Yave i Kunku Kiame

“Omono i kunku kiaku y’efwa diaku muna wan’a Isaele.”—NTA. 18:20.

1, 2. (a) Adieyi diavangama kwa Anelevi vava Yosua kakaya e nsi kwa makanda makaka ma Isaele? (b) Yave nkia nsilu kavana kwa Anelevi?

VAVA Aneyisaele babaka zunga yayingi ya Nsi a Nsilu, Yosua wayantika kaya e nsi mu ndambu yovo kunku. Wasala salu kiaki kumosi yo Elaza wa Ngang’ambuta y’akuluntu a makanda. (Nta. 34:13-29) Kansi, nswaswani ye makanda makaka, Anelevi ke bavewa evwa ko. (Yos. 14:1-5) Ekuma Anelevi ke bakadila ye zunga ko yovo kunku muna Nsi a Nsilu? Nga vilakanwa bavilakanwa?

² Tusolola e mvutu muna mvovo mia Yave kw’Anelevi. Yave wabasia nsilu vo ke kubayambula ko. Wavova vo: “Omono i kunku kiaku y’efwa diaku muna wan’a Isaele.” (Nta. 18:20) O Yave wasia nsilu kwa Anelevi vava kavova vo: “Omono i kunku kiaku.” Aweyi wadi mona kele vo Yave uvovese diambu dia mpila yayi? Entete, olenda kiyuvula vo: ‘Nga Yave olenda sia nsilu wau kwa muntu nze mono?’ Olenda mpe kiyuvula vo: ‘Nga Yave olenda kala se kunku kia Nkristu walembi lunga o unu?’ E yuvu yayi yamfunu kikilu kwa ngeye ye kwa azolw’aku. Muna kuma kiaki, yambula twazaya e nsas’a mvovo miami mia Nzambi. Ediadi dikutusadisa mu bakula una Yave kalenda kadila se kunku kia Akristu o unu. Muna vova e ziku, o Nzambi olenda kala kunku kiaku, kiakala vo vuvu kia kwenda kun’ezulu una kiau yovo kia zingila muna paradiso ova ntoto.

Yave Walunga-lunga Anelevi

3. Adieyi diafila Nzambi mu sola Anelevi mu sala salu kiandi?

³ Una Yave kavene Nsiku ko kwa Aneyisaele, akuluntu a makanda basalanga se nganga muna makanda mau. Kansi, vava Nzambi kavana Nsiku kwa Aneyisaele, wasola akaka mun’ekanda dia Levi mu kala se nganga ye asadisi. Aweyi diavangamena? Vava Nzambi kafwasa wan’antete muna Engipito, wavaula wan’antete a Isaele kimana bakala se bandi. I bosi, Nzambi wabak’e Nzengo vo: “Ntambwidi Anelevi . . . vana fulu kia wan’antete ana bekukakwil’e ndi’a wuta muna wan’a Isaele.” Wau vo makanda makaka ma Isaele mau makala yo wan’antete ayingi lutila Anelevi, Yave wavovesa akaka Aneyisaele bafuta e nzimbu mu kûla awana “basuva Anelevi e ntalu.” (Nta. 3:11-13, 41, 46, 47) Muna mpila yayi, Anelevi bayantika sala e salu bavewa kwa Nzambi a Isaele.

4, 5. (a) Aweyi o Nzambi kakadila se kunku kia Anelevi? (b) Aweyi o Nzambi kalungisilanga e nsatu za Anelevi?

⁴ E salu kiaki adieyi kiavavanga kwa Anelevi? Yave wavova vo okala se kunku kiau, i sia vo, vana fulu kia tambula evwa dia ntoto, bavewa salu kiamfunu. O kala “e kinganga  kia Yave” diakala s’evwa diau. (Yos. 18:7) E kapu kia 18 kia nkand’a Ntalu kisonganga vo ediadi ke diabakitula asukami ko. (Tanga Ntalu 18: 19, 21, 24.) Anelevi bavewanga e ‘tini kiekumi kiawonso muna Isaele, s’efwa, mu kuma kia salu kina besalanga.’ Batambulanga e tini kiekumi kia mbongo a mpatu ina Isaele bakutikanga kumosi ye kina kia twelezi. Kuna diak’esambu, diavavanga vo Anelevi bavananga e tini kiekumi kia ina batambulanga “muna yawonso ilutidi o wete” mu lungisa e nsatu z’awana basalanga e salu kia kinganga. * (Nta. 18:25-29) Anganga batambulanga mpe “tukau twawonso twa lekwa yavauka” tuna batwasanga Aneyisaele kwa Nzambi kun’esambilu. Muna kuma kiaki, anganga kuma kiasikila bakala kiau mu bunda e vuvu vo Yave olungisa e nsatu zau.

⁵ Akaka bekwikilanga vo Aneyisaele tini kiakaka kiekumi bavananga. Aneyisaele basadilanga nkubika yayi mu dikila esi nzo kimana bayangalela nkizi miavauka miavangamanga konso mvu. (Nsi. 14:22-27) Kansi, vena ye mpila yakaka basadilanga e tini kiekumi. Konso mvu nsambwadi, Aneyisaele bakembelelanga nkinzi a mvu wa Vundu. Vana ntandu, kuna mfoko a konso mvu ntatu ye una wesambanu muna kolo kiaki kia mvu nsambwadi, Aneyisaele basadilanga e tini kiaki kiekumi mu sadisa asukami ye Anelevi. Ekuma Anelevi bavaninwanga lukau lwalu? E kuma kadi ke bakala ye “kunku ko ngatu efwa” muna Isaele.—Nsi. 14:28, 29.

6. Kana una vo ke bakala ye kunku kia ntoto ko muna Isaele, akweyi Anelevi bazingilanga?

⁶ Nanga lenda kiyuvula: ‘Wau vo Anelevi ke bakala ye kunku kia ntoto ko, akweyi bazingilanga?’ Nzambi wabalunga-lunganga. Wabavana mavata 48 ye mpatu zakala lukufi ye mavata mama. Muna mavata mama mwakala ye mavata sambanu matininu. (Nta. 35:6-8) Muna kuma kiaki, Anelevi bakala ye fulu kia zingila vava ke bakalanga ye salu ko muna nzo avauka ya Nzambi. Yave walungisanga e nsatu z’awana bayivananga muna salu kiandi. Anelevi aweyi basongelanga vo Yave i kunku kiau? Muna bundang’e vuvu vo Yave una yo nkuma wa kubavana kina bavwanga o mfunu ye wakalanga y’etima dia kubasadisa.

7. Adieyi diavavwanga kwa Anelevi kimana Yave kakala se kunku kiau?

⁷ O Nsiku ke wasikidisa tumbu ko kifwete vewa Nyisaele ona walembi vananga tini kiekumi. Kansi, vava nkangu ke balemvokelanga nsiku a Yave ko mu kuma kia tini kiekumi, anganga ye Anelevi mpasi bamonanga. Ediadi diavangama muna lumbu ya Nekemiya. Muna kuma kiaki, Anelevi bayambulanga e salu kiau yo kwenda sadila muna yana yau. (Tanga Nekemiya 13:10.) Kansi, vava o nkangu balemvokelanga nsiku a Yave, Anelevi bakalanga ye kina bavwanganga o mfunu. Vana ntandu, diavavanga vo anganga ye Anelevi babund’e vuvu muna Yave ye muna nkubika kasadilanga mu kubalunga-lunga.

Anelevi ana Babadikilanga Yave se Kunku Kiau

8. Adieyi diatokanesanga Asafi wa Nlevi?

⁸ Nze ekanda, Anelevi babadikilanga Yave nze kunku kiau. Kansi, mosi-mosi muna Anelevi basadilanga e mvovo “o Yave i kunku kiame” mu songa ngwizani au yo Nzambi ye vuvu kiau muna yandi. (Man. 3:24) Mosi muna Anelevi awaya nyimbidi ye nsoneki a  nkunga kakala. Tukunyikila mu nkumbu Asafi, kana una vo lenda kala mosi muna nzo a Asafi, Nlevi ona wakala mfidi ayimbidi muna lumbu ya Davidi wa Ntinu. (1 Tus. 6:31-43) Muna Nkunga 73 tutanganga vo Asafi (yovo mosi muna wan’andi) wayantika tokana yo mwena yimpumbulu kimpala mu kuma kia zingu kiambote bakala kiau. Walwaka yamu tezo kia vova vo: “Inga, nkatu ankatu mpelelo a ntima, yo sukula moko mu nkondwakuma.” Nanga Asafi wavilakana elau dia salu kakala diau. Wavilakana mpe vo Yave i kunku kiandi. Wayoya kikilu muna mwanda yavana ‘kayenda kuna nzo avauk’a Nzambi.’—Nku. 73:2, 3, 12, 13, 17.

9, 10. Ekuma Asafi kavovela vo Nzambi i ‘kunku kiandi yakwele mvu’?

⁹ Vava kayenda kuna nzo avauka, Asafi wayantika badikila mambu nze una Nzambi kebadikilanga mo. Nanga ngeye mpe wabwila kala diambu dia mpila yayi. Nanga wayambula sia e sungididi muna salu kiaku kia mwanda yo yantika yindula mavwa wadi kala mau. Kansi, muna longokanga e Diambu dia Nzambi yo kwenda muna tukutakanu tw’Akristu, wayantika badikila mambu nze una Yave kebadikilanga mo. Asafi wabakula dina dibwila yimpumbulu. Wayindula e nsambu kavwanga yo sungamena vo Yave osimba koko kwandi kwalunene yo kumfila. Asafi wavova kwa Yave vo: “Ke vena wakaka nzolele ova nza ko.” (Nku. 73:23, 25) I bosi, wavova vo Yave i kunku kiandi. (Tanga Nkunga 73:26.) Asafi wasoneka vo: “E nitu ame yo ntim’ame uladidi.” Kansi, wakwamanana vova vo Nzambi i ‘kunku kiandi, yakwele mvu.’ Wazaya wo vo Yave okunsungamena nze nkundi andi, ke vilakana ko e kwikizi kesonganga muna salu kiandi. (Kim. 7:1) Ediadi diakasakesa kikilu Asafi. Wayimbila vo: “Vo i mono, o finama Nzambi i wete oku ngina: Ngina yo Mfumu Yave s’etininu diame.”—Nku. 73:28.

¹⁰ Muna kuma kiaki, vava Asafi kavova vo Nzambi i kunku kiandi, kavovela kaka lekwa ko ina kavewanga wau vo Nlevi. Edi katoma vovela i salu kasadilanga Yave ye kikundi kakala kiau yo Mpungu-ngolo. (Yak. 2:21-23) Muna kwamanana kala nkundi a Yave, diavavanga vo Asafi katatidila lukwikilu lwandi muna Yave yo kumbund’e vuvu. Wakala ye vuvu vo Yave osinga kumvana nsendo a zingu kiakiese kele vo olemvokele e nkanikinu miandi. Ongeye mpe olenda kala ye vuvu kiaki muna Yave wa Mpungu-ngolo.

11. Nkia kiuvu Yeremiya kayuvula kwa Yave? Aweyi Yave kavanina mvutu za kiuvu kiaki?

¹¹ O Yeremiya wa ngunza i wakaka muna wan’a Levi wavova vo ‘Yave i kunku kiandi.’ Yambula twabadika dina kazola vova. Yeremiya kuna Anatote kazingilanga, mbanza ya Anelevi yakala lukufi ye Yerusaleme. (Yer. 1:1) Vakala ye ntangwa ina Yeremiya kayuvula vo: Nkia kuma yimpumbulu bakadila ye zingu kiambote ekolo asongi bamonanga e mpasi? (Yer. 12:1) Vava kamona mana mabwanga muna Yerusaleme ye Yuda, wayuvula Yave mu kuma kia mana kamona. Yeremiya wazaya wo vo Yave nkwa unsongi. Yave  wavana e mvutu za kiuvu kia Yeremiya muna kumvovesa vo kasamuna nsangu za lufwasu. I bosi, Yave walungisa ungunza wau. Awana balemvokelanga Yave bavuluka. Kansi, yimpumbula bafwa wau vo ke bawila lulukisu ko.—Yer. 21:9.

12, 13. (a) Adieyi diafila Yeremiya mu vova vo: “Yave i kunku kiame”? Nkia fu kasonga? (b) Ekuma diavavila vo makanda mawonso ma Isaele bakala ye vuvu nze Yeremiya?

¹² Kuna kwalanda, vava Yeremiya katala e mbanza yafwaswa yo sala e nkatu, wamona nze yandi wadiatilanga mu tombe. Diakala nze vika sia vo Yave ‘wamvwandisa nze awana bafwa kolo kiayingi.’ (Man. 1:1, 16; 3:6) Yeremiya wavovesa Aneyisaele vo bavutuka kwa S’au ezulu. Kansi, basakisa nkutu umpumbulu yavana Yave kafwasa Yerusaleme ye Yuda. Ediadi diakendeleka Yeremiya. Kana una vo i wau, wavanganga oma mansongi. Kana nkutu muna kolo kiakina kiampasi, Yeremiya wasungamena walakazi wa Nzambi. Wavova vo: “Muna walakazi wa Yave i tulembi vwila.” Elo, walakazi wa Yave wampa mene ke mene. Ediadi diafila Yeremiya mu vova vo: “Yave i kunku kiame.” Wakala y’elau diampwena dia sala nze ngunz’a Yave.—Tanga Maniongo ma Yeremiya 3:22-24.

¹³ Muna kolo kia mvu 70, e nsi ya Aneyisaele isala e nkatu yo kituka se mfuta. (Yer. 25:11) Kansi e mvovo mia Yeremiya vo “Yave i kunku kiame” miasonga e vuvu kakala kiau muna walakazi wa Nzambi yo kunsadisa mu vingila e ntangwa ina Yave kevanga diambu. Wau vo makanda mawonso ma Isaele bavidisa evwa diau, ediadi diavavanga vo bakala ye vuvu nze Yeremiya. E vuvu kiau kiawonso muna Yave kiakala. Una vavioka mvu 70, nkangu a Nzambi bavutuka kuna nsi au yo vwa elau dia kunsadila diaka.—2 Tus. 36:20-23.

Akaka ana Bakitula Yave se Kunku Kiau

14, 15. Lembi tanga Anelevi, nani diaka wakitula Yave se kunku kiandi? Ekuma?

¹⁴ Asafi yo Yeremiya esi kanda dia Levi bakala. Kansi, nga Anelevi kaka bakala y’elau dia sadila Yave? Ve. Davidi ona wakituka se ntinu a Isaele, wayikila Nzambi vo ‘kunku [kiandi] muna nsi awana ben’o moyo.’ (Tanga Nkunga 142:1, 5.) Vava Davidi kasoneka nkunga wau, kakala ku lumbu lwa ntinu ko ngatu mu nzo. Mu nduka kakala muna kaswaminanga mbeni zandi. Tezo kia nkumbu miole, Davidi watinina kuna nduka. Umosi wakala lukufi ye Adulami, wakaka muna makanga ma Enengedi. Nanga wasoneka Nkunga 142 ekolo kakala muna umosi muna nduka miami.

¹⁵ Avo i wau, i mu kuma kia sia vo Saulu wa Ntinu katinanga ona wavavanga kumvonda. Davidi watinina kuna nduka wakala vo wampasi mu lwaka ko. (1 Sam. 22:1, 4) Ekolo kakala kuna nduka, diamoneka vo Davidi kakala yo nkundi ko ona lenda kuntanina. (Nku. 142:4) I mu kolo kiaki Davidi kalomba lusadisu kwa Nzambi.

16, 17. (a) Adieyi diafila Davidi mu kuyimwena vo kakala ye ndiona olenda kunsadisa ko? (b) Davidi kwa nani kalomba lusadisu?

¹⁶ Una Davidi kasonekene Nkunga 142 ko, nanga wazaya dina diabwila Akimeleke wa Ngang’ambuta. Lembi wo zaya vo Davidi Saulu katinanga, Akimeleke wansadisa. Muna kuma kia makasi, Saulu wa Ntinu watuma vo bavonda Akimeleke y’esi nzo andi. (1 Sam. 22:11, 18, 19) Davidi wakibadikila vo yandi i nkwa kuma muna lufwa lwau. Diakala  nze yandi wavonda nganga ona wansadisa. Kele vo wakala vana fulu kia Davidi, nga wadi kuyimwena vo u nkwa kuma? Edi diasakisa ntantu za Davidi i kondwa kwa luvuvamu wau vo Saulu wakwamanana kuntomba.

¹⁷ Ke vavioka kolo ko, Samuele wa ngunza ona wakusa Davidi mu kala se ntinu, wafwa. (1 Sam. 25:1) Ediadi nanga diakudikila kinsona kia Davidi. Kansi, Davidi wazaya wo vo Yave olenda kunsadisa. Davidi kakala y’elau diau adimosi ko ye Anelevi, kansi wakuswa mu sala salu kiakaka kiamfunu, i sia vo, kala se ntinu a nkangu a Nzambi. (1 Sam. 16:1, 13) Muna kuma kiaki, Davidi wasamba kwa Yave yo kunzayisa ngindu ye makani mandi mawonso yo kwamanana vava luludiku lwandi. Ongeye mpe olenda kitula Yave se kunku kiaku. Olenda kumbund’e vuvu ekolo okuyivananga muna salu kiandi.

18. Awana tubadikidi mun’elongi diadi, aweyi basongela vo Yave i kunku kiau?

¹⁸ Aweyi e selo ya Yave ana tubadikidi mun’elongi diadi bakitulwila Yave se kunku kiau? Yau awonso elau diampwena bakala diau muna salu kiandi. Bakala ye vuvu vo Yave olungisa nsatu zau. Nze Davidi, Anelevi y’esi makanda makaka ma Isaele bayambula vo Nzambi kunku kiau. Aweyi olenda yambulwila vo Yave kakala kunku kiaku? Tubadika diambu diadi mun’elongi dilanda.

[Mvovo Vana Yand’a lukaya]

Nkia Mvutu Ovana?

• O Yave aweyi kakadila kunku kia Anelevi?

• Asafi, Yeremiya yo Davidi adieyi bavanga mu songa vo Yave i kunku kiau?

• Nkia fu ofwete songa avo zolele vo Nzambi kakala kunku kiaku?

[Yuvu ya Longoka]

[Mvovo mia Sina muna lukaya lwa 8]

Anelevi ke bavewa evwa dia ntoto ko muna nsi. Yave wakala kunku kiau, kadi bavewa elau diampwena dia kunsadila

[Foto ina muna lukaya lwa 7]

O Yave aweyi kakadila se kunku ki’anganga ye Anelevi?

[Foto ina muna lukaya lwa 9]

Adieyi diasadisa Asafi mu kwamanana badikila Yave vo kunku kiandi?