Mambu Mamfunu ma Nkanda mia Paulu kwa Esi Ngalatia, Efeso, Filipi ye Kolosai
Diambu dia Yave Diamoyo
Mambu Mamfunu ma Nkanda mia Paulu kwa Esi Ngalatia, Efeso, Filipi ye Kolosai
VAVA kawa vo Akristu akaka bayantika vengomoka muna nsambila aludi yo landa nsambila za Kiyuda, Paulu wa ntumwa wasoneka nkanda kwa “mabundu ma Ngalatia.” (Ngal. 1:2) Nkanda kwa esi Ngalatia wasonekwa muna mvu wa 50-52 mia Tandu Kieto, uvwidi luludiku lwankuma.
Vioka tezo kia mvu kumi, vava kakala mu pelezo nze “mbakami a Kristu Yesu” kuna Roma, Paulu wasoneka nkanda kwa nkutakani zakala muna Efeso, Filipi ye Kolosai mu kubavana luludiku ye kubakasakesa. (Ef. 3:1) O unu, yeto mpe tulenda bak’e nluta muna siang’e sungididi mu mana masonama muna nkanda kwa esi Ngalatia, esi Efeso, esi Filipi y’esi Kolosai.—Ayib. 4:12.
‘BALUNGISWA’—MU NKIA MPILA?
Wau vo asambidi a Kiyuda bavavanga kumvunisa, Paulu wayika lusansu lwandi mu kubasonga e ziku vo ntumwa kikilu kakala. (Ngal. 1:11–2:14) Muna vunisa malongi mau, Paulu wakiesesa vo: “O muntu kelungisilwa mu mavangu ma nsiku ko, mu lukwikilu muna Yesu Kristu kaka.”—Ngal. 2:16.
Paulu wavova vo, Kristu ‘wakûl’awana bakala muna wisa kia nsiku’ yo kubatwasila luvevoko nze Akristu. Walukisa esi Ngalatia vo: “Nusikidila, ke nuvakama diaka mu’taka kia uwayi ko.”—Ngal. 4:4, 5; 5:1.
Mvutu za Yuvu ya Nkand’a Nzambi:
3:16-18, 28, 29—Ekangu dia Abarayama nga diakinu o mfunu? Elo. Ekangu dia Nsiku kudikilwa diakudikilwa, ke diavinga va fulu ki’ekangu diakanga Nzambi yo Abarayama ko. Muna kuma kiaki, ekangu dia Abarayama disalanga kana nkutu vava Nsiku ‘watumbulwa.’ (Ef. 2:15) E nsilu miasiwa mun’ekangu diadi mialungana muna Kristu Yesu, una vo i wantete muna “mbongo” a Abarayama y’ana ‘bavwilu kwa Kristu.’
6:2—Nki i “nsiku a Kristu”? I mawonso kalonga Yesu yo kanikina. Musungula nkanikinu wa ‘zolaziana.’—Yoa. 13:34.
6:8—Aweyi ‘tukuninanga muna mwanda’? Tuvanganga wo vava tuyambulanga vo mwand’a Nzambi watufila. O kunina muna mwanda divavanga vo twayivana y’etima diawonso muna salu ya mwanda.
Elongi kwa Yeto:
1:6-9. Akuluntu Akristu bafwete singikanga nzaki e mambu mebwanga muna nkutakani. Muna sadilanga umbakuzi ye sono ya Nkand’a Nzambi, balenda singika e ngindu zabendomoka vana vau.
2:20. Lukulu i lukau kavana o Nzambi kwa konso muntu mu yeto. I wau tufwete lo badikilanga.—Yoa. 3:16.
5:7-9. Akundi ambi balenda ‘kutuvukumuna twalembi lemvokel’e ludi.’ Diangangu dia kubavenga.
6:1, 2, 5. Ana ‘bazikuka muna mwanda’ balenda kutusadisa mu nata zitu dieto, musungula vava tunwananga ye mpasi za makuzuka meto. Kansi, yeto mosi tufwete nata ezitu dia kiyekwa kieto kia Kikristu.
‘YIKANESA MA YAWONSO MUNA KRISTU’
Vava kayika kintwadi kia Akristu muna nkand’andi kw’esi Efeso, Paulu wasonga ‘e mpila ina Nzambi kevangilanga mambu muna ntangwa kasikidisa . . . kayikanesa diaka ma yawonso muna Kristu, e ma ina kun’ezulu, y’eyi in’ova nza.’ Kristu ovananga ‘tukau twa wantu’ mu sadisa awonso kimana ‘balwaka muna untwadi wa lukwikilu.’—Ef. 1:10; 4:8, 13.
Muna kembelela Nzambi yo siamisa ungudi, Akristu bafwete ‘vwata o wuntu wampa’ yo ‘sakalela muntu yo nkw’andi muna vumi wa Kristu.’ Bafwete mpe ‘telamena tumpeso twa Nkadi Ampemba’ muna vwatanga nwaninwa yawonso ya mwanda.—Ef. 4:24; 5:21; 6:11.
Mvutu za Yuvu ya Nkand’a Nzambi:
1:4-7—Akristu akusua aweyi basolelwa una ke bawutukidi ko? Nzambi buka kasola, ke mosi mosi ko una kawutukidi ko. Ediadi wavanga dio una mase meto mantete ke bawutidi wana ko. Ungunza wasonama mun’Etuku 3:15, owu wavovwa una wantu asumuka ke bawutukidi ko, wasonga ekani dia Nzambi dia sola alandi akaka a Kristu mu yala yandi kun’ezulu.—Ngal. 3:16, 29.
2:2—Mwand’a nza aweyi winina nze mwela ye nkia mpila ukadilanga ye wisa mu nza yayi? “Mwand’a nza” i mwanda ufilanga wantu mu kuyitumina yo kolama. Nze mwela yovo tembwa, mwanda wau una muna fulu yawonso. (1 Kor. 2:12) Una ye wisa mu nza yawonso kadi una ye ngolo za vukumuna wantu.
2:6—Akristu akusua aweyi ‘bavwandisilwa muna mwezulu’ ekolo bakinu ova ntoto? Muna sono kiaki, e mvovo “muna mwezulu,” ke uyikanga evwa diau di’ezulu ko. Kansi, nkal’au ya tundidikwa vana meso ma Nzambi, kadi ‘basiwa e dimbu kia mwand’avelela a nsilu.’—Ef. 1:13, 14.
Elongi kwa Yeto:
4:8, 11-15. Yesu Kristu ‘wakola abakami,’ i sia vo, baka wantu bakala muna wisa kia Satana yo kubasadila se tukau mu vangamesa e nkutakani y’Akristu. Tulenda ‘nungunuka muna zola, twavangama muna mambu mawonso muna . . . Kristu’ muna lemvokelanga yo sakalela awana bevitang’o ntu yo lemvokela e nzengo bebakanga muna nkutakani.—Ayib. 13:7, 17.
5:22-24, 33. Vana ntandu a sakalela nkaz’andi, o nkento kafwete kunzitisanga mpe. Ovanganga wo muna songa “ntim’anleka, yo lembama” yo sia ngolo za lembi kunyika ngika mbi yo lemvokela e nzengo kebakanga.—1 Pet. 3:3, 4; Tito 2:3-5.
5:25, 28, 29. Nze una ‘kekuyilunga-lunganga,’ o yakala kafwete lungisanga e nsatu za nkaz’andi, za nitu, ye ngindu ye za mwanda. Kafwete mpe zolanga nkaz’andi muna kalanga yandi ntangwa yafwana yo kunsonga unleka muna mvovo ye mavangu.
6:10-13. Muna telamena e mianda miambi, tufwete vwatanga nwaninwa yawonso ya mwanda.
“MBULA TWASINGAMENA”
Muna nkand’andi kw’esi Filipi, Paulu wasonga o mfunu a zola. Wavova vo: “I diau didi nsambilanga vo nzol’eno yanungunukin’o wokela muna zay’e visa, yo tona kwawonso.” Muna kubasadisa mu venga fu kia kuyibund’e vuvu kiasaka, wabalukisa vo: “Nusakisanga wo, owu wa fûl’olueno luvuluku, yo wonga y’ezakamu.”—Fili. 1:9; 2:12.
Paulu wakasakesa ana bazikuka mu tatidila ‘landidil’e dimbu yamuna nkut’a nsum’ezulu a Nzambi.’ Wakudikila vo: “Konso kuna tulueke, mbula twasingamena muna tezo kiakina.”—Fili. 3:14-16.
Mvutu za Yuvu ya Nkand’a Nzambi:
1:23—Nkia ‘mambu mole’ mafietakesanga Paulu? Adieyi kazola? Muna kuma kia mpasi kamonanga, Paulu mambu mole mamfietakesanga: moyo yovo lufwa. (Fili. 1:21) Kana una vo kavova ko dina kasola, wasonga luzolo kakala lwau lwa ‘katuka kenda kala yo Kristu.’ (Fili. 3:20, 21; 1 Tes. 4:16) E luzolo lwandi lulungana muna kolo kia nkal’a Kristu vava ketambula evwa dina kankubikila Yave.—Mat. 24:3.
2:12, 13—Nzambi aweyi kesadilanga muna yeto kimana ‘twazola yo sala’? Mwand’avelela a Yave ulenda sala muna ntima ye nyindu mieto mu wokesa luzolo lwa vanga mawonso tulenda muna salu kiandi. Muna kuma kiaki, ka tukondelo lusadisu ko mu ‘fûl’olweto luvuluku.’
Elongi kwa Yeto:
1:3-5. Kana una vo asukami bakala, esi Filipi batusisila mbandu ambote ya vanina kuna mvevo.—2 Kor. 8:1-6.
2:5-11. Nze una usonganga mbandu a Yesu, lulembamu ka sinsu kia lutovoko ko, kansi kia nkuma. Vana ntandu, Yave alembami ketundidikanga.—Nga. 22:4.
3:13. “Mana mena kuna nima” malenda kala nze salu kifutanga nzimbu zayingi, kala vamosi ye mase ma mvwama yovo sumu diampwena twayambula yo ‘veleleswa.’ (1 Kor. 6:11) Tufwete vilakana mambu mama, i sia vo, lembi mo tokanenanga diaka yo ‘nanukina mana mena kuna ntu.’
“SIKIDISWA MUNA LUKWIKILU”
Muna nkanda kasoneka kwa esi Kolosai, Paulu wasenzeka ngindu zabendomoka z’alongi aluvunu. Wasonga vo luvuluku ke lukwizila kaka mu lunda Nsiku ko, kansi mu ‘sikila muna lukwikilu.’ Paulu wakasakesa esi Kolosai mu ‘kangalela muna Kristu, basimama yo vangamena muna yandi, yo sikidiswa muna lukwikilu.’ O sikila kwaku aweyi kwabasadisila?—Kol. 1:23; 2:6, 7.
Paulu wasoneka vo: “Vana ntandu a mambu mama mawonso, nuvwata zola, kwina vo i kangwa kia zikuka. Nuyambul’o luvuvamu lua Kristu luayal’omo ntima mieno.” Paulu wa ntumwa wabavovesa vo: “Konso kina nusala, nusala ye nsi a ntima, nze kuna kwa Mfumu ke kwa wantu ko.” Muna kuma ki’awana bena kuna mbazi a nkutakani wavova vo: ‘Nukangadila yau kuna ngangu.’—Kol. 3:14, 15, 23; 4:5.
Mvutu za Yuvu ya Nkand’a Nzambi:
2:8—Paulu nkia “mazuku ma nza” kalukisila o wantu? Mazuku mama i mambu ma nza ya Satana, i sia vo, lekwa eyi inungununanga e nza yayi. (1 Yoa. 2:16) Dilenda kala mpe ndongota za wantu, luzolo lwa kala ye mavwa mayingi ye nsambila zaluvunu za nza yayi.
4:16—Ekuma nkanda kwa esi Laodikia ke wasilwa ko muna Nkand’a Nzambi? Nanga dilenda kala vo, mambu makala muna nkanda wau ke mamfunu ko mu lumbu yeto. Dilenda kala mpe vo, mambu makala mo masonekwa muna nkanda miakaka.
Elongi kwa Yeto:
1:2, 20. Lukulu, luna vo i lukau lwangovo lwa Nzambi, lulenda velelesa e ntona zeto yo kutuvana luvuvamu lwa ntima.
2:18, 23. “Lusakalalu lua ntima lua zolela,” luna vo lwa kivunina mu vava sivikisa akaka, muna venga kimvwama yovo kuyivang’e mpasi muna nitu, i sinsu kia vava ‘tundiswa ntundisw’ankatu kwa ngindu za kinitu.’