Mambu Mamfunu ma Nkand’a Matai
Diambu dia Yave Diamoyo
Mambu Mamfunu ma Nkand’a Matai
MATAI i muntu antete wasoneka lusansu lwa Yesu ye salu kiandi ova ntoto. Wakala se mosi muna awana bakalanga ye Yesu Kristu, ye nkwa mpaku kateka kala. Nkand’a wau mu nding’a Kiyibere wateka sonamena, i bosi wasekolwa mu Kingerekia, e Nsangu Zambote za Matai zasonekwa muna mvu a 41 wa tandu kieto. E nkanda wau uyikanesanga e Sono ya Kiyibere ye Sono ya Kingerekia ya Kikristu.
Entete nkanda wau wasonekwa mu kuma ki’Ayuda, usonganga vo o Yesu i Masia wasilwa o nsilu, wa Mwan’a Nzambi. Avo tusidi e sungididi muna nsangu zasonama mu nkanda wau, dilenda kumika lukwikilu lweto muna Nzambi aludi, muna Mwan’andi ye nsilu Miandi.—Ayib. 4:12.
‘E KINTINU KI’EZULU KIFINAMENE’
Matai otoma yikanga oma ma Kintinu ye malongi ma Yesu, kana una vo lusansu lwandi ke lwasonama mu ndandani za mambu ko. Kasikil’owu, Elongi vana Mongo, ku lubantiku lwa nkanda wau dina, kana una vo i wau, vavioka tezo kia mvu ye ndambu wa salu kiandi, i bosi Yesu kavovela elongi diadi.
Ekolo kasalanga e salu kiandi kuna Ngalili, Yesu wavanga masivi, walonga antumwa zandi 12 una bafwete sadila salu kiau, wasenzeka luvunu lw’Afarisi yo tá yingana yayingi mu kuma kia Kintinu. I bosi, wavaika muna Ngalili yo kwenda “muna zunga kia Yuda, van’esimu dia Yodani.” (Mat. 19:1) Una bayendanga, Yesu wavovesa alongoki andi vo: ‘Se tutomboka kuna Yerusaleme; o Mwan’a muntu ovondwa, e lumbu kina kietatu ofulwa.’—Mat. 20:18, 19.
Mvutu za Yuvu ya Nkand’a Nzambi:
3:16—Aweyi ‘ezulu diaziukila’ vava Yesu kavubwa? Nanga ediadi disonganga vo Yesu wasungamena e zingu kakala kiau kun’ezulu una kayizidi ko nze muntu.
5:21, 22—Nga oyikila muntu mvovo mia luvezo disundidi funga makasi o bi? Yesu walukisa vo, o muntu ofungilanga mpangi andi makasi, esumu diampwena kesumukanga. Kansi, oyikila muntu e mvovo mia luvezo disundidi o bi, kadi ndiona wavanganga wo ku mbazi a nkanu kanatwanga ina yafundisanga e nkanu miampwena.
5:48—Nga tulenda kala ‘twalunga nze S’eto kun’ezulu’? Elo, dilendakana, kansi ke mu mawonso ko. Yesu diambu dia zola kayikanga, yo vovesa ana bawa, batangininanga Nzambi mu kala walunga muna zola kwau. (Mat. 5:43-47) Mu nkia mpila? Muna wokesa zola kwau yamu tezo kia zola mbeni zau.
7:16—Nkia “mbongo” iswasanesanga e nsambila aludi? E mbongo yayi ke imonekanga kaka mu mavangu ko. Kansi, imonekanga mpe mu mana tukwikilanga, i sia vo malongi mana tulonganga.
10:34-38—Nga nsangu za Nkand’a Nzambi kitantu zitwasanga kw’esi nzo? Ve. Kansi, e kitantu kiaki kikotanga mu kuma kia yitu bena vo mindembi kwikila. Balenda veza yovo telamena malongi ma Kikristu. Ediadi dilenda twasa kitantu muna nzo.—Luka 12:51-53.
11:2-6—Wau vo Yoane wabakula vo Yesu i Masia vava kawa e nding’a Nzambi, ekuma kayuvulwila kana vo Yesu “i Ndion’okwiz’e?” Nanga Yoane wayuvula kiuvu kiaki, mu zaya sikididi kia diambu kwa yandi kibeni Yesu. Vana ntandu, Yoane wavava mpe zaya kana vo “wakaka” okwiza muna nkuma a Kintinu yo lungisa vuvu ki’Ayuda. E mvutu za Yesu zasonga vo, ke vekala wakaka ko okunlandila.
19:28—“Makanda kumi ye zole ma Isaele” mana mefundiswa, adieyi mesonganga? Ke mesonganga makanda 12 ma Isaele ya mwanda ko. (Ngal. 6:16; Lus. 7:4-8) Antumwa ana kavovesa Yesu bakituka se yikwa ya Isaele ya mwanda, ke afundisi a Isaele ya mwanda ko. O Yesu wakanga ‘yau ekangu dia kintinu,’ mu kituka se ‘kintinu ye nganga kuna kwa Nzambi.’ (Luka 22:28-30; Lus. 5:10) E yikwa ya Isaele ya mwanda “befundis’e nza.” (1 Kor. 6:2) Muna kuma kiaki, “makanda kumi ye zole ma Isaele” mana mefundiswa kw’awana bavwende vana kunda y’ezulu, nanga wantu a nza mesonganga ana ke bena mu buka kia nganga ko, kiasongelwanga muna makanda 12 muna Lumbu kia Lubakanisu.—Fuka, kapu kia 16.
Elongi kwa Yeto:
4:1-10. Lusansu lwalu lukutulonganga vo Satana una kieleka, ke mbi ko ina keyindulanga o muntu. Osadilanga “eketo dia nitu, y’eketo dia meso, yo lusanu luavela lua zingu” mu kutuvukumuna. Kansi, o lemvokela e nkanikinu mia Nkand’a Nzambi dilenda kutusadisa mu sikila ye kwikizi muna Nzambi.—1 Yoa. 2:16.
5:1–7:29. Zayanga e nsatu zaku za mwanda. Kala nkwa ungudi. Venga makani mambi. Lungisanga e mvovo miaku. Vav’osambanga, siang’e sungididi muna mambu ma mwanda ke ma nitu ko. Kala mvwama kuna kwa Nzambi. Tombel’ekulu e Kintinu ye ndungidi a Nzambi. Kukadi ye fu kia fundisa akaka ko. Vang’o luzolo lwa Nzambi. Ekwe malongi mamfunu mena mun’Elongi dia Yesu vana Mongo!
9:37, 38. Tufwete zingil’e ngwizani ye dina tulombanga kwa Mfumu vo “katuma nsadi muna nsâlu andi,” muna kuyivana yo vema kwawonso muna salu kia kitula wantu s’alongoki.—Mat. 28:19, 20.
10:32, 33. Ka tufwete monanga wonga ko wazayisa lukwikilu lweto kw’akaka.
13:51, 52. O zaya oma ma Kintinu mbebe ditwasanga ya longa akaka yo kubasadisa bazaya mambu mama.
14:12, 13, 23. Ekolo tukalanga va yeto kaka i ntangw’ambote ya yindula mambu ma mwanda.—Maku 6:46; Luka 6:12.
17:20. Lukwikilu tuvwidi o mfunu muna sunda e nkakalakani zina nze miongo, zikakidilanga lunungunuku lwa mwanda yo sunda mpasi za zingu. Ka tufwete kala miolo ko mu vangamesa yo kumika lukwikilu lweto muna Yave ye nsilu miandi.—Maku 11:23; Luka 17:6.
18:1-4; 20:20-28. O lembi lunga ye nsambil’au yankulu, ina yasanisinang’etunda, yafila alongoki a Yesu mu tokanena o zaya kana nani muna yau okala nene. Tufwete kalanga ye lulembamu ekolo tunwananga ye ngindu z’esumu yo kala ye nyindu asikila mu kuma kia kiyekwa twavewa muna nkutakani.
“O MWAN’A MUNTU OYEKOLWA”
Muna lumbu kia 9 kia ngonde a Nisani ya mvu a 33 wa tandu kieto, Yesu ‘wafonga van’ebuluku’ yo kota muna Yerusaleme. (Mat. 21:5) E lumbu kialanda, wayenda muna tempelo yo velelesa yo. Kina kia 11 kia ngonde a Nisani, walonga muna tempelo, yo senzeka luvunu lw’asoneki ye Afarisi, i bosi wazayisa alongoki andi e ‘sinsu kia ngiz’andi, ye mbaninu a tandu.’ (Mat. 24:3) Kina kia 12, wabavovesa vo: “Nuzeye wo vo lumbu yole vava ivioka, i ikwiz’e nduta, o Mwan’a muntu oyekolwa kakomwa vana [nti].”—Mat. 26:1, 2.
Kina kia 14 kia ngonde a Nisani, una kasikidisa Luyindulu lwa lufwa lwandi, Yesu wayekolwa, yo kangwa yo komwa vana nti. Muna lumbu kietatu, wafuluka muna mafwa. Una Mat. 28:19.
katombokele ko kun’ezulu, Yesu wakanikina alongoki andi vo: “Nwenda, nwakitula wantu a zula yawonso s’alongoki.”—Mvutu za Yuvu ya Nkand’a Nzambi:
22:3, 4, 9—Nkia ntangwa zabokelwa e mboka tatu za kwiza kuna nkinzi a longo? E mboka yantete yavewa mu kutakesa e buka kia nzitikila vava Yesu ye alongoki andi bayantika samun’e nsangu zambote muna mvu a 29 yakuna mvu a 33 wa tandu kieto. E mboka yezole yavewa tuka kina kiabungulwa mwand’avelela kia Pentikosti ya mvu a 33 yamuna mvu a 36 wa tandu kieto. E mboka zole zazi zantete kw’Ayuda kaka ye minkwikila a Kiyuda y’esi Samaria zavewa. Kansi, eyi yetatu yavewa kw’awana bakala kuna mbazi a mbanza, i sia vo, kwa esi zula ana balembi zengwa, tuka muna mvu a 36 wa tandu kieto, vava Koneleo, mbut’a nkama wa mwisi Roma kakituka se Nkristu yo lwaka yamu lumbu yeto.
23:15—Ndiona wakitukanga se Mfarisi nkia kuma ‘kasilwanga mfoko zole za bilungi’ nze Afarisi? Akaka mun’awana bakituka Afarisi entete asumuki ampwena bateka kala. Kansi, vava bakitukanga Afarisi, masumu mau mawokela, vioka nkutu alongi au. Muna kuma kiaki, bafwana ‘siwa muna bilungi’ mfoko zole yovo nkumbu miole muna tezaniswa y’Afarisi a esi Yuda.
27:3-5—O Yuda nkia diambu kayibanzila? O kuyibanza kwa Yuda ke kusonganga ko vo waviluka kieleka o ntima. Vana fulu kia lomba ndoloki kwa Nzambi, wazayisa e mbi kavanga kwa mbuta za nganga ye mbuta za nkangu. Wau vo wasumuka “esumu diamfwa,” Yuda wakendalala yo kuyimwena vo nkwa kuma. (1 Yoa. 5:16) Ozevo, nkenda zamfila mu kuyibanza.
Elongi kwa Yeto:
21:28-31. Edi disundidi o mfunu kwa Yave i vanga luzolo lwandi. Kasikil’owu, tufwete kala y’etima dia samun’e nsangu zambote za Kintinu yo kitula wantu s’alongoki.—Mat. 24:14; 28:19, 20.
22:37-39. E nkanikinu miole misundidi o nene misonganga dina kevavanga Nzambi kw’awana bekunsambilanga.
[Foto ina muna lukaya lwa 31]
Nga okuyivananga y’etima diawonso muna salu kia nkutika?
[Avwe a Foto]
© 2003 BiblePlaces.com
[Foto ina muna lukaya lwa 31]
Matai wayika oma ma Kintinu