Kala ye Kiese Muna Longo Lwaku
Kala ye Kiese Muna Longo Lwaku
“Muna ngangu i mutungilwa nzo; muna umbakuzi isikidisilwa.”—NGA. 24:3.
1. O Nzambi aweyi kasongela e ngangu muna diambu dia yakala yo nkento?
O S’eto ezulu nkwa ngangu, ozeye edi diambote kuna kwa yeto. Kasikil’owu, muna lungisa ekani Diandi, Nzambi wazaya wo vo “ke diambote ko vo o yakala kakala yandi amosi” muna mpatu a Edene. Muna lungisa ekani diadi, o yakala yo nkento bafwete wuta yo ‘lungila nza.’—Etu. 1:28; 2:18.
2. O Yave adieyi kakubika mun’ewete dia wantu?
2 Yave wavova vo: “Ikumvangila nsadisi wa nkw’andi.” I bosi, Nzambi wasia o yakala kuna wosola kia tulu yo bonga luvati lua mpati zandi mu vanga nkento. Vava Yave kantwasila Eva wa nkaz’andi alunga, Adami wavova vo: “E! ndioyù tu, i visi kia visi yame, ye nitu a nitu ame: ndioyu oyikilwa vo, nkento, kadi muna yakala kabongwa.” Kieleka, Eva nsadisi kikilu kakala kwa Adami. Konso muntu wafwan’o songa e fu ina kakondelo o nkwandi. Kana una vo i wau, yau ewole balunga bakala yo vangilwa muna mpw’a Nzambi. Muna mpila yayi, Yave i kasikidisila longo lwantete. Adami yo Eva batonda nkubika ya longo ina kasikidis’o Nzambi kimana basalaziana.—Etu. 1:27; 2:21-23.
3. O wantu aweyi bebadikilanga lukau lwa longo? Nkia yuvu tufimpa?
3 Diankenda kikilu vo, e fu kia kolama kiasayana ova nza o unu. Ke Nzambi ko i tuku dia mpasi zawonso tumonanga. Ndonga bevezanga lukau lwa Nzambi lwa longo, yo badikila lo nze s’etuku dia mpasi yovo diambu diaviokel’e ntangwa. Ayingi mun’awana basompa bevondanga o longo. Amase ke besonganga zola kwa wana ko yo kubabangika. Mase mayingi ke besonganga unleka ko, kana nkutu mun’ewete dia sikidisa luvuvamu ye ungudi muna nzo. (2 Tim. 3:3) O wantu aweyi balenda kadila ye kiese muna longo mu lumbu yayi yampasi? O songa unleka aweyi ulenda sadisila mu lembi vonda e longo? Adieyi tulenda longoka muna nona y’awana bemonanga kiese muna longo lwau o unu?
Lemvokela Luludiku lwa Yave
4. (a) Nkia luludiku kavana Paulu mu kuma kia longo? (b) Akristu aweyi balenda lemvokela luludiku lwa Paulu?
4 Paulu wa ntumwa waludika akento ansona bazolele sompa vo, basompela ‘kaka muna Mfumu.’ (1 Kor. 7:39) Luludiku lwalu ke lwakala lwanzenza ko kw’Akristu ana bateka kala muna nsambila ya Kiyuda. Nzambi wakanikina Aneyisaele mu lembi “sompaziana” y’esi zula. Yave wayika e mfwilu balenda baka kele vo bavezele nkanikinu wau. “Kadi [ona una vo ke Isaele ko] ovilula mwan’aku muna kundanda, basadila nzambi zakaka; i mfusukila mekunufusukil’o makasi ma Yave, kàfwasakesa-fwasakesa.” (Nsi. 7:3, 4) O Yave adieyi kevavanga kwa selo yandi o unu mu diambu dia sompa? Selo kia Nzambi ofwete sompela kaka “muna Mfumu,” i sia vo, sompana yo mpangi wayiyekola yo vubwa. O lemvokela luludiku lwa Yave mu kuma kia longo, i diambu diangangu.
5. O Yave ye Akristu aya basompa aweyi bebadikilanga nsilu mia longo?
5 Nsilu mia longo, diambu diavauka vana meso ma Nzambi. Yesu Kristu wa Mwan’a Nzambi wavova mu kuma kia longo lwantete vo: “Kina kiayikakeswa kwa Nzambi, o muntu kavambanisa ko.” (Mat. 19:6) Ntozi a nkunga okutusungamesanga mfunu wa lungisa nsilu vo: “Kelela Nzambi yimenga ya matondo; yo lunganisa kwa mpungu e nsilu miaku.” (Nku. 50:14) Kana una vo awana besompanga kiese kiayingi bemonanga, e nsilu besilananga muna lumbu kia longo ke nsaka ko, mbebe ampwena ukubayekekanga.—Nsi. 23:21.
6. Adieyi tulenda longoka muna nona kia Yefeta?
6 Badika e nona kia Yefeta ona wakala mfundisi muna Isaele muna tandu kia 12 vitila tandu kieto. Wasia nsilu kwa Yave vo: “Ovo ovwa yekola wan’a Amone ova koko kwame, ozevo vava mvutukila kuna luvuvamu muna wan’a Amone, konso eki kivaika muna nzo ame muna kunkika, kikala kia Yave, mfutumuna kio se lukau.” Nga Yefeta wakulula nsilu andi vava kamona mwan’andi amosi ankento wayiza kunkika vava kavutuka kuna nzo kuna Misepa? Ve kikilu. Wavova vo: “Nyaswini o nua kuna kwa Yave, kilendi vutuka ko.” (Afu. 11:30, 31, 35) O Yefeta walunganisa nsilu andi kuna kwa Yave, kanele vo ediadi diasonga vo e vumu kiandi kifuka. Kana una vo e nsilu a Yefeta ke wa mambu ma longo ko, e mpila kalungisila wo ulenda longa diambu kw’akala y’akento Akristu mu kuma kia nsilu besilananga.
Adieyi Dilenda Tomesa o Longo?
7. O yakala yovo nkento avo osompele nkia mambu kafwete soba?
7 Akazi ayingi besungamenanga e kiese kia lumbu ya nzol’au yantete. Diakiese kikilu diakala mu zaya ndiona kesompana yandi. E ntangwa bakalanga vamosi, yabasadisa mu toma zayana. Kana una vo yau mosi bazolana yovo solelwa basolelwa, vava besompananga, akazi mayingi bekalanga mau bafwete soba. Yakala dimosi wavova vo: “Kuna lubantiku lwa longo lweto, diampasi diakala mu sungamena vo ke twakala diaka mpumpa ko. Ke twalendanga zaya tezo ko una tufwete kadila y’akundi ye yitu yeto.” Eyakala diakaka una ye mvu 30 mia lukazalu wazaya tuka lubantiku lwa longo lwau vo muna tomesa mambu, kafwete yindula diaka nze mpumpa ko, kansi “nze muntu wasompa.” Muna wizana yovo silana nsilu yo muntu, entete wayuvulanga nkaz’andi i bosi kabakanga e nzengo yo sia ngwizani au va fulu kiantete. Ediadi, unleka divavanga.—Nga. 13:10.
8, 9. (a) Ekuma e mbokena zakiá zinina zamfunu? (b) Mu nkia mambu tufwete songela unleka? Ekuma?
8 Ezak’e ntangwa, longo lulenda yikanesa wantu wole batuka mu nsi zaswaswana muna fu ya kisi nsi. Muna longo lwa mpila yayi i mu luta vavwanga mbokena zakiá. E mpila za mokena zilenda kala zaswaswana. Omona mpila nkaz’aku kemokenanga ye yitu yandi, dilenda kusadisa mu toma kumbakula. Ezak’e ntangwa, tulenda zaya makani ma ntima ke mu dina kavovele ko o muntu, kansi una kavovele dio. Olenda zaya edi dina muna ntim’a nkaz’aku muna tala kwankatu, lembi vova. (Nga. 16:24; Kol. 4:6) Umbakuzi mfunu una mu kala ye longo lwakiese.—Tanga Ngana 24:3.
9 Akazi ayingi beyambulanga vo nkento yovo yakala kasola e nsaka yovo fulu kina bazolele kwenda viokesela e ntangwa. Una ke nusompanene ko, o nkaz’aku nanga wakala ye nsaka zina katoma zolanga. Wau nusompanene, dilenda kala diamfunu mu soba mambu makaka. (1 Tim. 4:8) Diau adimosi mpe bafwete vanga mu kuma kia ntangwa bekalanga ye yitu. Diamfunu mpe vo e yakala yo nkento bavaulang’e ntangwa ya longoka Diambu dia Nzambi yo sala kumosi e salu yakaka ya mwanda.—Mat. 6:33.
10. O unleka aweyi ulenda sadisila mu kala ye ngwizani ambote vana vena mase yo wan’au basompa?
10 Vava yakala kesompanga, osisanga s’andi yo ngw’andi, diau adimosi mpe divangamanga kwa nkento. (Tanga Etuku 2:24.) Kanele vo i wau, o nkanikinu a Nzambi wa zitisa ese yo ngudi ufwete lemvokelwanga. Ikuma vo, ekolo basompanini, yakala yo nkento bafwete vaulanga e ntangwa ya kwenda kingula mase mau. Yakala dimosi una ye mvu 25 mia lukazalu wavova vo: “Ezak’e ntangwa diampasi dikalanga mu lungisa e nsatu ye zolela yeto ye yina ya mase y’ampangi zame kumosi ye nsatu za nzitu ame ye nkwezi zame. E sono ki’Etuku 2:24 kikunsadisanga mu zaya dina mfwete vanga muna diambu diadi. Kana una vo ngina ye mbebe ya lungisa e nsatu za yitu yame, e sono kiaki kisonganga vo nsatu za nkaz’ame i mfwete sianga va fulu kiantete.” Diau adimosi mpe kwa mase m’Akristu besonganga unleka, bafwete wo zayanga vo, vava wan’au besompanga yo vwa nzo za yau kibeni, o yakala yandi i nkwa mbebe muna ludika esi nzo andi.
11, 12. Ekuma elongi dia esi nzo ye sambu kinina kiamfunu kw’akazi?
11 O kalanga y’elongi dia esi nzo, diambu diamfunu kikilu. Mana mevangamanga muna nzo zayingi z’Akristu, mesonganga e ziku kia diambu diadi. Diampasi dia sikidisa elongi dia esi nzo yo lungisa dio konso lumingu. Ese dimosi wavova vo: “Kele vo kuvutukwanga yo soba diambu, twadi sikila kala y’elongi dia esi nzo tuka lubantiku lwa longo lweto.” Wakudikila vo: “Diakiese kikilu dia mona e mpila nkaz’ame kayangalelanga vava twasololanga diambu diamfunu mun’elongi dieto dia Nkand’a Nzambi.”
12 O samba kumosi i diambu diakaka dilenda kutusadisa. (Roma 12:12) Vava yakala yo nkento besadilanga Yave kumosi, e ngwizani au yo Nzambi ilenda siamisa longo lwau. (Yak. 4:8) Yakala dimosi dia Nkristu wavova vo: “O yambuziana vana vau, kele vo tuvangidi mpilakanu yo yika e mpilakanu yayi vava tusambanga kumosi, i mpila tusongelanga vo tukendalele mu dina tuvangidi, kana nkutu vo diambu diakete kwandi ditufungisi makasi.”—Ef. 6:18.
Songanga Unleka Muna Longo
13. O Paulu nkia luludiku kavana mu diambu dia vukana muna longo?
13 Akazi Akristu bafwete venga mpila zambi za vukana zitwasanga ntantani muna longo, ezi zivangamanga mu nza yayi yalauka ye mavangu ma zumba. Paulu wavova mu kuma kia diambu diadi vo: “O yakala yambula kavan’o nkaz’andi owu wasonga: o nkento mpe wauna kwa nkaz’andi. O nkento kena ya wisa kia kiandi to ko, nkaz’andi kaka: diau adimosi o yakala mpe wauna, kena ya wisa kia to kiandi ko, nkaz’andi kaka.” I bosi, Paulu wavana luludiku olu: ‘Ke nuyinaziana ko, nangu kolo kiawawaninwa.’ Ekuma? Kimana “nwayisìa muna sambu, i bosi nukala diaka una, ke nwavukumunwa kwa Satana muna yingalu yeno.” (1 Kor. 7:3-5) Muna yika e sambu, Paulu wasonga dina Akristu bafwete sia va fulu kiantete. Kansi, watoma kiesesa mpe vo o yakala yovo nkento una vo Nkristu, kafwete zayanga e nsatu za nitu za nkaz’andi mu diambu dia vukana.
14. Nsiku mia Nkand’a Nzambi aweyi milenda sadisila muna diambu dia vukana muna longo?
14 O yakala yo nkento bafwete kalanga ye mbokena za kiá, yo zaya wo vo o lembi mokena yo songaziana e ngindu mu diambu dia vukana, dilenda twasa mpasi muna longo. (Tanga Filipi 2:3, 4; tezanesa ye Matai 7:12.) E ziku kia diambu diadi kimonekanga mpe muna nzo zina vo o yakala yo nkento ke bena nsambila imosi ko. Kana nkutu vabwidi ntantani, o nkazi una vo Nkristu, olenda tomesa e diambu muna nkal’andi ambote yo songa e ngemba ye luzolo lwa sadisa nkw’andi. (Tanga 1 Petelo 3:1, 2.) O zola muna Yave ye kwa muntu yo nkw’andi y’etima dia songa unleka, kulenda sadisa muna diambu diadi.
15. O zitisa yakala nkia mfunu kwina muna kala ye longo lwa kiese?
15 Yakala diambote okadilanga yo nkaz’andi kuna luzitu muna mambu makaka mpe ma zingu. Kafwete vavang’o zaya e ngindu za nkaz’andi kana nkutu mu mambu makete. Yakala dimosi una ye mvu 47 mia lukazalu wavova vo: “Yakinu longoka muna diambu diadi.” Akento Akristu bevoveswanga vo bazitisanga akazi au. (Ef. 5:33) O kumba akazi au yo yika e mpilakanu zau va meso ma ndonga ke dia luzitu ko. Muna Ngana 14:1 tutanganga vo: “O nkento angangu otunga nzo andi: Nkento ezowa, obangwila yo muna mandi moko.”
Kusila Nkadi Ampemba e Nzila Ko
16. Akazi aweyi balenda sadila sono kia Efeso 4:26, 27 muna longo lwau?
16 “Numona makasi, kansi ke nusumuka ko: ke nuyambul’o ntangwa kanudimukina y’ekudi dieno ko: musungula sila Nkadi Ampemb’e nzila.” (Ef. 4:26, 27) O sadila luludiku lwalu, dilenda sadisa mu singika yovo vengesa e ntantani muna longo. Mpangi mosi wankento wavova vo: “Konso ntangwa vabwanga ntantani, yamokenanga yo nkaz’ame, kana nkutu vo ntangwa ayingi diavavanga mu singika dio.” Vava basompana, wawizana yo nkaz’andi vo ke balendi leka ko lembi teka singika e ntantani zau. “Twabaka e nzengo vo kana nkia diambu nkutu dilenda kutubwila, tufwete yambuziana, yo vilakana dio, kimana twayantika e lumbu kilanda ye kiese.” Muna mpila yayi, i balembi ‘silanga Nkadi Ampemba e nzila.’
17. Adieyi dilenda kusadisa kana nkutu osompele muntu omonanga vo nga ke yandi ko ufwanukini?
17 Aweyi kele vo osompele muntu omonanga vo nga ke yandi ko ufwanukini? Nanga olenda mona vo longo lwaku ke luna ye zola ko nze una omonanga kw’akazi akaka. Kana una vo i wau, o sungamena una Nzambi kebadikilanga o longo dilenda kusadisa. Paulu wavumunwinwa mu sonekena Akristu vo: “O longo, mbula luazitiswa kw’awonso, e mfulu mpe mbula yakondwa nsafu: kadi minta-zumba, y’akwa ngyambila, o Nzambi okubafundisa.” (Ayib. 13:4) Ke tuvilakani mpe e mvovo emi ko: “Ngonzi a sietwa tatu ke ivika danuka ko.” (Kim. 4:12) Vava yakala yo nkento bevavanga vo nkumbu a Yave yazitiswa, bekalanga bayikakiana muna kangwa kia zolwa kwa muntu yo nkw’andi ye kuna kwa Nzambi. Bafwete sia ngolo muna kitula longo lwau se lwakiese, wau bazeye wo vo ediadi ditwasa e zitu kwa Yave w’Etuku dia longo.—1 Pet. 3:11.
18. Nkia ziku olenda kala kiau mu kuma kia longo?
18 Dialudi vo Akristu balenda kwau kala ye kiese muna longo. Ngolo divavanga muna kala ye longo lwakiese yo songa fu ya Kikristu nze unleka. O unu, muna nkutakani za Mbangi za Yave, mu nza yawonso, muna ye ulolo w’akazi besonganga vo o kala ye longo lwakiese dilendakana.
Nkia Mvutu Ovana?
• O kala ye kiese muna longo ke ndozi ankatu ko, ekuma?
• Nkia mambu malenda sadisa mu tomesa o longo?
• Nkia fu bafwete songanga akazi?
[Juvu ja longokela]
[Foto ina muna lukaya lwa 9]
Akazi Akristu beteka mokenanga una ke bawizanene diambu ko yovo silana nsilu yo muntu
[Foto ina muna lukaya lwa 10]
Sia ngolo za singika ntantani vana vau, yo lembi ‘sila Nkadi Ampemba e nzila’