Mambu Mamfunu ma Nkand’a Yoane
Diambu dia Yave Diamoyo
Mambu Mamfunu ma Nkand’a Yoane
YOANE wa “nlongoki ona kazol’o Yesu,” yandi i muntu ansuka wasoneka lusansu lwa zingu kia Kristu ye salu kasala ova ntoto. (Yoa. 21:20) O nkand’a Yoane mu mvu wa 98 wa Tandu Kieto wasonekwa, mayingi mena mu nkanda wau, ke masonama ko muna nkand’a Matai, Maku ye Luka.
Yoane wa ntumwa kuma kiasikila kakala kiau vava kasoneka Nsangu zazi. Muna kuma kia nsangu kasoneka, wavova vo: “Eyina isonamene, nwakwikila vo Yesu i Kristu, wa Mwan’a Nzambi; wau nukwikilanga nwavwila moyo muna nkumbu andi.” (Yoa. 20:31) Mana masonama mu nkanda wau mamfunu kikilu kwa yeto.—Ayib. 4:12.
“TAL’O MWAN’EMEME A NZAMBI”
Vava kamona Yesu, Yoane wa Mvubi wavova vo: “Tal’o Mwan’ememe a Nzambi, on’okatul’esumu dia nza!” (Yoa. 1:29) Ekolo Yesu kakangalanga muna Samaria, Ngalili, Yuda yo kun’esimu dia Yodani mu samun’e nsangu zambote, longa yo vanga masivi, ‘engi bayiza kwa yandi yo kwikila muna yandi.’—Yoa. 10:41, 42.
Dimosi muna masivi mampwena kavanga o Yesu i fula Lazaro. Ndonga bakwikila muna Yesu vava bamona ona wafwa se vioka lumbu yá ofulukidi. Kansi ambuta za nganga ye Afarisi bavwand’e mfulu mu vonda Yesu. Muna kuma kiaki, Yesu wakatuka vana bakala yo kwenda “kuna nsi ina ifinamene makanga, kun’evata dina nkumbu a Eferaime.”—Yoa. 11:53, 54.
Mvutu za Yuvu ya Nkand’a Nzambi:
1:35, 40—Nkia nlongoki akaka wakala yo Andere vava batelama yo Yoane wa Mvubi? Vava Yoane keyikanga Yoane wa Mvubi, mu nkumbu a “Yoane” kaka kekunyikilanga. Muna Nsangu Zambote kasoneka, Yoane kasidi kuyisunzula mu nkumbu ko. Ikuma vo, o nlongoki ona wakala yo Andere i Yoane wa nsoneki a Nsangu Zambote.
2:20—Nkia nzo yovo tempelo ‘yatungwa mu mvu makumaya ye sambanu’? E tempelo ina bayika Ayuda, i tempelo yatunga Zerubabele yo tungululwa kwa Erodi wa Ntinu a Yuda. Lusansu lwasoneka Josefo lusonganga vo e salu kia tunga tempelo kiayantika muna mvu wa 18 wa luyalu lwa Erodi, nanga mu mvu wa 18 yovo 17 Vitila Tandu Kieto. Esuku diavauka dia tempelo ye masuku makaka mu mvu nana matungwa. Kansi, e salu yakaka ya tempelo yalwaka yamuna nkinzi a Nduta wa mvu a 30 wa Tandu Kieto. Wau i mvu una Ayuda bavova vo e tempelo mvu 46 yatungwa.
5:14—O wantu nga mu kuma kia masumu beyelelanga? Ke ntangwa zawonso ko. Muntu ona kawuka o Yesu, wayela mvu 38 mu kuma kia usumuki twasambukila. (Yoa. 5:1-9) Edi kazola o Yesu, vo muntu ndioyo wafwilwa e nkenda kaland’e nzil’a luvuluzu. Avo kavangidi wo ko, olenda bwila diambu diakaka diambi dilutidi kimbevo. Olenda sumuka esumu dilembi lolokwa, yo fwa kondwa vuvu kia lufuluku.—Mat. 12:31, 32; Luka 12:10; Ayib. 10:26, 27.
5:24, 25—Aki nani ‘bekatukanga muna fwa yo kwiza muna moyo’? O Yesu awana bakala nze mafwa muna mwanda kayika, kansi vava bawá e mvovo miandi, bakwikila muna yandi yo yambula e nzila zau zambi. ‘Bakatuka muna fwa yo kwiza muna moyo’ wau vo bakatulw’e tumbu kia lufwa yo vewa e vuvu kia moyo a mvu ya mvu mu kuma kia lukwikilu lwau muna Nzambi.—1 Pet. 4:3-6.
5:26; 6:53—‘Kuyikadila moyo’ aweyi disongele? Kuna kwa Yesu Kristu, ediadi disonganga e wisa yole kavewa, kia vana wantu elau dia vw’edienga dia Yave yo nkuma wa fula mafwa. Kuna kw’alongoki a Yesu, o ‘kala yo moyo muna yau kibeni’ disongele vo kala yo moyo alunga muna mawonso. Akristu akuswa bevwanga moyo wau vava befulwanga yo vwa moyo w’ezulu. Akwa kwikizi ana bena ye vuvu kia zingila ova ntoto, bevwa moyo walunga vava bezizidila lutonto lwansuka kuna nima Luyalu lwa Kristu lw’Ezunda dia Mvu.—1 Kor. 15:52, 53; Lus. 20:5, 7-10.
6:64—Vava Yesu kasola Yuda mwisi Kereote, nga wazaya wo vo yandi okunyekola? Nanga kazaya wo ko. Kansi, muna mvu wa 32 wa Tandu Kieto, Yesu wavovesa antumwa zandi vo: “Omosi vovo nwina, nkadi ampemba.” Nanga tuka muna lumbu kiakina, Yesu wamona “lubantiku” lwa makani mambi muna Yuda mwisi Kereote.—Yoa. 6:66-71.
Elongi kwa Yeto:
2:4. Yesu wasonga kwa Maria vo wau vo wavubwa yo kituka se Mwan’a Nzambi wakuswa muna mwanda, kafwete landa luludiku lwa S’andi ezulu. Kana una vo ke kolo ko kayantika e salu kiandi, Yesu wazaya vo e ntangwa ifwene ya lungisa salu kavewa ye ntangwa ina kevana moyo andi se kimenga. Ke vena yitu ko, kana nkutu Maria wa ngudi andi, ofwete kunkakila mu vanga luzolo lwa Nzambi. Oyeto mpe tufwete sadila Yave wa Nzambi y’etima diau adimosi.
3:1-9. Vena ye mambu mole mamfunu tulenda longoka muna mbandu a Nikodemo wa nkuluntu a Ayuda. Ediantete, Nikodemo nlembami kakala, nkwa umbakuzi ye wazayanga nsatu zandi za mwanda, kadi wasungamena mwan’a mvadi a nti vo i nlongi watumwa kwa Nzambi. Akristu akieleka mpe o unu bafwete kala yo lulembamu. Ediazole, Nikodemo kazola kituka nlongoki ko ekolo Yesu kakala ova ntoto. Nanga mu kuma kia wonga wa wantu yovo fulu kiandi kia mbanda-band’a Ayuda yovo mu kuma kia zola kwasaka muna mavwa mandi. Ediadi ditulongele diambu diamfunu: Katufwete yambula ko vo mambu mama matusimba mu lembi ‘nata nti eto ampasi yo landa Yesu.’—Luka 9:23.
4:23, 24. Muna tambuka kwa Nzambi, e nsambil’eto ifwete kala betela ye ludi kia Nkand’a Nzambi yo filwa kwa mwand’avelela.
6:27. O sadila ‘madia mana mezingila muna moyo a mvu ya mvu’ divavanga vo twasiang’e ngolo za lungisa nsatu zeto za mwanda. Avo tuvangidi wo, kiese kiayingi dikututwasila.—Mat. 5:3.
6:44. Yave okutuvwanga kieleka o mfunu. Okututuntanga kwa Mwan’andi muna yambula vo twawá e nsangu zambote yo kutusadisa muna mwand’andi avelela twabakula yo sadila malongi ma Nkand’a Nzambi.
11:33-36. O kendalala yo dila ke sinsu kia lutovoko ko.
‘KWAMANANA KUNLANDA’
Vava kiafinama o nkinzi a Nduta wa mvu a 33 wa Tandu Kieto, Yesu wavutuka kuna Betania. Kina kia 9 kia ngonde a Nisani, wakota muna Yerusaleme vana ntandu a mwan’ebuluku. Kina kia 10 kia ngonde a Nisani, Yesu wayenda diaka kuna tempelo. Una kasamba vo e nkumbu Es’andi yakembeswa, e ndinga itukidi kun’ezulu, oku vo: “Nkembese dio kala, kembesa nkembesa dio diaka.”—Yoa. 12:28.
Ekolo badianga elambu dia Nduta, Yesu wavana alongoki elongi diansuka yo samba mu kuma kiau. Una kakangwa, yo mwesw’e mpasi yo komwa vana nti, Yesu wafuluka.
Mvutu za Yuvu ya Nkand’a Nzambi:
14:2—O Yesu aweyi ‘kakubikila fulu’ kun’ezulu mu kuma kia alongoki andi akwikizi? O Yesu wavanga wo muna sadila ekangu diampa mu kwenda vana ndose a Nzambi yo kunsong’e ntalu a menga mandi. Kristu wakubikila mpe alongoki andi e fulu vava katambula kintinu, i bosi alongoki andi akuswa bayantika fulwa mu vwil’o moyo kun’ezulu.—1 Tes. 4:14-17; Ayib. 9:12, 24-28; 1 Pet. 1:19; Lus. 11:15.
19:11—O Yesu nga Yuda mwisi Kereote kayika vava kavova kwa Pilato mu kuma kia muntu ona okunyekola? Vana fulu kia yika Yuda yovo muntu akaka, Yesu nanga awonso ana bakala ye kuma muna lufwa lwandi kayika. Muna wantu awaya, i mwakala Yuda, “mbuta za nganga, ye mbanda-mbanda zawonso,” kumosi ye “ndonga” ina akuluntu baleba mu lomba luvevoko lwa Baraba.—Mat. 26:59-65; 27:1, 2, 20-22.
20:17—Ekuma o Yesu kavovesela Maria Mandala vo kansimbi ko? Maria wasimba Yesu kadi wabanza vo se ketomboka kun’ezulu yo lembi kumona diaka. Muna kunsonga vo katombokele ko, Yesu wamvovesa vo kayambula kunsimba, kansi kenda zayisa e nsangu za lufuluku lwandi kw’alongoki andi.
Elongi kwa Yeto:
12:36. Muna kituka “wan’a ntemo” yovo anati a ntemo, tufwete vwa zayi wa Diambu dia Nzambi. I bosi, tufwete sadila zayi wau muna sadisa akaka bakatuka muna tombe kia mwanda yo kwiza ku ntemo a Nzambi.
14:6. Ke vena nzila yakaka ko tulenda vwila edienga dia Nzambi ovo ke mu Yesu Kristu ko. Mu kala kaka ye lukwikilu muna Yesu yo landa mbandu andi, tulenda finamena Yave.—1 Pet. 2:21.
14:15, 21, 23, 24; 15:10. O lemvokela nkanikinu mia Nzambi dilenda kutusadisa mu sikila muna zola kwa Nzambi ye muna zola kwa Mwan’andi.—1 Yoa. 5:3.
14:26; 16:13. O mwand’avelel’a Yave ukutulonganga yo kutusungamesa mana twalongoka kala. Ukutusengomwenanga mpe e ludi. Ulenda kutusadisa mu nungunuka muna zayi, ngangu yo umbakuzi. Muna kuma kiaki, tufwete zindalala muna sambu yo lombanga mwanda wau.—Luka 11:5-13.
21:15, 19. Petelo wayuvulwa kana vo waluta zola Yesu ke mu “awaya” ko, i sia vo, e mbizi zina zakala vana ndambu. Muna mpila yayi, Yesu wasonga Petelo o mfunu wa bak’e nzengo za kunlanda ntangwa ke ntangwa vana fulu kia kuyivana muna salu kia lowa mbizi. Wau tumene fimpa e Nsangu Zambote zasoneka Matai, Maku, Luka yo Yoane, yambula twasiamisa etima dieto dia zola Yesu vana ntandu a konso lekwa kilenda kutuvukumuna. Elo, yambula twakwamanana kunlanda.
[Foto ina muna lukaya lwa 31]
Adieyi tulenda longoka muna mbandu a Nikodemo?