwikizi muna Yave kana nkutu vava kabangikwa mu mvu miayingi kwa makesa ma luyalu lwa Hitler (Gestapo), i bosi kwa mapolisia ma luyalu lwa Alemanha ya Este.

¹⁴ Mpangi Rudolf wawanana ye mambu mankaka mampasi. Ngudi andi wafwa mu kimbevo kuna Ravensbrück, fulu kiasadisilwanga wantu e salu yangolo. O se diandi wasoneka nkanda mu songa vo ke Mbangi a Yave diaka ko. Kansi, mpangi Rudolf wasikila ye kwikizi. Vava kavaikiswa muna pelezo, wafilwa muna salu kia kinkengi a zunga. Kuna kwalanda, wakota e sikola ya Ngiladi yo filwa kuna Chile. Wakwamanana muna salu kia kinkengi a zunga. Wakazala yo mpangi Patsy ona wasalanga mpe salu kia kimisionario. Kansi, una vavioka mvu mosi, o mwan’au wafwa. Ke vavioka kolo ko, o nkaz’andi Patsy mpe wafwa. Mvu 43 kaka kakala miau. Kana una vo wabwilwa mpasi zazi zawonso, mpangi  Rudolf wakwamanana sadila Yave. Kana nkutu muna kinunu ye mayela, wakwamanana sala nze nkuluntu ye mviti a nzila. Tulenda tanga lusansu lwandi mun’Eyingidilu dia 1 Agositu, 1997, lukaya lwa 20-25. ^[1](Tala mvovo kuna nsuk’a longi.)

15. Yika nona ya mpangi ana besadilanga Yave ye kiese kiawonso kana una vo bebangikwanga?

¹⁵ O unu, ayingi muna mpangi zeto besadilanga Yave ye kiese kiawonso kana una vo bebangikwanga. Ayingi besiwanga mu pelezo kuna Eritréia, Cingapura, Coréia do Sul, kadi ke bezolanga “bonga nsosolo ko.” (Matai 26:52) Kasikil’owu, mpangi Isaac, Negede yo Paulos se 20 ma mvu bena muna pelezo kuna Eritréia. Mpasi zayingi bemweswanga. Muna mvu miami miawonso, e mpangi zazi ke bena yo nswa wa sompa ko ngatu lunga-lunga mase mau. Kana una vo i wau, besikilanga ye kwikizi muna Yave. Lukwikilu lwau lwakumama lwina. Owau, kana nkutu ayingidi a pelezo betoma kubazitisanga. Vena ye foto dia mpangi zazi muna nzil’eto ya internete, jw.org. Kana una vo mu mpasi bena, yau awonso mu kiese bena.

16. Aweyi lukwikilu lwasikila lulenda kusadisila?

¹⁶ Ayingi muna nkangu a Yave ke besiwanga mu pelezo ko ngatu bangikwa nze ampangi ana tuyikidi. Kansi, ayingi benwananga ye mpasi mu kuma kia usukami, sumbula ye vita. Akaka betangininanga mbandu a Abarayama, Isaki, Yakobo yo Mose. Beyambulanga vava e tunda yovo mavua kimana bayivana muna salu kia Yave. Adieyi disadisanga mpangi zeto mu kala ye kiese kia sadila Yave? Zola kwau muna yandi yo lukwikilu lwasikila muna nsilu miandi. Bazeye wo vo Yave osinga vana selo yandi yakwikizi o nsendo a moyo a mvu ya mvu muna nz’ampa, muna ke mukala diaka mpasi ko.—Tanga Nkunga 37:5, 7, 9, 29.

17. Adieyi ofwete vanga muna kala yo lukwikilu lwasikila?

¹⁷ Mu longi diadi, tulongokele una lukwikilu lwinina se “lusikidisu lwa mana mesiwanga e vuvu.” Muna kala yo lukwikilu lwa mpila yayi, tufwete sambanga kwa Yave yo kwamanana badika e nsilu miandi. Avo tuvangidi wo, tulenda zizidila konso mpasi tulenda wanana zau. Muna longi dilanda, tuzaya e nsas’a kala yo lukwikilu.