“Eyayi i Nzila, Nudiatila mo”

Lusansu lwa Emilia Pederson

LWASONEKWA KWA RUTH E. PAPPAS

E NGUDI ame, Emilia Pederson, mu mvu wa 1878 kawutuka. Kana una vo nlongi a sikola kakala, edi katoma zolanga i sadila zingu kiandi mu sadisa wantu bazaya Nzambi. Etima dia ngudi ame diamonekanga muna nkutu ampwena yakala muna nzo eto, kuna mbanza Jasper, Minnesota, Estados Unidos. Wasumba yo mu natina lekwa yandi kuna China, kuna kazola kwenda sadila e salu kia kimisionario. Kansi, vava ngudi andi kafwa, wasoba ngindu kimana kalunga-lunga abunzi andi. Muna mvu wa 1907, wakazala yo Theodore Holien. Yawutuka kina kia 2 kia ngonde a Desemba ya mvu wa 1925. Mono i mwan’ansuka muna wana nsambwadi bawuta.

Ngudi ame yuvu yayingi kakala yau ya Nkand’a Nzambi ina kavavilanga mvutu. Kimosi muna yuvu yandi, kia kuma ki’elongi diyikanga vo e bilungi i fulu kia tiya kina kibangikilwanga yimpumbulu. Wayuvula kwa mfumu a dibundu dia Luterana kana nkia sono kia Nkand’a Nzambi kisonganga e ziku ki’elongi diadi. Wamvovesa vo, ke dina mfunu ko dia zaya dina divovanga Nkand’a Nzambi, elongi dia bilungi bia tiya difwete longwa kaka.

Luzolo Lwandi lwa Zay’e Ludi Lwalungiswa

Kunim’a mvu wa 1900, ngudi ame anleke, Emma, wayenda kuna mbanza Northfield, Minnesota, mu longoka e miziki. Mu nzo a Milius Christianson wa nlongi andi kalwakila. O nkaz’andi Nlongoki a Nkand’a Nzambi kakala, nkumbu yayikilwanga Mbangi za Yave. Emma wavova vo nkento ndioyo Nkand’a Nzambi kazolanga tanga. Ke vavioka kolo kiayingi ko, Christianson wasonekena ngudi ame nkanda una kasonek’e mvutu za yuvu yandi ya Nkand’a Nzambi.

Lumbu kimosi, Nlongoki a Nkand’a Nzambi mosi, nkumbu andi Lora Oathout, watuka kuna Sioux Falls, Dakota do Sul mu kumbi dia ntoto kayizila, mu kwiza samuna nsangu zambote kuna Jasper. Mama walongoka nkanda kavewa misadisanga mu bakula Nkand’a Nzambi. Muna mvu wa 1915, wayantika longa akaka e ludi kia Nkand’a Nzambi yo kaya e nkanda mina Lora kantwasilanga.

Muna mvu wa 1916, mama wawá nsangu vo mpangi Charles Taze Russell okwiza kuna lukutakanu lukala kuna Sioux City, Iowa. Muna kuma kiaki, yandi mpe wazola kwenda kuna lukutakanu lwaluna. Muna kolo kiakina, mama wan’atanu kakala yau. Marvin wa mwan’ansuka, ngonde tanu kaka kakala. Kana una vo i wau, wanata wan’andi muna nkangalu wa tezo kia kilometa 160 yo kwenda kuna lukutakanu kuna mbanza Sioux City. Wawá malongi ma mpangi Russell, wamona e “Fotodrama da Criação” yo vubwa. Vava kavutuka, wasoneka nkanda mu kuma kia lukutakanu, una wavaikiswa muna zulunalu ya Jasper.

Muna mvu wa 1922, mama wakala muna buka kia wantu 18.000 bakala muna lukutakanu kuna Cedar Point, Ohio. Tuka kakadila mu lukutakanu lwalu, kasidi yambula diaka ko zayisa oma ma Kintinu kia Nzambi. E mbandu andi yatukasakesa  mu lemvokela lulukisu vo: “Eyayi i nzila, nudiatila mo.”​—Yes. 30:21.

Nluta mia Salu kia Kintinu

Kuna lubantiku lwa mvu mia 1920, mase meto bayaluka muna mbanza Jasper. S’eto kinkita kiasikila kakala kiau yo wan’ayingi kafwete sansa. Kakala ye ntangwa yayingi ko ya longoka Nkand’a Nzambi nze una ngudi eto kavanganga. Kansi, wavananga lusadisu muna salu kia umbangi yo yambula vo akengi a zunga balwakilanga muna nzo eto. Nkumbu miayingi, vava akengi a zunga balonganga muna nzo eto, tezo kia wantu nkama yovo vioka bayizanga kutakana, e nzo yawonso yazalanga yo wantu, yamuna masuku.

Vava yakala ye kimbuta kia mvu nsambwadi, Lettie wa ngudi eto anleke watubokela mu telefone yo kutuzayisa vo Ed Larson yo nkaz’andi bekalanga belo kimosi, bakala ye luzolo lwa longoka Nkand’a Nzambi. Batambulwila e ludi kia Nkand’a Nzambi yo bokela Martha Van Daalen wa nkundi au kuna belo, wakala ye nana dia wana, mu longoka kumosi. Martha y’esi nzo andi awonso bayantika longoka Nkand’a Nzambi. *

Muna kolo kiakina, toko dimosi nkumbu andi Gordon Kammerud, wazingilanga lukufi yo yeto, wayantika sala kumosi yo se dieto. Gordon walukiswa vo: “Uyikenga ye wan’amakento a mfumu eto a salu. E dibundu besambilanga dia kinzenza.” Kansi, Gordon wayantika longoka Nkand’a Nzambi, ke kolo ko wabakula vo ludi kalongokanga. Vioka ngonde tatu, wavubwa. Kuna kwalanda mase mandi mpe batambulwila e ludi. Esi nzo zeto, i sia vo, esi kanda dia Holiens, ye kanda dia Kammeruds ye dia Van Daalens twakituka se akundi ambote.

Lukasakeso lwa Tukutakanu

Ngudi eto watoma kasakeswa kwa lukutakanu lwakala kuna Cedar Point. Muna kuma kiaki, kazolanga kondwa mu tukutakanu ko. Itoma sungamenanga nkangalu miandá twavanganga mu kwenda ku tukutakanu twatu. Kivilakananga ko lukutakanu lwakala kuna mbanza Colombus, Ohio, muna mvu wa 1931, kadi mu lukutakanu lwalu twabakil’e nkumbu Mbangi za Yave. (Yes. 43:10-12) Itoma sungamenanga mpe lukutakanu lwakala kuna mbanza Washington, D.C. muna mvu wa 1935, vava kiavovwa elongi dina diasong’e nsasa “ndong’ayingi” iyikwanga muna nkand’a Lusengomono. (Lus. 7:9) E mpangi zame z’akento, Lilian yo Eunice bakala muna lutangu lwa vioka 800 za wantu bavubwa muna lukutakanu lwalu.

Yeto awonso muna nzo eto twakwenda kuna lukutakanu lwakala kuna mbanza Columbus, Ohio, muna mvu wa 1937; luna lwa Seattle, Washington, muna mvu wa 1938 ye luna lwa Nova York muna mvu wa 1939. Twakangala kumosi y’esi nzo a Van Daalen ye Kammerud ye mpangi zakaka. Ezak’e ntangwa mu nzila twalekanga. Eunice wakazala yo Leo Van Daalen muna mvu wa 1940 yo kota mu salu kia kimviti a nzila. Muna mvu wau umosi, Lilian wakazala yo Gordon Kammerud.  Oyau mpe bakota mu salu kia kimviti a nzila.

Lukutakanu lwakala kuna St. Louis, Missouri, muna mvu wa 1941, lwamfunu kikilu. Mu lukutakanu lwalu i muna aleke batambulwila nkanda wakala yo ntu a diambu mu kimputu Filhos. Lukutakanu lwalu nsasa lwina muna zingu kiame. Ke vavioka kolo ko, kina kia 1 kia ngonde a Setemba ya mvu wa 1941, mono yo mpangi ame Marvin kumosi yo nkaz’andi Joyce, twayantika sala se aviti a nzila. Mvu 15 kaka yakala.

Wau vo e zunga twakala kia avati a nsengo, diampasi diakalanga kwa mpangi zawonso mu kwenda muna tukutakanu, kadi ntangwa zayingi mu nsungi a nkutika twakalanga. Muna kuma kiaki, vava twavutukanga, twafimpululanga malongi ma lukutakanu kimana awana ke balendanga kwenda ko babaka mpe nluta. Tukutakanu twatu twa kiese kikilu twakala.

Sikola ya Ngiladi yo Sadila mu Nsi za Kinzenza

Muna ngonde ya Fevelelo ya mvu wa 1943, e Sikola ya Ngiladi yasikidiswa mu longa aviti a nzila e salu kia kimisionario. Muna kalasi kiantete, mwakala ye nsambanu wa esi kanda dia Van Daalen​—⁠Emil yo mbunzi andi Arthur, Homer yo Leo yo Donald wa mpangi au a kise kimosi, yo mbuzi ame ankento Eunice wa nkaz’a Leo. Mu kiese ye dilu twavambanena, kadi ke twazaya ko e ntangwa tusinga monana diaka. Kuna mfoko a sikola, yau asambanu bafilwa kuna Porto Rico. Muna kolo kiakina, Mbangi za Yave ke bakala bayingi ko.

Una vavioka mvu mosi, Lilian yo Gordon, kumosi yo Marvin yo Joyce bakota e kalasi kietatu kia Sikola ya Ngiladi. Oyau mpe bafilwa kuna Porto Rico. Muna ngonde a Setemba ya mvu wa 1944, ye kimbuta kia 18 dia mvu, mono mpe yakota kalasi kiayá kia Sikola ya Ngiladi. Kuna mfoko a sikola, muna ngonde ya Fevelelo ya mvu wa 1945, yafilwa kuna Porto Rico, kuna kwakala yitu yame. Ekwe mwelo wampa watuziukila! Kana una vo diampasi diakala mu longoka e ndinga Espanhol, ke vavioka kolo ko, ayingi muna yeto bayantika longoka Nkand’a Nzambi ye vioka 20 ma wantu. Yave wasambula kikilu salu kieto. O unu, tezo kia 25.000 ma Mbangi za Yave bena kuna Porto Rico.

Sumbula Yabwila esi Nzo Eto

Leo yo Eunice kuna Porto Rico basadilanga vava kiawutuka mwan’au Mark muna mvu wa 1950. Muna mvu wa 1952, bakubama mu vutuka kuna Estados Unidos mu kingula yitu. Kina kia 11 kia ngonde a Abidi, bakota mun’ekumbi dia zulu. Kansi, ke balwaka vala ko, ekumbi diasotoka muna mbu. Leo yo Eunice wa nkaz’andi bafwa. Mark ona wakala ye kimbuta kia mvu miole, bansolola vana ntandu a maza muna mvwatu wa vuluzila wantu mu maza. Bantombola muna maza yo sadiswa mu fulumuna. Muna kuma kiaki, Mark kafwa ko. *

Una vavioka mvu ntanu, kina kia 7 kia ngonde ya Malusu ya mvu wa 1957, Mama yo Papa kun’Eseka dia Kintinu bayendanga. Ekalu bakala diatoboka lungungu. Ekolo basobanga dio vana ndambu a nzila, Papa wadiatwa kw’ekalu yo fwa vana vau. Tezo kia 600 za wantu bawá elongi dia luziku lwandi. Wau vo Papa watoma zitiswanga kuna zunga bazingilanga, luziku lwandi lwavan’elau dia sia umbangi.

Yafilwa ku Nsi Yakaka

Una Papa kafwidi ko, yafilwa kuna Argentina. Mu ngonde ya Agositu ya mvu wa 1957, yalwaka muna mbanza Mendoza kuna Miongo mia  Andes. Muna mvu wa 1958, George Pappas, wakota kalasi kia 30 kia Sikola ya Ngiladi, wafilwa kuna Argentina. Mono yo George twakituka akundi ambote. Twakazala muna ngonde ya Abidi ya mvu wa 1960. Muna mvu wa 1961, Mama wafwa ye kimbuta kia mvu 83. Wakangalela muna nsambila aludi ye kwikizi kiawonso yo sadisa wantu ayingi bavanga diau adimosi.

Mono yo George twasala entwadi ye misionario zakaka mu mvu kumi muna fulu yayingi. I bosi, twasala mvu nsambwadi muna salu kia kinkengi a zunga. Muna mvu wa 1975, twavutuka kuna Estados Unidos mu sadisa yitu yeto bayelanga. Muna mvu wa 1980, nkaz’ame wafilwa se nkengi a zunga muna nkutakani za ndinga Espanhol. Tezo kia 600 za nkutakani za ndinga Espanhol zakala kuna Estados Unidos. Muna mvu 26, twakingula nkutakani zayingi yo mona una lutangu lwa nkutakani lwawokela yo lwaka mu tezo kia 3.000.

Bakangalela Muna “Nzila”

Mama wakala mpe ye kiese kia mona yitu yandi y’aleke bayivana mu salu kia ntangwa ke ntangwa. Kasikil’owu, Carol wa mwan’a mpangi ame ankento, Ester, wayantika salu kia kimviti a nzila muna mvu wa 1953. Wakazala yo Dennis Trumbore, yo kota mu salu kia ntangwa ke ntangwa. Lois wa mwan’akaka a Ester, wakazala yo Wendell Jensen. Bakota kalasi kia 41 kia Sikola ya Ngiladi yo sadila kuna Nigeria mvu 15. Mark ona wafwilwa mase mu sumbula ki’ekumbi di’ezulu wasanswa kwa se diandi diankento, Ruth La Londe yo nkaz’andi Curtiss. Mark yo Lavonne wa nkaz’andi mvu miayingi basala se aviti anzila yo sansa wan’au ayá muna “nzila.”​—Yes. 30:21.

Mpangi ame mosi kaka wakinu moyo, Orlen, owau se vioka 90 lwa mvu kena. Wakinu sadila Yave ye kwikizi kiawonso. Mono yo George twakinu sala e salu kia ntangwa ke ntangwa ye kiese kiawonso.

Evwa Diasisa Mama

Owau evwa dimosi kaka diasisa mama ngina diau, meza mandi ma sonekena. Se dieto wamvana lukau lwalu vava bakazala. Muna gaveta mosi, muna ye nkanda ye zulunalu zankulu zina kasoneka yo sia umbangi wa Kintinu. Emiaka nkanda miami miasonekwa kuna lubantiku lwa mvu wa 1900. Muna mpe ye nkanda miasonekanga wan’andi basalanga salu kia kimisionario. Kiese kiayingi ikalanga kiau vava itangululanga nkanda miami. E nkanda katusonekenanga mia lukasakeso kikilu. Mama kasala lungisa ekani diandi ko dia sala se misionario. Kansi, etima kasonganga muna salu kia kimisionario diafila mbandu yalandila mu kivana muna salu kiaki. Ivingilanga ye kiese kiawonso e lumbu tukutakana y’esi nzo eto awonso kumosi yo Papa ye Mama muna paradiso ova ntoto.​—Lus. 21:3, 4.

[Mvovo Vana Yand’a lukaya]

[Foto ina muna lukaya lwa 17]

Emilia Pederson

[Foto ina muna lukaya lwa 18]

1916: Mama yo Papa (osimbidi Marvin); va yanda, tuka kuna koko kwalumonso yakuna kwalunene: Orlen, Ester, Lilian, Mildred

[Foto ina muna lukaya lwa 19]

Leo yo Eunice, una ke bafwidi ko

[Foto ina muna lukaya lwa 20]

1950: Tuka kuna koko kwalumonso yaku lunene, va ntandu: Ester, Mildred, Lilian, Eunice, Ruth; va yanda: Orlen, Mama, Papa yo Marvin

[Foto ina muna lukaya lwa 20]

George yo Ruth Pappas muna salu kia kinkengi a zunga, muna mvu wa 2001