Kangalela Muna Nzila za Yave
Kangalela Muna Nzila za Yave
“Nkwa nsambu konso on’ovumina Yave, on’okangadila muna nzila zandi.”—NKU. 128:1.
1, 2. Ekuma twinina ye ziku vo tulenda kweto kala ye kiese?
WANTU awonso bezolanga kala ye kiese. Kansi, o zola kala ye kiese ke disongele ko vo muntu kiese kena kiau.
2 Kieleka, yeto awonso tulenda kweto kala ye kiese. Muna Nkunga 128:1 tutanganga vo: “Nkwa nsambu konso on’ovumina Yave, on’okangadila muna nzila zandi.” Tulenda kala ye kiese avo tukangalela muna nzila za Nzambi, kumvumina yo vanga luzolo lwandi. Ediadi aweyi dilenda vanga muna mavangu ye kiwuntu kieto?
Kala Nkwa Ziku
3. Kala nkwa ziku, nkia ngwizani dina ye kuyiyekola kweto kwa Nzambi?
3 Nze Yave, awana bekumvuminanga bafwete kala akwa ziku. Yave walungisa e nsilu miawonso kasila Isaele yankulu. (1 Nti. 8:56) E nsilu twasia vava twayiyekola kwa Nzambi i nsilu usundidi muna miawonso twasia kala. O samba kwa Nzambi dilenda kutusadisa mu lungisa e nsilu wau. Tulenda samba nze ntozi a nkunga wasamba vo: “Onge Nzambi wawa nsilu miame: . . . I ngimbidila nyimbidila nkumbu aku yamu mvu ya mvu, yalunganisa nsilu miame lumbu ke lumbu.” (Nku. 61:5, 8; Kim. 5:4-6) Muna kala akundi a Nzambi, tufwete lungisanga e mvovo mieto.—Nku. 15:1, 4.
4. O Yefeta yo mwan’andi ankento aweyi balungisila e nsilu basila Yave?
4 Muna lumbu y’Afundisi a Isaele, Yefeta wasia nsilu vo, kele vo Yave unsundisi kuna vita y’esi Amone, konso eki kivaika muna nzo andi, mu kunkika vava kevutuka kuna vita, ‘ofutumuna kio se lukau.’ Ndiona wayiza kunkika i mwan’andi amosi ankento. Muna songa lukwikilu kwa Yave, Yefeta ye mwan’andi a ndumba balungisa e nsilu miau. Kana una vo o sompa yo wuta i diambu dialutang’o mfunu muna Isaele, mwan’a Yefeta wazindalala kala mpumpa yo yangalela e salu kiavauka muna nzo a Yave.—Afu. 11:28-40.
5. O Kana aweyi kasongela ziku kiandi?
5 O Kana, nkento wa mumpumina-Nzambi, nkwa ziku kakala. Wazinganga yo Elekana wa nkaz’andi wa Nlevi, kumosi yo Penina wa nkw’andi a longo, kuna zunga kia Eferaime. Penina wana ayingi kawuta, wasevanga Kana wau vo sita kakala, musungula vava bayendanga kuna saba mu sambila. Lumbu kimosi, Kana wasia e nsilu vo, avo owutidi mwan’eyakala, okumvana kwa Yave. Ke kolo ko, wayimita yo wuta mwan’eyakala yo kumvan’e nkumbu vo Samuele. Vava katauka, Kana wamvana kwa Nzambi mu kunsadila “e lumbu yawonso ya zingu kiandi.” (1 Sam. 1:11) Muna mpila yayi walungisa nsilu andi, kana una vo kakala ye vuvu ko vo osinga wuta diaka wana akaka.—1 Sam. 2:20, 21.
6. O Tukiko aweyi kasongela vo nkwa ziku?
6 Tukiko wa Nkristu a tandu kiantete, “selo kiakwikizi” kakala. (Kol. 4:7) Tukiko wakangala yo Paulu wa ntumwa tuka Ngerekia yakuna Makedonia muna Ásia Menor, nanga balwaka mpe kuna Yerusaleme. (Mav. 20:2-4) Nanga yandi i ‘mpangi’ ona wasadisa Tito mu kubika madia mu kuma kia mpangi zau bakala mu mpasi kuna Yuda. (2 Kor. 8:18, 19; 12:18) Vava Paulu kakala muna pelezo kuna Roma e nkumbu antete, Tukiko yandi wanata e nkanda kw’ampangi kuna Efeso ye Kolosai. (Ef. 6:21, 22; Kol. 4:8, 9) Muna nkumbu wezole kakala mu pelezo kuna Roma, Paulu watuma diaka Tukiko kuna Efeso. (2 Tim. 4:12) Avo tukala akwa ziku, oyeto mpe tulenda kala y’elau diayingi muna salu kia Yave.
7, 8. Ekuma tulenda vovela vo Davidi yo Yonatane akundi akieleka bakala?
7 Nzambi ovavanga vo twakala akundi ambote. (Nga. 17:17) O Yonatane wa mwan’a Saulu wa Ntinu watoma zolanga Davidi. Vava Yonatane kawa vo Davidi ovondele Ngoleyate, “o Yonatane unzolele nze wandi moyo.” (1 Sam. 18:1, 3) Yonatane walukisa Davidi vo Saulu yandi kavavang’o vonda. Vava Davidi katina, Yonatane wayenda kuna kakala yo kanga yandi ekangu. Yonatane nga wavondwa kwa Saulu mu kuma kia Davidi. Kana una vo i wau, Yonatane yo Davidi bawanana diaka yo siamisa e kikundi kiau. (1 Sam. 20:24-41) Vava bawanana e nkumbu ansuka, Yonatane wakasakesa Davidi “muna Nzambi.”—1 Sam. 23:16-18.
8 Yonatane wafwa vava banwananga e vita ye Afelesetia. (1 Sam. 31:6) Davidi wayimbila vo: “Muna ngeye nkendalelele, e mpangi ame Yonatane: Wawete kikilu wakal’oku ngina: E nzola wanzola yesivi, iviokele nzol’akento.” (2 Sam. 1:26) E nzola yakala vana vena akundi awaya, yaluta e nzol’a kimakangu. Elo, Davidi yo Yonatane akundi akieleka bakala.
Kalanga ye “Lusakalalu lua Ntima”
9. O nkanda Afundisi kapu kia 9 aweyi usongelang’o mfunu wa kala nlembami?
9 Muna kala akundi a Nzambi, tufwete kala ye “lusakalalu lua ntima.” (1 Pet. 3:8; Nku. 138:6) O nkanda Afundisi kapu kia 9 usongang’o mfunu wa kala nlembami. O Yotame wa mwan’a Ngidone wavova vo: “E nti miele avaika miakusa nti o mazi ma kintinu au.” E sono kiaki nti a olive, ye nsanda ye nsing’a vinyo kiyikanga. E nti miami miatezaneswa y’awana ke bazola yala mpangi zau wan’a Isaele ko. Kansi, ewole yovo nti ansende, una wasadilwanga kaka se nkuni, watezaneswa ye kintinu kia Abimeleke wa nkwa lulendo, ye mvondi ona wazola yala akaka mu ngolo. Kana una vo ‘mvu ntatu kakal’e kintu muna Isaele,’ lufwa lwa nkunzu kafwa. (Afu. 9:8-15, 22, 50-54) Ediadi disonganga o mfunu wa kala ye “lusakalalu lua ntima.”
10. Adieyi olongokele muna vilwa wavanga Erodi wa lembi “vana Nzambi o nkembo”?
10 Muna tandu kiantete, ntatani zabwa vana vena Erodi Angeripa, Ntinu Ayuda wa nkwa lulendo, y’esi Turo ye Sidone ana bavavanga vanga yandi luvuvamu. Lumbu kimosi, vava Erodi kavovanga o nkangu wakaza vo: “Nding’a nzambi, ke ya muntu ko.” Erodi watambulwila e nkembo wau, vana vau wavondwa kwa mbasi a Yave “wau kalembele vana Nzambi o nkembo.” (Mav. 12:20-23) Aweyi kele vo tusanisinu wau vo tu mpovi ambote yovo tuna ye ngangu za long’e ludi kia Nkand’a Nzambi? Diambote mu vana nkembo kwa Nzambi muna dina keyambulanga vo twavanga.—1 Kor. 4:6, 7; Yak. 4:6.
Kala ye Unkabu yo Nkuma
11, 12. E nona kia Kanoke aweyi kisongelanga vo Yave ovananga unkabu yo nkuma kwa selo yandi?
11 Avo tukangalela muna nzila za Yave kuna lulembamu lwawonso, okutuvana unkabu yo nkuma. (Nsi. 31:6-8, 23) Kanoke wansambwadi muna Adami, wakangala yo Nzambi kuna unkabu wawonso muna landa e nzila zansongi, nswaswani y’awana bakala muna tandu kiandi. (Etu. 5:21-24) Yave wakumika Kanoke mu zayisa e mfundisa zandi kwa wantu awaya mu kuma kia mavangu mau mambi. (Tanga Yuda 14, 15.) Nga okalanga ye unkabu wa zayisa e mfundis’a Nzambi?
12 Yave wafwasa yimpumbulu muna Kizalu muna lumbu ya Noa. Ungunza wa Kanoke ukutusadisanga mu zaya vo ke kolo ko wantu ambi befwaswa kwa yazi ya mbasi zavauka za Nzambi. (Lus. 16:14-16; 19:11-16) Yave owang’e sambu yeto muna kutuvana unkabu wa samun’e nsangu zandi, zakala za mfundisa yovo za nsambu zitwasa Kintinu kiandi.
13. Ekuma tulenda kadila ye ziku vo Nzambi olenda kutuvana unkabu yo nkuma mu zizidila e mpasi?
13 Muna lenda zizidila mambu mampasi, unkabu yo nkuma utukanga kwa Nzambi tuvwanga o mfunu. Vava Esau kasompa akento wole a esi Kete, ‘diakendeleka mase mandi, Isaki yo Rebeka.’ Rebeka wavova vo: “E zingu kiame kisakwidi muna diambu dia wan’amakento a Kete: o Yakobo, ovo obonga nkento muna wan’amakento a kete, kontwa kw’awaya wan’amakento esi nsi, e zingu kiame se nki oku ngina?” (Etu. 26:34, 35; 27:46) Isaki wasingika diambu diadi muna fila Yakobo kenda sompa nkento muna wan’amakento bavuminanga Yave. Kana una vo Isaki yo Rebeka ke balenda soba ko dina diavanga Esau, Nzambi wabavana ngangu, unkabu ye ngolo mu sikila ye kwikizi muna Yandi. Avo tulomba lusadisu muna sambu, Yave diau adimosi mpe kevanga kwa yeto.—Nku. 118:5.
14. E dumbelele kia Isaele aweyi kasongela unkabu?
14 Muna mvu mialanda, dumbelele kimosi kia Isaele wakangwa kwa makesa ma vita yo kituka se ntaudi muna nzo a Namani wa mfumu a makesa ma Suria, ona wayelanga kimbevo kia wazi. Wau vo wazaya masivi kavanga Nzambi muna Elesa wa ngunza, e dumbelele wavovesa nkaz’a Namani yo unkabu wawonso vo: ‘Kele vo mfumu ame okwenda kwa ngunz’a Yave kuna Isaele, okunsadisa muna wazi wandi.’ Namani wayenda kuna Isaele, yo wukwa mu mpil’esivi. (2 Nti. 5:1-3) Eyayi i mbandu ambote kwa dumbelele besiang’e vuvu kwa Yave mu kala yo unkabu wasila umbangi kw’alongi, akundi a sikola ye kwa wantu akaka.
15. Nkia diambu dia unkabu kavanga Obadiya wa ntaudi a nzo a Akabi?
15 Unkabu utukanga kwa Nzambi ulenda kutusadisa mu zizidila lubangamu. Tubadika e nona kia Obadiya wa ntaudi a nzo a Ntinu Akabi, ona wakala muna lumbu ya Eleya wa ngunza. Vava Izebele wa Ntinu Ankento kavondesa e ngunza za Nzambi, Obadiya wabonga 100 ngunza, wabasweka “makumatanu makumatanu muna nduka.” (1 Nti. 18:13; 19:18) Nga olenda kala yo unkabu wa sadisa mpangi zaku z’Akristu vava bebangikwanga, nze una Obadiya kasadisila ngunza za Yave?
16, 17. Aresetako yo Ngayo adieyi bavanga vava babangikwa?
16 Vava tubangikwanga, tulenda kala ye vuvu vo Yave olenda kutusadisa. (Roma 8:35-39) Akundi a salu a Paulu, Aresetako yo Ngayo babangikwa kwa buka kia wantu, vava bakala van’eboko dia kimona-meso muna Efeso. Demeterio, wa ngangul’a palata yandi wafila e buka kiaki mu vanga wo. Demeterio y’akwandi, vela ya palata ya nzambi ankento wayikilwanga vo Atemi, bavanganga. E kinkita kiau ke kiatwasanga diaka nluta ko, kadi ulolo wa wantu batambulwila e nsangu zambote kasamunang’o Paulu yo bembola nsambila ya teke. E buka kiaki kianata Aresetako yo Ngayo van’eboko yo kaza vo: “Nene kwandi o Atemi a Afeso.” Aresetako yo Ngayo nga bavondwa, kansi esi mbanza basima e buka mu lembi wo vanga.—Mav. 19:23-41.
17 Kele vo diambu dia mpila yayi dibwididi, nga otambulwila sia zingu kiaku mu vonza? O lusansu ke lusonganga ko vo Aresetako yo Ngayo unkabu bakondwa. Wau vo mwisi Tesalonika, Aresetako wazaya wo vo o samuna nsangu zambote dilenda twasa lubangamu. Kadi entete, vava Paulu kasila umbangi kuna Tesalonika, nkindu yabwa ko. (Mav. 17:5; 20:4) Wau vo Aresetako yo Ngayo mu nzila za Yave bakangalelanga, Nzambi wabavana unkabu yo nkuma mu zizidila lubangamu.
Tokanenanga Ewete dia Akaka
18. Peresekila yo Akwila aweyi batokanenang’ewete dia akaka?
18 Kala yovo lembi kala mu lubangamu, tufwete tokanenanga ewete di’akweto Akristu. Peresekila yo Akwila batokanenanga ewete dia wantu akaka. (Tanga Filipi 2:4.) Akazi awaya basadisa Paulu vava Demeterio, wa ngangul’a palata kafilakesa e buka mu kumbangika. E diambu diadi diafila Peresekila yo Akwila mu ‘tambika malaka mau’ mu kuma kia Paulu. (Roma 16:3, 4; 2 Kor. 1:8) O unu, tufwete kalanga “alungaladi nze nioka” vava tutokananga mu kuma kia mpangi zeto ana bebangikwanga. (Mat. 10:16-18) Tusalang’e salu kieto ye ndekwa zawonso, ke tuyekolanga mpangi zeto ko muna samun’e nkumbu zau yovo vova mambu makaka kw’abangiki.
19. Nkia mavangu mambote kavanganga Donka kwa akaka?
19 Vena ye mpila zayingi tulenda tokanena ewete dia akaka. Akristu ayingi lusadisu bevwang’o mfunu, ediadi divavanga vo twabasadisa. (Ef. 4:28; Yak. 2:14-17) Muna nkutakani ya tandu kiantete kuna Yafo, mwakala ye mpangi ankento wa nkwa mvevo, nkumbu andi Donka. (Tanga Mavangu 9:36-42.) Donka “wabilama yo mavangu mambote yo tukau twa nkenda.” Dimosi muna mavangu mama i tungila akento ansona e mvwatu. Vava kafwa muna mvu a 36 wa tandu kieto, akento ansona bakendalala kwayingi. Nzambi wasadila Petelo wa ntumwa mu fula Donka muna mafwa. Nanga wazindalala samun’e nsangu zambote ye kiese kiawonso yo sadisa akaka. Ekwe kiese tuna kiau mu kala ye mpangi zamakento za mpila yayi o unu!
20, 21. (a) O kasakesa akaka nkia ngwizani dina ye tokanena ewete diau? (b) Adieyi olenda vanga muna kasakesa akaka?
20 Tutokanenanga ewete di’akaka muna kubakasakesa. (Roma 1:11, 12) Sila wa nkw’andi a salu a Paulu wakasakesanga akaka. Vava diambu dia zengwa diabakilwa e nzengo muna mvu a 49 wa tandu kieto, e buka kia selo yambuta muna Yerusaleme batuma mpangi mu nata e nkanda kwa Akristu bakala mu zunga yakaka. Sila, Yuda, Banaba yo Paulu bayenda kuna Antiokia. Muna mbanza yayi, Sila yo Yuda ‘bawondelela wana-ngudi muna mambu mayingi, yo kubasikidisa.’—Mav. 15:32.
21 I bosi, Paulu yo Sila basiwa mu pelezo kuna Filipi, kansi bavaikiswa vava ntoto wazakama. Ekwe kiese bakala kiau mu sila umbangi yo mona vo nyingidi a pelezo y’esi nzo andi bakitukidi minkwikizi! Una ke basisidi e mbanza ko, Sila yo Paulu bakasakesa ampangi. (Mav. 16:12, 40) Nze Paulu yo Sila, kasakesanga akaka vava ovanang’e mvutu yovo vava ofilang’elongi yo sila umbangi yo vema kwawonso. Avo una ye “diambu dia ngwondelela,” ‘vova dio.’—Mav. 13:15.
Kangalelanga Muna Nzila za Yave
22, 23. Aweyi tulenda bakila nluta muna lusansu lwa Nkand’a Nzambi?
22 Dia matondo wau vo muna Diambu dia Yave, wa “Nzambi a fiauzi kiawonso,” muna ye tusansu twakieleka twa zingu kia wantu. (2 Kor. 1:3) Muna bak’e nluta mia tusansu twatu, tufwete sadila malongi ma Nkand’a Nzambi muna zingu kieto yo yambula vo mwand’avelela a Nzambi watufila.—Ngal. 5:22-25.
23 O badika lusansu lwa Nkand’a Nzambi dilenda kutusadisa mu songa e fu iyangidikanga Nzambi. Tusiamisa e ngwizani eto yo Yave ona okutuvananga “ngangu yo zayi ye kiese.” (Kim. 2:26) Muna vanga wo, tulenda yangidika ntim’a Nzambi. (Nga. 27:11) Yambula twakwamanana kangalela muna nzila za Yave.
Nkia Mvutu Ovana?
• Aweyi olenda songela vo u nkwa ziku?
• Ekuma tufwete kadila ye “lusakalalu lua ntima”?
• Lusansu lwa Nkand’a Nzambi aweyi lulenda kutusadisila mu kala ye unkabu?
• Aweyi tulenda tokanena ewete di’akaka?
[Juvu ja longokela]
[Foto ina muna lukaya lwa 8]
O Yefeta wa nkwa ziku yo mwan’andi ankento balungisa nsilu au, kana una vo diampasi diakala
[Foto ina muna lukaya lwa 10]
Aleke, nkia diambu nulongokele muna mbandu a dumbelele kia Isaele?
[Foto ina muna lukaya lwa 11]
Donka aweyi kasadisilanga Akristu akw’andi?