1, 2. (a) Aweyi Mbangi za Yave baswaswanene ye mabundu mankaka? (b) Nkia diambu tuvovela mu longi diadi ye muna longi dilanda?

NKUMBU miayingi, wantu beyuvulanga Mbangi za Yave vo: “Nani i mfidi eno?” Beyuvulanga e kiuvu kiaki kadi mabundu mayingi mena yo muntu ona okubafilanga. Kansi, o yeto tuna ye kiese kia vova vo Mfidi eto ke muntu alembi lunga ko. O Mfidi eto i Yesu Kristu! Olemvokelanga Yave wa Se ye Mfidi andi.—Matai 23:10.

² Vena mpe ye buka kia akala kiyikilwanga vo “ntaudi akwikizi yo lulungalalu,” kivitanga o ntu vana vena nkangu a Nzambi o unu ova ntoto. (Matai 24:45) Kansi, aweyi tuzayidi wo vo Yave kikilu okutufilanga muna nzil’a Mwan’andi? Tuvovela kuma tatu ikutusonganga e ziku kia diambu diadi. Kana una vo Yave osadilanga wantu mu fila nkangu andi, tulongoka vo Yave i Mfidi akieleka wa nkangu andi tuka kuna nz’ankulu yamu wau.—Yesaya 58:11.

3. Nki kiasadisa Mose mu fila Aneyisaele?

³ O mwand’avelela wakumikanga awana basunzulanga Nzambi. Nzambi wasola Mose mu kala mfidi a Aneyisaele.  Adieyi diansadisa mu lungisa kiyekwa kiaki kiamfunu? Yave wavana Mose ‘mwand’andi avelela.’ (Tanga Yesaya 63:11-14.) Muna kuma kiaki, tulenda vova vo Yave wafilanga nkangu andi kadi mwand’andi wasadisanga Mose.

4. Nkia ziku kiasonganga vo Mose mwand’a Nzambi kakala wau? (Tala fwaniswa kuna lubantiku lwa longi.)

⁴ Nga o wantu bamonanga e ziku vo Mose mwand’a Nzambi kakala wau? Elo! O mwand’avelela a Yave wavana Mose ngangu za vanga masivi yo zayisa nkumbu a Nzambi kwa Faro wa nyadi a Engipito ona wakala ye wisa kiayingi. (Luvaiku 7:1-3) O mwand’avelela wasadisa mpe Mose mu fila nkangu kuna zola ye luzindalalu. Waswaswana kikilu kakala ye afidi a nsi zankaka ana bakala vo akwa ntim’ambadi ye loko. (Luvaiku 5:2, 6-9) Kieleka, Yave wasola Mose mu kala mfidi a nkangu andi.

5. Kwa nani diaka Yave kavana mwand’avelela mu fila nkangu andi?

⁵ Kwa nani diaka Yave kavana mwand’avelela mu fila nkangu andi? Nkand’a Nzambi uvovanga vo: “O Yosua wa mwan’a Nuni kazàla yo mwand’a ngangu.” (Nsiku 34:9) ‘O mwand’a Yave wayiza muna Ngidone.’ (Afundisi 6:34) Uvovanga mpe vo “o mwand’a Yave wizidi kuna ngolo muna Davidi.” (1 Samuele 16:13) Wantu awaya babundanga e vuvu muna mwand’a Nzambi kimana wabasadisa mu vanga mambu mana ke badi lenda vanga ko muna ngolo za yau kibeni. (Yosua 11:16, 17; Afundisi 7:7, 22; 1 Samuele 17:37, 50) Kieleka, Yave yandi wabavana nkuma mu vanga mambu manene. Muna kuma kiaki, yandi kaka ofwanukini tambula nkembo.

6. Ekuma Nzambi kazolela vo nkangu andi bazitisanga afidi muna Isaele?

⁶ Adieyi Aneyisaele bafwana vanga vava bamona vo mwand’avelela a Nzambi wakumikanga Mose, Yosua, Ngidone ye Davidi? Ediadi diafwana kubafila mu kubazitisa. Tala dina Yave kavova vava nkangu wayidimanga mu kuma kia Mose. Wayuvula vo: ‘O nkangu wau nkia kolo bekunsavula?’ (Ntalu 14:2, 11) Kieleka, Yave wasolanga wantu awaya mu fila nkangu andi. Vava nkangu walemvokelanga wantu awaya, basonganga vo Yave wa Mfidi au balandanga.

7. Aweyi ambasi basadisila Mose?

⁷ Ambasi basadisanga ana basunzulanga Nzambi. (Tanga Ayibere 1:7, 14.) Nzambi wasadilanga ambasi mu fila Mose. Diantete, mbasi mosi ‘wamoneka kwa yandi vana mvanga’ yo kumvana kiyekwa kia vevola Aneyisaele muna ubundu yo kubafila. (Mavangu 7:35) Diazole, Nzambi wasadila ambasi mu vana Nsiku kwa Mose kimana kalonga Aneyisaele. (Ngalatia 3:19) Diatatu, Yave wamvovesa vo: ‘Wenda, wafila nkangu kuna fulu kina yavovesa. Tala, mbasi ame okuvitil’o  ntu.’ (Luvaiku 32:34) Nkand’a Nzambi ke uvovanga ko vo Aneyisaele mbasi bamona wavanganga mambu mama. Kansi, e mpila ina Mose kalongelanga yo fila o nkangu, yasonga vo ambasi bansadisanga.

8. Aweyi ambasi basadisila Yosua yo Kizekeya?

⁸ Aki nani diaka basadiswa kwa mbasi? Nkand’a Nzambi uvovanga vo ‘nkuluntu a vu kia Yave,’ i sia vo mbasi, wasadisa Yosua mu sunda e vita ye esi Kenani. (Yosua 5:13-15; 6:2, 21) Kuna kwalanda, vava Kizekeya wa Ntinu kafilanga nkangu a Nzambi, e vu kia makesa ma Asuri bavava fwasa Yerusaleme. Lumbu kimosi muna fuku, ‘mbasi a Yave wavaika yo vonda 185.000 ma makesa.’—2 Ntinu 19:35.

9. Kana una vo ana basunzulanga Nzambi wantu alembi lunga, adieyi diavavuanga kwa Aneyisaele?

⁹ Ambasi vangwa yalunga. Kansi o wantu ana basadisa, wantu alembi lunga. Kasikil’owu, lumbu kimosi Mose kavana nkembo kwa Yave ko. (Ntalu 20:12) Yosua kayuvula Nzambi ko dina kafwete vanga vava esi Ngibone bazola vanga yau kikundi. (Yosua 9:14, 15) Vakala ye ntangwa ina Kizekeya kasonga lulendo. (2 Tusansu 32:25, 26) Kana una vo wantu awaya wantu alembi lunga bakala, diavavanga vo Aneyisaele balemvokelanga luludiku lwau. Aneyisaele bamona una Yave kasadilanga ambasi mu sadisa wantu awaya. Kieleka, Yave wafilanga nkangu andi.

10. Aweyi Mose kafidilwa kwa Nsiku a Nzambi?

¹⁰ E Diambu dia Nzambi diafilanga awana basunzulanga Nzambi. Nkand’a Nzambi uyikilanga Nsiku una wavewa kwa Aneyisaele vo “Nsiku a Mose.” (1 Ntinu 2:3) Kansi, Nkand’a Nzambi utoma songanga vo Yave wavana o Nsiku wau kwa Aneyisaele. Diavavanga mpe vo Mose kalemvokela wo. (2 Tusansu 34:14) Kasikil’owu, vava Yave kamvovesa una kafwete tungila e saba, ‘Mose wavanga mawonso mana Yave kankanikina.’—Luvaiku 40:1-16.

11, 12. (a) Adieyi diavavuanga kwa Yosiya ye atinu ana bayalanga nkangu a Nzambi? (b) Aweyi Diambu dia Nzambi diafidila ana bavitanga o ntu?

¹¹ Yosua wakala ye ndambu a Diambu dia Nzambi vava kakituka mfidi. Yave wamvovesa vo: ‘Ofwete dio tanganga fuku yo mwini, wavis’o meso muna vang’owu wawonso wasonama mo.’ (Yosua 1:8) Diavavanga mpe vo atinu ankaka ana bayala nkangu a Nzambi batanganga o Nsiku e lumbu yawonso, basoneka wo yo lemvokela ‘mambu mawonso ma nsiku wau ye mîna miami, bavanga mio.’—Tanga Nsiku 17:18-20.

¹² Aweyi Diambu dia Nzambi diafidila ana bavitanga o ntu? Yindula e mbandu a Yosiya wa ntinu. Vava basolola o Nsiku a Mose, o nsoneki a Yosiya wayantika wo kuntangila. * (Tala e mvovo vana yand’a lukaya.) ‘O ntinu vava kawa mambu ma nkand’a nsiku, otiazwini mvwatu miandi.’ I bosi, e Diambu dia Nzambi diakasakesa Yosiya mu fwasa e teke yawonso muna nsi yo kubika e nkinzi a Nduta una wasunda nkinzi miawonso miavangama kala. (2 Ntinu 22:11; 23:1-23) Wau vo Yosiya ye afidi ankaka akwikizi balanda e Diambu dia Nzambi, bakala ye luzolo lwa soba e  mpila bafidilanga nkangu a Nzambi. E nsobani zazi zasadisa nkangu a Nzambi mu lemvokela Yave.

13. Aweyi afidi a nkangu a Nzambi bakadila baswaswana ye afidi a zula yankaka?

¹³ Afidi a zula yankaka bafilwanga kwa ngangu za wantu zina ye tezo. Kasikil’owu, afidi a Kenani ye nkangu mambu mambi bavanganga nze vukana ye yitu, yakala yo yakala, vukana ye bulu, kela wana se kimenga yo sambila e teke. (Fuka 18:6, 21-25) Vana ntandu, afidi a Babele ye Engipito ke bakala ye nsiku miau mimosi ko ye mina nkangu a Nzambi bakala miau mu diambu ditadidi luveleleso. (Ntalu 19:13) Kansi, nkangu a Nzambi bamonanga una afidi au akwa kwikizi babakasakeselanga mu kala wavelela muna nsambila, muna nitu yo venga mavangu ma zumba. Kieleka, Yave wafilanga nkangu andi.

14. Ekuma Yave katumbilanga afidi ankaka a nkangu andi?

¹⁴ Ke atinu awonso ko ana bayala o nkangu a Nzambi balemvokelanga luludiku lwa Nzambi. Atinu awaya minkondwa kwikizi ke bazolanga landa luludiku lwa mwand’avelela a Nzambi ko ngatu lwa mbasi yovo lwa Diambu diandi. Ezak’e ntangwa, Yave wabavananga tumbu yovo wavingisanga afidi ankaka. (1 Samuele 13:13, 14) Kuna kwalanda, Yave wasola muntu ankaka ona wadi kituka mfidi alunga.

15. (a) Aweyi angunza basongela vo mfidi alunga okwiza? (b) Nani i mfidi alunga?

¹⁵ Se vioka mafunda ye mafunda ma mvu, Yave wasia nsilu vo osola mfidi alunga ona ofila nkangu andi. Kasikil’owu, Mose wavovesa Aneyisaele vo: “O Yave wa Nzambi aku okubundumwina ngunza vovo nwina, muna wan’a ngudi aku, nze mono; ndiona nuwila.” (Nsiku 18:15) Yesaya wavova vo Ngunza ndioyo okituka ‘ntu ye nkuluntu.’ (Yesaya 55:4) Daniele wasoneka ungunza mu kuma kia Masia ona wadi kituka “ntu” yovo Mfidi. (Daniele 9:25) Yesu Kristu wakisunzula yandi kibeni vo “Mfumu” yovo Mfidi a nkangu a Nzambi. (Tanga Matai 23:10.) Alongoki a Yesu banlandanga yo kwikila vo yandi wasolwa kwa Yave. (Yoane 6:68, 69) Adieyi diabakwikidisa vo Yesu Kristu yandi kesadila o Yave mu fila nkangu andi?

16. Nkia ziku kiasonga vo mwand’avelela wakumikanga Yesu?

¹⁶ Mwand’avelela wakumika Yesu. Vava Yesu kavubwa, Yoane wamona ‘e zulu diaziuka, o mwanda wankulumukina nze yembe.’ Vana vau, “o mwand’avelela umfididi muna makanga.” (Maku 1:10-12) Vava Yesu kakala ova ntoto, mwand’avelela a Nzambi wamvananga nkuma wa longa yo vanga masivi. (Mavangu 10:38) Vana ntandu, o mwand’avelela wasadisa Yesu mu songa e fu nze zola, kiese ye lukwikilu lwasikila. (Yoane 15:9; Ayibere 12:2) Ke vakala mfidi ankaka ko wasonga kikilu e ziku vo mwand’avelela a Nzambi kakala wau. Kieleka, Yave wasola Yesu mu kala Mfidi eto.

17. Adieyi ambasi bavanga mu sadisa Yesu?

 ¹⁷ Ambasi basadisa Yesu. Ke vavioka kolo ko vava Yesu kavubwa, ‘ambasi bayiza kunsadila.’ (Matai 4:11) Vava kiafinama lufwa lwandi, ‘mbasi watuka kuna zulu wasengomoka kwa yandi, unkumikini.’ (Luka 22:43) Yesu wazaya wo vo Yave otuma ambasi kimana bansadisa konso ntangwa kavuanga lusadisu o mfunu.—Matai 26:53.

18, 19. Aweyi e Diambu dia Nzambi diafidila zingu ye malongi ma Yesu?

¹⁸ Diambu dia Nzambi diafilanga Yesu. Tuka kuna lubantiku lwa salu kiandi yamuna lufwa lwandi vana nti ampasi, Yesu wayambulanga vo Diambu dia Nzambi diamfila. Kana nkutu vava kiakala vo se kefwa, wayika ungunza wavovelanga Masia. (Matai 4:4; 27:46; Luka 23:46) Kansi, afidi a mabundu muna ntangwa yayina baswaswana kikilu bakala yo Yesu. Babembolanga e Diambu dia Nzambi avo ke dina ngwizani ko ye malongi mau. Yesu wasadila Diambu dia Nzambi vava kavova mu kuma kiau vo: “Wantu awaya muna nua kaka bekunzitisilanga, kansi e ntima miau miavavuka oku ngina. Mu nkatu bekunsambilanga, kadi malongi mau mu nkanikinu mia wantu metukanga.” (Matai 15:7-9) Yave kadi sola wantu awaya ko ana ke balemvokelanga Diambu diandi ko mu fila nkangu andi.

¹⁹ Yesu wasadilanga mpe Diambu dia Nzambi vava kalonganga akaka. Vava afidi a mabundu banyuvulanga yuvu, Yesu kasadila ngangu za yandi kibeni ko yovo mana kazaya muna zingu muna kubavana e mvutu. Kansi, wasadilanga Diambu dia  Nzambi muna longa wantu. (Matai 22:33-40) Vana ntandu, Yesu wadi sivikisa wantu muna tusansu twayingi twa zingu kiandi kuna zulu yovo mu kuma kia nsema. Kansi, wau vo wazolanga e Diambu dia Nzambi, wakala ye luzolo lwa zayisa dio kw’akaka ye “wabaziula e ntima kimana babakul’e Sono.”—Luka 24:32, 45.

20. (a) Aweyi Yesu kavanina nkembo kwa Yave? (b) Nkia nswaswani yakala vana vena Yesu yo Erodi Angeripa?

²⁰ Kana una vo awana bawanga Yesu basivikanga kikilu mu mpila ina kavovelanga, Yesu wavananga nkembo kwa Yave wa Nlongi andi. (Luka 4:22) Vava mvuama mosi kazola vana nkembo kwa Yesu muna kunyikila vo “Nlongi Ambote,” Yesu wasonga lulembamu yo vova vo: “Ekuma ungikidi vo wambote? Ke vena muntu ambote ko, Nzambi kaka.” (Maku 10:17, 18) Kansi, Erodi Angeripa ona wakituka mfidi a Yuda vava vavioka tezo kia mvu nana, ngindu zaswaswana kakala zau yo Yesu. Lumbu kimosi muna lukutakanu, Erodi wavuata mvuatu miantalu mia kintinu mu vava sivikisa wantu. Vava wantu bamona yo wá mana kavovanga, bavova vo: “Nding’a nzambi, ke ya muntu ko!” Erodi nkembo wa yandi kibeni kavavanga. Kansi, adieyi diabwa? “Vana vau, mbasi a Yave unwende, e kuma kadi kavene Nzambi nkembo ko, odilu kwa mimvidi, ofwidi.” (Mavangu 12:21-23) Kieleka, Yave kasola Erodi ko mu kala mfidi. Kansi, Yesu wasonga vo Nzambi wansola, wavananga nkembo kwa Yave una vo i Mfidi Anene a nkangu andi.

21. Nkia yuvu tubakila e mvutu muna longi dilanda?

²¹ Yave wazola vo Yesu kakala Mfidi ke mu mvu miakete kaka ko. Vava Yesu kafuluka, wavovesa alongoki andi vo: “E wisa kiawonso kia zulu ye nza kiveno kwa mono.” Wakudikila vo: “Tala, ngina yeno e lumbu yawonso yakuna nsuk’a tandu.” (Matai 28:18-20) Aweyi Yesu kalenda fidila nkangu a Nzambi vava ntoto wau vo se vangwa kia mwanda kuna zulu? Nani kadi sadila o Yave mu sunzula Yesu ova ntoto? Aweyi Akristu badi zayila awana besunzulanga Nzambi? E longi dilanda divana e mvutu za yuvu yayi.