Vena ye nkanda miayingi misonganga e fulu yambote-mbote yo kasakesa wantu benda yo kingula kimana bavuvika e ngindu zau yo vilakana mambu mekubatokanesanga muna zingu. Kansi yeto awonso tuzeye wo vo o kingula fulu yambote-mbote ke dikatulanga mpasi za zingu ko ngatu vilakana zo.

Kana una vo i wau, o wantu belakukilanga paradiso o moyo. Ke twamwene ntete paradiso ko, mu kuma kiaki tulenda kiyuvula vo: ‘Nga e “paradiso” i yindula mambu mambote? Avo i wau, ekuma wantu belakukilanga yo moyo? Nga paradiso nsilu waludi?’

Tuka tandu yayingi wantu bevavanga zaya mayingi mu kuma kia paradiso. Wantu ayingi batuntwa e sungididi vava batanga muna Nkand’a Nzambi o lusansu lwa “mpatu ya Edene kuna este.” Nkia lekwa yambote yakala mu mpatu yayi? Muna Nkand’a Nzambi mwasonama vo: “O Yave wa Nzambi omenese muna ntoto konso nti una vo wete muna meso.” Kieleka, e mpatu yayi fulu kiambote kikilu. E diambu ditoma tuntanga e sungididi kia wantu i diadi, vakala yo “nti a moyo vana kati kwa mpatu.”—Etuku 2:8, 9.

Vana ntandu, lusansu lwa nkand’a Etuku luyikanga nkoko nyá miakukulanga kuna mbazi a mpatu. E nkoko miole miakala muna mpatu mizayakene yamu unu kiaki.—nkoko a Tigris (yovo, Kidekele) ye Uferate. (Etuku 2:10-14) E nkoko miau miole miabwa muna nzadi ya Pérsico kuna Iraque, zunga kia Pérsia kuna nz’ankulu.

E ngindu za paradiso ova ntoto i diambu ditomene zayakana muna kinkulu kia esi Pérsia. Muna lundilu dia lekwa ya nz’ankulu kuna Philadelphia, Pennsylvania, U.S.A, muna ye babu kia esi Pérsia kia tandu kia 16 kisonganga mpatu yazungwa e nti ye mvuma zambote-mbote. O mvovo wa esi Périsia wasekolwa mu kikongo vo “mpatu” una ye nsasa vo “paradiso.” Muna babu kiaki mwabandulwa e mpatu ya Edene iyikwanga muna Nkand’a Nzambi.

O mu nza yawonso, wantu bezingulanga lusansu lwa paradiso muna ndinga zayingi. E kanda dia wantu wau diayalukanga mu fulu yaswaswana ova nza, batoma sungamenanga lusansu lwa paradiso. Kansi ekolo e mvu miaviokanga, o lusansu lwalu lwafukilwa kwa malongi ma luvunu ye savu balongwanga. Kana nkutu o unu, o wantu nkumbu miayingi beyikilanga e fulu kiambote-mbote vo paradiso.

Vena ye buka kia wantu bevovanga vo basolola e paradiso yakala Adami yo Eva. Kasikil’owu, Charles Gordon, mfumu a vu kia makesa ma Grã-Bretanha, vava kakingula e sanga ya ilhas Seychelles muna mvu wa 1881, wasivika o wete wa Ndimb’a Mai, wayikila wo vo mpatu ya Edene. Muna tandu kia 15, Christopher Columbus wa mwisi Itália, wakangalanga muna nzaza, wavova vo wasolola e mpatu ya Edene vava kalwaka muna sanga kia Hispaniola, o unu kiyikilwanga vo República Dominicana ye Haiti.

O nkand’a Mapping Paradise, wazala ye mapa zayingi za nz’ankulu, tezo kia 190 za mapa, zisonganga Adami yo Eva muna mpatu ya Edene. I mosi muna mapa zazi yavangwa muna tandu kia 13, ina muna sono ya Beatus of Liébana. Vana ntandu vena ye fwaniswa kia paradiso. Vena ye nkoko nyá mikukulanga, “Tigris,” “Uferate,” “Indus,” ye “Yodani,” e konko yá ya konso nkoko isunzulanga e nsayana ya nsambil’a Kikristu mu nza yawonso. E fwaniswa kiaki kisonganga vo kana una vo e fulu kiakala e Paradiso kiavila kwandi, o wantu bakinu ye ngindu zazi.

 John Milton, ntozi a nkunga wa mwisi Inglaterra muna tandu kia 17, otomene zayakana mu kuma kia nkung’andi wakala yo ntu a diambu vo Paradiso Yavila, wabongelwa muna lusansu luna muna nkand’a Etuku, i sia vo, sumu dia Adami ye mpaikiswa bavaikiswa muna mpatu ya Edene. Kuna kwalanda, Milton wasoneka nkanda una ye ntu a diambu vo Paradiso Ivutukidi. Muna nkanda wau, Milton wasonga o nsilu a Nzambi wavutulwisa e zingu kia mvu ya mvu kwa wantu muna mvovo emi: “O ntoto ukituka se paradiso.”

Tuka tandu yayingi o wantu beyindulanga vo e paradiso yavila kwandi e mvimba. Ekuma e ngindu za wantu zasobela? O nkanda Mapping Paradise, uvovanga vo “alongi a mambu ma Nzambi . . . Bevezanga e ngindu za sia vo paradiso yakala ova ntoto.” 

Mabundu mayingi belonganga vo, wantu ku zulu bekwenda, ke bezinga ova ntoto ko muna paradiso. Kansi muna Nkunga 37:29, Nkand’a Nzambi uvovanga vo: “Asongi bevua nza, besikila vo yakwele mvu.” Wau vo e nza tuzingilanga o unu ke ina paradiso ko, nga vena ye vuvu vo o nsilu a Nzambi wa paradiso ulungana * kikilu e?

Yave wa Nzambi, ona wavanga e Paradiso yantete, wasia nsilu vo e paradiso ina yavila, vutuka ivutuka. Aweyi divangamena? Sungamena dio vo Yesu watulonga twasambanga vo: “E Kintinu kiaku kiza. O luzolo lwaku lwavangama ova ntoto nze koko zulu.” (Matai 6:10) E Kintinu kiaki i luyalu lwa nz’amvimba muna wisa kia Yesu Kristu, kifwasa tuyalu twawonso twa wantu. (Daniele 2:44) Muna luyalu lwa Kintinu, Nzambi “olunganisa” e kani diandi dia vutulwisa e paradiso ova ntoto.

Nzambi wasola Yesaya wa ngunza kasoneka una e zingu kia wantu kikala muna Paradiso. (Yesaya 11:6-9; 35:5-7; 65:21-23) Mambu mawonso mekitulanga e zingu kia wantu se kiampasi mefokoka mvimba. Tudodokele watanga e sono yayi muna Nkand’aku a Nzambi. Avo ovangidi wo, ofiaulwiswa muna zaya e ngindu za Nzambi mu kuma kia wantu ana bekunlemvokelanga. Awana bekota muna paradiso bevua e nsambu za Nzambi zina Adami yo Eva bavidisa.—Lusengomono 21:3.

Ekuma tufwete kadila ye ziku vo e vuvu kia Paradiso ova ntoto ke ndozi ko, kansi ludi? Kadi Nkand’a Nzambi ukutuvovesanga vo: “E zulu i zulu diangani dia Yave; vo i nza, i kavana kwa wan’a wantu.” O nsilu wa Paradiso ova ntoto wasiwa kwa “Nzambi ona kalendi vuna ko.” (Nkunga 115:16; Tito 1:2) Ekwe nsilu wambote muna Nkand’a Nzambi! O ntoto ukala se Paradiso yakwele mvu.