Kwamanana sia Umbangi una Ufwene

“Watukanikina twatelekela nkangu, yo sila wo umbangi.”​—MAV. 10:42.

1. Nkia nkanikinu wamfunu kalungisa Petelo vava kasila Koneleo umbangi?

MFUMU mosi a makesa wa mwisi Itália wakutakesa esi nzo andi ye akundi andi mu wá diambu diasoba mu mpila ina Nzambi kekadilanga yo wantu. Muntu ndioyo i Koneleo wa mumpumina Nzambi. Petelo wa ntumwa wavovesa e buka kiakina vo antumwa bakanikinwa vo ‘batelekela nkangu, yo sila wo umbangi una ufwene’ mu kuma kia Yesu. Umbangi wa Petelo watwasa nluta miayingi. Esi Zula, alembi zengwa, batambula mwand’a Nzambi, bavubwa yo vwa elau dia kituka atinu kun’ezulu kumosi yo Yesu. Kieleka, umbangi wa Petelo muna lumbu kiakina nluta miambote watwasa.​—⁠Mav. 10:​22, 34-48.

2. Aweyi tuzayidi wo vo salu kia umbangi ke kiavewa kaka kw’antumwa 12 ko?

² E diambu diadi mu mvu a 36 wa Tandu Kieto diavangama. Vitila mvu miole, Saulu wa mwisi Taso ona wabangikanga Akristu, wabwilwa diambu diasoba e zingu kiandi. Mu nzil’a Dameseke kawanuka vava Yesu kamoneka kwa yandi yo kumvovesa vo: ‘Wenda mun’evata, wasamwinwa din’ofwete vanga.’ Yesu wavovesa Anania wa nlongoki vo Saulu osila umbangi “vana ndose a zula ye ntinu, yo wan’a Isaele.” (Tanga Mavangu 9:​3-6, 13-20.) Vava kamonana yo Saulu, Anania wamvovesa vo: ‘O Nzambi a mase meto usidi e kiyekwa . . . kadi kal’okala mbangi andi kuna kwa wantu awonso.’ (Mav. 22:​12-​16) Saulu ona wakituka se Paulu, aweyi kabadikila e kiyekwa kia salu kia umbangi?

Wasia Umbangi una Ufwene

3. (a) Nkia diambu tufimpa? (b) Akuluntu a esi Efeso aweyi batambulwila e nsamu kabatumina Paulu? Nkia mbandu ambote batusisila?

³ Diamfunu kikilu dia longoka mawonso kavanga Paulu. Kansi yambula twateka fimpa elongi dia Paulu dina muna Mavangu kapu kia 20. Paulu wavana elongi diadi kuna mfoko a nkangalu andi wetatu mu salu kia kimisionario muna mvu a 56 wa Tandu Kieto. Walwaka kuna Miletu, fulu kialwakilanga e nzaza van’ekumu dia Mbu a Egeu, wabokelesa akuluntu a nkutakani a Efeso. E mbanz’a Efeso tezo kia 50 ma kilometa yakala. Nkangalu wampasi wakala, wau vo nzila yambi. Yindula e kiese bamona akuluntu a esi Efeso, vava batambula e nsangu  za Paulu. (Tezanesa ye Ngana 10:28.) Muna kuma kiaki, bakubama yo kwenda kuna Miletu. Akaka mu yau basisa salu yovo yinkita yau. O unu Akristu ayingi bevanganga diau adimosi, kimana bakala lumbu yau tatu ya Lukutakanu lwa mvivu.

4. Paulu adieyi kavanga vava kakala muna Efeso mu fikolo?

⁴ Adieyi obenze kavanga Paulu kuna Miletu muna lumbu tatu yovo yiyá kavingilanga akuluntu? Kele vo ngeye, adieyi wadi vanga? (Tezanesa ye Mavangu 17:​16, 17.) E mvovo mia Paulu kwa akuluntu a esi Efeso milenda kutusadisa mu zaya e mvutu za kiuvu kiaki. Wabazayisa una kayivaninanga muna salu kia umbangi se mvu miayingi, musungula vava kakala muna Efeso. (Tanga Mavangu 20:​18-21.) Wavova ye ziku kiawonso vo: ‘Oyeno nwiyizayidi wo, tuka muna lumbu kiantete yaluaka muna Asia . . . Yasilanga umbangi una ufwene.’ Elo, walungisa kikilu e kiyekwa kavewa kwa Yesu. Aweyi kalungisila kio muna Efeso? Imosi muna mpila kalungisila kio, i sila umbangi kwa Ayuda muna kwendanga kuna kalenda kubasololwela. Vava Paulu kakala muna Efeso muna mvu a 52 yakuna 55, Luka wasoneka vo, “omokese yo wondelela wantu” mun’esambilu. Vava Ayuda ‘babadisa e ntima yo kolama,’ Paulu wayendanga kw’akaka, yo kingula diaka mbanza zina kateka sila umbangi. Wasila umbangi una ufwene kw’Ayuda ye Mingerekia muna mbanza zanene.​—⁠Mav. 19:​1, 8, 9.

5, 6. Ekuma tulenda kadila ye ziku vo Paulu mindembi kwikila kakingulanga vava kasilanga umbangi mu nzo ye nzo?

⁵ Akaka muna awana Paulu kasila umbangi kuna Miletu bakituka Akristu yo kuyifwanisa se akuluntu. Paulu wabasungamesa e mpila kasilanga umbangi muna kubavovesa vo: “E mbona ya lembi mona nsusidi a kunusamwina diambu diamfunu yo kunulongela kun’evwangi, yo muna nzo ya nzo.” O unu, akaka bevovanga vo Paulu salu kia kingula minkwikizi nze mvungudi kayika. Kansi, ke wau ko. Kadi e mvovo ‘longela kun’evwangi, yo muna nzo ye nzo’ misadilwanga mu sila umbangi kwa mindembi kwikila. Paulu watoma kiesesa diambu diadi vava kavova vo ‘kwa Ayuda ye Mingerekia yasilanga luviluku kwa Nzambi, yo lukwikilu muna Mfumu eto Yesu Kristu o umbangi.’ Kieleka, Paulu kwa mindembi kwikila kasilanga umbangi una ufwene, ana bavavanga viluka e ntima yo kwikila muna Yesu.​—⁠Mav. 20:​20, 21.

⁶ Vava katoma fimpa e Sono ya Kingerekia ya Kikristu, nkwa ngangu mosi wavova mu kuma kia sono kia Mavangu 20:20 vo: “Paulu mvu ntatu kakala muna Efeso. Wakingula nzo zawonso yovo wasila umbangi kwa wantu awonso (tini kia 26). Ekiaki i ziku kia Nkand’a Nzambi kisonganga vo tufwete silanga umbangi mu nzo ye nzo ye muna tukutakanu.” Diakala vo  wakingula nzo zawonso nze una wavova nkwa ngangu ndioyo yovo ke wau ko, Paulu kazola ko vo akuluntu a esi Efeso bavilakana una kasila umbangi ye nluta diatwasa. Luka wasoneka vo: “Awonso bakala muna Asia baw’e diambu dia Nzambi, ya Ayuda ye Mingerekia.” (Mav. 19:​10) Kansi, aweyi “awonso” muna Asia bawila diambu dia Nzambi? E diambu diadi aweyi disonganga mu kuma kia salu kieto kia umbangi?

7. E salu kia Paulu kia umbangi, nkia nluta miakaka kiatwasa lembi yindula ana kasila umbangi yandi kibeni?

⁷ Ndonga bawa nsangu za Paulu, vava kasilanga umbangi mu fulu ya ndonga ye muna nzo ye nzo. Ng’obenze vo awonso bawa nsangu za Paulu mun’Efeso bazingilanga? Nga ke mwakala muntu ko wayenda vanga kinkita, kingula yitu yandi yovo kwenda vava fulu kiavuvama mu zingila? Ve, ke bakondwa ko. Wantu ayingi o unu beyalukanga mu kuma eyi tuyikidi, nanga ongeye mpe wayaluka kala mu kuma yayi. Muna ntangwa yayina, wantu a zunga yakaka bayendanga kuna Efeso mu kuma kia mambu ma kinkita yovo makaka. Ekolo bakalanga mo, nanga bamonana yo Paulu yovo wá umbangi kasianga. Adieyi bavanganga vava bavutukanga muna zunga yau? Awana batambulwila e ludi basianga mpe umbangi kw’akaka. Akaka nanga ke bakituka minkwikizi ko, kansi bamokenanga mu kuma kia malongi bawa ekolo bakala muna Efeso. Muna kuma kiaki, e yitu yau, mfinangani yovo ana basumbanga lekwa yau bawa e ludi, akaka batambulwila kio. (Tezanesa ye Maku 5:14.) E lusansu lwalu adieyi lusonganga mu kuma kia nluta milenda twasa e salu kiaku kia umbangi?

8. O nkangu wakala kuna zunga kia Asia aweyi bawila e ludi?

⁸ Muna kuma kia salu kasala kuna Efeso, Paulu wasoneka vo ‘mwelo ampwena wanziukila.’ (1 Kor. 16:​8, 9) Nkia mwelo kayika? Aweyi wanziukila? E nsangu zambote zasayana mu kuma kia salu kasala o Paulu kuna Efeso. Badika edi diavangama muna Kolosai, Laodikia ye Yerapole, mbanza tatu zakala lukufi ye Efeso. Paulu kasidi kingula mbanza zazi ko, kansi e nsangu zambote zalwaka ko. Epafera mwisi zunga kiaki. (Kol. 2:1; 4:​12, 13) Nga Epafera muna Efeso kawila kimbangi kwa Paulu yo kituka se Nkristu? Nkand’a Nzambi ke usonganga ziku kia diambu diadi ko. Kansi, vava Epafera kasilanga umbangi muna zunga kiandi, nanga wavanganga wo mu sunzula Paulu. (Kol. 1:⁠7)  Nsangu za Kikristu zalwaka mpe muna mbanza nze Filadelefia, Sadi ye Tuatira ekolo Paulu kasilanga umbangi muna Efeso.

9. (a) Paulu nkia luzolo kakala lwau? (b) Akieyi i sono kia mvu wa 2009?

⁹ Akuluntu a esi Efeso kuma kiasikila bakala kiau mu kwikila muna mvovo mia Paulu: “Kibadikila moyo ame ma kiatà oku ngina ko, mpasi owu manesa nkul’ame, yo uselo una yatambula kwa Mfumu Yesu, wa sila nsangu zambote za nsambu za Nzambi o umbangi.” E sono kiaki kia lukasakeso, i kibongelo e sono kia mvu wa 2009: ‘Sila Nsangu Zambote o Umbangi.’​—⁠Mav. 20:⁠24.

Salu kia Umbangi o Unu

10. Aweyi tuzayidi wo vo, oyeto mpe tufwete sia umbangi?

¹⁰ E kiyekwa kia ‘telekela nkangu, yo sila wo umbangi’ ke kiavewa kaka kw’antumwa ko. Vava Yesu ona wafuluka kavova kwa tezo kia 500 z’alongoki bakutakana muna Ngalili, wabakanikina vo: “Dianu vo Nwenda, nwakitula wantu a zula yawonso s’alongoki, nwabavubila muna nkumbu a Se, yo Mwana, yo mwand’avelela: Nwabalonga vo balunda mambu mawonso inukanikini.” E nkanikinu wau uvewanga mpe kwa Akristu awonso akieleka o unu, nze una usonganga mvovo mia Yesu vo: “Tala, ngina yeno e lumbu yawonso, yakuna nsuk’a tandu.”​—⁠Mat. 28:​19, 20.

11. Ambangi za Yave nkia salu kiamfunu bazayakenene?

¹¹ Akristu akw’etima bakinu lemvokela nkanikinu wau, besiang’e ngolo za ‘sila nsangu zambote o umbangi.’ Imosi muna mpila bevangilanga wo, ina kayika Paulu kw’akuluntu a esi Efeso, i sia vo, sila umbangi mu nzo ye nzo. Muna nkanda mosi usasilanga e salu kia misionario, wa mvu a 2007, David G. Stewart, Jr., wavova vo: “E mpila Mbangi za Yave besilanga konso muntu umbangi isundidi wete ke mu sila umbangi mu nzo za nzambi ko. Kuna kwa Mbangi za Yave, o zayisa lukwikilu lwau kw’akaka i diambu disundidi o mfunu.” Nkia nluta ditwasanga? “Muna mvu wa 1999, akete kaka mun’awana yayuvula muna mbanza zole za Europa ya Este basilwa umbangi kwa Mfumu za mabundu. Kansi, ulolo wa wantu bavova vo nkumbu miayingi basilwa umbangi kwa Mbangi za Yave.”

12. (a) Ekuma tukingulwilanga wantu nkumbu miayingi muna nzo zau? (b) Nga lenda yika nona kia muntu wasoba fu yandi mu kuma kia nsangu zeto?

¹² Wantu ayingi muna zunga kiaku nanga i wau mpe balenda vova. Nanga ngeye wabasila umbangi. Vava osilanga umbangi muna nzo ye nzo, nanga omokenanga ye akala, akento ye aleke vana mielo mia nzo zau. Akaka nanga ke bezolanga wa ko kana nkutu ubakingwidi nkumbu miayingi. Akaka bekuwinikinanga mu fikolo vava okubatangilang’e sono kia Nkand’a Nzambi. Kansi, akaka vava okubasilanga umbangi una ufwene, betambulwilanga vana vau. Muna Mpila zazi zawonso i ‘tusilanga nsangu zambote o umbangi.’ Nanga ozeye nona y’awana batambulwila nsangu zambote vava bakingulwa nkumbu miayingi, i bosi basoba. Nanga diambu diababwila, yovo zola basongwa kwabafila mu tambulwila e ludi. Owau bakituka se mpangi zeto zamakala ye zamakento. Muna kuma kiaki, kuyoyi ko kele vo wantu ayingi ke bekutambulanga ko. Katulendi komekena muntu ko mu tambulwila e ludi. Kansi edi kevavanga Nzambi kwa yeto, i kwamanana sia umbangi kuna fululu y’etima diawonso.

Nluta Tulembi Zaya

13. E salu kieto kia umbangi aweyi kilenda twasila nluta lembi wo zaya?

¹³ E nluta mia salu kia Paulu ke miasukila  kaka kw’awana kasadisa yandi kibeni ko yo kituka Akristu. Diau adimosi divangamanga muna salu kieto kia umbangi. Tuvanganga e ngolo za sila umbangi mu nzo ye nzo ntangwa zawonso yo kingula awana tulenda mokena yau. Tusamunanga nsangu zambote kwa mfinangani, akundi a salu ye a sikola ye yitu yeto. Nga tuzayanga nluta miawonso dilenda twasa? Kuna kw’akaka dilenda twasa nluta vana vau. Kansi kuna kw’akaka, e mbongo aludi ilenda zingila mu mena, yo siamisa e mianzi muna ntima yo nungunuka. Kana nkutu vo e diadi ke divangamene ko, wantu ana twasila umbangi balenda mokena y’akaka mu kuma kia mana tuvovanga, mana tukwikilanga ye mu kuma kia mavangu meto. Kieleka, lembi wo zaya, awana twasila umbangi balenda nata mbongo yayi vana ntoto ambote.

14, 15. Nkia nluta watwasa umbangi wasia mpangi mosi?

¹⁴ Badika nona kia Ryan yo nkaz’andi Mandi ana bezingilanga kuna mbanza Flórida, E.U.A. Kuna salu kiandi, Ryan wasila umbangi ku kinsalukisa kwa nkundi andi a salu. Muntu ndioyo munkwikizi a dibundu dia Hindu, wasivika una Ryan kamokenena yandi. Muna moko bakala kiau, Ryan wayika lufuluku ye nkal’a mafwa. Lumbu kimosi muna ngonde a Yanuali, mu masika, muntu ndioyo wayuvula Jodi wa nkaz’andi dina kazaya mu kuma kia Mbangi za Yave. Jodi wa mwisi dibundu dia Katolika, wavova vo diambu dimosi kaka kazaya, dia sia vo, “mu nzo ye nzo besilanga umbangi.” Muna kuma kiaki Jodi wasoneka nkumbu a “Mbangi za Yave” muna internet yo solola e nzil’eto muna www.watchtower.org. Tezo kia ngonde tatu, Jodi watanga malongi muna nzila yayi kumosi ye Nkand’a Nzambi.

¹⁵ Kuna kwalanda, Jodi wawanana yo Mandi, yau awole awuki bakala. Mandi wayangalala vana e mvutu za yuvu ya Jodi. I bosi, bamokena mambu mayingi ma Nkand’a Nzambi. Jodi watambulwila longoka Nkand’a Nzambi. Ke vavioka kolo ko, wayantika kwenda kuna Eseka dia Kintinu. Muna ngonde ya Oktoba, Jodi wakituka se nteleki walembi vubwa. Muna ngonde ya Fevelelo wavubwa. Wasoneka vo: “Tuka yazayila e ludi, e zingu kiame kiakituka se kiakiese.”

16. E nona kia mpangi mosi kuna Flórida adieyi kisonganga mu kuma kia ngolo zeto za sila umbangi una ufwene?

¹⁶ Ryan kabanza wo ko vo, umbangi kasia kwa muntu mosi ulenda sadisa diaka wantu akaka mu zaya e ludi. Kansi, muna nona kiaki, Ryan walongoka o mfunu wa kwamanana ‘sila umbangi una ufwene.’ Dilenda kala vo umbangi osilanga mu nzo ye nzo, kuna salu, kuna sikola yovo mu fulu yakaka. Lembi wo zaya, ulenda ziula nzila kw’akaka mu wa nsangu zambote. Wauna Paulu kalembi zayila e nluta miatwasa umbangi kasila muna zunga kiawonso kia “Asia,” nanga kulendi zaya ko e nluta lenda tambula muna sia umbangi una ufwene. (Tanga Mavangu 23:11; 28:23.) Kansi, diamfunu wakwamanana wo vanga.

17. Adieyi i kani diaku mu mvu wa 2009?

¹⁷ Mu mvu wa 2009, yambula twasia e ngolo za lungisa e kiyekwa kieto kia sila umbangi mu nzo ye nzo ye mu mpila zakaka. Muna mpila yayi, tulenda vova nze una kavova Paulu vo: ‘Kibadikila moyo ame ma kiatà oku ngina ko, mpasi kaka vo yamanesa nkul’ame, yo uselo una yatambula kwa Mfumu Yesu, wa sila nsangu zambote za nsambu za Nzambi o umbangi.’

Nkia Mvutu Ovana?

• Petelo yo Paulu wa ntumwa y’akaka muna tandu kiantete aweyi basilanga umbangi una ufwene?

• Ekuma e nluta mia umbangi tusianga milenda viokela mina tulenda yindula?

• Akieyi i sono kia mvu wa 2009? Ekuma omwenene vo kiamfunu?

[Yuvu ya Longoka]

[Mvovo mia Sina muna lukaya lwa 19]

E sono kia mvu wa 2009 i kiaki: ‘Sila nsangu zambote o umbangi.’​—⁠Mav. 20:24.

[Foto ina muna lukaya lwa 17]

Akuluntu a esi Efeso bazaya wo vo Paulu umbangi kasilanga mu nzo ye nzo

[Foto ina muna lukaya lwa 18]

E salu kiaku kia umbangi nkia nluta kilenda twasa?