‘Kuna kwa Sina kwa Ngangu za Nzambi!’
‘Kuna kwa Sina kwa Ngangu za Nzambi!’
“Kuna kwa sina kwa umvwama wa ngangu yo zayi wa Nzambi e mfundisa zandi, kuna kwa lembi fimpakana, ngyenda zandi mpe, kuna kwa lembi tongonokakana!”—ROMA 11:33.
1. Nki’elau disundidi kuna kw’Akristu avubwa?
NKI’ELAU disundidi o mfunu watambula kala? Nanga olenda yindula kiyekwa watambula muna nkutakani yovo lukau wavewa. Kansi, kuna kw’Akristu avubwa, elau disundidi o mfunu i kala ye ngwizani ambote yo Yave wa Nzambi mosi kaka akieleka. Ediadi dikutudisanga mu ‘zayakana kwa yandi.’—1 Kor. 8:3; Ngal. 4:9.
2. O zaya Yave yo zayakana kwa yandi ekuma dinina s’elau diampwena?
2 O zaya Yave yo zayakana kwa yandi ekuma dinina s’elau diampwena? Ke mu kuma kia sia kaka ko vo yandi osundidi muna Nsema wawonso, kansi otaninanga mpe awana kezolanga. Nakumi wa ngunza wavumunwina mu soneka vo: “O Yave wambote, e fika muna lumbu kia mpasi; ozeye ana bantinìni.” (Nak. 1:7; Nku. 1:6) Elo, muna vwa moyo a mvu ya mvu divavanga vo twazaya Nzambi aludi kumosi ye Mwan’andi Yesu Kristu.—Yoa. 17:3.
3. Adieyi divavwanga muna zaya Nzambi?
3 Mayingi mevavwanga muna zaya Nzambi ke zaya kaka nkumbu andi ko. Tufwete kunzaya nze Nkundi, zaya mana kezolanga ye mana kezolanga ko. Muna songa vo tutomene zaya Nzambi, divavanga mpe vo twazingila e ngwizani ye zayi wau. (1 Yoa. 2:4) Kansi, avo tuzolele zaya kikilu Yave, vena ye diambu diakaka divavwanga. Ke tufwete zaya kaka ko dina Yave kevanganga, kansi zaya mpe una ye kuma kavangila dio. Avo tutomene bakula makani ma Yave, tutoma sivika o ‘sina kwa ngangu za Nzambi.’—Roma 11:33.
Nzambi una Y’ekani
4, 5. (a) Muna Nkand’a Nzambi, o mvovo “ekani” nki usonganga? (b) Yik’e nona kisonganga una ekani dilenda lungisilwa mu mpila zayingi.
4 Yave i Nzambi ona okalanga y’ekani. O Nkand’a Nzambi uyikanga ‘ekani diandi dia mvu ya mvu.’ (Ef. 3:10, 11) E mvovo wau aweyi usongele? Nze una usadilwanga muna Nkand’a Nzambi, o mvovo “ekani” diambu diasikididi usonganga, dina dilenda vangilwa mu mpila zayingi.
5 Muna bong’e nona: Yindula muntu una y’etima dia kwenda ku mbanza imosi. Ekani diandi i lwaka kuna mbanza yayina. Olenda sola mpila yovo nzila zayingi za kwendela. Ekolo kekangalanga muna nzila kasolele, olenda wanana ye nsungi ambi, makalu mabindalakana muna nzila yovo nkaku wakaka ulenda vava vo kasoba nzila yakaka. Kansi, kana nkutu nkia mambu masobele, ekani diandi disinga lungana vava kelwaka kuna kakanamene.
6. Yave aweyi kesongelanga tezo muna lungisa ekani diandi?
6 Diau adimosi mpe, Yave osobanga emaka mambu mu lungisa ekani diandi dia mvu ye mvu. Wau kezayanga vo vangwa yandi bena yo nswa wa kuyisolela, osobanga mpila zakaka zina kalenda lungisila ekani diandi. Kasikil’owu, yambula twafimpa una Yave kalungisila ekani diandi mu kuma kia Mbongo yasilwa nsilu. Kuna lubantiku, Yave wavovesa yakala yo nkento antete vo: “Nuwutana, nuwokela, nulungila nza, nukulula yo.” (Etu. 1:28) Nga ekani dia Yave ke dialungana diaka ko mu kuma kia ukolami wavaika muna mpatu ya Edene? Ve. Yave vana vau wasingika diambu diadi muna sola “nzila” yakaka mu lungisa ekani diandi. Wasakula e ngiz’a “mbongo” ona ofokola e mpasi zatwasa akolami.—Etu. 3:15; Ayib. 2:14-17; 1 Yoa. 3:8.
7. Adieyi tulongokele muna mpila ina Yave kayisunzulwila muna Luvaiku 3:14?
7 E ngangu za Yave za soba e mpila zakaka kalenda lungisila ekani diandi ngwizani zina ye dina kavova mu kuma kia yandi kibeni. Vava Mose kasonga e nkakalakani kakala zau mu lungisa kiyekwa kavewa, Yave wamvovesa vo: “Omono ikala owu ikala.” I bosi wakudikila vo: “I wau wuwu vovesa wan’a Isaele vo, omono ikala owu ikala untumini kwa yeno.” (Luv. 3:14, NW) Elo, Yave olenda kituka konso una kazolele mu lungisa ekani diandi. Muna kapu kia 11 kia nkand’a Roma, Paulu wa ntumwa wayika nona kisonganga e ziku kia diambu diadi. Muna kapu kiaki, wavovela nti a olive. O zay’e nsas’a nona kiaki diwokesa luyangalalu lweto muna sina kwa ngangu za Yave, kiakala vo vuvu kia kwenda kun’ezulu tuna kiau yovo kia vwila moyo a mvu ya mvu ova ntoto.
Ekani dia Yave mu Kuma kia Mbongo Yasilwa Nsilu
8, 9. (a) Nkia mambu yá malenda kutusadisa mu bakula e nona kia nti a olive? (b) Nkia kiuvu tubadika owau? Adieyi kisonganga mu kuma kia Yave?
8 Muna toma bakula e nona kia nti a olive, entete tufwete zaya mambu yá mavangama muna ndungana y’ekani dia Yave mu kuma kia mbongo yasilwa nsilu. Diantete, Yave wasia nsilu kwa Abarayama vo muna mbongo andi i “musambwilwa zula yawonso ya nza.” (Etu. 22:17, 18) Diazole, e zula kia Isaele kiatuka muna Abarayama kiavewa elau dia kala se “kimfumu kia nganga.” (Luv. 19:5, 6) Diatatu, vava ayingi muna Aneyisaele a kingutukila babembola Masia, Yave wabaka nzengo zakaka mu vaikisa e “kimfumu kia nganga.” (Mat. 21:43; Roma 9:27-29) I bosi, kana una vo Yesu i wantete muna mbongo a Abarayama, akaka bevewa mpe elau dia kala amosi muna mbongo yayi.—Ngal. 3:16, 29.
9 Muna kuma kia mambu yá mama, nkand’a Lusengomono ukutusonganga vo lutangu lwa 144.000 beyala kumosi yo Yesu nze atinu ye anganga kun’ezulu. (Lus. 14:1-4) Beyikilwanga mpe vo “wan’a Isaele.” (Lus. 7:4-8) Nga awonso muna 144.000, Aneyisaele a kingutukila yovo Ayuda? E mvutu za kiuvu kiaki zisonganga una Yave kalenda sobela mambu mu lungisa ekani diandi. Owau, yambula twabadika una nkand’a Paulu kwa esi Roma ulenda kutusadisila mu bak’e mvutu za kiuvu kiaki.
“Kimfumu kia Nganga”
10. E zula kia Isaele nki’elau bakala diau?
10 Nze una tuyikidi kuna lubantiku, e zula kia Isaele i zula kiasolwa kifwete kituka “se kimfumu kia nganga ye zula kiavauka.” (Tanga Roma 9:4, 5.) Kansi, adieyi divangama vava mbongo yasilwa nsilu ilwaka? Nga e zula kia Isaele a kingutukila kivaikisa lutangu lwawonso lwa 144.000 ma Aneyisaele a mwanda ana bekituka yîkwa yakaka ya mbongo a Abarayama?
11, 12. (a) Nkia ntangwa kiayantika o solwa awana beyala muna Kintinu ki’ezulu? Adieyi bavanga Ayuda bazingilanga muna tandu kiakina? (b) Yave aweyi kalungisila lutangu lw’awana bekituka mbongo a Abarayama?
11 Tanga Roma 11:7-10. Nze zula, Ayuda muna tandu kiantete babembola Yesu. Muna kuma kiaki, elau bakala diau dia vaikisa mbongo a Abarayama diakatulwa. Kansi, vava kiayantika solwa awana bekala muna “kimfumu kia nganga” kun’ezulu kina kia Pentikosti ya mvu a 33 wa Tandu Kieto, vakala y’Ayuda akwa ntima miansongi ana batambulwila e mboka. Lutangu lwau lwakala nze “nsadiswa,” i sia vo, lwakete avo lutezaneso ye zula kiawonso ki’Ayuda.—Roma 11:5.
12 Kansi, aweyi Yave kadi lungisila “lutangu” lw’awana bekituka mbongo a Abarayama? (Roma 11:12, 25) Tala e mvutu zina Paulu wa ntumwa kavana: “Ke sia ko vo e diambu dia Nzambi dikulukidi. Kadi wan’awonso a Isaele [a kingutukila] ke ba-Isaele ko: musungula, wau bena vo mbongo, a Abarayama, awonso wana [yikwa ya mbongo a Abarayama] . . . I sia vo, ke wan’a nitu ko, bena vo i wan’a Nzambi; wan’a nsilu kaka bebadikwa vo mbongo.” (Roma 9:6-8) Muna kuma kiaki, o wutukila muna luvila lwa Abarayama ke diau kaka ko Yave kavavanga mu kuma ki’awana bafwete kala yîkwa ya mbongo.
Nti a Olive
13. Ayeyi i nsasa (a) nti a olive, (b) mianzi miandi, (c) vindi diandi, (d) ntayi zandi?
13 Paulu wa ntumwa watezanesa awana bakituka yîkwa ya mbongo a Abarayama ye ntayi za nti a olive. * (Roma 11:21) O nti wau wa olive usonganga e ndungana y’ekani dia Nzambi mu kuma ki’ekangu dia Abarayama. E mianzi mia nti wau miavauka Yave misunzulanga, ona ovananga moyo kwa Isaele ya mwanda. (Yes. 10:20; Roma 11:16) E vindi Yesu disunzulanga wa kîkwa kiantete kia mbongo a Abarayama. E ntayi i “lutangu” lwawonso lw’awana bena vo i yîkwa yakaka ya mbongo a Abarayama.
14, 15. Aki nani ‘bavasunwa’ muna nti a olive? Aki nani badikwa mo?
14 Muna kingana kia nti a olive, Ayuda a kingutukila ana babembola Yesu bena nze ntayi za nti a olive zina “zavasunwa.” (Roma 11:17) Bavidisa elau dia kituka yikwa ya mbongo a Abarayama. Aki nani bevinga vana fulu kiau? Kuna kw’Ayuda a kingutukila, ana bayisananga vo atekelo a Abarayama, e mvutu za kiuvu kiaki zasazu. Kansi, Yoane wa Mvubi wateka kubalukisa vo avo Yave ozolele wo, olenda bundumuna wan’a Abarayama muna matadi.—Luka 3:8.
15 Adieyi Yave kavanga muna lungisa ekani diandi? Paulu wayika vo e ntayi za olive a mfinda zadikwa muna nti a olive una wakunwa kimana zavinga vana fulu kia ntayi zina zavasunwa. (Tanga Roma 11:17, 18.) Akristu akuswa muna mwanda ana batuka muna zula, nze akaka muna nkutakani ya Roma, badikwa muna nti wau wa olive. Muna mpila yayi bakituka se yîkwa ya mbongo a Abarayama. Entete, bakala nze ntayi za nti a olive a mfinda, ke bakala y’elau dia kala mun’ekangu diadi ko. Kansi, Yave waziula e nzila kimana bakituka Ayuda muna mwanda.—Roma 2:28, 29.
16. Petelo wa ntumwa aweyi kayika wayantikila zula kiampa kia mwanda?
16 Petelo wa ntumwa wasasila diambu diadi vava kavova vo: ‘Dianu vo, oko kwa yeno [Aneyisaele a mwanda, kumosi y’Akristu Esi Zula], nukwikilanga vo [Yesu Kristu] i ntalu: vo i awana belembi kwikila, Etadi dina diabembolwa kw’akwa ntungu, I diau dina diavangam’o ntu a konko; ye, Etadi dia sakuba, yo nsenzele a nkankalakani; . . . Vo i yeno, nu mbandu asolwa, nu mfumu za nganga, nu zula kiavauka, nu nkangu akuvwil’a Nzambi, nwasanzanisa mana mansongi ma ndiona wanusuma muna tombe, nwavaika muna ntemo andi esivi: oyeno, muna ntangwa yavioka, ke nwadi nkangu ko, kansi owau, nu nkangu a Nzambi: nwadi ana balembi fuwa nkenda, kansi owau, nufuwa nkenda.’—1 Pet. 2:7-10.
17. Dina kavanga Yave ekuma dinina vo ‘ke divangamanga ko’?
17 Yave wavanga diambu dina wantu ayingi babadikila vo ke dilendi vangama ko. Paulu wayikila dina diabwa vo “ke divangamanga ko.” (Rom. 11:24, NW) Ekuma? Elo, dilenda moneka vo dianzenza yovo ke dilendi vangamanga ko, dia dika e ntayi a nti a mfinda muna nti wakunwa. Kansi, i diau diavanganga avati akaka muna tandu kiantete. * Dina kavanga mpe o Yave, diambu diasivi. Kuna kw’Ayuda, Esi Zula ke balendi yima mbongo ambote ko. Kansi, o Yave wakotesa wantu awaya muna “zula” kina kiyima mbongo a Kintinu. (Mat. 21:43) Tuka muna Koneleo wa muntu antete walembi zengwa, ona wakwikila muna mvu a 36 wa Tandu Kieto, elau dia dikwa muna nti wau wa olive diavewa mpe kw’awana bakala vo ke Ayuda ko.—Mav. 10:44-48. *
18. Nki’elau diavewa Ayuda a kingutukila vava kiavioka mvu a 36 wa Tandu Kieto?
18 Nga ediadi disongele vo vava kiavioka mvu a 36 wa Tandu Kieto, Ayuda a kingutukila ke bakala diaka y’elau ko dia kituka yikwa ya mbongo a Abarayama? Ve. Paulu wasasila vo: “Vo i zau mpe [Ayuda a kingutukila], ovo zilembi siama muna lembi kwikila, zidikwa: kadi Nzambi olenda zo dikulula. Ovo ngeye ozengelo muna olive a mfinda, mun’owu wa minu, yo dikwa, ke mu minu ko, muna Olive ambote: ozevo ezazina za mimbenena, ke ziluta dikwa muna yau olive ko e?”—Roma 11:23, 24.
‘Isaele Yawonso Ivuluzwa’
19, 20. Adieyi Yave kelungisanga nze una usonganga kingana kia nti a olive?
19 Elo, ekani dia Yave mu kuma kia “Isaele a Nzambi” dilungananga mu mpila yesivi. (Ngal. 6:16) Nze una Paulu kavova, “Isaele ivuluzwa.” (Roma 11:26) Muna ntangwa kasikidisa o Yave, e “Isaele yawonso,” i sia vo, lutangu lwawonso lwa Isaele ya mwanda, beyala se atinu ye nganga kun’ezulu. Ke vena lekwa ko kilenda vunzanesa ekani dia Yave.
20 Nze una wasakulwa, e mbongo a Abarayama, i sia vo, Yesu Kristu kumosi ye 144.000, betwasa nsambu kwa esi “zula.” (Roma 11:12; Etu. 22:18) Muna mpila yayi, selo yawonso ya Nzambi bevwa nluta mia nkubika yayi. Kieleka, ekolo tumonanga una Yave kelungisilanga ekani diandi dia mvu ya mvu, tusivikanga o “sina kwa umvwama wa ngangu yo zayi wa Nzambi.”—Roma 11:33.
[Mvovo Vana Yand’a lukaya]
^ tini. 13 Paulu kasadila nti a olive ko mu sunzula e zula kia Isaele. Kana una vo e zula kia Isaele kiakala ye ntinu ye nganga, ke bakituka kimfumu ki’anganga ko. Mun’owu wa nsiku a Mose, atinu muna Isaele ke bakitukanga anganga ko. Muna kuma kiaki, o nti a olive ke ulendi sunzula zula kiaki ko. Paulu wasadila fwaniswa kiaki mu songa una ekani dia Nzambi dia sikidisa “kimfumu kia nganga” dialunganena muna Isaele ya mwanda. E nsasa yakaka ya kingana kia Paulu yina mun’Eyingidilu dia 15 Fevelelo, 1984, lukaya lwa 14-19 mu Kimputu.
^ tini. 17 Tala e babu “Dika e Ntayi za Nti a Olive a Mfinda—Ekuma?”
^ tini. 17 Ediadi diavangama kuna mfoko a mvu ntatu ye ndambu, vava Ayuda a kingutukila bavewa elau dia kituka se yîkwa ya zula kiampa kia mwanda. E diambu diadi diayikwa muna ungunza mu kuma kia tumingu 70.—Dan. 9:27.
Nga Osungamene?
• Adieyi tulongokele mu kuma kia Yave muna mpila kelungisilanga ekani diandi?
• Muna Roma kapu kia 11, nki kisunzulwanga kwa . . .
nti a olive?
mianzi miandi?
vindi diandi?
ntayi zandi?
• O dika e ntayi za nti ekuma dinina vo ‘ke divangamanga ko’?
[Yuvu ya Longoka]
[Babu/Foto ina muna lukaya lwa 24]
Dika e Ntayi za Nti a Olive a Mfinda—Ekuma?
▪ Lucius Junius Moderatus Columella wa soladi ye mvati a nsengo wa mwisi Roma, ona wazinga muna tandu kiantete, otomene zayakana mu kuma kia nkanda 12 kasoneka miayika zingu kia mavata ye kia mvati a nsengo.
Muna nkanda wetanu kasoneka, wayika kingana kiaki kiankulu vo: “Ndiona okunini nkunku a olive, bundu yandi kelombanga, ndiona osianga wo mbole, bundu yandi kewondelelanga, ndiona ozengelanga wo, okomekenanga wo kimana wayima bundu yayingi.”
Una kayika e nti mikalanga miasavuka kansi ke miyimanga bundu ko, wayika dina dilenda vangwa: “Diambote mu zoka wulu muna nti wau yo someka mo tini kia ntayi a olive a mfinda. Kuna kulanda, o nti wauna ukala nze wau uyimitisu ye uyantika yima bundu yayingi.”
[Foto ina muna lukaya lwa 23]
Nga obakulanga e kingana kia nti a olive?
