Mambu Mamfunu ma Nkand’a Maku
Diambu dia Yave Diamoyo
Mambu Mamfunu ma Nkand’a Maku
E Nsangu Zambote zasoneka Maku i zilutidi o kufi ye zina zasoneka Matai, Luka yo Yoane. Yoane, on’oyikilwanga mpe vo Maku wasoneka o nkanda wau, vioka mvu 30 tuka lufwa lwa Yesu Kristu. O nkanda wau mambu mayingi uyikanga mana kavanga o Yesu muna salu kasala mu mvu ntatu ye ndambu.
Nanga, o nkanda wau mu kuma ki’awana bena vo ke Ayuda ko wasonekenwa, musungula esi Roma. O nkand’a Maku usonganga vo Yesu wa Mwan’a Nzambi, wavanga masivi mayingi yo kuyivana mu salu kia samun’e nsangu zambote. Nkanda wau uluta vovanga mana kavanga o Yesu ke mu mana kalonga ko. O sia sungididi muna Nsangu Zambote zasoneka Maku dilenda kumika lukwikilu lweto muna Masia yo kutukasakesa mu teleka nsangu za Nzambi y’etima diawonso muna salu kieto kia umbangi.—Ayib. 4:12.
E SALU KASALA KUNA NGALILI
Una kayika e salu kiasala Yoane wa Mvubi ye lumbu 40 ina Yesu kakala mu makanga, muna tini 14 yantete, Maku wayantika soneka e nsangu za salu kia Yesu kuna Ngalili. E nkumbu miayingi kasadila o mvovo “vana vau,” disonganga e nzaki zavangamenanga e diambu.—Maku 1:10, 12.
Muna mvu ntatu kasala e salu kia samun’e nsangu zambote, Yesu nkumbu ntatu kayenda sadila muna zunga kia Ngalili. Maku wasoneka e nsangu zandi muna ndandani yavangamena o mambu. Kasoneka diambu ko mu kuma ki’Elongi dia Yesu vana Mongo ngatu malongi mandi makaka.
Mvutu za Yuvu ya Nkand’a Nzambi:
1:15—“Ntangwa” ya nki yafwana? Yesu wavova vo e ntangwa ya yantika e salu kiandi yafwana. E Kintinu kia Nzambi mu ngenga kiakala wau vo Ntinu wasolwa wakal’ova ntoto. Muna mpila yayi, o wantu a ntima miansongi bakala y’elau dia wa malongi mandi yo vanga dina divavwanga mu vwa edienga dia Nzambi.
1:44; 3:12; 7:36—Ekuma o Yesu kazolela ko vo masivi mandi mazayiswa kwa wantu? Vana fulu kia yambula vo wantu bakwikidila muna mambu balembele zayil’e ziku, Yesu wazola vo wantu bayimwena e ziku vo yandi i Kristu yo bak’e nzengo za yau kibeni muna diambu dina bamwene. (Yes. 42:1-4; Mat. 8:4; 9:30; 12:15-21; 16:20; Luka 5:14) Kansi, vava kawuka mwisi Ngeresa ona wakala ye nkwiya, Yesu wamvovesa kenda zayisa esivi diadi kwa yitu yandi. Wau vo esi zunga kia Ngeresa bazola vo Yesu kakatuka vana bena, kakala diaka ye ntangwa yafwana ko ya longa wantu a zunga kiakina. O umbangi wa muntu ona kawuka o Yesu wadi fila esi zunga kiakina mu lembi kumfungila makasi mu kuma kia ngulu zau zafwa.—Maku 5:1-20; Luka 8:26-39.
2:28—Ekuma o Yesu kayikilwa vo “Mfumu a lumbu kia vundu”? Paulu wa ntumwa wasoneka vo: ‘O Nsiku wina ye kini kia mambu mambote mekwiza.’ (Ayib. 10:1) Nze una wasonama muna Nsiku, lumbu sambanu ifwete salwa, i bosi Lumbu kia Vundu. Yesu wawuka wantu ayingi muna lumbu kiaki. Ediadi diakala se kini kia luvuvamu ye vundu kikala yo wantu muna Luyalu lwa Kristu lw’Ezunda dia Mvu, vava kisukiswa luyalu lwambi lwa Satana. Ekiaki i kuma o Ntinu a Kintinu kiaki keyikilwanga mpe vo “Mfumu a lumbu kia vundu.”—Mat. 12:8; Luka 6:5.
3:5; 7:34; 8:12—O Maku aweyi kazayila una Yesu kamonanga muna ntima? Maku kakala mosi muna ntumwa 12 za Yesu ko, ngatu kala mosi mun’awana bafinamanga Yesu. O lusansu lusonganga vo Petelo wa ntumwa ona wakala nkundi a Maku, i wansamunwina mambu mama.—1 Pet. 5:13.
6:51, 52—Nkia ‘nsas’a mbolo’ ina ke bazaya ko alongoki? Ke vavioka kolo kiayingi ko tuka Yesu kasadila mbolo tanu ye mbizi zole za maza mu dikila 5.000 ma wantu, lembi tanga akento yo wana. E ‘nsas’a mbolo’ ina alongoki bafwana bakula muna diambu diadi, ya sia vo, Yave wa Nzambi wavana Yesu o nkuma wa vanga masivi. (Maku 6:41-44) Kele vo alongoki babakula o nkuma una Yesu kavewa, nga ke basivika kwayingi ko vava bamona kadiatila vana ntandu a maza.
8:22-26—Ekuma o Yesu kawukila e mpofo malembe-malembe? O Yesu wavanga wo mu kuma kia nkenda kakala zau muna muntu ndioyo. O wuka malembe-malembe e mpofo, ona kayukwa mona ntemo ko, diansadisa mu kulukilwa o ntemo.
Elongi kwa Yeto:
2:18; 7:11; 12:18; 13:3. Maku wasoneka e nsasa za fu ya kisi nsi, mvovo, malongi ye fulu ina ke yazayakana ko kw’atangi ana bena vo ke Ayuda ko. Wakiesesa dio vo Afarisi fionkonona “bafionkononanga,” vo e Kobana i “lukau lwa Nzambi,” Asaduki ‘bavovanga vo ke vena lufuluku ko’ yo songa vo e tempelo “vana ntalani” ya “Mongo a Olive” yakala. O Maku kayika luvila lwa Masia ko wau vo Ayuda kaka bazaya lo. Eyayi mbandu ambote kwa yeto. Vava tusilanga umbangi yovo fila elongi muna lukutakanu, tufwete zayanga mana bazeye ye mana balembi zaya o wantu bekutuwanga.
3:21. Mpangi za Yesu mindembi kwikila bakala. Muna kuma kiaki, Yesu ozeye una umonanga awana besiwanga kitantu kwa yitu yau ya mindembi kwikila, mu kuma kia lukwikilu lwau.
3:31-35. Vava kavubwa, Yesu wakituka se Mwan’a Nzambi muna mwanda, o ngudi andi i “Yerusaleme ezulu.” (Ngal. 4:26) Tuka muna lumbu kiakina, Yesu watoma zolanga mpangi zandi za mwanda ke mu yitu yandi ya nitu ko. Ediadi ditulongele vo tufwete sianga mambu ma mwanda va fulu kiantete muna zingu kieto.—Mat. 12:46-50; Luka 8:19-21.
8:32-34. Tufwete kalanga ye nzaki za bakula awana bekutusonganga e ngemba zaluvunu. O nlandi a Kristu kafwete kala wakubama mu ‘kuyivanina nkalu,’ i sia vo, yambul’e zolela ye maketo mandi ma nitu. Kafwete ‘nata nti andi ampasi,’ i sia vo, tambulwila mona mpasi ezak’e ntangwa, fwiswa nsoni, bangikwa yovo vondwa mu kuma kia sia vo Nkristu. Kafwete ‘kwamanana landa’ Yesu muna tanginanga e mbandu Andi. O kala nlongoki a Yesu divavanga vo twakala ye fu kia kuyivana kuna mvevo nze Yesu Kristu.—Mat. 16:21-25; Luka 9:22, 23.
9:24. Ka tufwete kalanga ye nsoni ko za zayisa lukwikilu lweto yovo lomba muna sambu kimana lukwikilu lweto lwakudikilwa.—Luka 17:5.
NGONDE ANSUKA
Kuna mbaninu a mvu wa 32 wa tandu kieto, Yesu wayenda “muna zunga kia Yuda yo kun’esimu dia Yodani,” e ndonga yalungalakana diaka kwa yandi. (Maku 10:1) Una kamana sila umbangi muna zunga kiakina, wayenda kuna Yerusaleme.
Kina kia 8 kia ngonde a Nisani, Yesu kuna Betania kakala. Dia badidinge vava nkento mosi kayiza kunkusa mazi vana ntu. E mambu mabwa vava Yesu kakota muna Yerusaleme yamuna lufuluku lwandi, mu ndandani masonamena.
Mvutu za Yuvu ya Nkand’a Nzambi:
10:17, 18—Ekuma Yesu katumbila o muntu wanyikila vo “Nlongi Ambote”? Muna lembi tambulwila oyikilwa mu zina diadi, Yesu wavana nkembo kwa Yave yo songa vo Nzambi aludi i tuku dia lekwa yawonso yambote. Vana ntandu, Yesu wasonga e ziku vo Yave wa Nzambi, wa Mvangi a lekwa yawonso, yandi kaka una ye wisa kia sikidisa edi diambote y’edi diambi.—Mat. 19:16, 17; Luka 18:18, 19.
14:25—O Yesu adieyi kazola vova vava kavovesa ntumwa zandi vo: “Kinua kio kwame diaka ko, kina kia bundu kia vinyo, yamuna lumbu kina nua kio kiampa muna kintinu kia Nzambi”? Yesu kazola vova ko vo kun’ezulu vinyo ina ko. Kansi, wau vo ezak’e ntangwa e kiese kitezaniswanga ye vinyo, o Yesu kiese kayika kia kala kumosi y’alandi andi akuswa muna Kintinu.—Nku. 104:15; Mat. 26:29.
14:51, 52—Nani i toko ‘diatina e nkonga’? Maku kaka wayika e diambu diadi. Muna kuma kiaki, tulenda vova vo etoko kayika o Maku, i yandi kibeni.
15:34—E mvovo mia Yesu vo “e Nzambi ame, e Nzambi ame, adieyi ungyambulwidi?” nga kondwa lukwikilu misonganga? Ve. Kana una vo ka tuzeye ko dina diafila Yesu mu vova wo, e mvovo miandi nanga misonganga vo Yesu wabakula vo Yave wayambula kuntanina kimana lukwikilu lwandi lwatontwa. Dilenda kala mpe vo Yesu wavova wo mu lungisa dina diayikwa muna Nkunga 22:1 mu kuma kiandi.—Mat. 27:46.
Elongi kwa Yeto:
10:6-9. I kani dia Nzambi vo akazi ke bavambani ko. Muna kuma kiaki, vana fulu kia vonda o longo mu nzaki, yakala yo nkento bafwete sia ngolo za sadila nkanikinu mia Nkand’a Nzambi mu sunda konso nkakalakani zilenda bwa muna longo.—Mat. 19:4-6.
12:41-44. E nona kia nkento ansona ansukami kikutulonganga vo tufwete vananga tukau muna yikama e nsambila aludi.
[Foto ina muna lukaya lwa 29]
Ekuma o Yesu kavovesela muntu ndioyo mu kwenda zayisa e yitu yandi mawonso mambwila?