Sadila Internete mu Mpila Yambote

MUNA Internete, tulenda zaya mambu ma mpila mu mpila, kiakala va konso fulu ye konso ntangwa. Ke diasivi ko vo wantu mu nza yawonso besadilanga yo mu mokena y’akaka.

E ngangu za mokena i lukau lwamfunu katuvana o Mvangi eto. Dikutusadisanga mu songaziana ngindu yo zayisa nsangu kw’akaka. Yave i wantete wamokena yo wantu. Wabazayisa mu mpila yakiá una balenda kadila ye zingu kiakiese. (Etu. 1:28-30) Kansi, dilenda kala dia sazu mu sadila lukau lwa mokena mu mpila yambi. I diau diavangama kuna lubantiku lwa lusansu lwa wantu. Satana wazayisa Eva nsangu zaluvunu. Eva wakwikila muna nsangu za Satana yo zayisa zo kwa Adami, ona watwasa mpasi kwa wantu awonso.—Etu. 3:1-6; Roma 5:12.

Adieyi tulenda vova mu kuma kia sadila Internete? Internete ilenda kutusadisa mu zaya mambu mamfunu yo vangila mambu mu nzaki. Kansi, ilenda mpe kutuzayisa mambu maluvunu, fwasa ntangwa tulenda sadila mu mambu mamfunu yo kutufila mu tala mambu masafu. Yambula twabadika una tulenda sadila Internete mu mpila yambote.

E Nsangu Zazi Zaludi Yovo Zaluvunu?

Kufwete yindula ko vo mawonso mena muna Internete mambote. Vava tusadilanga Internete, tulenda mo solola mambu mena vo mambote ye mana mpe mena vo mambi. Tufwete kala ye umbakuzi mu swaswanesa oma mambote y’oma mambi.

O unu, konso muntu osadilanga Internete olenda kuyimwena vo nkwa ngangu yo zaya mambu mayingi. Akaka nkutu ke bezayisanga nkumbu zau ko. Konso muntu olenda soneka ngindu zandi, zayisa nsangu, sia mafoto ye konso diambu kazolele.

Kukadi ye nzaki ko za kwikila vana vau mana omwene muna Internete. Muna kwikila, ofwete teka kiyuvula: (1) Nani wasonekene mambu mama? Nga tulenda kumbund’e vuvu? (2) Ekuma kasonekene mambu mama? Adieyi i kani kasonekene mo? Nga  o nsoneki nkwa ziku yovo ngindu za yandi kibeni kesayanesanga? (3) Adieyi i tuku dia nsangu zazi? Nga kasonga etuku dia nsangu zazi kimana akaka bafimpa zo? (4) Nga nsangu zazi zaviokela e ntangwa? Muna tandu kiantete, Paulu wa ntumwa walukisa Timoteo mu diambu edi diakinu o mfunu yamu lumbu yeto. Paulu wasoneka vo: “Lunda kina wayekekwa, vengomoka muna mawazawaza manzengenga, ye mpaka za zayi una uyikilu vo zayi kuna luvunu.”—1 Tim. 6:20.

Nga Internete Ntangwa Ifwasanga Yovo Ve?

Avo isadilu mu mpila yambote, Internete ilenda kutusadisa mu lembi fwasa ntangwa, ngolo ye nzimbu zeto. Tulenda sumba lekwa mu nzaki lembi vaika muna nzo. Internete ilenda kutusadisa mu sumba lekwa mu ntalu yambote. Vana fulu kia kwenda kuna banco, o muntu olenda tá mambu ma nzimbu konso ntangwa kazolele kuna nzo andi. Internete ilenda kutusadisa muna kubika mambu ma nkangalu yo sumba e tike mu nzaki. Diasazu mpe dikalanga mu solola nomba za telefone, fulu, ye una tulenda lwakila mu fulu tuzolele kwenda. Mavula ma Mbangi za Yave mu nza yawonso betoma sadilanga e ndekwa zazi zawonso yo twasa nluta miayingi.

Kansi, vena mpe ye vonza yayingi muna Internete. Kasikil’owu, yindula e ntangwa tulenda viokesa vava tusadilanga Internete. Akaka ntangwa yayingi befwasanga mu sakana, sumba lekwa, fila yo tanga email, vavulula mambu muna site za Internete. Ezak’e ntangwa bevilakananga esi nzo zau, akundi ye nkutakani. Balenda kituka s’abundu a Internete.

Evula dimosi dia Mbangi za Yave diatambula nkanda watwika muntu mosi ona wakibadikilanga vo mbundu a Internete. Ezak’e ntangwa, waviokesanga ola kumi muna lumbu mu sadila Internete. Wavova vo “entete wamonanga vo ke diambi kwandi ko.” Kansi, kuna kwalanda wayantika kondwa mu tukutakanu yo yambula samba. Vava kayendanga mu tukutakanu, kakubikanga malongi ko, e ngindu zandi kuna nzo zasalanga kadi wayindulanga mana kamona yo tanga muna Internete. Kuna kwalanda, wabakula vo mu vonza kakala yo bak’e nzengo za singika diambu diadi. Tufwete keba twalembi viokesanga ntangwa yayingi mu sadila Internete yo kituka s’abundu.

Nkia Mpila Mambu Ovavululanga?

Muna 1 Tesalonika 5:21, 22 tutanganga vo: “Nutonta mambu mawonso;  nutatidil’owu wambote; nukenga mpwa zawonso za bi.” Vava tutalanga konso diambu, tufwete yindula una Yave kebadikilanga dio. Mana tutalanga mafwete kala mavelela, mambote kw’Akristu. Mavangu ma zumba matoma sayana muna Internete. Avo ke tuyikebele ko, tulenda bakama muna ntambu wau.

Muna kutusadisa twazaya dina tufwete tala ye dina ke tufwete tala ko muna Internete, diambote twakiyuvula: ‘Mana italanga muna Internete, nga iswekanga mo mu nzaki kwa nkaz’ame, mase mame yovo kwa mpangi zame Akristu avo bakotele mun’esuku?’ Avo i wau, diambote twasadilanga kaka Internete vana vena wantu. E Internete yasobele kikilu e mpila ina wantu bemokenenanga yo sumba lekwa. Kansi, yasongele mpe wantu e mpila yampa ya ‘tá e zumba kia nsi a ntima.’—Mat. 5:27, 28.

Nkia Mambu Tufwete Twika Kw’akaka?

Vava tusadilanga Internete, nkumbu miayingi tutwikaziananga e nsangu. Tufwete kala ye ziku vo e nsangu tusonekene yovo tutwika kw’akaka zaludi, ke zasafu ko ye tuna yo nswa wa mwanganesa nsangu zazi. * Tufwete kiyuvula: Nga nsangu zazi zisadisa awana betambula zo? Ekuma tuzolele zo zayisila kw’akaka? Nga tuzolele wo vanga mu sivikisa akaka?

Avo tusadidi yo mu mpila yambote, email ilenda kala sadilwa kiamfunu. Kansi, tulenda mpe tambula nsangu zayingi zina ke tuvwidi mfunu ko. Nga tusonekenanga wantu mambu mayingi yo kubayiya e ntangwa? Ekuma olembi badikila ntete ekani otwikila email? Mu mvu miaviokele, wantu bakala ye fu kia soneka nkanda kwa yitu ye kw’akundi au mu kubazayisa mambu ma zingu kiau. I diau tufwete vanganga vava tutwikanga email kw’akaka. Ekuma tufwete twikila akaka e nsangu zina ke tuzeye ziku ko?

Ozevo, adieyi tufwete vanga mu kuma kia Internete? Nga tufwete yo venga emvimba? Kuna kw’akaka, o vanga wo dilenda kala diambote. O muntu tutekele yika ona wakituka mbundu a Internete i wau kavanga. Internete ilenda kala yambote avo tusadidi yo kuna “ndwenga” yo yambula vo e ndwenga ‘zatulunga-lunga.’—Nga. 2:10, 11.

[Mvovo Vana Yand’a lukaya]

[Foto ina muna lukaya lwa 4]

Aweyi olenda zayila vo e nsangu otambwidi zaludi?

[Foto ina muna lukaya lwa 5]

Adieyi ofwete badika vitila watwika email?