1, 2. (a) Nkia mpasi wantu ayingi benwananga zau o unu? Nkia mfwilu ditwasanga? (b) Nkia vuvu tuvewanga muna Yesaya 41:10, 13?

MPANGI mosi ankento una vo mviti a nzila wasompana yo nkuluntu mosi, wavova vo: “Kana una vo ikalanga ye nkubika yambote ya mambu ma mwanda, se mvu miayingi inuananga ye ntokani. E diadi dikumvunzanesanga o tulu, kuntwasila mayela ye ngindu zabendomoka mu kuma ki’akaka. Ezak’e ntangwa iyoyanga kikilu.”

² Nanga olenda bakula una kemonanga e mpangi ndioyo. Diankenda kikilu, kadi mu nza yambi ya Satana tuzingilanga, tuwanananga ye mpasi zayingi. Nze luvaku lukakidilanga nzaza mu diata, e ntokani zilenda kutukendeleka yovo kutuyoyesa. (Ngana 12:25) Nkia mambu malenda kutwasila o nteleko a moyo? Nanga wakendalala una mu kuma kia lufwa lwa nzolw’aku yovo mu kuma kia kimbevo kiampasi yovo lubangamu. Dilenda kala mpe vo mpasi onwananga zau za lunga-lunga esi nzo aku mu kuma kia kondwa nzimbu. Ekolo e mvu miviokanga, e ntokani zilenda kuyoyesa  yo vidisa nkutu e kiese kiaku. Kansi, kala ye vuvu vo Nzambi wakubama kena mu kusadisa.—Tanga Yesaya 41:10, 13.

3, 4. (a) Aweyi Nkand’a Nzambi usadilanga o mvovo “koko”? (b) Adieyi dilenda yoyesa moko meto?

³ Nkand’a Nzambi nkumbu miayingi usadilanga yikwa ya nitu mu songa e fu yovo salu ya mpila mu mpila kalenda sala o muntu. Kasikil’owu, o koko nkumbu miayingi kuyikwanga muna Nkand’a Nzambi. Vava Nkand’a Nzambi uvovanga vo moko ma muntu makumikinu, dilenda songa vo muntu okasakeso, una yo nkuma ye wakubama mu vanga konso diambu. (1 Samuele 23:16; Ezera 1:6) Dilenda mpe songa vo muntu ndioyo una ye ngindu zasikila ye vuvu kia kusentu.

⁴ Ezak’e ntangwa, Nkand’a Nzambi ulenda vovela muntu ona oyambwidi vo moko mandi mayoya. Ediadi disongele vo muntu wakendalala kena yovo odimbwidi e vuvu. (2 Tusansu 15:7; Ayibere 12:12) Vava okalanga wakendalala yo yindula vo e ngwizani aku yo Yave iyantikidi yoya, olenda dimbula e vuvu. Akweyi olenda vuila lufiaulwisu? Adieyi dilenda kukasakesa yo kuvana nkuma wa zizidila yo kala ye kiese?

5. (a) Aweyi tulenda mona vava tukalanga mu mpasi? Adieyi tufwete sungamena? (b) Adieyi tuvovela mu longi diadi?

⁵ Tanga Sefaniya 3:16, 17. Vava tukalanga mu mpasi, ka tufwete mona wonga ko yo kendalala ngatu yambula vo moko meto mayoya. O Yave wa Se dieto dianzodi okutuvovesanga vo twayekeka e ntokani zeto zawonso kwa yandi. (1 Petelo 5:7) Yave okutulunga-lunganga nze una kalunga-lungila Aneyisaele. Wabavovesa vo koko kwandi ‘ke kwakufama ko, kwalembi vuluza.’ Wakubama kekalanga mu vuluza selo yandi yakwikizi. (Yesaya 59:1) Mu longi diadi, tuvovela nona tatu ya Nkand’a Nzambi isonganga vo Yave una ye luzolo ye ngangu za kumika nkangu andi mu vanga luzolo lwandi kana una vo benwananga ye mpasi zayingi. Tuzaya una e nona yayi ilenda kukumikina.

6, 7. Adieyi tulenda longoka mu mpila ina Aneyisaele basundila Aneyamaleke?

⁶ Ke vavioka kolo ko, vava Aneyisaele bavevolwa muna ubundu kuna Engipito, Aneyamaleke babanwanisa. Mose wavovesa Yosua wa nkwa unkabu vo kakala mfidi a Aneyisaele muna vita. I bosi, Mose wabaka Arone yo Kure yo tomboka vana mongo wakala lukufi. Tuka vana mongo, bamona e fulu kia nwaninwanga e vita. Nga vita batina mu kuma kia wonga? Ve, ke wau ko.

⁷ Mose wavanga diambu diasadisa Aneyisaele mu sunda e vita ye Aneyamaleke. Wasimba nkau a Nzambi aludi muna moko mandi yo zangula mo muna zulu. Vava Mose kavanganga wo, Yave wavananga o nkuma kwa Aneyisaele mu sunda Aneyamaleke. Kansi, vava koko kwa Mose kwazitanga yo yantika kuluka, Aneyamaleke basundanga e vita. Arone yo Kuri bavanga diambu mu nzaki mu sadisa Mose. ‘Babonga etadi, basidi dio kuna nsi, ovwende dio. O Arone yo Kuri basikìni  moko mandi, omosi vana diaka sambu, omosi vana diaka sambu: i nsiama masiama moko mandi yavana kiadimuka e ntangwa.’ Elo, mu kuma kia koko kwa nkuma kwa Nzambi, Aneyisaele basunda e vita.—Luvaiku 17:8-13.

8. (a) Adieyi Asa kavanga vava Anetiopia bavumisa Yuda? (b) Aweyi tulenda tanginina Asa?

⁸ Yave wasadila mpe koko kwandi kwa nkuma mu sadisa nkangu andi muna lumbu ya Asa wa Ntinu. Vu yayingi ya makesa iyikwanga muna Nkand’a Nzambi, kansi, eki kiasunda o wokela i vu kia makesa ma Zera wa Ntiopia ona wakala ye makesa 1.000.000 matoma longwa. E makesa ma Etiopia mayingi kikilu makala lutila e makesa ma Asa mu tezo kia nkumbu miole. Nga Asa watokana? Nga wamona wonga yo kendalala? Nga wayambula vo moko mandi mayoya? Ve. Vana vau, Asa wavava lusadisu kwa Yave. Muna mbweno za wantu, diamoneka vo ke dilendakana ko mu sunda e vita ye Anetiopia. “Kansi kuna kwa Nzambi, mawonso melendakana.” (Matai 19:26) Nzambi wasadila nkum’andi yo ‘tufakesa Anetiopia oku ndose a Asa,’ kadi o “ntim’a Asa wasikila yo Yave e lumbu yandi yawonso.”—2 Tusansu 14:8-13; 1 Ntinu 15:14.

9. (a) Adieyi ke diakakidila Nekemiya ko mu tungulula yaka ya Yerusaleme? (b) Aweyi Yave kavanina e mvutu za sambu kia Nekemiya?

⁹ Vava Nekemiya kayenda kuna Yerusaleme, adieyi kawana? Wamona vo e mbeni za nsi zankaka bavumisanga Ayuda kimana bayambula tunga e yaka ya Yerusaleme. Ke vakala ye lekwa ko kiataninanga e mbanza, Ayuda bakendalala kikilu. Aweyi Nekemiya kamona? Nga yandi mpe wakendalala yo yambula vo e moko mandi mayoya? Ve. Nze Mose, Asa ye selo yankaka ya Yave yakwikizi, Nekemiya wabund’e vuvu muna Yave. Muna kolo kiakina mpe, Nekemiya walomba lusadisu kwa Yave muna sambu. Yave wavana e mvutu za sambu kiandi. Nzambi wasadila ‘ulolo wa nkum’andi’ yo ‘koko kwandi kwangolo’ mu kumika Ayuda. (Tanga Nekemiya 1:10; 2:17-20; 6:9.) Nga okwikilanga vo Yave osadilanga ulolo wa nkum’andi yo ‘koko kwandi kwangolo’ mu kumika nkangu andi o unu?

10, 11. (a) Aweyi Satana kevavilanga yoyesa moko meto? (b) Nki kesadilanga o Yave muna kutukumika? (c) Nkia nluta ovuanga muna malongi ma Yave?

¹⁰ Tuna ye ziku vo Nkadi ampemba ke yoyesa moko mandi ko. Okwamanana kutubangika yo vava ningamesa e salu kieto kia Kikristu. Osadilanga luvunu ye lubangamu lutukanga kwa tuyalu, kwa mfumu za mabundu ye avengomoki. Adieyi i kani diandi? Ozolele vo  twayambula samuna e nsangu zambote za Kintinu. Kansi, Yave una yo nkuma ye luzolo lwa kutusadisa. Okutuvananga mwand’andi avelela mu kutukumika. (1 Tusansu 29:12) Diamfunu kikilu twalombanga mwand’avelela kwa Nzambi kimana twasunda Satana ye nz’andi yambi. (Nkunga 18:39; 1 Korinto 10:13) Tuvutulanga mpe matondo mu lusadisu tutambulanga muna Diambu dia Nzambi. Yindula ulolo wa mambu tulongokanga muna nkanda mieto konso ngonde. E mvovo mia Zakariya 8:9, 13 (tanga) miasonekwa vava kiatungululwanga e tempelo muna Yerusaleme. Kana una vo i wau, e mvovo miami milenda mpe kutusadisa o unu.

¹¹ Yave okutukumikanga mpe muna malongi tutambulanga muna tukutakanu tweto twakete, twampwena ye muna sikola za kimfumu. E malongi mama malenda kutusadisa mu sadila Nzambi ye ngindu zasikila, mu sikidisa makani yo lungisa e salu ya mpila mu mpila ya Kikristu. (Nkunga 119:32) Nga oyambulanga vo malongi ma Yave makumika?

12. Adieyi tufwete vanga mu kwamanana kala yo nkuma?

¹² Yave wasadisa nkangu andi mu sunda Aneyamaleke ye Anetiopia. Wavana Nekemiya ye Ayuda o nkuma mu fokola tunga e yaka ya Yerusaleme. Diau dimosi mpe, Nzambi okutuvana o nkuma kimana twakwamanana samuna e nsangu zambote kana una vo tunwananga ye ntokani zayingi, lubangamu yo vezwa kwa wantu. (1 Petelo 5:10) Yave ke fokola mpasi zeto mu mpil’a sivi ko. Diambu tufwete vanga. Adieyi tufwete vanga? Tufwete tanganga e Diambu dia Nzambi lumbu yawonso, kubika malongi ma tukutakanu yo kwendanga muna tukutakanu konso lumingu, kwamanana kala ye longi dia yeto kibeni ye dia esi nzo yo bunda e vuvu muna Yave. Ke tufwete yambula konso diambu ko diatufwisa e diya yo lembi vua nluta muna mawonso kevanganga o Yave muna kutukumika yo kutukasakesa. Avo omwene vo moko maku mu yoya mena mu dimosi muna mambu mama, lomba lusadisu kwa Nzambi. I bosi, omona una mwand’a Nzambi ‘ukusiamisina, muna kuvana tima yo nkuma wa sala.’ (Filipi 2:13) Nga ongeye mpe olenda kumika moko ma wantu ankaka?

13, 14. (a) Aweyi mpangi mosi kakumikinwa vava nkaz’andi kafwa? (b) Aweyi tulenda kumikina akaka?

¹³ Yave watuvana kintwadi kia wan’angudi omu nza yawonso ana balenda kutukasakesa. Paulu wantumwa wavova vo: “Nukumika moko mazeza ye makungunu mayoya, nusingika nzila za malu meno.” (Ayibere 12:12, 13) Akristu ayingi a tandu kiantete batambula lusadisu lwa mpila yayi kwa mpangi zau. Diau dimosi mpe o unu. Badika nona kimosi. Vava mpangi mosi kafwilwa nkaz’andi yo zizidila mambu mayingi mampasi, wavova vo: “Yalongoka vo ke tulendi sola ntonta ko zina zilenda kutubwila ngatu e ntangwa yovo kolo kina zifwete kutubwila. E sambu ye longi dia mono kibeni, dikalanga nze mvuatu una wantu bevuatanga muna vuluka  avo nzaza idimukini. O lusadisu lwa mpangi zame muna nkutakani lukumfiaulwisanga kikilu. Ibakulanga o mfunu wa kala ye ngwizani ambote yo Yave vitila twabwilwa diambu diampasi.”

¹⁴ Arone yo Kure bakumika moko ma Mose muna mo simbinina ekolo banuananga ye Aneyamaleke. O unu, yeto mpe tulenda vava e mpila tulenda kumikina yo sadisa akaka. Akaka muna mpangi zeto benwananga ye mpasi mu kuma kia kinunu, mayela, bangikwa kwa yitu, lukendalalu yovo lufwa lwa nzolw’au. Tulenda mpe kumika aleke ana bekomekenwanga mu vanga oma mambi yovo mu vava e tunda mu nza yayi. (1 Tesalonika 3:1-3; 5:11, 14) Vavanga una olenda kasakesela akaka muna Seka dia Kintinu, muna salu kia umbangi, vava nudianga vamosi yovo vava numokenanga muna telefone.

15. E mvovo mieto mia ngemba adieyi milenda vanga kwa mpangi zeto?

¹⁵ Vava Asa kasunda e vu kia makesa ma Etiopia, Azareya wa ngunza wankasakesa kumosi yo nkangu andi muna kubavovesa vo: “Kansi nuvama, ke nuyambula moko meno mazeza ko: kadi e salu kieno kisendwa.” (2 Tusansu 15:7.) E diadi diakasakesa Asa mu vanga nsobani zayingi mu vutulwisa e nsambil’aludi. Diau dimosi mpe, e mvovo miaku mia ngemba milenda kasakesa akaka yo kubasadisa  mu kwamanana sadila Yave. (Ngana 15:23) Sungamenanga vo mpangi zaku bekumikwanga vava ovananga e mvutu za lukasakeso muna tukutakanu.

16. Aweyi akuluntu balenda tanginina Nekemiya? Yika una ampangi basadisila kala.

¹⁶ Muna lusadisu lwa Yave, Nekemiya ye Ayuda bakumika moko mau. Bafokola tunga e yaka ya Yerusaleme mu lumbu 52 kaka. (Nekemiya 2:18; 6:15, 16) Nekemiya katalanga kaka ko ekolo akaka basalanga. Kansi, wasadisa mpe mu tungulula e yaka ya Yerusaleme. (Nekemiya 5:16) Diau dimosi mpe o unu, akuluntu ayingi betangininanga Nekemiya vava bevananga o moko muna salu kia tunga yovo velelesa Seka dia Kintinu. Akuluntu awaya akwa zola bekumikanga mpe mpangi zau benwananga ye ntokani vava bekubakingulanga yovo sala yau entwadi muna salu kia umbangi.—Tanga Yesaya 35:3, 4.

17, 18. Vava tukalanga mu mpasi yovo ye ntokani zayingi, nkia ziku tufwete kala kiau?

¹⁷ Vava tusalanga kumosi ye mpangi zeto, e kintwadi kieto kiwokelanga. Dikutusadisanga mpe mu kala ye akundi ambote yo kumika e vuvu kieto muna nsambu tusinga vua ke kolo ko muna Kintinu kia Nzambi. Vava tukumikanga moko m’akaka, tukubasadisanga mu zizidila mambu mampasi yo kala ye vuvu kiasikila kia kusentu. Vana ntandu, vava tusadisanga akaka, dikumikanga mpe moko meto yo kutusadisa mu sia sungididi muna nsambu tuvua kuna sentu.

¹⁸ Vava tuyindulanga una Yave kasadisila yo tanina e selo yandi yakwikizi kuna nz’ankulu, dikumikanga lukwikilu ye vuvu kieto muna yandi. Muna kuma kiaki, vava okalanga mu mpasi yovo ntokani zayingi, ‘kuyambula ko vo moko maku mayoya.’ Kala ye ziku vo avo olombele lusadisu kwa Yave muna sambu, o koko kwandi kwa nkuma kukukumika yo kufila muna nsambu za Kintinu tuvua kuna sentu.—Nkunga 73:23, 24.