Mvutu za Yave Muna Sambu kia Ziku

“Bazaya wo vo nge kaka wina nkumbu a Yave, u Mpungu omu nza yawonso.” ​—NKU. 83:18.

1, 2. Nkia diambu disivikisanga wantu ayingi? Nkia yuvu tufimpa?

MUNA mvu miavioka, nkento mosi watokana kwayingi mu kuma kia sumbula kiabwa lukufi ye nzo au. Wau vo mu dibundu dia Katolika Romana basambilanga, wayenda vava lusadisu kwa mfumu a dibundu, kansi kazola nkutu mokena yandi ko. Muna kuma kiaki, wasamba kwa Nzambi vo: “Kizeye ko kana u nani . . . , kansi nzeye wo vo una kieleka. Dodokolo, unsadisa kimana yazaya.” Ke vavioka kolo ko, Mbangi za Yave bakingula nkento ndioyo, bamfiaulwisa yo vwa zayi kavavanga. Muna dina bamvovesa, bansonga vo nkumbu a Nzambi, Yave. Ediadi diansivikisa kikilu. Wavova vo: “Kieleka, ndioyo i Nzambi yavavanga o zaya tuka kileke kiame.”

² Wantu ayingi besivikanga vava bezayanga vo e nkumbu a Nzambi, Yave. Bezayang’e nkumbu a Yave vava betangang’e sono kia Nkunga 83:18 muna Nkand’a Nzambi. Muna nsekola ya Nkand’a Nzambi, e sono kiaki kivovanga vo: “Bazaya wo vo nge kaka wina nkumbu a Yave, u Mpungu omu nza yawonso.” Nga wayuvula kala, e kuma kiasonekenwa e Nkunga 83? Nkia diambu disinga bwa difila awonso mu zaya vo Yave i Nzambi mosi kaka aludi? Adieyi tulenda longoka o unu muna nkunga wau? Eyayi i yuvu tufimpa mun’elongi diadi. *

Bavangidi Nkangu a Yave e Mfulu

3, 4. Nani wasoneka Nkunga 83? Nkia vita uyikanga?

³ E mvovo mina vana ntandu a kapu kiaki misonganga vo Nkunga 83, “nkung’a Asafi.” O nsoneki a nkunga wau nanga mwisi kanda dia Asafi wa Nlevi, nyimbidi watoma zayakana muna luyalu lwa Davidi wa Ntinu. Muna nkunga wau, e ntozi a nkunga wasamba kwa Yave, kavanga diambu kimana kimfumu kiandi kiatundidikwa yo zayakesa nkumbu andi. Nkunga wau nanga wasonama muna lumbu yalandila lufwa lwa Solomo. Ekuma? E kuma kadi muna luyalu lwa Davidi ye lwa Solomo, o ntinu a Turo kakala mbeni a Isaele ko. Kansi, vava kiasonekwa Nkunga 83, esi Turo batelamena Isaele yo kuyisia kuna sambu dia mbeni zau.

⁴ E ntozi a nkunga wayika nkumbu za zula kumi ina yavwanda mfulu mu fwasa nkangu a Nzambi. E mbeni zazi lukufi  bakala ye Isaele. Tala una basonamena: “E saba ya Edome ya Yisemaela; o Moabe ya Angere; Ngebale yo Amone yo Ameleke; Filesetia y’esi Turo: Asuri iyikanini yau.” (Nku. 83:6-8) Nkia lusansu luyikwanga mu nkunga wau? Akaka bevovanga vo nkunga wau vita uyikanga ina yanwaniswa Isaele kwa wan’a Amone, Moabe ye esi londe lwa Seyire muna lumbu ya Yosafate. (2 Tus. 20:1-26) Akaka bekwikilanga vo e nkunga wau vita uyikanga zina zanwananga Isaele y’esi zula ina yabazunganga.

5. Nkunga 83 aweyi ulenda sadisila Akristu o unu?

⁵ Diakala konso diambu diabwa, tumwene vo Yave wa Nzambi wavumunwina nkunga vava nkangu andi wakala mu vonza. E nkunga wau ukasakesanga mpe selo ya Nzambi o unu, ana benwaniswanga kw’atantu bezolanga kubasukisa. Ka lukatikisu ko, nkunga wau ulenda kutukumika vava Ngonge a Mangonge ye makesa mandi bevava vonda awonso besambilanga Nzambi muna mwanda ye ludi.​—Tanga Yezekele 38:2, 8, 9, 16.

Dina Dialut’o Mfunu kwa Ntozi a Nkunga

6, 7. (a) E ntozi a nkunga adieyi kalomba muna mvovo miantete mia Nkunga 83? (b) Adieyi dialuta tokanesa ntozi a nkunga?

⁶ Tala dina kavova ntozi a nkunga muna sambu: “E Nzambi, kukadi pi-i ko: Kuvweni ko, kudingalala ko, e Nzambi. Kadi mbeni zaku ziyokosa: Awana bamengene bazangwidi e ntu. Mfulu angangu a nkangu aku bevanga . . . Kadi bavangidi mfulu a ntima mosi; muna ngeye bakangìdi ekangu.”​—Nku. 83:1-3, 5. 

⁷ Adieyi dialut’o mfunu kwa ntozi a nkunga? Dialudi vo moyo andi ye wa esi nzo andi watokanesanga mpe ntozi a nkunga. Kansi, e sambu kiandi kisonganga vo waluta tokana mu kuma kia luvezo lwa nkumbu a Yave ye kitantu kiasiwanga nkangu uyikilwanga nkumbu yayi. Yambula yeto awonso twalanda e mbandu andi muna kalanga ye nyindu asikila ekolo tuzizidilanga e mpasi za lumbu yayi yambaninu.​—Tanga Matai 6:9, 10.

8. Ekuma esi zula basilanga Isaele kitantu?

⁸ E ntozi a nkunga wayika mvovo mia mbeni za Isaele oku vo: “Twenda twabamana muna zula; e nkumbu a Isaele ke yayindulwa diaka.” (Nku. 83:4) Kieleka, zula yayi yamenga kikilu e nkangu wasolwa kwa Nzambi. Kansi bakala diaka ye kuma kiakaka basilanga Isaele kitantu. Nsi a Isaele balokokelanga, kadi bavova vo: “Mbula twavwa kweto e kundilu ya Nzambi.” (Nku. 83:12) Ng’ediadi divangamanga mpe o unu? Elo.

“Kalu Kiaku Kiavauka”

9, 10. (a) Kuna nz’ankulu, akieyi kiakala se kalu kiavauka kia Nzambi? (b) Nkia nsambu bevwanga e nsadiswa z’akuswa ye “mameme makaka”?

⁹ Kuna nz’ankulu, Nsi a Nsilu yayikilwanga vo kalu kiavauka kia Nzambi. Sungamena e nkunga bayimbila Aneyisaele vava bavaikiswa muna Engipito: “Ongeye muna walakazi waku wafila nkangu una wakûla: Wabasongela nzila muna ngolo zaku yakuna kalu kiaku kiavauka.” (Luv. 15:13) Kuna kwalanda, muna “kalu” kiaki i mwakala e tempelo, y’anganga ye mbanz’a Yerusaleme, kumosi ye atinu batukanga muna luvila lwa Davidi, ana bavwandanga vana kunda kia Yave. (1 Tus. 29:23) Ekiaki i kuma Yesu kayikila Yerusaleme vo “mbanz’a Ntinu anene.”​—Mat. 5:35.

¹⁰ Adieyi tuvova o unu? Muna mvu a 33 wa Tandu Kieto, e zula kiampa, kina vo “Isaele a Nzambi” kiawutuka. (Ngal. 6:16) E zula kiaki kia mpangi zakuswa za Yesu Kristu, i kiau kisalanga e salu kina kialembi sala Isaele ya nitu, kia sila nkumbu a Nzambi umbangi. (Yes. 43:10; 1 Pet. 2:9) Yave  wabasila nsilu nze una kasila Isaele yankulu: “Mono nkala Nzambi au, oyau bekala nkangu ame.” (2 Kor. 6:16; Fuka 26:12) Muna mvu a 1919, Yave watundidika nsadiswa ya “Isaele ya Nzambi” yo kubavana e “nsi,” ina vo i paradiso ya mwanda. (Yes. 66:8) Tuka muna mvu wa 1930, bayikamwa kwa mazunda ma “mameme makaka.” (Yoa. 10:16) E nsambu ye kiese bemonanga Akristu o unu kisonganga e ziku vo ku sambu dia kimfumu kia Yave bena. (Tanga Nkunga 91:1, 2.) Ediadi difungisanga kikilu Satana makasi.

11. Nki’ekani bekalanga diau atantu a Nzambi?

¹¹ Muna lumbu yayi yambaninu, Satana ofilanga awana bevanganga luzolo lwandi ova ntoto mu bangika Akristu akuswa ye mpangi zau mameme makaka. Ediadi diavangama kuna Europa ya Oeste muna luyalu lwa Nazista ye muna luyalu lwa União Soviética. Diavangama mpe mu nsi zayingi ye dikwamanana vangama, musungula muna vita yansuka ya Ngonge a Mangonge. Muna vita yayi, atantu balenda kutumuna vwa kwa nkangu a Yave, nze una bateka vanga. Kansi, ekani dia Satana, i kutusukisa kimana e nkumbu tuyikilwanga ya Mbangi za Yave yavila emvimba. O Yave aweyi kebadikilanga awana betelamenanga kimfumu kiandi? Tutala diaka e mvovo mia ntozi a nkunga.

Nona Isonganga Nsundidi a Yave

12-14. Nkia vita zole zasunda Aneyisaele lukufi ye mbanz’a Mengido zina kayika e ntozi a nkunga?

¹² Tala e vuvu kasonga e ntozi a nkunga muna ngolo za Yave za fungisa makani ma zula ya mbeni. Wayika vita zole zasunda Isaele muna mbeni zau, ezi zanwana lukufi ye mbanz’a Mengido, vana ndimba wayikilwanga e nkumbu yayi. Muna nsungi a mbangala, e tembwa kia Nkoko a Kisone kilwakanga yakuna ndimba. Muna nsungi a mvula, e maza ma nkoko mekukulanga muna ndimba. Nanga ekiaki i kuma e nkoko wau uyikilwanga vo “maza ma Mengido.”​—Afu. 4:13; 5:19.

¹³ Tezo kia 15 dia kilometa ye ndimb’a Mengido, vena ye kundubulu kia More, vana va lungalakana makesa ma Anemidiani ye Aneyamaleke yo wana Este awonso mu nwanisa Isaele, muna lumbu ya Ngidone wa Mfundisi. (Afu. 7:1, 12) Makesa ma Ngidone 300 kaka bakala, kansi muna lusadisu lwa Yave, basunda makesa ma mbeni. Mu nkia mpila? Muna landa luludiku lwa Nzambi, bazunga e fulu kiakala atantu muna fuku yo simba mvungu mina miasweka e mini. Vava Ngidone kavan’o nswa, makesa mandi bawula e mvungu, e mini yamoneka. Vana vau, basika mpungi yo kaza vo: “Nsosolo a Yave ye Ngidone.” E mavwanga makota vana vena atantu yo yantika vondaziana, akaka batinina kun’esimu dia Nkoko a Yodani. Aneyisaele akaka bayikama makesa yo landa atantu au. Tezo kia makesa 120.000 m’atantu bavondwa.​—Afu. 7:19-25; 8:10.

¹⁴ Tezo kia kilometa sambanu ye kundubulu kia More, lukufi ye ndimb’a Mengido, vena ye Mongo a Tabo. Vana mongo wau, Baraki wa Mfundisi i kateka lungalakesa 10.000 ma makesa m’Aneyisaele mu nwana ye makesa ma Yabini wa ntinu a Kaso kuna Kenani, muna lutumu lwa Sisera wa mfumu  a makesa mandi. E vu kia Kenani kiakala ye 900 za makalu ma vita oma makala ye sengwa muna tungungu. Vava makesa ma Isaele, oma ke makala ye nwaninwa yangolo ko balungalakana vana Mongo a Tabo, makesa ma Sisera vana ndimba bakala, kadi babanza vo besunda Aneyisaele. I bosi, ‘o Yave watiakanisa Sisera ye makalu mandi mawonso ye vu kiandi kiawonso.’ Mvula ya kinsalukisa yadimuna makalu mau muna nteke mu kuma kia kizalu kia Nkoko a Kisone. Makesa mawonso mavondwa kwa Aneyisaele.​—Afu. 4:13-16; 5:19-21.

15. (a) E ntozi a nkunga adieyi kalomba kwa Yave? (b) E nkumbu a vita yansuka ya Nzambi adieyi ikutusungamesanga?

¹⁵ E ntozi a nkunga wasamba kwa Yave mu vanga diau adimosi kw’awana bavumisa Isaele muna lumbu yandi. Wasamba vo: ‘Ubavanga konso owu wavanga kwa Midiani, kwa Sisera yo Yabini, kuna nkoko a Kisone: Ana bafwasakena kuna Endo; bakituka se mbole a ntoto.’ (Nku. 83:9, 10) E vita yansuka kenwana o Nzambi ye nza ya Satana iyikilwanga vo Armangedo. Muna ndinga antete yasonekenwa Nkand’a Nzambi, e mvovo wau una ye nsasa vo “Mongo a Mengido.” Mvovo wau ukutusungamesanga e vita za ngolo zanwana lukufi ye Mengido. E mpila Yave kasundila e vita zazi kuna nz’ankulu ikutusongang’e ziku vo osunda mpe e vita ya Armangedo.​—Lus. 16:13-16.

Tusambanga Kimana Kimfumu kia Yave Kiatundidikwa

16. E ndose z’atantu aweyi ‘zizadilanga ye nsoni’ o unu?

¹⁶ Mu ‘lumbu yayi yambaninu,’ Yave ovunzakesanga ngolo zawonso bevanganga atantu mu sukisa nkangu andi. (2 Tim. 3:1) Muna kuma kiaki, atantu eto nsoni befusulwanga. Nkunga 83:16 i diau usonganga, vava uvovanga vo: “Zadisa ndose zau yo luvungu [nsoni]: Bavava nkumbu aku, e Yave.” Muna nsi zayingi, atantu ke belendanga sukisa Mbangi za Yave ko. Muna nsi zazi, e kwikizi ye luzindalalu lw’asambidi a Nzambi mosi kaka aludi lukalanga se kimbangi kw’akwa ntima miansongi. Ediadi difilanga ayingi mu ‘vava e nkumbu a Yave.’ Muna nsi zakaka zina zabangikanga Mbangi za Yave, owau muna ye ulolo wa wantu besambilanga Yave ye kiese. Ekwe nsunda kesundanga o Yave! Ediadi difwisanga atantu andi e nsoni.​—Tanga Yeremiya 1:19.

17. Nkia vonza kilwakila atantu? Nkia mvovo tusungamena?

¹⁷ Kansi, tuzeye wo vo e vita ke yimene ko. Twakinu samun’e nsangu zambote, kana nkutu kw’awana bekutusiang’e kitantu. (Mat. 24:14, 21) Elau bevewanga atantu mu viluka o ntima yo vwa o moyo, ke kolo ko dimanisa. E ntundidikw’a nkumbu a Yave i diambu dilutidi o mfunu ke mu luvuluzu lwa wantu ko. (Tanga Yezekele 38:23.) Vava e zula yawonso ova ntoto belungana mu vava fwasa nkangu a Nzambi, tusungamena e mvovo mia ntozi a nkunga wasamba vo: “Mbula bafusuka nsoni yo bwema yakwele mvu. Mbula bamona nsoni yo vila.”​—Nku. 83:17.

18, 19. (a) Adieyi dibwila awana betelamenanga kimfumu kia Yave? (b) Aweyi obadikilang’e kolo kina kitundidikwa kimfumu kia Yave?

 ¹⁸ Awana betelamenanga kimfumu kia Yave, besukiswa. Nkand’a Nzambi usonganga vo awana “balembi lemvokel’e nsangu zambote” befwaswa muna Armangedo yo kwenda kuna “lubukumuku lua mvu ya mvu.” (2 Tes. 1:7-9) O lubukumuku lwau ye luvuluzu lw’awana bena muna nsambil’a Yave i ziku kisonga vo Yave i Nzambi mosi kaka aludi. Muna nz’ampa, e nsunda yayi yanene ke isinga vilakanwa ko. Awana bevutuka muna “lufuluku lu’asongi y’ana balembi songa” belongoka mu kuma ki’evangu diadi dianene dia Yave. (Mav. 24:15) Muna nz’ampa, bemona e ziku vo diangangu dia kala kuna nsi a wisa kia kimfumu kia Yave. Alembami bebakula vo Yave i Nzambi mosi kaka aludi.

¹⁹ Ekwe zingu kiambote kakubika e Se dieto dianzodi mu kuma ki’asambidi andi akwikizi! Yambula vo ediadi diafila mu samba kwa Yave kimana kavana mvutu zansuka za sambu kia ntozi a nkunga, ona wasamba vo: “Mbula [atantu aku] bamona nsoni yo vila: Bazaya wo vo nge kaka wina nkumbu a Yave, u Mpungu omu nza yawonso.”​—Nku. 83:17, 18.

[Mvovo Vana Yand’a lukaya]

Nga Olenda Sasila?

• Mu nkia mpasi bakala wan’a Isaele vava kiasonekwa Nkunga 83?

• Adieyi dialuta tokanesa nsoneki a Nkunga 83?

• Satana aki nani kesianga kitantu o unu?

• Yave aweyi kevanina mvutu zansuka za sambu kia Nkunga 83:18?

[Yuvu ya Longoka]

[Nenga kia Nsi kina muna lukaya lwa 15]

(Muna zaya una mena o mambu, tala muna nkanda)

E vita zanwanwa lukufi ye Mengido nkia ngwizani zina ye mana mebwa kuna sentu?

Nkoko a Kisone

Karosete

Mongo a Kamele

Ndimb’a Yizerele

Mengido

Tanaki

Mongo a Ngileboa

Nto a Karode

More

Endo

Mongo a Tabo

Mbu a Ngalili

Nkoko a Yodani

[Foto ina muna lukaya lwa 12]

Adieyi diafila ntozi a nkunga mu soneka e sambu kia ziku?