Mambu Mana Tufwete Tina
Mambu Mana Tufwete Tina
“E wan’a mpidi, nani unulukisi, nwatin’o makasi mekwiza?” —MAT. 3:7.
1. Nkia nona yina mu Nkand’a Nzambi ya wantu batina?
NKIA diambu osungamenanga vava owanga mvovo wau, “tina”? Kw’akaka, o mvovo wau ukubasungamesanga, Yosefe wa toko diamote, ona watina tá zumba yo nkaz’a Potifa. (Etu. 39:7-12) Vo i akaka, nanga balenda sungamena Akristu ana batina muna Yerusaleme muna mvu a 66 wa tandu kieto mu lemvokela lulukisu lwa Yesu vo: “Vava numona Yerusaleme izungwa kwa vu kia makesa, ozevo . . . awana bena muna Yuda, mbula batinina kuna miongo; ana bena mo, mbula bayaluka.”—Luka 21:20, 21.
2, 3. (a) Ekuma Yoane wa Mvubi katumbila afidi a dibundu? (b) O Yesu aweyi kasongel’e ziku kia lulukisu lwa Yoane?
2 E nona tuyikidi, tina kwa kinitu iyikanga. Omu tandu kiaki, Akristu akieleka muna nza yawonso, mu kimwanda betininanga. Yoane wa Mvubi mu mpila yayi kasadila o mvovo “tina.” Muna buka ki’awana bayizanga kwa Yoane mu vubwa, mwakala ye afidi a dibundu di’Ayuda ana bayibadikilanga vo ansongi, ke bakala ye mfunu a viluka ntima ko. Bavezanga nkangu wavubwanga mu songa luviluku lwau lwa ntima. Kuna unkabu wawonso, Yoane wasengomona kuvùnina kw’afidi awaya vava kavova vo: “E wan’a mpidi, nani unulukisi, nwatin’o makasi mekwiza? Se nuyimi mbongo ina ifwete songa luviluku lua ntima.”—Mat. 3:7, 8.
3 Yoane kayika tina kwa kinitu ko. Wantu kalukisa mu kuma kia lufundisu lwa Nzambi luna lukwiza, lumbu kia makasi ma Nzambi. Wavovesa afidi a dibundu di’Ayuda vo, muna vuluka muna lumbu kiakina, bafwete yima mbongo ina ifwete songa luviluku lwau lwa ntima. I bosi, Yesu wasemba afidi a dibundu, kadi mavangu mau masonganga vo Nkadi Ampemba i s’au. (Yoa. 8:44) Muna song’e ziku kia mvovo mia Yoane, Yesu wabayikila vo “wan’a mpidi” yo kubayuvula vo: “Nkia ntina nutina nzengo a bilungi?” (Mat. 23:33) O Yesu adieyi kazol’o vova vava kasadila mvovo “bilungi” yovo Geena?
4. O Yesu adieyi kazola vova muna sadila mvovo “Geena”?
4 Bilungi yovo Geena, eyenga diakala kuna mbazi a yaka kia Yerusaleme, i fuku diayokelwanga titi ye mavimbu ma bulu. Yesu wasadila mvovo Geena nze sinsu kia lufwa lwa mvu ya mvu. (Tala muna lukaya lwa 27.) E kiuvu kayuvula Yesu kana nkia ntina betina bilungi, kisonganga vo e buka ki’afidi a dibundu, lufwasu lwa mvu ya mvu bafwanukina.—Mat. 5:22, 29.
5. O lusansu aweyi lusongelanga vo lulukisu lwa Yoane ye Yesu lwalungana?
5 Afidi a dibundu dia Ayuda bawokesa masumu mau muna bangika Yesu y’alandi andi. I bosi, nze una Yoane yo Yesu balukisa, lumbu kia makasi ma Nzambi kialuaka. Kuna kwa yau, “makasi mekwiza,” va zunga kimosi kaka mabwila, muna Yerusaleme ye Yuda, ediadi diabasadisa mu tina. Makasi mabalwakila vava Yerusaleme ye tempelo andi yafwaswa kwa makesa ma Roma muna mvu a 70 wa tandu kieto. E “mpasi” zazina, zaluta mpasi zawonso zabwila Yerusaleme. Ndonga bavondwa yo natwa muna kinkole. Lufwasu lulutidi lwalu lusinga bwila awana bekiyikilanga vo Akristu ye mabundu makaka mpe.—Mat. 24:21.
Tina Makasi Mekwiza
6. Nkia diambu diayantik’o vangama muna nkutakani ya Akristu a tandu kiantete?
6 Akaka muna Akristu a tandu kiantete, bavengomoka mu ludi yo landwa kwa wantu. (Mav. 20:29, 30) Ekolo bazinganga, ntumwa za Yesu basadisa mu ‘kakila’ luvengomoko, kansi vava bamana fwa, vavaika mabundu mayingi ma Akristu aluvunu. O unu kiaki, vena ye ulolo wa mabundu mavambana muna Kikristu kia Kimpangila. Nkand’a Nzambi wasakula vo mfumu za mabundu ma Kikristu kia Kimpangila kwiza zikwiza. Nze buka beyikilwanga vo “muntu esumu” ye ‘mwan’a mfwasi . . . ona ovondelwa kwa Mfumu Yesu . . . yo fukiswa muna nsengomok’a ngiz’andi.’—2 Tes. 2:3, 6-8.
7. E mvovo, “muntu esumu” nkia kuma ufwanukini mfumu za mabundu ma Kikristu kia Kimpangila?
7 Mfumu za mabundu ma Kikristu kia Kimpangila beyikilwanga vo muntu esumu, e kuma kadi malongi besadilanga maluvunu yo nungununa e nkinzi ye fu ke yina ngwizani ko ye Nkand’a Nzambi mu bendomona ulolo wa wantu. Nze afidi a dibundu ana kasemba Yesu, asambidi a tandu kiaki ana bena mu buka kia “mwan’a mfwasi,” besinga fwaswa kondwa vuvu kia lufuluku. (2 Tes. 1:6-9) Adieyi dibwila awana bebendomonwanga kwa mfumu za mabundu ma Kikristu kia Kimpangila ye kw’alongi a mabundu makaka? Muna vana e mvutu za kiuvu kiaki, yambula twafimpa mana mavitila lufwasu lwa Yerusaleme muna mvu a 607 vitila Kristu.
“Nutina Muna Babele”
8, 9. (a) O Yeremiya adieyi kazayisa mu kuma ki’Ayuda bakala muna kinkole kuna Babele? (b) Vava mbanz’a Babele yabakama kwa Amadai ye Aparasi, adieyi diavavwanga kwa Ayuda?
8 Yeremiya wa ngunza wazayisa lufwasu lwa Yerusaleme olu lwabwa muna mvu a 607 vitila Kristu. Wavova vo nkangu a Nzambi unatwa muna kinkole, kansi bevutuka kuna nsi au vava kilunga “lusambwadi lua mvu.” (Yer. 29:4, 10) Yeremiya wakala ye nsangu zambote kwa Ayuda bakala muna kinkole kuna Babele. Wabavovesa vo bafwete kuyivaula ye nsambila ya luvunu ya esi Babele. Ediadi, dikubasadisa mu kala akubama mu vutuka kuna Yerusaleme yo vutulwisa nsambila aludi, vava kifwana e ntangwa kasikidisa o Yave. Ke kolo ko, e ntangwa yayi yafwana vava Amadai ye Aparasi babaka Babele muna mvu a 539 vitila Kristu. Kurese wa Ntinu a Aparasi wavana nswa kwa Ayuda bavutuka kuna nsi au yo tungulula tempelo a Yave muna Yerusaleme.—Eze. 1:1-4.
9 Ndonga muna Ayuda bayangalela elau diadi yo vutuka. (Eze. 2:64-67) Muna vanga wo, balungisa ungunza wa Yeremiya wavovanga vo, batina. Kuna kwa yau, ediadi diavavanga vo basisa Babele yo tinina muna zunga kiakaka. (Tanga Yeremiya 51:6, 45, 50.) Ke Ayuda awonso ko bavanga e nkangalu anda yo vutuka kuna Yerusaleme ye Yuda, kadi mambu mayingi mabasimba. Awana basala muna Babele nze Daniele wa ngunz’a nunu, badi sambulwa kwa Nzambi kele vo bayikamene nsambila avelela yakala kuna Yerusaleme, yo kuyivaula ye nsambila ya luvunu ya Babele.
10. Nkia “ma yangemi” yivangamanga muna “Babele Anene”?
10 Unu kiaki, ulolo wa wantu besambilanga mu mabundu ma mpila mu mpila maluvunu matuka muna Babele yankulu. (Etu. 11:6-9) Mabundu mama mawonso meyikilwanga vo “Babele Anene, o ngudi a nkembi ye ma yangemi ya nza.” (Lus. 17:5) Tuka kolo, mabundu maluvunu, meyikamanga ayadi a nza. Muna “ma yangemi” yivanganga mabundu mama, vena ye vita, ezi ‘zivondanga’ ulolo wa wantu “ova nza.” (Lus. 18:24) Eyaka “ma yangemi” bevanganga afidi a mabundu, i leka yo wan’akete ye mpila zakaka za zumba betanga yo yambulwilwa. Ke diasivi ko vo Yave wa Nzambi ofwasa mabundu maluvunu ova nza.—Lus. 18:8.
11. Nkia kiyekwa bena kiau Akristu akieleka ekolo Babele Anene ke ifwasilu ko?
11 Wau vo Akristu akieleka bazeye e ziku kia diambu diadi, bena ye kiyekwa kia lukisa awana bena muna Babele Anene. Imosi muna mpila bevangilanga wo i kaya Nkand’a Nzambi ye nkanda miakaka mivaikiswanga kwa “ntaudi akwikizi yo lulungalalu,” ona kasola Yesu mu vana ‘madia ma mwanda muna ntangw’andi.’ (Mat. 24:45) Vava wantu besonganga luzolo lwa wá nsangu zambote, besadiswanga kimana bakala y’elongi dia Nkand’a Nzambi. Tusidi e vuvu vo, wantu awaya bemona mfunu wa ‘tina muna Babele’ ekolo ntangwa yakinu.—Lus. 18:4.
Tina Nsambila za Teke
12. O Nzambi aweyi kebadikilanga nsambila za teke ye fwaniswa?
12 Dimosi mun’evangu ditoma sadilwanga muna Babele Anene i sambila teke ye fwaniswa. Nzambi oyikilanga evangu diadi vo “ungemi” ye “teke.” (Nsi. 29:17) Awonso bezolanga yangidika Nzambi, bafwete venga nsambila za teke nze una Nzambi kavova vo: “Omono i Yave; eyayi i nkumbu ame: kivana nkembo ame kw’akaka ko ngatu nkembelelw’ame kwa teke yavalwa.”—Yes. 42:8.
13. Nkia mpila zakaka za nsambila za teke tufwete tina?
13 E Diambu dia Nzambi disengomonanga mpe e mpila zakaka za nsambila za teke. Kasikil’owu, diyikilanga eloko vo “sambu ya teke.” (Kol. 3:5) Lokokela i luzolo lwa vanga diambu okanikinu vo kufwete dio vanga ko, nze i lokokela má kiangani. (Luv. 20:17) O mbasi ona wakituka se Nkadi Ampemba wa Satana wayima fu ki’eloko yo zola kituka nze Mpungu-ngolo yo vava vo kasambilwa. (Luka 4:5-7) Ediadi diamfila mu kolamena Yave yo vukumuna Eva kalokokela má kina Nzambi kasima. Adami mpe wasambila teke, kadi wayambula vo luzolo lwandi muna nkaz’andi lwasunda ke mu luzolo lwa lemvokela S’andi anzodi ko. Nswaswani yo yau, awonso bazolele tina lumbu kia makasi ma Nzambi, bafwete sambila kaka Yave yo venga fu yawonso y’eloko.
‘Tina e Zumba’
14-16. (a) Ekuma Yosefe kenena se mbandu ambote? (b) Adieyi tufwete vanga kele vo luzolo lwa tá zumba lutulwakidi? (c) Aweyi tulenda tinina e zumba?
14 Tanga 1 Korinto 6:18. Vava nkaz’a Potifa kateza vukumuna Yosefe mu tá yandi e zumba, Yosefe watina. Wasisa mbandu ambote kw’Akristu awonso, ampumpa y’awana basompa. Kieleka, mambu mateka bwa masadisa Yosefe mu zaya una Yave kebadikilanga e zumba. Avo tuzolele lemvokela nkanikinu wa ‘tina e zumba,’ tufwete venga e fu kia sikamesa luzolo lwa vukana yo muntu una vo ke nkaz’eto ko. Tutanganga muna Nkand’a Nzambi vo: ‘Nufwasa yîkwa yeno . . . zumba, nsafu, vengenene, eketo diambi, y’eloko, dina vo, i sambu ya teke. Muna mambu mama i mekwizila makasi ma Nzambi.’—Kol. 3:5, 6.
15 Zaya wo vo ‘makasi ma Nzambi mekwiza.’ Wantu ayingi mu nza yayi bekuyivananga mu mavangu ma zumba. Muna kuma kiaki, yeto Akristu tufwete sambanga kwa Nzambi katuvana mwand’andi avelela kimana luzolo lwalu lwalembi kutuyala. Vana ntandu, o longoka Nkand’a Nzambi, kalanga muna lukutakanu lwa Akristu yo samuna nsangu zambote za kintinu kw’akaka, dilenda kutusadisa mu ‘kangalela muna mwanda.’ Muna mpila yayi ‘ke tulunganis’eketo dia nitu ko.’—Ngal. 5:16.
16 Kansi, avo tuna ye fu kia tala mavangu ma zumba, ke ‘tukangalela muna mwanda’ ko. Akristu awonso bafwete venga e fu kia tanga yovo tala mambu mesikamesanga luzolo lwa zumba. Diambi mpe kwa ‘nkangu avelela’ a Nzambi dia yangalela mambu mama yovo mokena mo. (Ef. 5:3, 4) Yambula twasonga kwa S’eto anzodi vo tuzolele kikilu o vuluka muna lumbu kia makasi mandi yo zingila muna nz’ampa yansongi.
Tutina “o Zola Nzimbu”
17, 18. Ekuma tufwete tinina “o zola nzimbu”?
17 Muna nkand’antete kasoneka kwa Timoteo, Paulu wayika mambu mafwete yala zingu kia ntaudi una vo Nkristu, kadi akaka muna yau bavavanga vo babaka nsendo muna salu kiau, wau vo mfumu zau Akristu bakala. Vo i akaka nluta bavavanga baka muna salu kia Nzambi. Paulu walukisa mu kuma kia ‘yindula vo o vumina Nzambi i ndandu.’ Etuku dia diambu nanga i “zola nzimbu.” O zola kwaku kulenda vukumuna awonso, amvwama yovo asukami.—1 Tim. 6:1, 2, 5, 9, 10.
18 Ng’ozeye wantu beyikwanga muna Nkand’a Nzambi ana bafwasa ngwizani au yo Nzambi mu kuma kia “zola nzimbu” yovo zola e lekwa yakondwa o mfunu ina balenda sumba? (Yos. 7:11, 21; 2 Nti. 5:20, 25-27) Paulu walukisa Timoteo vo: “Vo i ngeye, muntu a Nzambi, tina mambu mama, tatidil’aka nsongi, vumina Nzambi, lukwikilu, zola, luzindalalu, lulembamu.” (1 Tim. 6:11) Awonso bazolele vuluka muna lumbu kia makasi ma Nzambi bafwete lemvokela lulukisu lwalu.
‘Tina Maketo ma Toko’
19. Aleke awonso nkia diambu bavwidi o mfunu?
19 Tanga Ngana 22:15. O uzowa muna ntim’a mwana ulenda kumvengomona muna ludi. Malongi ma Nkand’a Nzambi malenda kunsadisa mu vengomona uzowa wau. Aleke ayingi Akristu bena vo mase mau ke bena mu ludi ko, bevavang’o zaya yo lemvokela nsiku mia Nkand’a Nzambi. Akaka bekasakeswanga kwa mpangi zazikuka muna nkutakani. O lemvokela luludiku lwa Nkand’a Nzambi luna ovewanga lembi tala ndiona uvene lo, lulenda kutwasila kiese tuka wau yakwele mvu.—Ayib. 12:8-11.
20. Aleke aweyi balenda tinina nzila zambi?
20 Tanga 2 Timoteo 2:20-22. Wau balembi toma longwa, aleke ayingi bekuyisianga mu nzila zambi. Beyimanga fu ki’eloko, luzolo lwa sunda akaka, tá zumba, zola kwasaka kwa nzimbu yo kuyivana mu nkembo. Eyayi i fu ya “maketo ma toko,” yina tulukiswanga mu Nkand’a Nzambi vo twatina. O tina kuvavanga vo nleke una vo Nkristu kavenga mambu malenda kuntwasila e mpasi. Diamfunu mpe kalemvokela luludiku lwa Nzambi lwa tatidila fu yambote kumosi “y’awana bevovelelanga Yave muna ntima miavelela.”
21. O Yesu Kristu nkia nsilu kasia kwa mameme mandi?
21 Twakala aleke yovo ambuta, lembi wila awana bevavanga kutuvukumuna, disonga vo tuzolele kala muna buka kia mameme ma Yesu ‘betinanga . . . nding’a nzenza.’ (Yoa. 10:5) Kansi, mayingi mevavwanga muna vuluka muna lumbu kia makasi ma Nzambi, ke tina kaka nzila zambi ko. Divavanga mpe vo twatatidila fu yambote. Elongi dilanda diyika fu nsambwadi yina tufwete tatidila. Diamfunu twasia sungididi mun’elongi diadi, kadi Yesu wasia nsilu vo: “Omono ikubavana [mameme mame] moyo a mvu ya mvu; ke mekufwila ko yakwele mvu, ke ven’on’okutumuna mo omu moko mame ko.”—Yoa. 10:28.
Nkia Mvutu Ovana?
• O Yesu nkia lulukisu kavana kw’afidi a mabundu?
• O ulolo wa wantu o unu mu nkia vonza bena?
• Nkia mpila zakaka za nsambila za teke tufwete tina?
[Yuvu ya Longoka]
[Mafoto zina muna lukaya lwa 8, 9]
Adieyi osungamenanga vava owanga mvovo “tina”?