Nki i Vundu kia Nzambi?
Nki i Vundu kia Nzambi?
“Vasidi ye vundu kwa nkangu a Nzambi.”—AYIB. 4:9.
1, 2. Adieyi tulongokele muna Etuku 2:3? Nkia yuvu tubadika?
MUNA kapu kiantete kia nkanda Etuku, tulongokele vo muna lumbu sambanu Nzambi wakubika ntoto kimana wantu bazinga. E lumbu yayi ke lumbu ya ola 24 ko. Kuna mfoko a konso lumbu, Nkand’a Nzambi uyikanga vo: “Vakedi masika, vakedi mene.” (Etu. 1:5, 8, 13, 19, 23, 31) Kansi, mu kuma kia lumbu kiansambwadi, Nkand’a Nzambi uvovanga vo: “O Nzambi osambwidi lumbu kiansambwadi kavaula kio: kadi mûna i kavundidi muna salu kiandi kiawonso, kina kasema.”—Etu. 2:3.
2 Vava nkanda Etuku uvovanga vo Nzambi ‘ovundidi,’ disongele vo Nzambi wakwamanana vunda yamuna kolo kiakina. Muna kuma kiaki, tulenda vova vo vava Mose kasoneka nkanda Etuku, muna mvu wa 1513 Vitila Tandu Kieto, Nzambi mu vundu kakala. Nga Nzambi wakinu vunda? Avo i wau, aweyi tulenda kotela muna vundu kiaki? Diamfunu twazaya e mvutu za yuvu yayi.
Nga Yave Wakinu Vunda?
3. E mvovo mia Yesu muna Yoane 5:16, 17 aweyi misongelanga vo e lumbu kiansambwadi kiakwamanana yamuna tandu kiantete?
3 Vena ye kuma yole ilenda kutufila mu vova vo e lumbu kiansambwadi kiakwamanana yamuna tandu kiantete. Tulenda mona kuma kiantete muna mvovo mia Yesu kwa mbeni zandi ana bafunga makasi wau kawukanga wantu muna Lumbu kia Vundu. Babadikila evangu diadi nze muntu osalanga. Yesu wabavovesa vo: “O S’ame osalanga yamu wau, omono mpe sala nsalanga.” (Yoa. 5:16, 17) Adieyi kazola vova? Edi kazola vova vo: “O S’ame yo mono, salu kimosi tusalanga. Wau vo o S’ame wakinu sala yamu Lumbu kia Vundu kia mazunda ye mazunda ma mvu, omono mpe ndenda sala muna Lumbu kia Vunda.” E mvovo mia Yesu misonganga vo e lumbu kiansambwadi, i sia vo, e lumbu kina Nzambi kavunda o sema lekwa ova ntoto, kiakwamanana yamuna lumbu ya Yesu. Kansi, o Nzambi wakwamanana sala mu lungisa ekani diandi mu kuma kia wantu yo ntoto. *
4. Nkia diambu diakaka kavova o Paulu disonganga vo e lumbu kiansambwadi kiakwamanana yamuna lumbu yandi?
4 Paulu wayika kuma kiakaka kisonganga vo e lumbu kiansambwadi kiakwamanana yamuna tandu kiantete. Muna yika e mvovo mina mun’Etuku 2:2 mu kuma kia vundu kia Nzambi, Paulu wasoneka vo: “Yeto twakwikila tukota muna vundu kiakina.” (Ayib. 4:3, 4, 6, 9) Muna kuma kiaki, e lumbu kiansambwadi kiakwamanana yamuna lumbu ya Paulu. E lumbu kia vundu nkia ntangwa kifokoka?
5. Adieyi i kani dia lumbu kiansambwadi? Nkia ntangwa Nzambi kelungisa ekani diadi?
5 Muna vana mvutu za kiuvu kiaki, tufwete sungamena e kuma Yave kasolela lumbu kiansambwadi. Mun’’Etuku 2:3 tutanganga vo: “O Nzambi osambwidi lumbu kiansambwadi kavaula kio.” E lumbu kiaki ‘kiavaulwa’ yovo kiasolwa kwa Yave kimana kiakala lumbu kina kelungisa ekani diandi mu kuma kia ntoto. Ekani diandi i dia sia vo alembami bazingila ova ntoto yo lunga-lunga wo kumosi ye vangwa yawonso ina mo. (Etu. 1:28) O Yave wa Nzambi yo Yesu Kristu wa “mfumu a lumbu kia vundu” ‘bakinu sala yamu wau’ kimana ekani diadi dialungana. (Mat. 12:8) Muna kuma kiaki, e lumbu kia vundu kia Nzambi kikwamanana yavana kelungisa ekani diandi. Ediadi divangama kuna mfoko a Luyalu lwa Kristu Lw’ezunda dia Mvu.
Ke Tulandi ‘Mbandu au ya Kolama’ Ko
6. Nkia mbandu ina se lulukisu kwa yeto? Adieyi tulenda longoka muna mbandu au?
6 O Nzambi watoma sasila kwa Adami yo Eva ekani diandi mu kuma kia ntoto. Kansi, ke bazingila ngwizani ko y’ekani diadi. Adami yo Eva i wantu antete bakituka akolami. Tuka wauna, mazunda ye mazunda ma wantu belandanga e mbandu au. Kana nkutu Aneyisaele bakala vo nkangu a Nzambi, bakituka akolami. Paulu walukisa Akristu a tandu kiantete vo akaka muna yau belanda mbandu a ukolami ya Aneyisaele. Wasoneka vo: “Dianu vo, mbula twasi’e sungididi kia kota muna vundu kiakina, ke vabwa muntu muna mpwa mosi a kolama.” (Ayib. 4:11) Paulu wasonga vo akolami ke balendi kota ko muna vundu kia Nzambi. Ediadi aweyi disongele? Nga disongele vo avo tukolamene ekani dia Nzambi, ke tukota ko muna vundu kia Nzambi? Diamfunu twazaya e mvutu za kiuvu kiaki. Tubadika e kiuvu kiaki muna tini ilanda. Entete, yambula twabadika e mbandu ambi ya Aneyisaele ye kuma ke bakotela ko muna vundu kia Nzambi.
“Ke Bekota Muna Vundu Kiame Ko”
7. Nki’ekani kakala diau o Yave vava kakûla Aneyisaele muna ubundu kuna Engipito? Adieyi kavavanga kwa yau?
7 Muna mvu wa 1513 Vitila Tandu Kieto, Yave wazayisa ekani diandi mu kuma kia Aneyisaele kwa Mose wa selo kiandi. Nzambi wavova vo: “Nkulumukini yabakôla vana koko kwa Angipito, yabavaikisa muna nsi yayina [Engipito], benda muna nsi ambote yo sanzuka, yamuna nsi ina ifwamfumukang’e kimvumina yo wiki.” (Luv. 3:8) Nze una kasila kwa Abarayama, Yave wakûla Aneyisaele vana moko ma Angipito kimana kabakitula se nkangu andi. (Etu. 22:17) Nzambi wavana Aneyisaele e nsiku miadi kubasadisa mu kala ye ngwizani ambote yo yandi yo kala akundi andi. (Yes. 48:17, 18) Nzambi wavovesa Aneyisaele vo: “Ovo wila nuwila nding’ame nwalund’ekangu diame, ozevo nukala kwa mono se lusalu luame luakuvwila muna nkangu miawonso: kadi e nza yawonso yame.” (Luv. 19:5, 6) Muna kwamanana kala nkangu a Nzambi, diavavanga vo Aneyisaele balemvokela e nkanikinu miandi.
8. Nki’elau bakala diau Aneyisaele kele vo balemvokela Nzambi?
8 Yindula e zingu kiambote badi kala kiau Aneyisaele kele vo balemvokela e nding’a Nzambi. Yave wadi sambula e yana yau, mpatu zau za vinyo ye twelezi yau. Wabasia mpe nsilu vo okubatanina vana moko ma mbeni zau. (Tanga 1 Ntinu 10:23-27.) Bakala y’elau dia vevolwa muna luyalu lwa zula yakaka, kana nkutu muna lumbu ya Yesu, vava esi Roma bayalanga zula yayingi. Yave wazola vo e zula kia Isaele kiakala se mbandu kwa zula yakaka. Wazolanga vo wantu awonso babakula vo lemvokela Nzambi aludi nsambu zayingi ditwasanga.
9, 10. (a) Ekuma Aneyisaele bazola vutukila kuna Engipito? (b) Kele vo bavutuka kuna Engipito, nga badi lenda sambila Yave muna mpila ina kazola?
9 Aneyisaele bakala y’elau dia sadilwa kwa Yave mu lungisa ekani diandi. Yave wadi kubasambula yo twasa mpe nsambu kwa makanda mawonso ova ntoto. (Etu. 22:18) Kansi, ayingi muna Aneyisaele baveza elau dia kala nkangu a Nzambi yo kala se mbandu kwa zula yakaka. Balomba nkutu vo bavutuka kwau kuna Engipito. (Tanga Ntalu 14:2-4.) Kansi, kele vo bavutuka kuna Engipito, nga badi sambila Yave muna mpila ina kazola yo kala se mbandu kwa zula yakaka? Ve. Kele vo bavutuka diaka muna ubundu kuna Engipito, ke badi lenda lemvokela Nsiku a Mose ko yo lolokwa masumu mau. Vava bavova vo bazolele vutuka kuna Engipito, wete dia yau kibeni kaka bayindula. Ke bayindula Nzambi ko ngatu ekani diandi. Ekiaki i kuma Yave kabavovesela vo: “Ndukìnu e mbandu yayi, yo vova vo, bekwama tungiana muna ntima: Ke bazeye fu yame ko; wauna yadil’e ndofi kuna makasi mame, ovo, Ke bekota muna vundu kiame ko.”—Ayib. 3:10, 11; Nku. 95:10, 11.
10 Etima diau dia vutuka kuna Engipito diasonga vo ke bayangalelanga nsambu za Yave ko. Kansi, akolami awaya madia mambote badianga kun’Engipito bayangalelanga. (Nta. 11:5) Bavanga nze Esau, ona walembi vwa kimbuta kiandi o mfunu yo teka kio muna madia.—Etu. 25:30-32; Ayib. 12:16.
11. Nga Yave wasoba ekani diandi wau vo Aneyisaele ana bavaika muna Engipito ke bambunda vuvu ko?
11 Kana una vo Aneyisaele ana bavaika muna Engipito ke bambunda vuvu ko, Yave kasoba ekani diandi ko mu kuma kia Isaele. E mbandu yalanda yaluta songa lemvo ke mu mase mau ko. Balemvokela nkanikinu wa Yave, bakota muna Nsi a Nsilu yo baka nsi yayi. Muna Yosua 24:31 tutanganga vo: “O Isaele kasadila Yave e zingu kiawonso kia Yosua, ye zingu kiawonso kia mbuta ana baluta Yosua e zingu, ana bazeye mavangu mawonso ma Yave mana kavangila Isaele.”
12. Aweyi tuzayidi wo vo Akristu o unu balenda kota muna vundu kia Nzambi?
12 Kansi, e mbandu yayi y’alembami banuna yo fwa. Aneyisaele ana balanda ke ‘bazaya Yave ko, ngatu mavangu mana kavangila Isaele.’ Muna kuma kiaki, “wan’a Isaele basula bi muna meso ma Yave, yo sadila Bale.” (Afu. 2:10, 11) E Nsi a Nsilu ke yakala diaka ‘fulu kia vundu’ ko kwa yau. Muna kuma kia ukolami wau, ke bakala diaka mu luvuvamu ko yo Nzambi. Paulu wasoneka mu kuma kia Aneyisaele vo: “O Yosua, kala vo wabavundisa, nga kadi sungula diaka lumbu kiakaka ko. Dianu vo, vasidi ye vundu kwa nkangu a Nzambi.” (Ayib. 4:8, 9) O “nkangu a Nzambi” kayika Paulu i Akristu. Akristu awana i awana balandanga Nsiku a Mose una ke bakitukidi Akristu ko kumosi y’awana ke basidi landa Nsiku a Mose ko. Edi Paulu kazola vova vo Akristu o unu balenda mpe kota muna vundu kia Nzambi.
Akaka ke Bakota mu Vundu kia Nzambi Ko
13, 14. (a) Muna lumbu ya Mose, adieyi Aneyisaele bafwana vanga muna kota muna vundu kia Nzambi? (b) Muna lumbu ya Paulu, adieyi Akristu bafwana vanga muna kota muna vundu kia Nzambi?
13 Vava Paulu kasonekena Akristu Ayibere, watokananga wau vo ayingi muna yau ke bazingilanga ngwizani ko y’ekani dia Nzambi. (Tanga Ayibere 4:1.) Adieyi bavanganga? Bakwamanana lemvokela maka mambu ma Nsiku a Mose. Dialudi vo muna kolo kia mvu 1.500, diavavanga vo Aneyisaele balemvokela Nsiku a Mose muna yangidika Nzambi. Kansi vava Yesu kafwa, ke diakala diaka mfunu ko dia lemvokela Nsiku a Mose. Akristu akaka ke babakulanga diambu diadi ko yo kwamanana lemvokela maka mambu ma Nsiku. *
14 Paulu wasasila kwa Akristu awaya Ayibere vo Yesu i ngang’ambuta osundidi e nganga zambuta zawonso zakala vo asumuki. Wabasonga vo ekangu diampa disundidi ekangu kakanga o Nzambi yo Isaele. Wasonga mpe vo e tempelo ya mwanda ‘yavioka o nene ye ziku’ ke mu tempelo ‘yavangilwa mu moko’ ko. (Ayib. 7:26-28; 8:7-10; 9:11, 12) Paulu wasadila e nona kia Lumbu kia Vundu muna Nsiku a Mose mu songa una Akristu balenda kotela muna lumbu kia vundu kia Yave. Wasoneka vo: “Vasidi ye vundu kwa nkangu a Nzambi. Kadi ndion’okotele muna vundu kiandi, ovundidi muna salu yandi, nze Nzambi muna yandi.” (Ayib. 4:8-10) Diavavanga vo Akristu Ayibere bayambula yindula vo balenda vwa edienga dia Yave muna lemvokela mana masikidiswa muna Nsiku a Mose. Tuka kina kia Pentikosti ya mvu a 33 wa Tandu Kieto, awana kaka bekwikilanga muna kimenga kia Yesu Kristu bevwanga edienga dia Yave.
15. Ekuma o lemvoka kwinina mfunu muna kota muna vundu kia Nzambi?
15 Ekuma Aneyisaele muna lumbu ya Mose ke bakotela ko muna Nsi a Nsilu? E kuma kadi ke balemvokela Yave ko. Ekuma Akristu akaka muna lumbu ya Paulu ke bakotela ko muna vundu kia Nzambi? Mu kuma kiau kimosi. Ke balemvokela Yave ko. Ke bakwikilanga ko vo Nsiku walungisa ekani diandi. Yave wazola vo nkangu andi bayantika kunsambila mu mpila yakaka.
Una Tulenda Kotela Muna Vundu kia Nzambi o Unu
16, 17. (a) Aweyi Akristu balenda kotela muna vundu kia Nzambi o unu? (b) Adieyi tubadika mun’elongi dilanda?
16 Ke vena mosi ko muna yeto okwikilanga vo Akristu bafwete lemvokela Nsiku a Mose muna vuluka. E mvovo mia Paulu kwa esi Efeso miatoma kiá: “Kadi muna nsambu i nuvuluzilu muna lukwikilu; owu ke wa yeno kibeni ko: lukau lua Nzambi: ke wa mavangu ko.” (Ef. 2:8, 9) Ozevo, aweyi Akristu balenda kotela muna vundu kia Nzambi? Tusungamena vo Yave wasola e lumbu kiandi kia vundu kimana kalungisa ekani diandi mu kuma kia ntoto ye akwa kwikizi. Muna nkubik’andi, Yave okutuzayisanga ekani diandi ye dina kevavanga kwa yeto. Muna kota muna vundu kia Yave, divavanga vo twanlemvokela yo sala entwadi ye nkubik’andi.
17 Kuna diak’esambu, avo tuvezele malongi ma Nkand’a Nzambi tuvewanga kwa ntaudi akwikizi yo lulungalalu yo sola kaka mana tumwene vo mamfunu kwa yeto, disonga vo ke tuzingilanga ngwizani ko y’ekani dia Yave. Ediadi dilenda fwasa e ngwizani eto yo Yave. Mun’elongi dilanda, tubadika maka mambu malenda kutuvana elau dia songa vo Nzambi tulemvokelanga. E nzengo tubakanga muna mambu mama zisonga kana vo twakota kikilu muna vundu kia Nzambi.
[Mvovo Vana Yand’a lukaya]
^ tini. 3 Anganga ye Anelevi basalanga e salu ya tempelo muna Lumbu kia Vundu. Kansi, ediadi ke diakululanga Nsiku a Mose ko. Nzambi wasola Yesu mu kala se ngang’ambuta kwa yeto. Muna kuma kiaki, Yesu kavanga diambi ko vava kasala e salu kavewa kwa Yave muna Lumbu kia Vundu.—Mat. 12:5, 6.
^ tini. 13 Ke tuzeye ko kana vo Akristu akaka Ayibere bakelanga yimenga muna Lumbu kia Lubakanisu yovo Lumbu kia Luloloko lwa Masumu vava kiavioka lumbu kia Pentikosti ya mvu wa 33. Avo i wau, diasonga vo ke bazitisanga kimenga kia Yesu ko. Kansi, tuzeye wo vo Akristu akaka Ayibere bakwamanana landa maka mambu ma Nsiku a Mose.—Ngal. 4:9-11.
Yuvu ya Badika
• Adieyi i kani dia lumbu kiansambwadi kia Nzambi?
• Aweyi tuzayidi wo vo e lumbu kiansambwadi kiakinu yamu unu?
• Ekuma Aneyisaele muna lumbu ya Mose ye Akristu akaka muna lumbu ya Paulu ke bakotela ko muna vundu kia Nzambi?
• Aweyi tulenda kotela muna vundu kia Nzambi o unu?
[Yuvu ya Longoka]
[Mvovo mia Sina mina muna lukaya lwa 27]
Tulenda kota muna vundu kia Yave muna kunlemvokela yo sala entwadi ye nkubik’andi
[Mafoto zina muna lukaya lwa 26]
Adieyi divavwanga kwa nkangu a Nzambi muna kota muna vundu kiandi?
