Yave i “Nzambi a Luvuvamu”
Yave i “Nzambi a Luvuvamu”
“O Nzambi a luvuvamu okala yo yeno awonso.”—ROMA 15:33.
1, 2. Nkia tusansu tutanganga mun’Etuku kapu kia 32 ye 33? Adieyi diabwa?
YINDULA dina diavangama muna mbanza Penuele, lukufi ye ndimb’a Yaboke kuna este ya nkoko a Yodani. Esau wawá vo mbunzi andi Yakobo mu vutuka kena kuna mbanz’au. Kana una vo mvu 20 miavioka tuka Esau katekela kimbuta kiandi kwa mbunzi andi, Yakobo wonga kakala wau kadi wabazanga vo mpangi andi wakinu kunlundila makasi. Kumosi ye makesa 400, Esau wayenda wanana yo mbunzi andi. Muna kuma kia wonga wa vondwa kwa mpangi andi, Yakobo watwikila Esau lukau lwa 550 ma twelezi. Konso ntangwa katwikanga twelezi, ntaudi za Yakobo bavovanga kwa Esau vo lukau lutukidi kwa mbunzi andi.
2 Adieyi diabwa vava bawanana? Yakobo wasonga unkabu yo lulembamu. Wayenda kika Esau yo kumvumbamena nkumbu nsambwadi. Kansi vitila kavanga wo, Yakobo diambu diamfunu kateka vanga. Wasamba kwa Yave kimana kantanina vana moko ma Esau. Yave wawá sambu kiandi. Muna nkand’a Nzambi tutanganga vo: “Esau olundumukini kawanana yandi, umbimbakene, unzingalakene muna nsingu, umfibidi.”—Etu. 32:11-20; 33:1-4.
3. Adieyi tulenda longoka muna lusansu lwa Yakobo yo Esau?
3 Lusansu lwalu lusonganga vo tufwete vanganga mawonso tulenda mu singika ntantani ye mpangi zeto muna nkutakani. Avo ke tuvangidi wo ko, luvuvamu ye ungudi wa nkutakani tusia mu vonza. Yakobo kavanga diambu diambi ko dina kafwete lombela ndoloki kwa mpangi. Esau yandi waveza kimbuta kiandi yo teka kio kwa Yakobo muna madia. Kansi, Yakobo wavanga wawonso kalenda mu vutulwisa luvuvamu yo mpangi andi. (Etu. 25:31-34; Ayib. 12:16) E mpila ina Yakobo kafinamena Esau isonganga e ngolo tufwete vanga mu tatidila luvuvamu ye mpangi zeto Akristu. Isonganga mpe vo Nzambi aludi owanga e sambu yeto vava tulombanga lusadisu mu vanga ungudi. O Nkand’a Nzambi uvwidi nona yayingi isonganga una tulenda tatidila luvuvamu y’akaka.
Mbandu Anene Tufwete Landa
4. Adieyi Nzambi kavanga muna vuluza wantu mun’esumu ye lufwa?
4 E mbandu isundidi ya tatidila luvuvamu i Yave wa “Nzambi a luvuvamu.” (Roma 15:33) Yindula dina Yave kavanga kimana twakala ye ngwizani ambote yo yandi. Wau vo tu mbongo a Adami yo Eva, tusumukanga. Muna kuma kiaki, tufwanukinu mfutu esumu. (Roma 6:23) Kansi, muna kuma kia zola kwandi, Yave wakubika luvuluzu lweto muna fila Mwan’andi anzolwa tuka kun’ezulu kimana keza wutuka nze muntu alunga. O Mwana mpe watambulwila. Wayambula vo kavondwa kwa mbeni za Nzambi. (Yoa. 10:17, 18) I bosi, Yave wafula Yesu yo kuntombola kun’ezulu. Una kalwaka kun’ezulu, Yesu wasunzula e ntalu a menga mandi katengola kwa S’andi. Kimenga kiaki yovo lukûlu luvuluza asumuki ana bevilukanga o ntima muna masumu mau.—Tanga Ayibere 9:14, 24.
5, 6. Aweyi kimenga kia Yesu kisadisilanga wantu mu kala ye ngwizani ambote yo Nzambi?
5 Mu kuma ki’esumu, wantu bakituka se atantu a Nzambi. E kimenga kia Yesu aweyi kiabasadisila? Muna Yesaya 53:5 tutanganga vo: “Muna tumbu katumbwa i luvuvamu lueto; muna mviba miandi i twasaswilwa.” Kimenga kia Yesu kiaziula e nzila kimana alembami bakituka se akundi a Nzambi. Muna Nkand’a Nzambi tutanganga mpe vo: “Ona tunina ye nkûk’eto muna menga mandi, o luyambulwilu lua makuzuka meto.”—Ef. 1:7.
6 Mu kuma kia Yesu, Nkand’a Nzambi uvovanga vo: “I luzolo [lwa Nzambi] lulu, ovo muna yandi mukala luzalu luawonso.” Ediadi disongele vo Nzambi osadilanga Yesu mu lungisa ekani diandi. Adieyi i kani dia Yave? Ekani diandi i ‘bakanisina lekwa yawonso kwa yandi kibeni, wau kasila ungudi muna menga’ ma Yesu Kristu. E lekwa ina Nzambi kebakanisanga yo yandi yovo kubakotesa muna ngwizani ambote yo yandi i ‘lekwa ina kun’ezulu’ ye ‘lekwa ina ova nza.’ Nkia lekwa yayi?—Tanga Kolosai 1:19, 20.
7. Nki i ‘lekwa ina kun’ezulu’ ye ‘lekwa ina ova nza’?
7 E nkubika ya lukûlu yaziula nzila kimana Akristu akuswa ana ‘balungiswa’ nze wan’a Nzambi, ‘bakala yo ungudi yovo luvuvamu yo Nzambi.’ (Tanga Roma 5:1.) Beyikilwanga vo ‘lekwa ina kun’ezulu’ kadi vuvu kia kwenda kun’ezulu bena kiau yo ‘yala ova nza’ yo kituka s’anganga kuna kwa Nzambi. (Lus. 5:10) Kuna diak’esambu, e ‘lekwa ina ova nza’ i wantu bevilukanga ntima, ana besinga vwila moyo a mvu ya mvu ova ntoto.—Nku. 37:29.
8. E mbandu a Yave aweyi ilenda kusadisila vava vebwanga diambu mu nkutakani?
8 E mvovo mia Paulu kuna kw’Akristu akuswa kuna Efeso misonganga vo wayangalelanga e nkubika kavanga o Yave ya lukûlu. Wasoneka vo: “O Nzambi, wau kevwamanga ye nkenda, . . . Watuvan’o moyo yo Kristu muna nsambu i nuvuluzilu.” (Ef. 2:4, 5) Kiakala vo vuvu kia vwila moyo kun’ezulu yovo ova ntoto tuna kiau, mfuka tuna yau kwa Nzambi mu kuma kia nkenda ye nsambu zandi. Tuvutulanga matondo muna mawonso kavanga o Yave kimana wantu bakala mu luvuvamu yo yandi. Vava vebwanga diambu dilenda sia luvuvamu lwa nkutakani mu vonza, tufwete yindulanga e mbandu kasonga o Nzambi yo tatidila luvuvamu ye mpangi zeto z’akala ye z’akento.
Tulongoka Muna Mbandu a Abarayama yo Isaki
9, 10. Aweyi Abarayama kasongela vo luvuvamu kazolanga y’akaka?
9 Mu kuma kia Abarayama, Nkand’a Nzambi uvovanga vo: “Vo i Abarayama, wakwikila Nzambi, kabadikilwa dio vo ndungidi; kayikwa mpe vo, nkundi a Nzambi.” (Yak. 2:23) Imosi muna mpila Abarayama kasongela lukwikilu muna Yave i tatidila luvuvamu y’akaka. Kasikil’owu, vava twelezi ye avungudi a Abarayama bawokela, vabwa ntantani vana vena avungudi andi ye avungudi a Loti wa mwan’andi ankazi. (Etu. 12:5; 13:7) Abarayama yo Loti bamona vo e nzengo zambote balenda baka i vambamana. Tala dina Abarayama kavanga mu singika diambu diadi diampasi. Vana fulu kia sadila kimbuta ye ngwizani ambote kakala yau yo Nzambi mu zayisa kwa mwan’andi ankazi dina kafwete vanga, Abarayama wasonga vo nzodi a luvuvamu.
10 Abarayama wavovesa mwan’andi ankazi vo: “Wa, kuyambula vakala ntantani oku ngina yo nge ko, yo muna mvungudi miame ye miaku: kadi tu mpangi yo mbunzi.” Wakudikila vo: “E nsi yawonso ke in’ova ndose aku ko e? Wiyivambul’oku ngina do; ovo kuna lumonso, omono kuna lunene: ovo kuna lunene, omono kuna lumonso.” Loti wasola zunga kiasunda wete, kiakala ye ndimba miambote. Kana una vo i wau, Abarayama kanfungila makasi ko. (Etu. 13:8-11) Kuna kwalanda, vava Loti kabakama kwa makesa ma mbeni, Abarayama wayenda tanina mwan’andi ankazi.—Etu. 14:14-16.
11. Abarayama aweyi katatidila luvuvamu ye mfinangani zandi esi Filisitia?
11 Yindula mpe dina Abarayama kavanga mu tatidila luvuvamu ye Afelesetia, mfinangani zandi kuna nsi ya Kenani. Afelesetia bakutumuna sima kia maza kina ntaudi za Abarayama batima kuna Bereseba. Muna diambu diadi, Abarayama kazola vova ngatu vanga konso diambu ko. Kuna kwalanda, o ntinu a Afelesetia wayenda kwa Abarayama mu kanga yandi ekangu dia luvuvamu. Abarayama watonda o songa ngemba kwa mbongo awonso a ntinu. Vava kaka bakanga ekangu, Abarayama i kavovesa ntinu oma ma sima kiakutumunwa. Vava kawá e diambu diadi, ntinu wakendalala yo vutula e sima kwa Abarayama. Kana una vo nzenza, Abarayama wakwamanana zingila ye luvuvamu muna nsi yayi.—Etu. 21:22-31, 34.
12, 13. (a) Isaki aweyi katanginina e mbandu a s’andi? (b) Yave aweyi kasambulwila e ngolo kavanga Isaki za tatidila luvuvamu?
12 Isaki wa mwan’a Abarayama mpe luvuvamu kazolanga nze s’andi. Wavanga mawonso muna tatidila luvuvamu y’Afelesetia. Wau vo mvengele wakota muna nsi, Isaki y’esi nzo andi bayaluka muna zunga kia Belakairoi, kuna sude, yo kwenda zingila kuna zunga kiakala ye ndimba miambote kuna Ngera, kina vo i zunga kia Afelesetia. Yave wasambula mbongo a Isaki ye twelezi yandi. Afelesetia bayantika kumwena e kimpala. Muna lembi zola vo Isaki kavwama nze una s’andi kavwamina, Afelesetia balanga e sima ina ntaudi za Abarayama batima. I bosi, o ntinu a Afelesetia wavova kwa Isaki vo: “Katuk’oku twina.” Muna tatidila luvuvamu ye Afelesetia, Isaki wavanga dina kavoveswa kwa ntinu.—Etu. 24:62; 26:1, 12-17.
13 Vava Isaki y’esi nzo andi bayaluka, avungudi andi batima sima kiakaka. Avungudi a esi Felesetia batantana y’avungudi a Isaki yo vova vo maza i mau. Nze una wavanga s’andi, Isaki kazola nwana ko mu kuma kia sima. Wavovesa ntaudi zandi vo batima sima kiakaka. Afelesetia bavova diaka vo e sima i kiau. Muna tatidila luvuvamu, Isaki y’esi nzo andi bayaluka diaka ku fulu kiakaka. E ntaudi zandi batima sima kiakaka kina Isaki kayikila muna nkumbu vo Rekobote. Kuna kwalanda, wayaluka yo kwenda zingila kuna Bere-seba, zunga kiakala ye ndimba miambote. Yave wansambula yo kumvovesa vo: “Kumoni wonga ko, kadi mono ngina yaku, ikusambwila yo sayanisa mbongo aku muna diambu dia Abarayama wa ntaudi ame.”—Etu. 26:17-25.
14. Isaki aweyi kasongela vo nzodi a luvuvamu vava ntinu a Afelesetia kayenda kanga yandi ekangu dia luvuvamu?
14 Dialudi vo Isaki wafwana nwanina sima ina yatima ntaudi zandi. O ntinu a Afelesetia wazaya wo vo Yave wasambulanga Isaki muna mawonso kavanganga. Vava o ntinu kumosi ye makesa mandi bayenda kingula Isaki kuna Bere-seba yo kanga yandi ekangu dia luvuvamu, wavova vo: “Tutomene mona vo o Yave wina yaku.” Kansi muna tatidila luvuvamu, Isaki wabak’e nzengo za yaluka vana fulu kia nwana. Isaki wasonga diaka vo nzodi a luvuvamu. Muna Nkand’a Nzambi tutanganga vo: “Ubalambisidi elambu, badidi, banwini. Basikamene una menemene yo disaziana ndofi: o Isaki ubasindikidi, . . . bendele kuna ungudi.”—Etu. 26:26-31.
Dina Tulenda Longoka Muna Mbandu a Yosefe
15. Ekuma mpangi za Yosefe balembi kumvoveselanga kuna ungudi?
15 Yakobo wa mwan’a Isaki “nlembami” kakala. (Etu. 25:27) Nze una tulongokele, Yakobo wavanga mawonso mu tatidila luvuvamu yo Esau wa mpangi andi. Ka lukatikisu ko vo Yakobo mayingi kalongoka muna mbandu a Isaki wa s’andi. Adieyi tuvova mu kuma kia wan’a Yakobo? Muna wan’andi 12, Yakobo watoma zolanga Yosefe. Wabundwang’e vuvu kwa Yakobo wau vo nkwa nlemvo yo luzitu kakala. (Etu. 37:2, 14) Kansi, mpangi za Yosefe bayantika kumwena kimpala ye ke bamvoveselanga diaka kuna ungudi ko. Muna kuma kia nsita bakala zau muna Yosefe, banteka muna ubundu yo kwikidisa s’au vo bulu kiambi kindidi.—Etu. 37:4, 28, 31-33.
16, 17. Yosefe aweyi kasongela vo nzodi a luvuvamu muna mpila kakadila ye mpangi zandi?
16 Yave wasambula Yosefe. Kuna kwalanda, Yosefe wakituka se landi kia ntinu Faro kuna Engipito. Vava kiakala mvengele kuna Kenani, mpangi za Yosefe bayenda sumba madia kuna Engipito. (Etu. 42:5-7) Yosefe wafwana vutula e mbi muna mpangi zandi mu kuma kia dina bavanga kwa yandi ye kwa s’au. Kansi vana fulu kia landa kunda, Yosefe wavutulwisa luvuvamu ye mpangi zandi. Vava kamona vo mpangi zandi bavilukidi e ntima, wakisunzula kwa yau yo vova vo: “Ke numoni ntantu ko: ke nuyimwena makasi ko muna wau nwanteka kwaku; kadi o Nzambi wampitis’oku ntu yavuluza mioyo.” I bosi, wafiba mpangi zandi zawonso yo dila.—Etu. 45:1, 5, 15.
17 Vava Yakobo wa se diau kafwa, mpangi za Yosefe babanza vo kunda kekubalanda. Vava banzayisa wo, “Yosefe odididi.” I bosi, wabavovesa vo: “Ke numoni wonga ko: omono ikunuyundula ye yingyanangyana.” Yosefe wasonga vo nzodi a luvuvamu muna ‘kubafiaulwisa yo kubavovesela kuna ungudi.’—Etu. 50:15-21.
‘Masonekwa Muna Longwa Kweto’
18, 19. (a) Adieyi olongokele muna nona ya wantu tubadikidi mun’elongi diadi? (b) Adieyi tubadika mun’elongi dilanda?
18 Paulu wasoneka vo: “Konso mana mateka sonekwa, masonekenwa muna longwa kweto, muna luzindalalu, yo muna fiauzi wa sono; twakala ye vuvu.” (Roma 15:4) Adieyi tulongokele mu kuma kia Yave una vo i mbandu isundidi ye mu kuma kia Abarayama, Isaki, Yakobo yo Yosefe?
19 O badika mawonso kavanga o Yave mu ziula nzila kimana twakala ye ngwizani ambote yo yandi, difwete kutufila mu vanga mawonso tulenda muna tatidila luvuvamu y’akaka. E mbandu a Abarayama, Isaki, Yakobo yo Yosefe isonganga vo mase balenda kala se mbandu ambote kwa wan’au yo kubalonga o mfunu wa tatidila luvuvamu y’akaka. Tusansu twatu tusonganga mpe vo Yave osambulanga e ngolo bevanganga awana betatidilanga luvuvamu. Ediadi ditusadisi mu bakula e kuma Paulu kayikila Yave vo “Nzambi a luvuvamu.” (Tanga Roma 15:33; 16:20.) Mun’elongi dilanda tubadika e kuma Paulu kavovela vo twatatidila luvuvamu ye una tulenda wo vangila.
Adieyi Olongokele?
• Una ke bawananene ko yo Esau, adieyi kavanga Yakobo mu tatidila luvuvamu yo mpangi andi?
• Adieyi ofwete vanga mu kuma kia mawonso kavanga o Yave kimana wantu bakala ye ngwizani ambote yo yandi?
• Adieyi olongokele muna mbandu yasonga Abarayama, Isaki, Yakobo yo Yosefe?
[Yuvu ya Longoka]
[Mafoto zina muna lukaya lwa 23]
Nkia diambu diambote kavanga o Yakobo muna tatidila luvuvamu yo Esau?
