YINDULA vo mu kangala una muna fuku. I bosi, omwene muntu okulandanga. Avo oningamene, o muntu ndioyo mpe oningamene. Avo odiatidi mu nzaki, o muntu ndioyo mpe ovangidi diau dimosi. Oyantikidi tinina kuna nzo a nkundi aku ina lukufi. Vava nkundi aku kaziudi e kielo yo kuvovesa vo wakota, ntim’aku uvuvamene kadi ozeye wo vo ovulukidi.

Dilenda kala vo kwawananene ye diambu diadi ko tuyikidi ova ntandu. Kansi, nanga una ye mambu mankaka mekutokanesanga muna zingu. Kasikil’owu, nga onuananga ye lutovoko luna ozolele sunda, kansi kulendanga ko? Nga mvu miayingi miviokele kala tuka bakatulwila muna salu ye kulendanga diaka baka salu kiankaka ko, kana una vo ovanganga e ngolo za vava e salu? Nga wonga una wau wa nuna yovo wa nuana ye mpasi za mayela kuna sentu? Nga vena ye diambu diankaka dikutokanesanga?

Kiakala nkia mpasi olenda wanana zau, diambote mu kala yo nkundi ona olenda zayisa e ntokani zaku, ona olenda kusadisa. Nga una yo nkundi a mpila yayi? Ingeta, una yandi. O nkundi ndioyo i Yave ona wakala nkundi a Abarayama wa nkwa kwikizi nze una wasonama muna Yesaya 41:8-13. Muna tini kia 10 ye 13, Yave wasia nsilu kwa konso muntu mu yeto vo: “Kumoni wonga ko, kadi ngina yaku; kuvengozioka ko, kadi omono i Nzambi aku; ikuvamisa; elo, ikusadisa; elo, ikusikidisa muna koko kwalunene kwa unsongi wame. Kadi mono Yave wa Nzambi aku nsimba koko kwaku kwalunene, yo kuvovesa vo, Kumoni wonga ko; ikusadisa.”

E mvovo miami mia Yave mia lufiaulwisu kikilu. Yindula o nsilu a Yave una mu mvovo miami. E sono ke kivovele ko vo va ndambu a Yave okangalelanga yo simba o koko kwandi. Kele vo wakangalelanga vana ndambu a Yave, o koko kwalunene kwa Yave kwadi simba o koko kwaku kwalumonso. Kansi, Yave olambulanga ‘koko kwandi kwalunene kwa unsongi’ yo simba o “koko kwaku kwalunene” nze yandi okutombolanga muna wulu. Vava Yave kesimbanga koko kwaku kwalunene, okukumikanga muna mvovo emi: “Kumoni wonga ko; ikusadisa.”

Nga obadikilanga Yave nze Se diaku dianzodi ye Nkundi aku? Nga okwikilanga vo osinga kusadisa vava okala mu mpasi? Yave okuvuanga kiele o mfunu, ozolele kusadisa. Vava okalanga mu mpasi, Yave ozolanga vo wakala ye ngindu zavuvama. Ekuma? E kuma kadi zola kikilu kekuzolanga. Yandi i “nsadisi anzaki muna mpasi.”—Nkunga 46:1.

Akaka bekwamanananga yindula e mbi bavanga se vioka mvu miayingi yo kiyuvula kana vo Nzambi wabaloloka. Avo i wau omonanga, yindula nona kia Yobi wa nkwa kwikizi. Watambulwila vo sumu kavanga vava kakala nleke. (Yobi 13:26) Davidi wa ntozi a nkunga i wau mpe kamonanga. Wadodokela Yave vo: “O masumu ma kileke kiame, yo makuzuka, kuyindula mo ko.” (Nkunga 25:7) Wau vo tu wantu alembi lunga, yeto awonso ‘twasumuka yo funga mu songa nkembo a Nzambi.’—Roma 3:23.

E mvovo mia lufiaulwisu mina muna Yesaya kapu kia 41, miasonekwa mu kuma kia Aneyisaele. Masumu mampwena kikilu bavanganga. Muna kuma kiaki, Yave wavova vo okubatumba muna yambula vo banatwa muna kinkole kuna Babele. (Yesaya 39:6, 7) Kansi, Yave wasia mpe nsilu vo ovevola awana beviluka o ntima yo vutuka kwa yandi. (Yesaya 41:8, 9; 49:8) O unu, Yave osonganga o zola ye nkenda kw’awana bevilukanga kikilu o ntima yo sia ngolo za kunyangidika.—Nkunga 51:1.

Badika nona kia Takuya  * ona wavanganga e ngolo za yambula e fu kia tala mavangu ma zumba ye kia kuyifisa e kiyakala (Masturbação). Nkumbu miayingi kabwanga mu vangu diadi. Aweyi kamonanga? Wavova vo: “Yakimuenanga nze lekwa kiakondwa o mfunu. Kansi, vava yafinama Yave muna sambu yo lomba ndoloki, wampana lusadisu yavuanga o mfunu.” Aweyi Yave kansadisila? Akuluntu a nkutakani ya Takuya bamvovesa vo konso ntangwa kebwa mu vangu diadi, kabazayisanga dio muna telefone. Wavova vo: “Ke diakala diasazu ko mu kubazayisa. Kansi konso ntangwa yabazayisanga, yatambulanga kikilu lusadisu.” I bosi, akuluntu bavanga e nkubika kimana nkengi a zunga kenda mokena yo Takuya. O nkengi a zunga wavovesa Takuya vo: “Ke mu kinsalukisa ko ngizidi oku nzo aku. Akuluntu bandombele vo ngiza. Ngeye basolele kimana wakingulwa.” Takuya wavova vo: “Kana una vo mu sumu yazingilanga, Yave wasadila akuluntu mu kumpana lusadisu.” Kuna kwalanda, Takuya wayambula e fu kiandi kiambi yo kituka se mviti a nzila. Owau, ku Betele kesadilanga. Nze una Yave kasadisila mpangi ndioyo, okusadisa mpe avo ovangidi vilwa.

Wantu ankaka betokananga avo bakatwilu mu salu yo lembi solola salu kiankaka. Yindula e mpasi olenda mona avo obembwelo kwa mfumu a salu. Akaka vava bewanananga ye mpasi za mpila yayi, bekuyimwenanga vo ke bena mfunu ko. Aweyi Yave kalenda kusadisila? Nanga ke vana vau ko kekuvana e salu kiambote, kansi olenda kusadisa mu sungamena e mvovo mia Davidi ona wavova vo: “Toko yakala, se ndunuvini; kansi kiamona nsongi wayambuka ko, yovo mbongo andi yavava dia.” (Nkunga 37:25) Yave mfunu kikilu kekuvuanga, okuvananga ‘koko kwandi kwalunene kwa unsongi’ kimana wavua kina ovuidi o mfunu mu kwamanana kunsadila.

Sara, ozingilanga kuna Colômbia, wamona una Yave kansadisila. Nzimbu zayingi kafutwanga vava kasadilanga mu kompani dimosi ditomene zayakana. Kansi, wazola kuyivana muna salu kia Yave. Muna kuma kiaki, wayambula o sala yo kota muna salu kia kimviti a nzila. Kansi, diampasi  diakala kwa yandi mu solola e salu kia ndambu a lumbu kina kavavanga. Wayantika teka gelado. Kansi kuna kwalanda, e kinkita kiabwa. Muna kuma kiaki, wayambula o teka. Wavova vo: “Mvu ntatu miampasi yaviokesa, kansi ivutulanga matondo kwa Yave kadi yalenda zizidila.” Wazaya e lekwa ina kavuanga kikilu o mfunu yo venga tokana mu kuma kia lumbu kilanda. (Matai 6:33, 34) Kuna kwalanda, o mfumu a kompani dina kasadilanga wambokela yo kumvana diaka e salu kina kasalanga. Kansi, Sara wavova vo otambulwila kaka e salu kiaki avo kia ndambu a lumbu yo kala ye ntangwa ya kwendanga muna tukutakanu twakete ye twampwena. O unu, mpangi Sara ke futwanga nzimbu zayingi ko nze zina kafutwanga entete, kansi wakinu sala se mviti a nzila. Wavova vo muna kolo kiakina kiampasi, wamona kikilu una Yave kansadisila.

Wantu ayingi betokananga wau vo mu nuna se bena ye ke kolo ko bekatulwa mu salu. Betokananga kana vo besinga kala ye nzimbu zafwana mu kala ye zingu kiambote. Betokananga mpe mu kuma kia mpasi za mayela balenda wanana zau kuna sentu. Nanga Davidi wa ntinu wadodokela Yave vo: “Kuntimbula ko ovo ndunuvini; Kungyambula ko ovo zisukidi e ngolo.”—Nkunga 71:9, 18.

Aweyi anunu balenda kadila ye vuvu mu kuma kia zingu kia kusentu? Bafwete kwamanana kumika lukwikilu lwau muna Nzambi yo kala ye vuvu vo okubavana ina bavuidi o mfunu. Kansi, akaka avo nzimbu zayingi bena zau, zingu kiambote bezolanga. Muna kuma kiaki, dilenda vava vo bavevola zingu kiau yo yangalela ina bena yau. Nanga balenda mona vo o dia “makaya” disundidi o wete ke mu dia “ngombe amazi” ko mu kuma kia vimpi wau. (Ngana 15:17) Avo osidi e sungididi muna salu kia Yave, okusadisa mu kala ye lekwa yawonso ovua o mfunu vava okituka se nunu.

Yindula nona kia José yo Rose ana basadila Yave mu salu kia ntangwa ke ntangwa vioka 65 dia mvu. Muna mvu miami miawonso, mpasi zayingi bawanana zau. Balunga-lunga se dia mpangi Rose ona wavavanga lusadisu fuku yo mwini. Vana ntandu, José wazizidila mpe mpasi za lupasu kavangwa mu kuma kia kimbevo kia câncer. Aweyi Yave kasadisila akazi awaya? Wasadila akazi ankaka, mpangi Tony yo Wendy. Akazi awaya nzo bakala yau ina bazola kayila kwa aviti a nzila lembi futa nzimbu. Tony osungamenanga vo vava kakotanga sikola, watalanga vana zianela yo mona José yo Rose ekolo basamunanga e nsangu zambote. Tony wayangalelanga o vema basonganga muna salu kia umbangi. Ediadi diansivikisanga kikilu. Wau vo José yo Rose basadila e zingu kiau kiawonso muna salu kia Yave, Tony yo Wendy babakayila e nzo yayina. Vioka mvu 15, Tony yo Wendy besadisanga José yo Rose, owau bena ye kimbuta tezo kia 85 dia mvu. José yo Rose bemonanga vo Tony yo Wendy i lukau luna Yave kabavana.

Yave okusianga o nsilu vo: “Kumoni Wonga ko Ikusadisa.” Okuvananga ‘koko kwandi kwalunene kwa unsongi.’ Nga osweka o koko kwaku kimana kalembi ko simba?