Nkangu a Yave Wasunda Kuna Mbazi a Nkanu!

MFUNDU wayantika muna mvu wa 1995 yo zingila mvu 15. Muna kolo kiaki kiawonso, Akristu kuna Rússia babangikwanga kw’awana besianga mambu ma nsambila kitantu. Atantu awaya bazolanga vo Mbangi za Yave basimwa kuna Moscou ye mu fulu yakaka. Kana una vo i wau, Yave wasambula kwikizi kia mpangi zeto z’akala ye z’akento kuna Rússia yo kubasadisa basunda mfundu kuna mbazi a nkanu. Adieyi diatwasa mfundu wau?

LUVEVOKO

Kuna lubantiku lwa mvu 1990, mpangi zeto kuna Rússia bavutukila luvevoko lwa nsambila luna bakatulwa muna mvu wa 1917. Muna mvu wa 1991 bazayakana kwa luyalu lwa União Soviética nze dibundu diasonekwa muna buku dia luyalu. Vava luyalu lwa União Soviética lwafokoka, luyalu lwampa kuna Rússia lwasia mpe Mbangi za Yave muna buka kia mabundu mazayakana kuna Rússia. Luyalu lwampa lwasungamena vo luyalu lwankulu Mbangi za Yave lwabangikanga. Muna mvu wa 1993, e Departamento de Justiça yasoneka Mbangi za Yave muna nkumbu ya comunidade das Testemunhas de Jeová de Moscou. Muna mvu wau mpe, luyalu lwa Rússia lwavaikisa nsiku miampa, muna mwasikidiswa luvevoko lwa nsambila. Ediadi diafila mpangi mosi mu vova vo: “Ke twalotanga dio ko vo tusinga kala ye luvevoko lwalu.” Wakudikila vo: “Mvu 50 twavingilanga luvevoko lwalu.”

Mpangi z’akala ye z’akento kuna Rússia basadila kolo kiaki mu wokesa e salu kiau kia umbangi. Muna kuma kiaki, wantu ayingi balongoka e ludi. (2 Tim. 4:2) Muntu mosi ofimpanga mambu ma nsambila wavova vo: “O wantu bayangalelanga kikilu mambu ma nsambila.” Ke vavioka kolo ko, lutangu lw’ateleki, lw’aviti a nzila ye lwa nkutakani lwawokela. Tuka muna mvu wa 1990 yamuna mvu wa 1995, lutangu lwa Mbangi za Yave kuna Moscou lwawokela. Entete 300 bakala, i bosi balwaka tezo kia 5.000. Ekolo lutangu lwa selo ya Yave kuna Moscou lwawokelanga, atantu bayantika tokana. Tuka wauna, bayantika bangika nkangu a Yave yo kubafila kuna mbazi a nkanu. E mfundu miami kolo kiayingi miavanga muna fokoka.

MFUNDU WAYANTIKA

Muna ngonde a Yuni wa mvu wa 1995, lubangamu lwayantika. Buka kia wantu kuna Moscou ana beyikamanga dibundu dia Ortodoxa kuna Rússia bafunda mpangi zeto vo mu mavangu ma nsoki bekuyivananga. Buka kiaki bavova vo yitu yau bataninanga ana bafunga makasi mu kuma ki’akazi yovo wan’au bakituka Mbangi za Yave. Muna mvu wa 1996, afundisi bayantika vava e ziku kia mambu mana basokela Mbangi za Yave, kansi ke basolola kana ziku kimosi ko. Kana una vo i wau, e buka kiaki bafunda diaka mpangi zeto muna diambu diau adimosi tezo kia nkumbu yá. Konso ntangwa bafundwanga, afundisi ke basololanga diambu diambi ko kuna kwa Mbangi za Yave. Diankenda vo e buka kiaki kiavava diaka fimpulula diambu diadi. Kuna kwalanda, kina kia 13 ya ngonde ya Abidi, 1998, e mfundu miami miafokoka.

O nsunzudi a mfundisi ambuta (promotora) wavova vo ke vakala ye ziku ko vo Mbangi za Yave nsiku bakulula. Kansi, wavava diaka diambu diakaka dina Mbangi za Yave  balenda natinwa kuna mbazi a nkanu. Wavova vo Mbangi za Yave kuna Moscou nsiku mia nsi ye mia nsi zawonso bakululanga. O mfundisi ambuta kuna zunga kia node ya Moscou watonda yo vaikisa mfundu wakaka mu kuma kia mpangi zeto. * Kina kia 29 kia ngonde a Setemba, 1998, o mfundu wayantika kuna mbazi a nkanu ya mbanza Golovinski kuna Moscou.

NKAND’A NZAMBI KUNA MBAZI A NKANU

Muna diambu diadi, Tatyana Kondratyeva yandi wakala mfundisi ambuta. Wasadila nsiku mosi wavaikiswa muna mvu wa 1997 mu fundisa Mbangi za Yave. E nsiku wau uvovanga vo mabundu ma Ortodoxe, Muçulmano, Judaismo ye Budismo kaka mazayakene kwa luyalu. * E nsiku wau wakitulanga dio se diampasi kwa mabundu makaka mu vewa nswa kwa luyalu. Uvananga mpe nzila kw’afundisi mu sima mabundu menungununanga kitantu. Muna sadila nsiku wau, o mfundisi ambuta wavunina Mbangi za Yave mambu vo kitantu ye mpambula bekotesanga vana vena esi nzo, i kuma vo bafwete simwa.

O nkambami ona wataninanga mpangi zeto kuna mbazi a nkanu wayuvula vo: “Aki nani muna nkutakani ya Moscou bekululanga nsiku yo kotesa kitantu vana vena wantu?” O mfundisi ambuta kalenda yika nkumbu a muntu ko. Wavova vo nkanda mia Mbangi za Yave mpambula mikotesanga muna mabundu. Muna song’e ziku kia mvovo miandi, watanga mambu masonama mun’Eyingidilu ye Despertai! ye mu nkanda miakaka (tala va ntandu). Vava kayuvulwa aweyi e nkanda miami mikoteselanga mpambula, wavutula vo: “Mbangi za Yave belonganga vo yau kaka bena muna nsambil’aludi.”

Mpangi eto mosi ona wakala nkambami wavana Nkand’a Nzambi kwa mfundisi ye kwa mfundisi ambuta. I bosi, watanga e sono kia Efeso 4:5 kivovanga vo: “Mfumu mosi, lukwikilu lumosi, mvubwa mosi.” Ke vavioka kolo ko, o mfundisi, yo mfundisi ambuta yo nkambami konso muntu ye Nkand’a Nzambi vana moko, bayantika vovela sono nze Yoane 17:18 ye Yakobo 1:27. O mfundisi wayuvula vo: “Nga e sono yayi wantu ifilanga mu menga esi mabundu makaka?” O mfundisi ambuta wavutula vo kena ye nswa ko wa vovela oma ma Nkand’a Nzambi. O nkambami wasonga e nkanda mia dibundu dia Ortodoxa mina mitiangunanga Mbangi za Yave yo yuvula vo: “Nga e nkanda miami nsiku mikululanga?” O mfundisi ambuta wavutula vo: “Kina ye wisa ko kia fidisa mvovo mia mfumu a dibundu e mpaka.”

MFUNDU MIALUVUNU

Muna songa vo Mbangi za Yave esi nzo bevambulanga, o mfundisi ambuta wavova vo ke bekembelanga lumbu ya nkinzi ko nze lumbu kia luwutuku lwa Kristu. Kansi, wavova vo e nsiku mia Rússia ke mitumanga wantu ko vo bakembela lumbu kia luwutuku lwa Kristu. Esi Rússia awonso, kumosi ye Mbangi  za Yave, bena yo nswa wa sola. Wavova diaka vo Mbangi za Yave ‘ke beyambulanga ko vo wan’au bavunda yovo vanga diambu dilenda kubavana kiese.’ Kansi, vava kayuvulwa, wavova vo kamokene yo wan’a Mbangi za Yave ko. Vava nkambami kanyuvula kana vo wayenda kala mu lukutakanu lwa Mbangi za Yave, wavutula vo: “Kimonanga dio mfunu ko.”

O mfundisi ambuta wabokela nlongi mosi a psiquiatria mu songa ngindu zandi vana mbazi a nkanu. Nlongi ndioyo wavova vo o tanga nkanda mieto kimbevo kia ntu ditwasanga. Watambulwila vo mana kasoneka mu kuma kia mfundu wau mu nkanda wasoneka mfumu za dibundu dia Ortodoxa kabongela mo. Wavova mpe vo kawukidi Mbangi a Yave kana mosi ko. Nlongi wakaka wa psiquiatria wabokelwa kuna mbazi a nkanu wavova vo wafimpa kala tezo kia Mbangi za Yave 100 kuna Moscou. Wakudikila vo o vimpi wa ntu wa Mbangi za Yave ana kafimpa wambote wakala, tuka bakitula se Mbangi za Yave, betoma zitisanga esi mabundu makaka.

TWASUNDA MFUNDU, KANSI KE WAFOKOKA KO

Kina kia 12 kia Malusu, 1999, o mfundisi wasola akwa ngangu tanu kimana bafimpa e nkanda mia Mbangi za Yave, i bosi kevutukila mfundu. Kansi, vitila diavangama, e mfumu za luyalu zitalanga mambu ma mfundu kuna Rússia (Ministério da Justiça) bateka tuma buka ki’akwa ngangu mu fimpa nkanda mieto. Kina kia 15 kia Abidi, 1999, e buka kiaki kiavana nsangu vo ke basolola diambu diambi ko muna nkanda mieto. Muna kuma kiaki, kina kia 29 kia Abidi, 1999, e mfumu zitalanga mambu ma mfundu babaka e nzengo vo Mbangi za Yave bakinu muna lutangu lwa mabundu mazayakene kwa luyalu lwa Rússia. Kansi kuna Moscou, o mfundisi wazola kaka vo wantu tanu ana kasola bafwete kwamanana fimpa nkanda mieto. Ediadi diambu dianzenza diakala. Ekolo mfumu za luyalu zitalanga mambu ma mfundu muna nsi  yawonso ya Rússia bavova vo Mbangi za Yave bazayakene kwa luyalu ye nsiku belemvokelanga, afundisi kuna Moscou bakwamanana fimpa Mbangi za Yave wau vo fundwa bafundwa vo nsiku bekululanga!

Una vavioka mvu miole, o mfundu wavutuka diaka kuna mbazi a nkanu. Kina kia 23 kia Fevelelo, 2001, o Mfundisi Yelena Prokhorycheva wabak’e nzengo vo ke vena kuma ko e salu kia Mbangi za Yave kifwete siminwa mu mbanza Moscou. Kuna kwalanda, kuna mbazi a nkanu babaka diak’e nzengo vo e mfundu miawonso mu kuma kia mpangi zeto mialuvunu. Kansi, o mfundisi ambuta kayangalela nzengo zazi ko yo lomba vo Mbazi a Nkanu ya mbanza Moscou yafimpa diaka e diambu diadi. Una vavioka ngonde tatu, kina kia 30 kia Mayu, 2001, e mbazi a nkanu yayi yabembola e nzengo zabaka Mfundisi Prokhorycheva. Mbazi a nkanu yakanikina vo bayantika mfundu wakaka lembi soba mfundisi ambuta, kansi bafwete soba mfundisi wakaka ona ozenga nkanu.

KE TWALUNGA KO, KANSI O MFUNDU KE WAFOKOKA KO

Kina kia 30 kia Oktoba, 2001, mfundu wayantika diaka kuna mbazi a nkanu. * O Mfundisi i Vera Dubinskaya. O mfundisi ambuta wafunda diaka Mbangi za Yave vo kitantu bekotesanga vana vena wantu. I bosi, wakudikila vo muna tanina Mbangi za Yave muna mbanza Moscou, luyalu kafwete sima nkubika ya Mbangi za Yave. Vava bawá wo, awonso 10.000 ma Mbangi za Yave kuna Moscou basoneka nkanda vana vau mu lomba kwa mfundisi vo katondi ko e mvovo mia mfundisi ambuta ona wavova vo yau kazola “tanina.”

O mfundisi ambuta wavova vo ke dina mfunu ko kwa yandi kasonga e ziku vo Mbangi za Yave diambu diambi bevanganga. Wavova vo avo befundiswanga, ke mu kuma kia salu kiau ko, kansi mu kuma kia nkanda miau ye mana bekwikilanga. Wavova diaka vo obokela muntu mosi mwisi dibundu dia Ortodoxa dia Rússia mu kala se mbangi. Ediadi diasonga vo mfumu za dibundu dia Ortodoxa kuna Rússia yau kikilu bavavanga sima Mbangi za Yave. Kina kia 22 kia Mayu, 2003, o mfundisi wasikidisa vo akwa ngangu muna mambu ma nsambila bafimpa diaka e nkanda mia Mbangi za Yave.

Kina kia 17 kia Fevelelo, 2004, afundisi kuna mbazi a nkanu bawá e nsangu z’awana bafimpa e nkanda. Muna lufimpu bavanga, akwa ngangu bamona e nkanda mieto wantu milonganga una balenda kadila ye kiese muna zingu kia esi nzo ye muna longo. Ke basolola diambu ko disonganga vo nkanda mieto wantu mivambulanga. Akwa ngangu akaka batonda e ngindu zazi. O mfundisi wayuvula nkwa ngangu mosi ozeye lusansu lwa mabundu oku vo: “Ekuma Mbangi za Yave besilanga umbangi?” Wavutula vo: “Akristu awonso bafwete sianga umbangi. I diau bevoveswanga muna Nkand’a Nzambi vo basilanga umbangi. Kristu wakanikina alongoki andi vo ‘benda samun’e nsangu zambote muna nsi zawonso.’” Kana una vo i wau, kina kia 26 kia Malusu, 2004, o mfundisi wasima e salu kia Mbangi za Yave kuna Moscou. Kina kia 16 kia Yuni, 2004, e nzengo zazi zatondwa kwa Mbazi a Nkanu ya mbanza Moscou. * Muna kuma kia nzengo zazi, mpangi mosi una vo Mbangi a Yave se tuka kolo, wavova vo: “Muna tandu kia luyalu lwa Soviética, esi Rússia awonso bakomekenwanga mu lembi kwikila muna Nzambi. O unu, bazolele vo esi Rússia awonso bakota muna dibundu dia Ortodoxa.”

 Adieyi bavanga ampangi vava basimwa kwa luyalu? Bavanga nze Nekemiya kuna nz’ankulu. Vava atantu a nkangu a Nzambi bavava ningamesa e salu kia tungulula yaka ya Yerusaleme, Nekemiya kumosi yo nkangu ke bayambula ko vo kitantu kiabayoyesa. O nkangu ‘wakwamanana tunga yo sia etima muna salu.’ (Nek. 4:1-6) Diau adimosi mpe, mpangi zeto kuna Moscou ke bayambula ko vo atantu baningamesa salu eki kifwete salwa o unu, i sia vo, salu kia samun’e nsangu zambote. (1 Pet. 4:12, 16) Bakala ye vuvu vo Yave okubasadisa. Bakala mpe yo unkabu wa kwenda kuna mbazi a nkanu mu tanina nswa bena wau wa sambila Yave.

KITANTU KIAWOKELA

Kina kia 25 kia Agositu, 2004, mpangi zeto basoneka o nkanda kwa Vladimir Putin, ona wayalanga kuna Rússia muna kolo kiakina. Muna nkanda wau, basonga ngindu zau mu kuma kia nkaku basiwa. O nkanda wau wakala ye volume 76 yo sinwa kwa wantu 315.000. Muna kolo kiaki, mfumu za dibundu dia Ortodoxa bayisenzaka kikilu. Bavova vo: “Makasi tuna mau mu kuma kia salu kia Mbangi za Yave.”

Ayingi kuna Rússia bakwikila muna luvunu lwalu mu kuma kia Mbangi za Yave yo yantika kubabangika. Akaka muna Mbangi za Yave bawandwa yo yingwa kwa atantu ekolo basilanga umbangi muna mbanza Moscou. Yakala dimosi wakala kuna makasi wayinga mpangi eto ankento muna nzo kasilanga umbangi yo kunwanda kuna nima. O mpangi wabwa yo kundiata vana ntu. Wanatwa kuna lupitalu. Kansi mapolisi ke bavanga diambu ko kwa yakala diadina. Mpangi zayingi bakangwa kwa mapolisi yo badikilwa nze yimpumbulu yo kubasia muna pelezo fuku wamvimba. Muna kuma kia wonga wa katulwa muna salu, e mfumu za nzo zina ampangi bakutakenanga ke bazolanga diaka ko vo Mbangi za Yave bafutila nzo  zazi. Nkutakani zazi ke zakala diaka ye fulu ko balenda kutakena. Kasikil’owu, nkutakani 40 basadilanga maseka yá kaka ma Kintinu. Nkutakani mosi yavanganga lukutakanu lwa Nkangu Awonso muna ola yansambwadi ye miniti makumatatu muna mene. O nkengi a zunga wavova vo: “Ateleki muna ola tanu ya mene basikamanga mu kwenda ku lukutakanu, kansi bakala ye kiese kia vanga wo mu mvu miayingi.”

“MUNA UMBANGI”

Muna songa vo nkaku wasia mfumu za Moscou ke wakala ngwizani ko ye nsiku, muna ngonde ya Desemba, 2004, nkambami eto walomba lusadisu kwa buka kitalanga zitu wa wantu kuna Europa. (Tala babu, “Ekuma Nzengo za Luyalu lwa Rússia Zifwete Fimpilwa Diaka Kuna França,” muna lukaya lwa 6.) Una vavioka mvu sambanu, kina kia 10 kia Yuni, 2010, vava bateka fimpa e mfundu miawonso, buka kiaki kiabak’e nzengo vo Mbangi za Yave ke bakala ye ngyelele ko. * E Mbazi a nkanu yafimpa e mfundu miawonso mu kuma kia mpangi yo mona vo mialuvunu. Bakudikila vo luyalu lwa Rússia lufwete katula nkaku wau yo vanga wawonso mu fokola mpasi zimweswanga Mbangi za Yave.—Tala babu “Nzengo za Mbazi a Nkanu,” muna lukaya lwa 8.

Afundisi kuna mbazi a nkanu babak’e nzengo vo e buka kitalanga zitu wa wantu kuna Europa kitanina e salu kisalanga Mbangi za Yave. E nzengo zazi ke zifwete landwa kaka kwa luyalu lwa Rússia ko, kansi kwa nsi 46 zina mpe muna Conselho Europeu. Wantu ayingi kumosi y’afundisi ye nkambami beyangalela tanga e nzengo zazi. Ekuma? Muna bak’e nzengo zazi, afundisi basadila nona ya mfundu nana mialunga Mbangi za Yave kuna Argentina, Canadá, Japão, Rússia, África do Sul, Espanha, Reino Unido ye Estados Unidos. Owau, Mbangi za Yave mu nz’amvimba balenda sadila nzengo zabaka afundisi a Corte Europeia mu tanina e nsambil’au.

Yesu wavovesa alongoki andi vo: “Nutwasilwa mpe kwa nyazi ye ntinu muna diambu diame, muna umbangi kuna kwa yau, yo kuna kwa zula.” (Mat. 10:18) E mfundu miami miawonso miakala kuna Rússia mu mvu 15 miviokele, miavana mpangi zeto elau dia zayisa e nkumbu a Yave muna mbanza Moscou ye mu fulu yakaka. Mawonso mabwa muna mfundu miami makala se “umbangi” kwa wantu yo sadisa muna ‘lunungunuku lwa nsangu zambote.’ (Fili. 1:12) Elo, vava Mbangi za Yave besalanga salu kia umbangi kuna Moscou, wantu ayingi beyuvulanga vo: “Nga ke yeno ko nwasimwa?” E kiuvu kiaki kivananga mpangi zeto elau dia sasila kwa wantu oma tulonganga. Kieleka, ka vena ntantu ko lenda kutusima mu yambula samun’e nsangu zambote za Kintinu. Tusambanga kwa Yave kimana kakwamanana sambula yo tanina mpangi zeto akwa unkabu kuna Rússia.

[Mvovo Vana Yand’a lukaya]

[Babu/​Foto ina muna lukaya lwa 6]

Ekuma Nzengo za Luyalu lwa Rússia Zifwete Fimpilwa Diaka Kuna França

Kina kia 28 kia Fevelelo, 1996, e nsi a Rússia yasina e nzengo za Convenção Européia de Direitos Humanos. (Kina kia 5 kia Mayu, 1998, e nsi ya Rússia yakota muna kintwadi kiaki.) Muna sina e nzengo zazi, luyalu lwa Rússia lwatambulwila vo o nkangu una yo

‘nswa wa kala ye luvevoko lwa nsambila yo zayisa kw’akaka oma ma nsambil’au kuna nzo ye mu fulu ya ndonga. Bena mpe yo nswa wa soba dibundu avo bazolele wo.’—Nsiku wa 9.

‘nswa wa vova yo soneka mana beyindulanga yo zayisa mo kw’akaka.’—Nsiku wa 10.

‘nswa wa kutakana kuna luvuvamu.’—Nsiku wa 11.

O wantu yovo nkubika ana bekatulwa nswa miami yo vanga wawonso mu singika diambu diadi kuna mbazi a nkanu a nsi zau, balenda twasa mfundu au kuna buka kitalanga zitu wa wantu kuna Europa (Corte Européia dos Direitos Humanos) kuna mbanza Strasbourg, França (tala va ntandu). Afundisi 47 bena muna buka kiaki. Lutangu lwafwanana ye nsi zina zasina e nzengo za Convenção Européia de Direitos Humanos. E nsi zawonso zina muna buka kiaki zifwete lemvokela nzengo zibakanga afundisi awaya.

[Babu muna lukaya lwa 8]

Nzengo za Mbazi a Nkanu

Tala e nzengo tatu ziyikilu mu lukufi zabaka afundisi kuna mbazi a nkanu.

Umosi muna mfundu wavova vo Mbangi za Yave esi nzo bevambulanga. Kansi afundisi nzengo zakaka babaka. E nzengo owu zivovanga:

“Edi ditwasanga mpambula i ntim’ambâdi kuna kwa yitu bena vo ke minkwikizi ko mu lembi tonda yo zitisa nswa bena wau e yitu yau wa landa oma ma nsambil’au.”​—Tini kia 111.

Afundisi ke basolola mpe ziku ko kisonganga vo Mbangi za Yave wantu bekomekenanga. Bavova vo:

“Afundisi kuna mbazi a nkanu diasivi bamwene dio wau vo afundisi kuna Rússia ke bayika nkumbu a muntu ko ona wakatulwa nswa wa sadila ntona zandi mu kuma kia ndekwa besadilanga Mbangi za Yave.”​—Tini kia 129.

Mfundu wakaka wavova vo Mbangi za Yave vimpi wa minkwikizi miau besianga mu vonza wau balembi tondanga vutulwa menga. Afundisi nzengo zakaka babaka. Edi bavova:

“O nswa wa tonda yovo lembi tonda mpila ya mawuku yovo wa sola nlongo miakaka, mfunu wina kwa konso muntu mu bak’e nzengo yandi kibeni. O mbevo una vo mbuta una yo nswa wa tonda yovo lembi tonda vo kapasulwa yovo tambulwila longo. Diau adimosi mpe yo vutulwa menga.”​—Tini kia 136.